Бояд ки боис бар тأҳли ду чиз буд ҳифзи молу талаби насл , на доъияи шаҳват ё ғаразии дигар аз ағроз .

Ва зани солеҳи шарики мард буд дар молу қасим ӯ дар кадхудоеу тадбири манзилу нойиб ӯ дар вақти ғайбат ,у беҳтарини занони занӣ буд ки ба ақлу диёнату иффату Фтнту ҳаёу риққати дилу тўдду кӯтоҳи забонӣу тоъати шавҳару базли нафас дар хизмат ӯу эсори ризоӣ ӯу виқору ҳайбат , наздики аҳли хеш , мтҳлӣ буд , ва ақим набӯд , ва бар тартиби манзилу тақдири нигоҳи доштан дар инфоқи воқиф ва қодир бошад , ва ба мҷомлаҳу мадороту хўшхўӣии сабаби мؤонсту тасаллии ҳамӯаму ҷилои аҳзон шавҳар гардад .

Ва зани озод аз бандаи беҳтар , чаҳ аштмоли он бар тأлФи бегонагону слти арҳому астзҳор ба ақрабоу истимолати аъдоу муовинату мазоҳират дар асбоби маошу эҳтироз аз дноءт дар мушорикат ва дар наслу ақаби бештар ;у зани бикр аз ғайри бикри беҳтар , чаҳ ба қабули адабу мшоклти шавҳар дар халқу одату инқиёду мтоўът ӯ наздиктар , ва агар бо вуҷӯди ин авсоф ба ҳаляти ҷамолу насабу сирват мтҳлӣ бошад мстҷмъи анвоъи маҳосин буд ва барон мазидӣ сӯрат набандад .

Аммо агар баъзе аз ин хисол мафқуд шавад бояд ки ақлу иффату ҳаё албата мавҷӯд буд , чаҳ эсори ҷамолу насабу сирват бар ин се хислати мстдъии тъбу ътбу ихтилоли умӯри дайн ва дунё бошад ; ва бояд ки ҷамоли зан боис набошад бар хутба ӯ , чаҳ ҷамол бо иффати камтар муқорин уфтад , ба сабаби онкии зани Ҷамиларо роғибу толиб бисёр бошад ,у заъфи уқули эшон монеъу возъ инқиёд набӯд то бар Фзоиҳ иқдом кунанд ,у ғояти хутбаи эшон ё беҳамиятӣу сабр бар Фзиҳт буд , ки бар шақовати ду ҷаҳонӣ муштамил бошад , ё итлофи молу муруввату мқосоти аснофи аҳзону ҳамӯам . Пас бояд ки аз ҷамол бар эътидоли бенят ақтсор кунад , ва дар он боб низ дақиқаи иқтисод мръӣ дорад .

Ва ҳамчунин бояд ки моли зани муқтазии рағбати намӯдан бадв нагардад , чаҳ моли занони мстдъии истилоу тасаллуту истихдому тафаввуқ эшон бошад , ва чун шавҳар дар моли зан тасарруф кунад зан ӯро ба манзалати хдмтгорӣу муовинии шимурд , ва ӯро вазнӣ ва вақъӣ наниҳад ,у анткоси мутлақ лозим ояд то ба фасоди умӯри манзил ва тъиш бозгардад .

Ва чун уқдаи мўослти миёни шавҳару зан ҳосил шавад сиблати шавҳар дар сиёсати зани се чиз буд : аввали ҳайбат ,у дувуми каромат ,у сими шуғли хотир .

Аммо ҳайбати он буд ки хештанро дар чашми зан маҳиб дорад то дар амтсоли овомир ва навоҳӣ ӯ эҳмол ҷоиз нашимурд , ва ин бузургтарин шароити сиёсати аҳл буд , чаҳ агар ихлолии бад-ӣни шарт роҳ ёбад занро дар мтобъти ҳавоу муроди хеши тариқӣ кушода шавад , ва барон ақтсор накунад балки шавҳарро дар тоъати худ ораду всилти муродот худ созад , ва ба тасхиру истихдом ӯ матолиби худ ҳосил кунад , пас омир маъмур шаваду мутӣъи матоъу мудаббири мудаббир ;у ғояти ин ҳоли ҳусӯли айбу ору мазаммату дамор ҳар ду бошад , ва чандон Фзоиҳу шноиъ ҳодис шавад ки онро талофӣу тадорук сӯрат набандад .

Ва аммо каромати он буд ки занро макрам дорад ба чизҳое ки мстдъии муҳаббату шафқат буд , то чун аз заволи он ҳол мстшър бошад ба ҳасани иҳтимоми умӯри манзилу мтоўъти шавҳарро талаққӣ кунаду низоми матлӯб ҳосил шавад . Ва аснофи каромот дар ин боби шаш чиз бошад :

Аввали онкӣ ӯро дар ҳиأтӣ ҷамил дорад ,у дувуми онкӣ дар стару ҳиҷоб ӯ аз ғайри маҳорими маболиғати азими намояд , ва чунон созад ки бар осору шамоилу овоз ӯ ҳеҷ бегонаро вуқуф науфтад ,у сими онкӣ дар авоили асбоби кадхудое бо ӯ машварат кунад ба шарти онкӣ ӯро дар мтоўъти худ тамаъи ниФгнд ,у чаҳоруми онкии даст ӯ дар тасарруфи ақўот бар ваҷҳи маслиҳати манзилу истеъмоли хадам дар муҳимот мутлақ дорад ,у панҷуми онкӣ бо хуишону аҳли байт ӯ слт раҳм кунаду дақоиқи таъовуну тазоҳурро риоят воҷиб донад ,у шашуми онкӣ чун асари салоҳияту шойистагӣ эҳсос кунад зании дигарро бар ӯ эсор накунад ва агарчӣ ба ҷамолу молу насабу аҳли байти азу шарифтар бошад , чаҳ ғайритӣ ки дар сбоиъи занони мркўз буд , бо нуқсони ақл , эшонро бар қбоиҳу Фзоиҳу дигари афъолӣ ки мӯҷиби фасоди манзилу сӯъи мушорикату нохушии айшу адам низом бошад боис гардад ,у ҷузи мулӯкро ки ғарази эшон аз тأҳли талаби наслу ақаб бисёр буд ,у занон дар хизмати эшон ба мсобт бандагон бошанд , дар ин маънӣ рухсат надодаанд , ва эшонро низ эҳтирози أўлӣ буд , чаҳ мард дар манзил монанди дил бошад дар бадан ,у чунонкии як дили манбаи ҳаёти ду бадани натавонад буд як мардро танзими ду манзил муяссар нашавад .

Ва аммо шуғли хотири он буд ки хотири зани пайваста ба такаффули муҳимоти манзилу назар дар масолеҳи ону қиём бидонча муқтазии низоми маишат буд машғӯл дорад , чаҳ нафаси инсонӣ бар таътил сабр накунад ,у фароғат аз заруриёти иқтизоӣ назар кунад дар ғайри заруриёт , пас агар зан аз тартиби манзилу тарбияти авлоду тафаққуди масолеҳи хадам фориғ бошад ҳиммат бар чизҳое ки муқтазии халали манзил буд мқсўр гирданд , ва ба хурӯҷу зинати бакори доштан аз ҷиҳати хурӯҷ ва рафтан ба назораҳоу назар кардан ба мардони бегона машғӯл шавад , то ҳам умӯри манзил мухтал гардад ва ҳам шавҳарро дар чашм ӯ вақъӣ ва ҳайбатӣ бинмоанд , балки чун мардони дигарро бинад ӯро ҳақиру мстсғри шимурд ва ҳам дар иқдом бар қбоиҳ далерӣ ёбад , ва ҳам роғибонро бар талаби худ тҳриз кунад , то оқибати он баъд аз ихтилоли маишату зҳоби муруввату ҳусӯли Фзиҳти ҳалоку шақовати ду ҷаҳонӣ буд .

Ва бояд ки шавҳар эҳтироз кунад дар боби сиёсати зан аз се чиз : аввал аз фарти муҳаббати зан ки бо вуҷӯди он истилои зану эсори ҳавоӣ ӯ бар масолеҳи худ лозим ояд , ва агар ба меҳнати муҳаббат ӯ мубтало шавад азу пӯшида дорад , ва чунон созад ки албата воқиф нашавад , пас агар натавонад ки хештанро нигоҳ дорад алоҷҳое ки дар боби ишқ фармӯдаанд истеъмол бояд кард ва ба ҳеҷ ҳол барон мақом нанамуд , чаҳ ин офати иқтизои фасодҳои мазкӯр кунад ;у дувуми онкӣ дар масолеҳи куллӣ бо зан мушовират накунад , ва албата ӯро бар асрори худ вуқуфи надиҳад ,у миқдори молу мояи азу пӯшида дорад , чаҳ ройҳои носавобу нуқсони тмиизи эшон дар ин боби мстдъии офот бисёр буд ;у сими онкии занро аз млоҳӣу назар ба аҷонибу истимоъи ҳикоёти мардону заноне ки бад-ӣни афъол мавсӯм бошанд боз дорад , ва албата роҳи он бози надиҳад , чаҳ ин маъонии муқтазии фасодҳои азим бошад ва аз ҳамаи табоҳ тар маҷоласт перзаноне буд ки ба маҳофили мардон расида бошанду ҳикоёти он боз гӯйанд .

Дар аҳодӣс омадааст ки занонро аз омухтани сурати Юсуфи манъ бояд кард ки истимоъи амсоли он қиссаи мӯҷиби инҳироф эшон бошад аз қонӯни иффат , ва аз шароби ҳам манъи куллӣ бояд кард чаҳ шароб , ва агарчӣ андак буд , сабаби вақоҳату ҳаяҷон шаҳват гардад , ва дар занони ҳеҷ хислати бадтар аз ин ду хислат набӯд .

Ва сиблати занон дар тҳрии ризои шавҳарону вақъ афгандан худро дар чашми эшон панҷ чиз буд : аввали мулозимати иффат ,у дувуми изҳори кифоят ,у сими ҳайбати доштан аз эшон ,у чаҳоруми ҳасани тбълу эҳтироз аз ншўз ,у панҷуми қиллати итобу мҷомлаҳ дар ғайрат . Ва ҳукамо гуфтаанд ки зани шоистаи ташаббуҳи намояд ба модарону дӯстону канизакон ,у зани бади ташаббуҳи намояд ба ҷабборону душманону дуздон .

Аммо ташаббуҳи зани шоиста ба модарони чунон буд ки қурбату ҳузур шавҳар хоҳаду ғайбат ӯро кора буду ранҷи худ дар тариқи ҳусӯли ризоӣ ӯ эҳтимол кунад , чаҳ модар бо фарзанди ҳамин тариқи супурд ; ва аммо ташаббуҳ ӯ ба дӯстони чунон буд ки бидонча шавҳар бадв диҳад қонеъ буд ва ӯро дар ончӣ азу боздораду бадви надиҳад маъзӯр донад ,у моли хеши азу дареғ надорад ва дар ахлоқ бо ӯ мувофиқати намояд ; ва аммо ташаббуҳ ӯ ба канизакони чунон буд ки монанди парасторони тзлли намояду хизмат бшрт кунад , ва бар тундхуеи шавҳар сабр кунад ва дар ифшои мадҳ ва стар айб ӯ кӯшад ,у неъмат ӯро шукри гузорад , ва дар ончии мувофиқи табъ ӯ набӯд бо шавҳар итоб накунад .

Ва аммо ташаббуҳи зани ношоиста ба ҷабборони чунон буд ки Касалу таътил дӯст дорад , ва фӯҳш гуяду тҷнӣ бисёр наад ,у хашм бисёр гирад , ва аз ончии мӯҷиби хушнӯдӣу хашми шавҳар буд ғофил бошад ,у хадаму ҳошияро бисёр ранҷоанд ; ва аммо ташаббуҳ ӯ ба душманони чунон буд ки шавҳарро ҳақири шимурд , ва бо ӯ истихфоф кунаду дурушти хуии намояд ,у ҷҳўди эҳсон ӯ кунад ,у азу ҳақад гирад ва шикоят кунаду маъоӣиб ӯ бозгуед ; ва аммо ташаббуҳ ӯ ба дуздони чунон буд ки дар мол ӯ хиёнат кунад ва бе ҳоҷати азу савол кунад ,у эҳсон ӯ ҳақири шимурд ва дар ончии кораи он буд алҳоҳ кунад , ва ба дурӯғи дӯстии Фронмоиду нафъи худ бар нафъ ӯ эсор кунад .

Ва касе ки ба зании ношоиста мубтало шавад тадбир ӯ талаб халос бошад азу , чаҳ муҷовирати зани бад аз муҷовирати сбоъу аФоъӣ бтар бошад .

Ва агар халос мутааззир бошад чаҳор навъи ҳиялат дарон бакор бояд дошт :

Аввали базли мол , чаҳ ҳифзи нафасу муруввату арзи беҳтар аз ҳифзи мол буд , ва агар молӣ бисёр сарф бояд карду хештани азуи бозхареди он молро ҳақир бояд шимурд ;у дувуми ншўзу бдхўиӣу ҳиҷрати мзоҷъ , бар ваҷҳе ки ба фасодӣ адо накунад ;у сими лтоӣФи ҳиял , монанди тҳризи ъҷоиз бар тнФир ӯу тарғиб ба шавҳарии дигар ,у рағбати намӯдан ба зоҳири бадв ва аз мФорқти або кардан , то бошад ки ӯро бар мФорқти ҳирсӣ падед ояд ,у фии алҷмлаҳи истеъмоли анвоъи мсомҳту мамониату тарғибу трҳиб ки мӯҷиби фурқат буд ;у чаҳорум , ва он баъд аз аҷз буд аз дигари тадбирҳо , онкӣ ӯро бигузораду сафарии давр ихтиёр кунад , ба шарти онкӣ ӯро монеъӣ аз иқдом бар Фзоиҳ насб карда бошад , то умед ӯ мунқатиъ шаваду мФорқт ихтиёр кунад .

Ва ҳукамоӣ араб гуфтаанд аз панҷ зани ҳазари воҷиб буд : аз ҳаннона ва аз манона ва аз анона ва аз кӣа алқФо ва аз хзроءи алдмн .

Аммо ҳаннонаи занӣ буд ки ӯро фарзандон буванд аз шавҳарии дигару пайваста ба моли ин шавҳар бар эшон меҳрбонӣ май намояд ; ва аммо манона занӣ буд мутамаввила ки ба моли худ бар шавҳари миннат наад ; ва аммо анонаи занӣ буд ки пештар аз ин шавҳар , ҳоле беҳтар дошта бошад , ё шавҳарии бузургтар дида ,у пайваста аз ин ҳолу шавҳари бошикоят ва анин буд ; ва аммо кӣа алқФои занӣ буд ғайри афифа , ки шавҳар ӯ аз ҳар маҳфил ки ғоиб шавад мардумон ба зикр ӯ доғӣ бар қафои он мард ниҳанд ; ва аммо ҳзроءи алдмни занӣ буд Ҷамила аз аслии бад ва ӯро мушобеҳат кардаанд ба сабзаи мзобл .

Ва касе ки ба шароити сиёсати занони қиём натавонад намӯд أўлии он буд ки ъзб бошад ,у доман аз млобсти умӯр эшон кашида дорад , чаҳ фасоди мхолтти занон ба сӯъи интизоми мсттбъи офоти номутаноҳӣ буд , ки яке азон қасди зан буд ба ҳалокат ӯ ё қасди дайгарӣ аз ҷиҳати зан . Валлоҳи алмўФқу алмъин .