Аммо ҷаҳд кун то душмани ниндўзӣ , пас агар душманат бошад матарс ва дилтанг машав , ки ҳар киро душман набӯд душмани ком буд . Валикин дар ниҳону ошкоро аз кори душман ғофил мабош , ва аз бад кардан бо ӯ миосоӣ . Доим дар тадбиру макр ӯ бош ва ҳеҷ вақт аз ҳила ӯ эмин мабош ва аз ҳоли ваии худро рӯй пӯшидаи ҳамеи дор , то дар балоу офату ғифлат бар худ баста бошӣ , то зуӣ кор набошад бо душмани душманӣ пайдо макуну хештан ба душман чунон намой ки агар чаҳ афтода бошӣ бо ваии хештанро аз афтодагон манимоӣ ба кирдори нек , аммо ба гуфтори хуш , дил дар душман мабанд , агар аз душмани шукр ӣ ёбии онро шрнгии шинос , шеър :

Ва аз душмани қавӣ ҳамеша бар ноэминӣ бошу тарсон , ки аз ду кас бибояд тарсид : яке аз душмани қавӣу дигар аз ёри ғаддору душмани худро хори мадор ва бо душмани заъиф ҳамчунин душманӣ кун ки бо душмани қавӣ ва магӯ ки ӯ худ кист ва ки бошад ?

Ҳикоят : чунон шунидам ки дар хуросони айёрӣ буд сахти муҳташаму неки марду маърӯф , мҳлби ном . Гӯйанд ки рӯзӣ аз маҳалат мерафт , андари роҳи пои вай бар пӯст харбуза афтоду биФтод , корд бикашеду харбузаро пора пора кард . Гуфтанд ӯро ки : « эй хоҷа , ту мардии бад-ӣни муҳташамӣу айёрӣ ки ҳастӣ шарми надорӣ ки пӯсти харбузаро ба корд май занӣ ? » мҳлб гуфт ки : « марои пӯсти харбузаи афканд , ман киро ба корди занам ? ончии марои афканди душман ӯ буду душманро хор нишоед дошт , агар чаҳ ҳақири душманӣ буд , ки ҳар ки душманро хор дорад зуд хор гардад . »

Пас душман дар тадбири ҳалок душман бошад , аз он бештар ки ӯ тадбир ҳалок кунад ту тадбири кори хеш ҳаме кун ва худро аз ӯ дар ҳифз май дору тадоруки кори хеш ҳаме кун ; аммо бо ҳар кас ки душманӣ кунӣ чун бар ваии чираи шӯии пайвастаи он душмани худро мнкўаҳ ва ба оҷизӣ ба мардум манимоӣ , онгоҳи пас туро фахрӣ набошад ки бар оҷизӣу накӯҳидаи чира шуда бошӣ ва агар алъёзболлаҳ бар ту чира шавад вақте турои айбу ор азим бошад ки аз оҷизӣу накӯҳидае афтода бошӣ , пас чун подшоҳии фатҳии бикунад агар чаҳ он подшоҳро хасм на кас бӯда бошад , шоирон чун фатҳ нома гӯйанду котибон чун фатҳ нома нависанд аввали хасмро қодирӣ тамом хонанд ва он лашкарро биситойанд ба бисёр саворону пиёдагону хасмро ба Суҳробӣ ва аждаҳое хонанду масофи лашкари вай чунончӣ сазаду солори ани лашкари ани ваии чандон ки битавонанд биситойанд ва онгаҳ лашкарии бад-ӣни азимии худованди фалон бо лашкари хеш ба ҳақ эшон расед ва чу бад кард ва нест гардонид , то ба бузургии мамдуҳи худовандӣ хеш гуфта бошаду қӯти лашкар хеш намӯда , ки агар ин қавми мунҳазимро ва он подшоҳро ба оҷизӣу нкўҳидн мансӯб кунад он подшоҳро баси номӣ ва ифтихорӣ набошад бар шикастани заъифӣу оҷизӣ , на дар фатҳи нома ва на дар шеърҳои фатҳ .

Фасл : чунонкии зании барии подшоҳ буд ва ӯро саййида гуфтандӣ , зании малики зодау афифау зоҳида буду духтар ъам зодаи модарам буду зани Фхролдўлаҳ буд ; чун Фхролдўлаҳ фармон ёфт ӯро писарӣ буд мҷдолдўлаҳ лақаб гуфтандӣу номи подшоҳӣ бар вай афканданду саййидаи худ подшоҳӣ ҳаме ронад , сӣ ва як сол ; { чун ин мҷдолдўлаҳ бузург шуд нохалаф буд , подшоҳиро ншоист , ҳамон номи малик бар ваии ҳаме буд , вай дар хона нишаста бо канизакони хилват ҳаме карду модараш ба райу Исфаҳону қаҳистони сӣ ваанд соли подшоҳӣ ҳаме ронад }и мақсӯд азин онаст ки чун ҷади ту султони Маҳмӯди бен сабуктакин ба вай расӯл фиристод ва гуфт : бояд ки хутбау сиккаи баном ман кунӣ ва хароҷ бипазирӣ ва агар на ман биёяму раии бустонами вайро хароб кунаму таҳдид бисёр бигуфт . Чун расӯли биомд ва нома бидод гуфт : бигӯӣ султони Маҳмӯдро ки то шӯии ман зинда буд марои андешаи он буд ки турои магари ин роҳ буду қасд рай кунӣ , чун вай фармон ёфту шуғл ба ман афтод марои ин андеша аз дил бархест , гуфтам султони Маҳмӯди подшоҳӣ оқиласт , донад ки чун ӯ подшоҳиро ба ҷанг чун ман занӣ набояд омад , акнӯн агар биёеи худои ман огоҳаст ки ман нахоҳам гурехту ҷангро истодаам , аз ончӣ аз ду берун набошад : аз ду лашкари яке шикаста шавад , агар ман туро башиканам ба ҳама олам нивисам ки султони Маҳмӯдро бишикастам ки сад подшоҳро шикаста буд , марои ҳам фатҳи нома буд ва расад ва ҳам шеъри фатҳи { ва агар ту маро башиканӣ чаҳ туоне навишт ? гӯйии заниро бишикастам , туро на фатҳ нома расад ва на шеъри фатҳи } ки шикастани зании бас фахр набошад , гӯйанд ки султони Маҳмӯди заниро бишикаст . Бад-ӣни як сухан то ваии зинда буд султони Маҳмӯди қасд рай накарду муътариз вай нашуд .

Ва азин ки гуфтам душмани хешро бисёр мнкўаҳ ва аз душман ба ҳеҷ ҳол эмин мабош , хосса аз душмани хонагӣ ва худ бештар аз душмани хонагии тарс , ки бегонаро он дидор науфтад дар кори ту ки ӯро уфтад ва чун аз ту тарсида гашти дил ӯ ҳаргиз аз бад андешидан ту холӣ набошад ва бар аҳволи ту матлаъ буду душмани берӯнӣ он надонад ки вай донад ; пас бо ҳеҷ душмани дӯстӣ икдл макун , локини дӯстӣ маҷозӣ менамой , магари маҷозӣ ҳақиқат гардад , ки аз душмании дӯстӣ бисёр хезад ва аз дӯстӣ низ душманӣ ва он дӯстӣу душманӣ ки чунин буд сахт тар бошаду наздикӣ бо душманон аз бечорагии дону душманро чунон гзоӣ ки аз он газанди чизе ба ту нарасад ва ҷаҳд кун то дӯстони ту азъоФ душман бошанд ва бисёр дӯст кам душман бош ва низ ба аўмиди ҳазор дӯсти яке душман макуну бдонки он ҳазор дӯст аз нигоҳ дошт ту ғофил бошанд ва он як душман аз нигоҳ дошт ту ғофил набошад ва бар доштани сарду гарм аз мардумон , ки ҳар ки миқдор хеш надонад дар мардӣ ӯ нуқсон бошад ва бо душманӣ ки аз ту қавӣ тар бошад аз душвории намӯдан ӯ миосоӣ ва агар душманӣ аз ту зинҳор хоҳад агар чаҳ сахт душманӣ бошад ва бо ту бади кирдигор буд ӯро зинҳор даҳ ва онро ғаниматии бузурги дон ки гуфтаанд ки : душман чаҳ мурда ва чаҳ гурехта ва чаҳ бзинҳори омадаи валикин чун забунии ёбии як бора бар хеши манишин ва агар душманӣ бар дасти ту ҳалок шавад раво буд ки шодӣ кунӣ , аммо агар ба марги хеши бимиради бас шодмона мабош , онгоҳ шодӣ кун ки ба ҳақиқати бадоне ки ту нахоҳӣ мурдан ; ҳар чанд ҳакямон гуфтаанд ки : як нафаси пеш ар душмани бимиради он маргро ба ғанимат бояд дошт , аммо чун донем ки ҳамаи бихоҳйми мард шодмона набояд буд , чунонк ман гӯям :

Ҳама бар басӣҷ сафарему тӯшаи сафари ҷузи кирдори нек бо хештан натавон баради ҳеҷ .

Ҳикоят : чунин шунӯдам ки зулқарнайни гирди олами бгшту ҳамаи ҷаҳонро мусаххар хеш гардониду бозгашту қасди хона хеш кард , чун ба домғон расед фармон ёфт ; васият кард ки : маро дар тобутӣ наеду тобутро сӯрох куняту дастҳои маро аз он сӯрох берун кунед , кафи кушода ва ҳамчунон барят то мардумон май бенанд ки ҳамаи ҷаҳони бстдиму даст тиҳӣ мерӯем , зҳбноу тркно , бстдиму бгзоштим , охир ё вомскинои гирифтем ва надоштему дигари модари марои бгўиит ки : агар хоҳӣ ки равони ман аз ту хушнӯд бошад ғами ман бо касе хур ки ӯро азизӣ мурда бошад , ё бо касе ки бихоҳад мард .

Ва ҳар касеро ки ба пой биндозӣ ба дасти ҳамеи гир , аз баҳри онки расанро агар ҳад ва андоза битобӣ ва аз ҳади беруни барӣ аз ҳам бугсалад , пас андозаи ҳамаи корҳо нигоҳи дор , хоҳ дар дӯстӣу хоҳ дар душманӣ , ки эътидоли ҷузвии сет аз ақли куллӣ ва ҷаҳд кун то дар кори ҳосиди ани хеш аз намӯдани чизҳо ки эшонро аз он хашм ояд то дар ғуссаи ту зиндагонӣ мекунанд ва бо бадсиголони хеш бадсигол бошу лекин бо афзӯнии ҷӯёни мҷх ва тағофул кун андари кори эшон , ки он афзӯнӣ ҷустан худ эшонро афканд , ки сабуӣ аз оби ҳамаи сол дуруст наёяд ва бо сафеҳону ҷанги ҷӯён бурдборӣ куну локин бо гардани кашони гардан кашӣ кун ва ҳамеша дар ҳар корӣ ки бошӣ аз тариқи мардумии бозмгрд , дар вақти хашм бар худ воҷиби гардони хашми фурӯ хӯрдан ва бо дӯсту душмани гуфтори оҳистаи дору чарб гӯй бош , ки чарби гӯ ӣӣ дувуми ҷодӯ ӣ сет ва ҳарчӣ гӯйӣ аз неку бади ҷавоби чашми дор ва ҳар чаҳ хоҳӣ ки нашнавӣ касро машнуон ва ҳар чаҳ пеш мардумон натавонӣ гуфт пас мардумон магӯӣ ва бар хираи мардумонро таҳдид макун ва бар кори нокарда лоф мазан ва магӯӣ ки чунин кунам , бигӯӣ ки чун кардам , чунонк ман гӯям , байт :

Ва кирдор беш аз гуфтори шинос , аммо забони хеши дарози мадор бар он кас ки агар хоҳад забони хеш дар ту дароз дораду ҳаргизи ду рӯе макун ва аз мардуми ду рӯ ӣ давр бош ва аз аждаҳо ӣ даманда матарс ва аз мардуми сухан чин битарс , ки ҳар чаҳ ба соъатӣ бишкофад ба солӣ натавон дӯхт ва бо касе ки банда буд лҷоҷ макун , агар чаҳ бузург ва муҳташам бошӣ , бо касе ки аз ту фурӯтар буд пайкор макун , ҳакимӣ гуяд : даҳ хислат пеша кун то аз бисёр бало руста бошӣ : аввал бо касе ки ҳасуд буд маҷоласт макун ва бо бахилони суҳбати мадор ва бо нодонон мунозира макун ва бо мардуми сарой дӯстӣ макун ва бо дурӯғи зан мъомлт накун ва бо касе ки ғаюру муъаррабад буд шароб махӯр ва бо занон , бисёр нишаст ва бархест макуну сари худ бо касе магӯӣ ки оби бузургӣу ҳишмати хеши бабрӣ ва агар касе бар ту чизе айб гирад он чиз ба хештан боз мабанд ва аз хештан ба ҷаҳд давр кун ва ҳеҷ касро чандон мстоӣ ки агар вақте бибояд нкўҳид битавонӣ нкўҳидн ва чандон машкан ки агар бибояд сутудан битавонӣ сутудан ва ҳар киро паии ту корӣ барояд аз хашму гила хеш матарсон , ки ҳар ки аз ту мустағнӣ буд аз хашму гила ту натарсад ва ӯро битарсоне ҳиҷоӣ хеш карда бошӣ ва ҳар киро бе ту кории брнёиди як бораи забуни мгир ва бирав чира машаву хашми дигарон бар ваии марон ва агар чаҳ гуноҳии бузурги бикунади дргзор ва бар кеҳтарони худ бе баҳонаи баҳонаи мҷўӣ , то ту бар эшон обод бошӣ ва эшон аз ту нФўр нашаванду кеҳтари анро ободи дории кори ту сохта бошад , кӣ кеҳтарон зёъ туанд ва агар ободони надории зёъро бебаргу навои Монӣ ва агар ободони дории кори ту ббргу сохта буду чокар фармон бурдор мхтии дорӣ ба ки мсиб бефармон ва чун шуғли дории ду танро мФрмоӣ , то халал аз он шуғлу фармони ту давр бошад , ки гуфтаанд ки : як деги ду тан пазанд хуш наёяд , ба як шуғли ду касро мФрст аз паии онки бадви кадбонуи хона норўФтаҳ монад , чунонк қоил гуфтааст , назм :

Агар фармон бурдор бошӣ дар он фармон анбоз махоҳ , то дар он кор бо халал набошӣу доими пеши худованди сурх рӯй бошӣ ; аммо бо дӯсту душман Карим бош ва бар гуноҳи мардуми сахти мшўр ва ҳар суханиро бар ангушт мапӣч ва бар ҳар ҳақӣу ботилии дил дар уқубат мардум мабанду тариқи карами нигоҳи дор , то ба ҳар замонӣ сутӯда бошӣ .