Бидон ва огоҳ бош ки мардум бе ҳунари модом бесуд бошанд , чун муғелон ки тан дорад ва соя надорад , на худро суд кунад ва на ғайри худроу мардуми бсббу асл агар беҳунар буд аз рӯй аслу насаб аз ҳурмати доштани мардум бебаҳра набошад ва бтар он буд ки на гавҳар дорад ва на ҳунар ; аммо ҷаҳд кун ки агар чӣ асил ва гавҳарӣ бошӣ гавҳари тан низ дорӣ ки гавҳари тан аз гавҳари асли беҳтар , чунонк гуфтаанд : алшрФи болъқлу алодби лои болослу алнсб , ки бузургии хираду дониши рост на гавҳару тухмароу бдонки турои падару модар ном ниҳанд ҳам достон мабош , он нишоне буд , номи он буд ки ту ба ҳунар бар хештан наҳй то аз номи зайду ҷаъфар ва ъаму холи боситоди фозилу фақиҳу ҳакими уфтӣ , ки агар мардумро бо гавҳари асли гавҳар ҳунар набошад суҳбати ҳеҷ касро бакор наёяд ва дар ҳар ки ин ду гавҳари ёбии чанг дар ваии зан ва аз даст магузор ки ваии ҳамаро бакор ояду бдонк аз ҳамаи ҳунарҳо беҳтарини ҳунарии сухан гуфтанаст ки офаридагори мо ҷли ҷалола аз ҳамаи офарӣдаҳои хеши одамиро беҳтари офариду одамӣ фузӯнӣ ёфт бар дигари ҷонварон ба даҳ дараҷа ки дар тан ӯст : панҷ аз дарун ва панҷ аз берун . Аммо панҷ наоне чун андешау ёд гирифтану нигоҳи доштану тахайюл кардану тамизу гуфтор ва панҷ зоҳир чун самъу басару шаму ламсу завқ ва аз ин ҷумлаи ончи дигари ҷонваронро ҳаст , на барин ҷумла ки одамии рост . Пас одамии бад-ӣни сабаби подшоҳ ва комкор шуд бар дигари ҷонварон ва чун ин бдонстии зФонро бахӯбӣу ҳунари омухтан ху куну ҷузи хӯбии гуфтани зФонро одат макун . Гуфт ки зФони ту доим ҳамон гуяд ки ту ӯро бар он дошта бошӣ ва одат кунӣ , ки гуфтаанд : ҳар ки зФон ӯ хуштар ҳавохоҳон ӯ бештар ва бо ҳамаи ҳунарҳо ҷаҳд кун то сухани биҷойгоҳи гӯйӣ ки сухан на бар ҷойгоҳ агар чаҳ хуб бошад зишти намояд ва аз сухан бефоида даврӣ гузин ки сухан бе суди ҳама зиён бошаду сухан ки азуи буи дурӯғ ояду буи ҳунар наёяд ногуфтаи беҳтар , ки ҳакямони суханро ба нбиз монанда кардаанд ки ҳам азуи хумори хезад ва ҳам бадви дармони хумор буд . Аммо сухан нопурсида магӯӣ ва то нахоҳанд касро насиҳат макуну панди мада , хоссаи он касро ки панд нашунӯд ки ӯ худ уфтад ва бар сари млоءи ҳеҷ касро панди мада ки гуфтаанд : алнсҳи байни алмлоءи тқриъ ; агар касе ба кажии баромада буд гирди рост кардан ӯ магарад ки натавонӣ , ки ҳар дарахтиро ки кажи баромада буд ва шох зада буду болои гирифтаи ҷуз ба баридан ва тарошидан рост нагардад . Чунонк ба сухан бахилӣ накунӣ агар тоқат буд ба ътоءи моли ҳам бахилӣ макун ки мардуми фирефтаи мол зӯдтар шаванд ки фирефтаи сухан ва аз ҷой тӯҳмат зада парҳез кун ва аз ёри бидонадяшу бдомўз давр бош ва бигурез ва дар хештан ба ғалат машаву хештанро ҷое на ки агар биҷӯяндати ҳам онҷо ёбанд то шармсор нагардӣ ва худро аз онҷои талаб ки ниҳода бошӣ то бозёбӣ ва ба зиён ва ба ғами мардум шодӣ макун то мардумон ба зиёну ғами ту шодӣ накунанд . Дод бидиҳ то дод ёбӣу хуби гӯй то хуби шинавӣу андари шўрстони тухми макор ки бар надиҳаду ранҷи беҳуда буд , яъне ки бо мардуми нокаси некӣ кардан чун тухм дар шўрстон афкандан бошад . Аммо некӣ аз сазовори некии дареғи мадор ва некӣ омӯз бош ки пайғомбар гуфтааст , алайҳи ассалом : алдоли алии алхири кФоълаҳ , ва некӣ куну некии фармой ки ин ду бародаранд ки пайвандашони азмонаҳи бугсалад ва бар некӣ кардан пушаймон мабош ки ҷазои неку бади ҳам дарин ҷаҳон ба ту расад , пеш аз онки биҷои дигар рӯй ва чун ту бо касе никуӣ кунӣ бингар ки андари вақти никуӣ кардан ҳам чандон роҳат ба ту расад ки бидон кас расад ва агар бо касе бадӣ кунӣ чандоне ки ранҷ ба вай расад бар дили ту зҷрту гаронӣ расида бошад ва аз ту худ ба касе бад наёяд ва чун ба ҳақиқати бенгарӣ бе зҷрти ту аз ту ба касе ранҷӣ нарасад ва бе хушии ту роҳатӣ аз ту ба касе нарасад , дуруст шуд ки мукофоти неку бади ҳам дарин ҷаҳон биёбӣ , пеш аз онк бидон ҷаҳони рисӣ ва ин суханро ки гуфтам касе мункири натавонад шудан ки ҳарки дар ҳамаи умри хеш бо касе некӣ ё бадӣ карда сет чун ба ҳақиқат бияндешад донад ки ман бад-ӣни сухани барҳақаму марои бад-ӣни сухан Мусаддиқ доранд , пас то туоне некӣ аз касе дареғи мадор ки некии охири як рӯз бар диҳад .

Ҳикоят : шунидам ки мутаваккилро бандае буд фатҳи ном , бғоити хӯбрӯйу рӯзбеҳу ҳамаи минбарҳоу адаб ҳо омӯхтау мутаваккил ӯро ба фарзандии пазируфта ва аз фарзандони худ азизтар доштӣ ; ин фатҳи хост ки шино кардан омӯзад , млоҳон биовараданд ва ӯро дар диҷлаи шино кардан ҳаме омухтанд ва ин фатҳ ҳануз кӯдак буд ва бар шино кардан далер нагашта буд , Фомо чунонк одати кӯдакон буд аз худ менамӯд ки шино омӯхтаам , як рӯзи пинҳонии устод ба диҷла рафту андари оби ҷусту оби сахт қавӣ мерафт , фатҳро бгрдонид , чун фатҳ донист ки бо об басанда наёяд бо оби бсохт ва бар рӯй об ҳаме шуд то аз дидори мардум нопидо шуд , чун вайро оби бораи бабрад ва бар канори диҷлаи сӯрохҳо буд , чун ба канори об ба сӯрохӣ барисед ҷаҳд карду дасти бузаду хештани андари он сӯрохи андохт ва онҷо бинишаст ва бо худ гуфт ки то худоӣ чаҳ хоҳад , бад-ӣни вақти бории худро азин оби хӯни хори ҷҳонидм ва ҳафт рӯз онҷо бимонаду аввали рӯз ки хабар доданд мутаваккилро ки фатҳ дар оби ҷуст ва ғарқа шуд аз тахт фурӯд омад ва бар хок бинишасту млоҳонро бихонад ва гуфт ҳар ки фатҳро мурда ё зинда биорад ҳазор динораш бидиҳам ва савганд хӯрд ки то онгоҳ ки вайро бар он ҳол ки ҳаст наёранд ман таом нахӯрам . Млоҳон дар диҷлаи рафтанд ва ғӯта мехӯрданд ва ҳар ҷой талаб мекарданд то сари ҳафт рӯзро , иттифоқро млоҳӣ бидон сӯрох афтод , фатҳро бидид , шоди гашт ва гуфт ҳам ӣнҷо бош то заврақӣ биорам ; аз онҷои бозгашту пеш мутаваккил рафт ва гуфт : ё амӣралмуъминӣн агар фатҳро зинда биорам маро чаҳ диҳӣ ? гуфт : панҷ ҳазор динор нақд бидиҳам . Млоҳ гуфт : ёфтам фатҳро зинда , заврақӣ биовараданду фатҳро ббрднд . Мутаваккили ончи млоҳро гуфта буд бифармуд то дар вақт бидоданд . Вазирро бифармуд ва гуфт ки дар хазинаи ман рӯ , ҳар чаҳ ҳаст як нима ба даравишони даҳ . Бидоданд . Онгоҳ гуфт таом биорят ки ваии гуруснаи ҳафт рӯзааст . Фатҳ гуфт : ё амӣралмуъминӣни ман сайрам , мутаваккил гуфт : магар аз оби диҷла сайр шудӣ ? фатҳ гуфт : на кӣ ман ин ҳафт рӯзи гурусна на будам , кӣ ҳар рӯзи бист то нон бар тибқии ниҳода бар рӯй об фурӯд омадӣ ва ман ҷаҳд кардамӣ то ду се то аз он нони бргрФтмӣу зиндагонии ман аз он нон будӣ ва бар ҳар нони навишта буд кӣ Муҳамади бен алҳусайн алоскоФ . Мутаваккил фармуд ки дар шаҳр мунодӣ кунед ки он мард ки нон дар диҷла афканд кисту бгўиит то бияёд ки амӣралмуъминӣн бо ӯ некуӣ хоҳад кард , то натарсад . Чунин мунодӣ карданд , рӯзи дигар мардӣ биёмад ва гуфт манам он кас , мутаваккил гуфт : ба чаҳ нишон ? мард гуфт : ба он нишон ки номи ман бар рӯй ҳар нонеи навишта буд ки Муҳамади бен алҳусайн алоскоФ . Мутаваккил гуфт : нишон дурустаст , аммо чандгоҳаст ки ту дарин диҷла нон меандозӣ ? Муҳамади бен алҳусайн гуфт : як соласт . Мутаваккил гуфт : ғарази ту азин чаҳ буд ? мард гуфт : шунӯда будам ки некӣ кун ва ба об андоз , ки рӯзӣ бар диҳаду бадасти ман некӣ дигар набӯд , онч тавонистам ҳаме кардам ва бо худ гуфтам то чаҳ бар диҳад . Мутаваккил гуфт : онч шунидӣ кардӣ , бдонч кардӣ самара ёфтӣ . Мутаваккили вайро дар Бағдоди панҷ дия малик дод . Мард бар сар малик рафту муҳташами гашт ва ҳануз фарзандон ӯ дар Бағдод мондаанд ва бар рӯзгори алқоӣми бомроллаҳи ман ба ҳаҷ рафтам , эзади таъолии маро тавфиқ дод то зиёрати хонаи худои бкрдму фарзандони вайро бидидам ва ин ҳикоят аз перону Муъаммарони Бағдоди шунӯдам .

Пас то битавонӣ аз некӣ кардани мёсоӣ ва худро ба накукорӣ ба мардумон намой ва чун намӯдӣ ба хилоф намӯда мабош ва ба зФон дайгарӣ магӯӣ ва ба дили дигари мадор , то гандум намой ҷӯ фуруш набошӣу андари ҳама корҳо дод аз худ бидиҳ ки ҳарки дод аз хештан бидиҳад аз довар мустағнӣ бошад ва агар ғаму шодят буд ғаму шодӣ бо он касе гӯй ки ӯро тимори ғаму шодии ту буду асари ғаму шодии пеши мардумон пайдо макун ва ба ҳар неку бади зуди шодмону зуди андӯҳ гин машав , ки ин феъл кӯдакон бошад ва бакӯш то ба ҳар маҳол аз ҳол хеш накардӣ ки бузургон ба ҳар ҳақу ботил аз ҷои хеши бншўнд ва ҳар шодӣ ки бозгашти он ба ғам бошад онро шодии мшмр ва ҳар ғамӣ ки бозгашти он ба шодии сети онро ба ғами мшмр ва ба вақти навмидӣ аўмидўортр бошу навмидӣ дар аўмиди бастаи дону аўмидро дар навмидӣу ҳосили ҳамаи корҳои ҷаҳон бар гузаштани дон ва то ту бошӣ ҳақро мункир машав ва агар касе бо ту бастаад ба хомӯшии он стҳндаҳро бинишону ҷавоби аҳмақони хомӯшии дон ; аммо ранҷи ҳеҷ кас зойеъ магардону ҳамаи касро бсзо ҳақ бишнос , хоссаи ҳақи қроботи хешроу чндонк тоқат бошад бо эшон никуӣ куну перони қабӣлаи хешро ҳурмати дор , чунонк расӯли слии аллоҳи алайҳу алии ?ала ва силам гуфт : ашшайхи фии қавмаи колнбии фии уммата , влкн ба эшон мўлъ мабош , то ҳам чунонк ҳунари эшон май бинии айб низ битавонӣ дидан ва агар аз бегонаи ноэмини гардии зуди худро аз вай ба миқдори ноэминии эмини гардон ва бар ноэмин ба гумон эмин мабош , ки заҳр ба гумон хӯрдан аз доноӣ набошад ва ба ҳунари худ ғарра машав ва агар ба бехурдӣ ва бе ҳунарии нони бадасти туоне овардан бехирад ва беҳунар бош ва агар на ҳунар омӯз ва аз омухтану сухани неки шунидани нанги мадор то аз нанг брстаҳ бошӣ ва нек бингар ба неку баду айбу ҳунари мардумон ва бишнос ки нафъу зарари эшону суду зиёни эшон аз чист ва то куҷосту манфиати хеш аз он миёни биҷавӣ ва пресс ки чаҳ чизҳост ки мардумро ба зиён наздик кунад , аз он давр бошу бдон наздик бош ки мардумро ба манфиат наздик гирданду тани хешро баъс кун ба фарҳангу ҳунари омухтан , чизе ки ндонӣ биомўзӣ ва ин турои бадви чиз ҳосил шавад : ё бакор бастан он чиз ки {и донеи } , ё ба омухтани он чиз ки ндонӣ .

Суқрот гуфт : ки ҳеҷ ганҷӣ ба аз дониш нест ва ҳеҷ душмани бартар аз хуй бад нест ва ҳеҷ ъзии бузургвортар аз дониш нест ва ҳеҷ пероя эй беҳтар аз шарм нест . Пас чунон кун эй писар ки дониши омухтанро пайдо кунӣ ва дар ҳар ҳол ки бошӣ чунон бош ки як соъат аз ту дрнгзрд то дониши нёмўзӣ ки дониш низ аз нодон бибояд омухт , аз баҳри онки ҳаргоҳ ба чашми дил дар нодоннигарӣу бсорти ақл бар ваии гумории ончи туро аз вай нописандида ояд доне ки набояд кард , чунонк Искандар гуфт ки на ман манфиати ҳама аз дӯстон ёбам , бал ки низ аз душманон ёбам , агар дар ман феълии зишт буд дӯстон бар мӯҷиб шафқат бпушонанд то ман надонаму душман бар мӯҷиб душманӣ бигӯед то маро маълум шавад , он феъли бад аз хештан давр кунам , пас он манфиат аз душман ёфта бошам на аз дӯст ва ту низ он дониш аз нодон омӯхта бошӣ , на аз доно ва бар мардум воҷибаст , чаҳ бар бузургон ва чаҳ бар Фрўтрон , ҳунару фарҳанги омухтан , ки фузӯнӣ бар ҳамаи ҳам сарони хеш ба фазлу ҳунар тавон кард , чун дар хеши ҳунарии бинӣ ки дар ашкол худ набинӣ ҳамеша худро фузун аз эшон донеу мардумони туро низ фузун тар донанд , аз ҳамаи сарони ту ба қадар ва ба фазлу ҳунари ту ва чун мард оқил бинад ки вайро афзӯнӣ ниҳоданд бар ҳамсарон ӯ , ба фазлу ҳунар , ҷаҳд кунад то фозилтар ва ҳунармандтар шавад . Пас ҳаргоҳ кӣ мардум чунин кунад дайр напояд ки бузургвор бар ҳама кас шаваду дониш ҷустани бартарӣ ҷустан бошад бар ҳамсарони хеш ва ҳам монандониу дасти бози доштан аз фазлу ҳунари нишони хурсандӣ буд бар фурӯмоиагӣу омухтани ҳунару танро молидан аз коҳилии сахти сӯдманд буд , ки гуфтаанд : ки коҳилии фасод тан бошад , агар тани туро фармон бурдорӣ накунад нигар то сутӯҳ нашӯй зеро ки тан аз коҳилӣу дӯстии осоиши турои фармони набард , аз баҳри онки тани моро таҳаррук табиӣ нест ва ҳар ҳаракатӣ ки тан кунад бФрмон кунад , на бмрод , ки ҳаргиз то ту нахоҳӣ ва нафармое тани турои орзӯӣ кор накунад ; пас ту тани худро ба ситам фармон бурдор гардону бқсд ӯро ба тоъати ор , ки ҳар ки тани худро фармон бурдор натавонад кардани тани мардумонро ҳам мутӣъи хеши натавонад кардан ва чун тани хешро фармон бурдор хеш кардӣ ба омухтани ҳунари саодати ду ҷаҳон ёфтӣ , ки саломатии ду ҷаҳон андар ҳунарасту сармояи ҳамаи некҳо андари дониш ва адабаст , хоссаи адаби нафасу тавозуъу порсоеу рости гӯйӣу поки динӣу поки шалворӣ ва беозорӣу бурдборӣ ва шармгинӣаст . Аммо ба ҳуррияти шармгинӣ , агар чаҳ гуфтаанд ки : алҳёءи ман алоямон , бисёр ҷой бошад ки шарм бар мардум вабол гардад , чунон шармгин мабош ки аз шармгинӣ дар меҳмони хеш тақсир кунӣу халал дар кори ту роҳ ёбад , ки бисёр ҷой буд ки бешармӣ бояд кардан , то ғараз ҳосил шаваду шарм аз ноҳифозӣу фӯҳшу дурӯғи гуфтани дору { аз }и гуфтору салоҳи кирдори шарми мадор , ки бисёр мардум бошад ки аз шармгинӣ аз ғаразҳои хеши бозмонд , чунонк шармгинӣ натиҷа имонаст бе навоеи натиҷа шармгинӣасту ҷои шарму ҷой бешармӣ ҳар ду бибояд донист , ончи бслоҳи наздик тараст мебояд кард ки гуфтаанд ки : муқаддама некӣ шармасту муқаддамаи бадӣ ҳам шармаст . Аммо нодонро мардуми мадону доноӣ беҳунарро донои мшмру парҳезгор бедонишро зоҳиди мадон ва бо мардуми нодони ҳам суҳбати мгир , хосса бо нодонӣ ки пиндорад ки доност ва бар ҷаҳл хурсанду суҳбати ҷуз бо хирадманди мадор ки аз суҳбати некони мардуми нек ном гардад , набинӣ ки равған аз кунҷидаст валикин чун равғани кунҷидро бо бунафша ё бо гул биомезӣ чандгоҳ бо гул ё бунафша бимонад аз омезиши равғани { бо }и гул ё бунафша аз баракоти суҳбати некон ӯро ҳеҷ равғани кунҷиди нгўинд ; магар ки равғани гул ё равғани бунафшау суҳбати некону кирдори некро носипос машав ва фаромӯш макуну ниёзманди хешро бар сар мазан ки вайро задан худ ранҷу ниёзмандии худ тамом буду хуши хуӣу мардумӣ пеша кун ва аз хуҳои носутӯда давр бошу зиён кор мабош ки самараи зиёни корӣ ранҷ бошаду самараи ранҷи ниёзмандӣу самараи ниёзмандии фурӯмоиагӣ ва ҷаҳд кун то сутӯда халқон бошӣу нигар то сутӯда ҷоҳилон набошӣ , ки сутӯдаи оми накӯҳида хос бошад , чунонк шунӯдам :

Ҳикоят : гӯйанд рӯзӣ афлотӯн нишаста буд , бо ҷумлаи хоси он шаҳр , мардӣ ба салом вай даромад ва бинишаст ва аз ҳар навъе сухан мегуфт , дар миёна сухан гуфт : эй ҳаким , имрӯзи фалони мардро дидам ки ҳадис ту мекарду турои дуо ва сано мегуфт ки афлотӯни ҳаким сахт бузургворасту ҳаргиз чу ӯ кас набошад ва набӯдааст : хостам ки шукр ӯ ба ту расонам . Афлотӯни ҳаким чун ин сухан бишунид сари фурӯи барад ва бигиристу сахт дилтанг шуд . Ин мард гуфт : эй ҳаким аз ман туро чаҳ ранҷ омад ки чунин дилтанг шудӣ ? афлотӯн ҳаким гуфт : маро эй хоҷа аз ту ранҷӣ нарасед влкни мусӣбатии азин бузургтар чаҳ бошад кӣ ҷоҳилӣ маро бастоеду кори ман ӯро писандида ояд , надонам ки чаҳ кор ҷоҳилона кардаам ки ба табъ ӯ наздик бӯдааст ва ӯро хуш омадаасту марои бстўдаҳ , то тавба кунам аз он кор , марои ин ғам аз онаст ки ҳануз ҷоҳилам ки сутӯдаи ҷоҳилони ҳам ҷоҳилон бошанд ва ҳам дарин маънии ҳикоятӣ ёд омад :

Ҳикоят : шунӯдам ки Муҳамади закариёи алрозӣ ҳаме омад бо қавмӣ аз шогирдони хеш , девонае пеш ӯ боз омад , дар ҳеҷ нанагирист магар дар Муҳамади закариёу нек нигаҳ кард ва дар рӯй ӯ бихандед ; Муҳамади бозгашт ва ба хона омаду мтбўх аФтимўн бифармуд ва бихӯрад . Шогирдон пурседанд ки эй ҳаким чаро ин мтбўхи бад-ӣни вақти ҳамеи хурӣ ? гуфт аз баҳри он хандаи он девона ки то вай аз ҷумлаи савдои хеш дар ман надидӣ дар ман нхндидӣ , ки гуфтаанд : кули тоири итири маъаи шакла .

Ва дигари тундӣу тезӣ одат макун ва аз ҳалам холӣ мабош , локини як бораи чунон нарм мабош ки аз хушӣу нармии бхўрндт ва низ чунон дурушт мабош ки ҳаргизати бадасти бнсоўнд ва бо ҳамаи гуруҳ мувофиқ бош ки ба мувофиқат аз дӯсту душмани муроди ҳосил тавон кард ва ҳеҷ касро бадӣ меомӯз ки бади омухтани дувуми бадӣ карданаст , агар чаҳ бе гуноҳи турои бёзорди ту ҷаҳд кун ки ӯро ниёзорӣ , ки хона кам озорӣ дар кӯии мардумии сету асл мардумӣ гуфтаанд ки кам озорӣаст ; пас агар мардумӣ кам озор бошу дигари кирдор бо мардумони накӯи дор , аз ончи мардум бояд дар оина нигарад , агар дидораши хуб буд бояд ки кирдораш чун дидораш буд , ки аз накӯи зиштии нзибд ва набояд ки аз гандуми ҷӯи равед ва аз ҷӯи гандум ва андарин маънии марои ду байтаст , байт :

Пас агар дар оинанигарӣ ва рӯй худ зишти бинӣ ҳамчунон бояд ки некуӣ кунӣ , чаҳ агар зиштӣ кунӣ зиштӣ бар зиштӣ фузуда бошӣ , пас нохушу зишт буд ду зишт ба як ҷо ва аз ёрони мушфиқу насиҳати пазирндау озмудаи насиҳат пазирнда бош ва бо носеҳони хеш ҳар вақт ба хилват биншин , зироки фоидаи ту азишон ба вақт хилват бошад . Чунин суханҳо ки ман ёд кардам бихонӣу бадоне бар фазли хеши чираи гардӣ , онгоҳ ба фазлу ҳунари хеш ғарра машаву муқайяд , онгаҳ ки ту ҳамаи чизи омухтӣ ва донистӣу хештанро аз ҷумлаи нодонони шимур ки доно онгоҳ бошӣ ки бар нодонии хеши воқифи гардӣ , чунонк дар ҳикоят овардаанд :

Ҳикоят : шунидам ки ба рӯзгори хусрав дар вақти вазорати бзрҷмҳри ҳаким расӯлӣ омад аз рӯм , касрӣ бинишаст чунонк расми мулӯки аҷам буду расӯлро бор доду подшоҳро бо расӯл борномаҳ мебоист кӣ кунад ба бзрҷмҳр , яъне ки марои чунин взирист ; пеши расӯл бо бзрҷмҳр гуфт : эй фалони ҳамаи чиз ки дар оламаст ту донеу хост ки ӯ гуяд донам . Бзрҷмҳр гуфт : нае хдоигон . Хусрав аз он тайра шуд ва аз расӯл хаҷал шуд , пурсед ки ҳамаи чиз ки донад ? гуфт : ҳамаи чиз ҳамгинон донанду ҳамгинон ҳануз аз модар назодаанд .

Пас эй писари ту худро аз ҷамъи донотрони мадон ки чун худро нодон донистӣ донои гаштӣу сахти доно касе бошад ки бидонад ки нодонаст .

Ки суқрот бо бузургии хеш ҳаме гуяд ки : агар ман нтрсидмӣ ки баъд аз ман бузургону аҳли ақл бар ман тънт кунанд ва гӯйанд ки суқроти ҳамаи дониши ҷаҳонро ба як бор даъвӣ кард , ман мутлақи бгФтмӣ ки ман ҳеҷ чиз надонаму оҷизам , валикин натавон гуфт ки аз ман даъвии бузург буду бўшкўри балхии худро бадонаши бузург дар байтӣ мебастоед ва он байт инаст , назм :

Пас эй писар ба дониши хеш ғарра машав ки агар чаҳ доно бошӣ ки мари турои шуғлӣ пеш ояд ҳар чанд туро кифоят гузордан он бошад мустабиди рой хеш мабош , ҳар ки мустабид барои хеш буд ҳамеша пушаймон буд ва аз мушовират кардани ори мадор , бо перони оқил ва бо дӯстони мушфиқ мушовират кун , ки бо ҳикмату набуввати Муҳамади Мустафои слии аллоҳи алайҳу силам аз пас онкии омӯзгори вайу созандаи кори ваии худои ъзўҷл буд ҳам бар он ризои {и надод ва } гуфт :у шоўрҳми фии аламр , гуфт эй Муҳамад бо ин писандидагону ёрони хеш машварат кун ки тадбири шумоу нусрат аз ман ки худоему бдонки рои ду кас на чун рой як бошад , ки ба як чашм он натавон дид ки бадв чашм бинад , набинӣ ки чун табиб бемор шаваду беморӣ бар ваии сахту душвори истионат ба муъолиҷат худ накунад , табибии дигари орад ва ба асттлоъи вай алоҷ кунад худро , агар чаҳ сахти доно табибӣ бошад ва агар ҳам чунин туро шуғлӣ уфтад ночор аз баҳр ӯ то ҷон буд бакӯш , ранҷи тану моли хеши дареғи мадор , агар чаҳ душману ҳосид ту бошад , ки агар вай дар он намонад фарёд пурсидан ту ӯро аз он муҳаббат зиёдат бошад ва бошад ки он душман дӯст гардаду мардумони сухани гӯйу сухани доне кӣ бслом ту оянд эшонро ҳурмати дор ва бо эшон эҳсон кун то бар саломи ту ҳарис тар бошанду нокастарин халқи он буд ки бар вай салом накунанд , агар чаҳ бо донишӣ тамом бошад ва бо мардуми накӯи гӯй дижам мабош ки мардуми дижам на накӯ бошад , ки мардум агар чаҳ ҳаким буд чун дижам рӯй буд ҳикмати буи ҳикмат намонаду сухани вайро равнақӣ , пас шарти сухан гуфтан бидон ки чунаст ва чисту биллоҳи алтўФиқ .