Ва чун фарзанд дар вуҷӯд ояд ибтидо ба тасмия ӯ бояд кард ба номии некӯ , чаҳ агар номӣ номувофиқ бирав наад муддати умр азон нохўшдл бошад . Пас доя эй ихтиёр бояд кард ки аҳмақ ва маълул набошад , чаҳ одоти баду бештари иллатҳо ба шер таъаддӣ кунад аз доя ба фарзанд .

Ва чун рзоъ ӯ тамом шавад ба тأдибу риёзати ахлоқ ӯ машғӯл бояд пештар аз онкии ахлоқи табоҳи фарогирад , чаҳ кӯдаки мустаъид буд ва ба ахлоқи змимаҳи майл бештар кунад ба сабаби нақсонеу ҳоҷотӣ ки дар табиат ӯ буд , ва дар таҳзиби ахлоқ ӯ иқтидо ба табиат бояд кард , яъне ҳар қӯт ки ҳудус ӯ дар бенят кӯдаки бештар буд такмили он қӯти мақдам бояд дошт . Ва аввали чизе аз осори қӯти тмииз ки дар кӯдак зоҳир шавад ҳаё буд , пас нигоҳ бояд кард агар ҳаё бирав ғолиб буду бештари авқоти сар дар пеш афганда бошад ва вақоҳат нанамояд , далели ниҷобат ӯ буд , чаҳ нафас ӯ аз қабеҳ мҳтрзаст ва ба ҷамили моил , ва ин аломати истеъдоди тأдб буд , ва чун чунин буд аноят ба боб ӯу иҳтимом ба ҳасани тарбияташи зиёдат бояд дошту эҳмолу таркро рухсати надод .

Ва аввали чизе аз тأдиб ӯ он буд ки ӯро аз мхолтти аздод , ки маҷоласту млоъбаҳи эшон муқтазии ифсоди табъ ӯ буд , нигоҳ доранд , чаҳ нафаси кӯдак сода бошаду қабули сӯрат аз ақрони худ зӯдтар кунад ; ва бояд ки ӯро бар муҳаббати каромат танбеҳ диҳанд ,у хоссаи каромотӣ ки ба ақлу тмиизу диёнати истеҳқоқи он касб кунанд на ончӣ ба молу насаб таъаллуқ дорад .

Пас сунану вазоифи дайн дар ӯ омӯзанд ва ӯро бар мувозибати он тарғиб кунанд ва бар имтиноъ азон тأдиб ,у ихтиёрро ба наздик ӯ мадҳ гӯйанду ашрорро мазаммат , ва агар азуи ҷамилӣ содир шавад ӯро Муҳамадат гӯйанд ва агар андаки қабеҳӣ содир шавад ба мазаммат тхўиФ кунанд ,у астҳонт ба оклу шурбу либоси фахри дар назар ӯ тазйин диҳанд . Ва трФъи нафас аз ҳирс бар матоъаму мшорбу дигари лаззоту эсори он бар ғайр , дар дил ӯ ширин гардонанд ; ва бо ӯ тақрир диҳанд ки ҷомаҳои млўну манқӯши лоиқи занон буд ,у аҳли шарафу нболтро ба ҷома илтифот набӯд , то чун барон барояду самъ ӯ азон пар шаваду такрору тзкор мутавотир гардад бъодт гирад , ва касеро ки зиди ин маъонӣ гуяд , хосса аз атробу ақрон ӯ , азу давр доранд , ва ӯро аз одоби бад заҷр кунанд , ки кӯдак дар ибтидоӣ нашаву намои афъоли қабеҳа бисёр кунад , ва дар аксари аҳволи кзўбу ҳасуду срўқ ва намуму лаҷуҷ буд ва фузулӣ кунад ва кеду азрори худ ва дигарон иртикоби намояд , баъд азон ба тأдибу сину таҷориб азон бигардад .

Пас бояд ки дар туфулият ӯро бидон мؤохзт кунанд .

Пас таълим ӯ оғоз кунанду маҳосини ахбору ашъор ки ба одоби шарифи нотиқ буд ӯро ҳифз диҳанд , то мؤкди он маъонӣ шавад ки дарав омӯхта бошанд ,у аввали раҷаз бадв диҳанд онгоҳи қасида , ва аз ашъори сахеф ки бар зикри ғазалу ишқу шурби хамри муштамил буд , монанди ашъори амрؤолқису абўнўос , эҳтироз фармойанд ,у бдонкаҳи ҷамоатии ҳифзи он аз зарофат пиндоранд , ва гӯйанд риққат табъ бидон иктисоб кунанд , илтифот нанамоянд , чаҳ амсоли ин ашъори муфсиди эҳдос буд .

Ва ӯро ба ҳар халқии нек ки азу содир шавад мадҳ гӯйанд ва икром кунанд , ва бар хилофи он тавбиху сарзаниш ,у сариҳи Фроннмоинд ки бар қабеҳ иқдом намӯдааст , балки ӯро ба тағофул мансӯб кунанд то бар тҷоср иқдом нанамояд , ва агар бар худ бипушад бирав пӯшида доранд , ва агар мъоўдт кунад дар сар ӯро тавбих кунанд , ва дар қубҳи он феъли маболиғати намоянд ва аз мъоўдт таҳзир фармойанд ; ва аз одат гирифтани тавбиху мкошФти эҳтироз бояд кард ки мӯҷиб вақоҳат шавад , ва бар мъоўдт тҳриз диҳад , ки алонсони ҳариси алии мо манъ , ва ба истимоъи маломат иҳонат кунаду иртикоби қбоиҳ лаззот кунад аз рӯй тҷоср , балки дар ин боби лтоӣФи ҳиял истеъмол кунанд .

Ва аввал ки тأдиби қӯт шҳўӣ кунанд адаби таом хӯрдан биомузанд , чунонкӣ ёд кунем , ва ӯро тафҳим кунанд ки ғараз аз таом хӯрдани сиҳҳат буд на лиззат , ва ғизоҳо модаи ҳаёт ва сиҳҳатаст , ва ба манзалати адвия ки бидон мудовоати ҷўъ ва аташ кунанд ,у чунонкии дору барои лиззат нахуранд ва борзў нахуранд таом низ ҳамчунин ,у қадари таом ба наздик ӯ ҳақир гардонанд ,у соҳиби шарау шиками параст ва бисёр хорро бо ӯ тақбеҳ сӯрат кунанд , ва дар алвони атъимаи тарғиби ниФгннд балки ба ақтсор бар як таом моил гардонанд , ва Аштҳои ӯро забт кунанд то бар таоми адўн ақтсор кунад ва ба таоми лазизтар ҳирс нанамояд ,у вақти вақти нони тиҳӣ хӯрдан одат кунад . Ва ин адабҳо агарчӣ аз фуқаро низ некӯтар буд аммо аз ағниёи некӯтар .

Ва бояд ки шом аз чошти муставфӣ тар диҳанд кӯдакро , ки агар чошт зиёдат хӯрд коҳил шавад ва ба хоб гароеду фаҳм ӯ кунад шавад , ва агар гӯшташ камтар диҳанд дар ҳаракату тиқзу қиллати билодат ӯу анбъос бар нишот ва хуфт нофеъ бошад , ва аз ҳалвоу мива хӯрдан манъ кунанд , ки ин таомҳо астҳолтпазир буд въодт ӯ гардонанд ки дар миёни таом об нахурд ,у нбиз ва шаробҳо мускир ба ҳеҷ ваҷҳ ндиҳанд то ба син шабоб нарасад , чаҳ ба нафасу бадан ӯ музир буду брғзбу таҳаввуру суръати иқдому вақоҳату тиш боис гирданд , ва ӯро ба маҷолиси шароби хўоргон ҳозир накунанд , магар ки аҳли маҷлиси аФозл ва удабо бошанд ва аз маҷоласт эшон ӯро манфиатӣ ҳосил ояд .

Ва аз суханҳои зишти шунидану лаҳву бозӣу масхарагӣ эҳтироз фармойанд , ва таом ндиҳанд то аз взоӣФи адаб фориғ нашаваду табаъии тамом бадв нарасад , ва аз ҳар феъл ки пӯшида кунад манъ кунанд , чаҳ боиси брпўшидни астшъори қубҳ буд то бар қабеҳ далер нашавад , ва аз ҷавоб бисёр манъ кунанд ки он тғлизи зеҳну амотти хотиру хури аъзои орад , ва ба рӯз нагузоранд ки бхспд , ва аз ҷомаи нарму асбоби таматтуъ манъ кунанд то дурушт барояд ва бар дуруштӣ ху кунад , ва аз хяшу сардоба ба тобистон ва пӯстину оташ ба зимистон тҷнб фармойанд , ва рафтану ҳаракату ркўбу риёзати одат ӯ аФгннд , ва аз аздодш манъ кунанд ,у одоби ҳаракату сукӯну хостну нишастану сухани гуфтан бадв омӯзанд , чунонкии баъди азин ёд кунем .

Ва мӯяшро тарбият ндиҳанд , ва ба млобси занон ӯро зинат накунанд ,у ангуштарӣ то ба вақт ҳоҷат нарасад бадв ндиҳанд , ва аз мафохират бо ақрон ба падарону молу малику моклу млобс манъ кунанд ,у тавозуъ бо ҳамаи касу икром кардан бо ақрон бадв омӯзанд , ва аз татовул бар Фрўтрону таассубу тамаъ ба ақрон манъ кунанд .

Ва аз дурӯғи гуфтан боз доранд , ва нагузоранд ки савганд ёд кунад чаҳ ба рост ва чаҳ ба дурӯғ , чаҳ савганд аз ҳамаи каси қабеҳ буд , ва агар мардони бузургро бидон ҳоҷат уфтад ба ҳар вақте , кӯдаконро борӣ ҳоҷат набӯд ;у хомӯшӣ , ва онкӣ нагӯяд алои ҷавоб , ва дар пеши бузургон ба истимоъи машғӯл бӯдан , ва аз сухани фӯҳшу лаънату лағви иҷтиноби намӯдан ,у сухани некӯу ҷамилу зарифи одат гирифтан , дар чашм ӯ ширин гардонанд ; ва бар хизмати нафаси худу муаллими худ ва ҳар ки ба сини азуи бузургтар буд тҳриз кунанд ,у фарзандони бузургони бад-ӣни адаби муҳтоҷ тар бошанд .

Ва бояд ки муаллими оқилу дайндор буд ва бар риёзати ахлоқу тхриҷи кӯдакони воқиф ва ба ширини суханӣу виқору ҳайбату муруввату назофати машҳур , ва аз ахлоқи мулӯк ва одоб маҷоласт эшону мؤоклаҳ бо эшону муҳовира бо ҳар табақае аз табақоти мардуми бохабар , ва аз ахлоқи арозилу сифлагони мҳтрз .

Ва бояд ки кӯдакони бузурги зода ки ба адаби некӯу одати ҷамил мтҳлӣ бошанд бо ӯ дар мактаб буванд то зҷр нашаваду адаб аз эшон фаро гирад , ва чун дигари мутааллимонро бинад дар тааллуми ғбтти намояд ва мубоҳот кунад ва барон ҳарис шавад , ва чун муаллим дар аснои тأдиби зарбии бтқдими расонад аз фарёду шафоат хостан ҳазар фармойанд , чаҳ он феъли ммолику зуъафо буд ,у зарби аввал бояд ки андак буду неки мўлм , то азон эътибор гирад ва бар мъоўдт далерӣ накунад , ва ӯро манъ кунанд аз онкии кӯдаконро тъиир кунад ало ба қабеҳ ё беадабӣ , ва барон тҳриз кунанд ки бо кӯдакон бар кунаду мукофоти ҷамили биҷои орад то суд кардан бар абнои ҷинси худ бъодт нагирад .

Ва зару симро дар чашм ӯ накӯҳида доранд , ки офати зару сим аз офати сумуму аФоъӣ бештараст , ва ба ҳар вақти иҷозати бозӣ кардан диҳанд , влкн бояд ки бозӣ ӯ ҷамил буд , ва бар тъбӣу алмии зиёдат муштамил набошад то аз тъби адаб осӯда шаваду хотир ӯ кунад нагардад . Ва тоъати падару модару муаллиму назар кардан ба эшон бъини ҷалолати бъодт ӯ кунанд то аз эшон тарсад , ва ин одоб аз ҳамаи мардуми некӯ буд ва аз ҷавонони некӯтар буд . Чаҳ тарбият бар ин қонӯни муқтазии муҳаббати фазойилу эҳтироз аз рзоил бошад ,у забт нафас кунад аз шаҳавоту лаззоту сарфи фикр дарон , то ба мъолии умӯр тараққӣ кунад , ва бар ҳасани ҳолу таййиби айшу санои ҷамилу қиллати аъдоу касрати асдқо аз кирому фузалоӣ рӯзгор гузаронад .

Ва чун аз мартаба кӯдакӣ бугзараду ағрози мардумон фаҳм кунад ӯро тафҳим кунанд ки ғарази ахир аз сирвату зёъу убайду хайлу хўлу тарҳу фарши трФиаҳи бадану ҳифз сиҳҳатаст , то муътадил алмзоҷ бимонад ва дар амроз ва офот науфтад , чндонкаҳи истеъдоду тأҳби доролбқо ҳосил кунад , ва бо ӯ тақрир диҳанд ки лаззоти бадании халос аз олом бошад ва роҳат ёфтан аз тъб , то ин қоидаи илтизоми намояд .

Ва пас агар аҳли илм буд тааллуми улӯм бар тадриҷӣ ки ёд кардем , аввали илми ахлоқу баъд аз он улӯми ҳикмати назарӣ , оғоз кунад то ончӣ дар мабда ба тақлид гирифта бошад ӯро мубарҳан шавад , ва бар саодатӣ ки дар бадви намо , беихтиёр ӯ , ӯро рӯзӣ шуда бошад шукргузорӣу ибтиҳоҷи намояд .

Ва أўлии он буд ки дар табиати кӯдак назар кунанд ва аз аҳвол ӯ ба тариқи фаросат ва киёст эътибор гиранд то аҳляту истеъдод чаҳ саноату илм дар ӯ мФтўраст , ва ӯро ба иктисоби он навъ машғӯл гардонанд , чаҳ ҳамаи каси мустаъиди ҳама саноатӣ набӯд ,у алои ҳамаи мардумон ба саноати ашраф машғӯл шудандӣ . Ва дар таҳти ин тафовуту табюн ки дар табоиъ муставдиъаст сиррии ғомзу тадбирӣ латифаст ки низоми оламу қавом банӣ одам бидон манӯт метавонад буд ,у злки тақдири алъзизи алълим . Ва ҳар ки саноатиро мустаъид буд ва ӯро бидон мутаваҷҷеҳ гардонанд ҳар чаҳ зӯдтари самара он биёбад ва ба ҳунарӣ мтҳлӣ шавад ,у алои тазйиъи рӯзгору таътили умр ӯ карда бошанд .

Ва бояд ки дар ҳар фаннӣ бар истифои ончӣ таъаллуқ бидон фан дорад аз ҷавомеъи улӯму одоб тҳриз кунанд , монанди онкӣ чун бмсли саноат китобат хоҳад омухт бар таҷведи хату таҳзиби нутқу ҳифзи рсоилу хтбу амсолу ашъору мноқлоту мҳоўроту ҳикоёти мстзрФу наводири мстмлҳу ҳисоби девону дигари улӯми адабии тўФри намояд , ва бар маърифати баъзеу эъроз аз боқӣ қаноат накунад , чаҳ қусӯри ҳиммат дар иктисоби ҳунари шанеътарину табоҳтарин хисол бошад .

Ва агар табъи кӯдак дар ақтнои саноатӣ саҳеҳ наёбанду адавоту олот ӯ мусоид набӯд ӯро бидон таклиф накунанд , чаҳ дар фунуни сноъот Фсҳтӣаст , ба дайгарӣ интиқол кунанд , аммо ба шарти онкӣ чун хавзӣу шурӯии бештар тақдим ёбад мулозимату саботро истеъмол кунанду инқилоб ва изтироб нанамоянд , ва аз ҳунарӣ ноомӯхта ба дайгарӣ интиқол накунанд , ва дар аснои мзоўлт ҳар фаннии риёзатӣ ки таҳрики ҳарорат ғарӣзӣ кунаду ҳифзи сиҳҳат ва , нафии Касалу билодат ва , ҳадати зко ва , баъси нишотро мусталзим буд бъодт гиранд .

Ва чун саноатӣ аз сноъот омӯхта бошад ӯро ба касб ва тъиш бидон фармойанд , то чун ҳаловат иктисоб биёбад онро бأқсӣ алғоиаҳ бирасонад , ва дар забти дақоиқи он фазли назарӣ истеъмол кунад , ва низ бар талаби маишату такаффули умӯри он қодир ва моҳир шавад , чаҳ аксари авлоди ағниё ки ба сирват мағрур бошанд ва аз сноъоту одоби маҳрӯм монанди баъд аз инқилоби рӯзгор дар мазаллат ва дарвешӣ уфтанду маҳали раҳмату шамотати дӯстон ва душманон шаванд .

Ва чун кӯдак ба саноат иктисоб кунад أўлии он буд ки ӯро мтأҳл гардонанду раҳл ӯ ҷудо кунанд ;у мулӯки фарсро расм бӯдааст ки фарзандонро дар миёнаи ҳашаму хадами тарбияти ндодндӣ , балки бо сқот ба тарафии Фрстодндӣ то ба дуруштии айшу хушунати намӯдан дар мокл ва млобс барояд ва аз тнъму таҷаммули ҳазари намояд ,у ахбори эшон машҳураст , ва дар исломи руасои Дайламро одат ҳамин бӯдааст ва касе ки бар зиди ин маъонӣ ки ёд карда омад тарбият ёфта бошад қабул адаб бирав душвор буд , хосса чун син дар ӯ асар кунад , магар ки ба қубҳи сирати ориф буд ва ба кайфияти қалъи одати воқиф , ва барон озим , ва дарон муҷтаҳид , ва ба суҳбати ахёри моил . Суқроти ҳакимро гуфтанд чаро маҷоласт ту бо эҳдос бештараст , гуфт аз ҷиҳати онкии шохаҳоитару нозукро рост кардани сӯрати бандад , ва чӯбҳои зафт ки тароват он бирафта бошаду пӯст хушк карда ба истиқомати нгроид .

Инаст сиёсати фарзандон . Ва дар духтарон , ҳам бар ин нмт , ончии мувофиқу лоиқи эшон буд истеъмол бояд кард , ва эшонро дар мулозимати хонау ҳиҷобу виқору иффату ҳаёу дигрхсолӣ ки дар боб занон баршумурдем тарбият фармуд , ва аз хондану навиштан манъ кард ,у ҳунарҳое ки аз занони Маҳмӯд буд биёмухт , ва чун ба ҳад балоғат расанд бо кФўии мўослти сохт .

Ва чун аз кайфияти тарбияти авлоди фориғи шудеми хатми ин фасл ба зикр адабҳои кунем ки дар аснои сухани шарҳу тафсили он ваъда додаем , то кӯдакон биомузанд ва бидон мтҳлӣ шаванд , ҳар чанд бояд ки ҳамаи асноф мардум барон мувозибати намоянду хештан азон мустағнӣ нашмуранд , чаҳ тахсӣси ин навъи бад-ӣни фасл на ба сабаб онаст ки кӯдакон бидон муҳтоҷ тар бошанд бал ба сабаб онаст ки эшон онро қобил тар тавонанд буд ва бар мудовимати он қодиртар , валлоҳи алмўФқ .

Одоби сухани гуфтан : бояд ки бисёр нагӯяду сухани дайгарӣ ба сухани худ қатъ накунад , ва ҳар ки ҳикоятӣ ё ривоятӣ кунад ки ӯ бар он воқиф бошад вуқуфи худ бар он изҳор накунад то он каси он сухани ботамоми расонад ,у чизеро ки аз ғайр ӯ пурсанад ҷавоб нагӯяд , ва агар савол аз ҷамоатӣ кунанд ки ӯ дохили он ҷамоат буд бар эшон сабқат нанамояд , ва агар касе ба ҷавоб машғӯл шавад ва ӯ бар беҳтар аз он ҷавобии қодир буд сабр кунад то он сухан тамом шавад , пас ҷавоб худ бигӯед бар ваҷҳе ки дар мутақаддим таън накунад ва дар мҳоўротӣ ки ба ҳузур ӯ миёни ду кас равад хавз нанамояд , ва агар азу пӯшида доранд истироқ самъ накунад ва то ӯ бо худ дар он сар мушорикат ндиҳанд мадохилат накунад .

Ва бо меҳтарони сухан ба кноит гуяд ,у овоз на баланд дорад ва на оҳиста , балки эътидол нигоҳ медорад , ва агар дар сухан ӯ маънӣ ғомз уфтад дар баёни он ба мисолҳои возеҳ ҷаҳд кунаду алои шарти эҷоз нигоҳ дорад ,у алфози ғарибу кинояоти номустаъмал бакор надорад , ва то суханӣ ки бо ӯ тақрир мекунанд тамом нашавад ба ҷавоб машғӯл нагардад , ва то ончӣ хоҳад гуфт дар хотир муқарар нигараданд дар нутқ наёрад ,у сухан мукаррар накунад магар ки бидон муҳтоҷ шавад , ва агар бидон муҳтоҷ шавад қалақ ва зҷрт нанамояду фӯҳшу шатм бар лафз нагирад , ва агар ба иборат аз чизеи фоҳиш музтар гардад бар сиблати таъриз кноит кунад азон ,у мазоҳ мункир накунад .

Ва дар ҳар маҷлисии сухани муносиби он маҷлис гуяд , ва дар аснои сухан ба дасту чашму абрӯ ишорат накунад , магар ки ҳадиси иқтизои ишоратӣ латиф кунад , онгоҳи онро бар ваҷҳ адо кунад , ва дар росту дурӯғ бо аҳли маҷлис хилоф накунад , ва лҷоҷ накунад хосса бо меҳтарон ё бо сафеҳон , ва касе ки алҳоҳ бо ӯ муфид набӯд бар ӯ алҳоҳ накунад , ва агар дар мунозирау маҷороти тарафи хасмро руҷҳон ёбад инсоф бидиҳад , ва аз мухотабаи авому кӯдакону занону девонагону мисатон то тавонад эҳтироз кунад ,у сухани борӣк бо касе ки фаҳм накунад нагӯяд ,у лутф дар муҳовира нигоҳ дорад ,у ҳаракоту ақволу афъоли ҳеҷ касро муҳокот накунад , ва суханҳои мувҳиш нагӯяд , ва чун дар пеш меҳтарӣ шавад ибтидо ба суханӣ кунад ки ба фол сутӯда доранд .

Ва аз ғайбату нмомӣу бӯҳтону дурӯғи гуфтан тҷнб кунад чунонкӣ ба ҳеҷ ҳол барон иқдом нанамояд ва бо аҳли он мадохилат накунаду истимоъи онро кора бошад , ва бояд ки шунидан ӯ аз гуфтани бештар буд . Аз ҳакимӣ пурседанд ки : чаро истимоъи ту аз нутқ зиёдатаст ? гуфт : зеро ки марои ду гӯш додаанд ва як забон , яъне дучандон ки гӯйӣ май шинав .

Одоби ҳаракату сукӯн : бояд ки дар рафтан сабукӣ нанамояд ва бтъҷил наравад ки он аморати тиш буд , ва дар тааннӣу абтоء низ маболиғат накунад ки аморати Касал буд , ва монанди мутакаббирони нхромд , ва ҳамчун занону мхнсон китф наҷунбанд ва дӯшҳо бхспонд , ва аз даст фурӯгузоштану ҷнбонидни ҳам эҳтироз кунад ,у эътидол дар ҳамаи аҳвол нигоҳ дорад .

Ва чун меравад бисёр бозпас нанигарад ки он феъли оҳўҷон буд ,у пайвастаи сар дар пеш надорад ки он далели ҳузну фикри ғолиб буд , ва дар ркўб ҳамчунин эътидол нигоҳ дорад .

Ва чун биншинад пой фурӯ накунад ва як пой бар дигар наниҳад , ва ба зону нанишинад ало дар хизмати мулӯк ё устод ё падар ё касе ки ба мсобти ин ҷамоат буд ,у сар бар зону ва даст наниҳад ки он аломати ҳузн ё Касал буд ,у гардан каҷ накунад ва бо ришу дигари аъзо бозӣ накунад ,у ангушт дар даҳан ва бинӣ накунад , ва аз ангушту гардани бонг берун наёрад , ва аз тсоؤбу тмтӣ эҳтироз кунад ,у оби бинӣ ба ҳузури мардумони ниФгнд ва ҳамчунин оби даҳан , ва агар зарурат уфтад чунон кунад ки овоз он нашунаванд , ва ба дасти тиҳӣу сростину доман пок накунад , ва аз хдўоФгндн бисёр тҷнби намояд .

Ва чун дар маҳфилӣ шавад мартабати худ нигоҳ дорад на болотар аз ҳад худ нишинад ва на фурӯтар , ва агар меҳтари он қавм ки нишаста бошанд ӯ буд ҳифзи ртбти азу соқит бошад , чаҳ ҳар куҷо ӯ нишинад садри он ҷо буд , ва агар ғариб буд ва на ба ҷой худ нишаста буд чун вуқуф ёбад бо ҳад худ ояд , ва агар ҷои худ холии наёбади ҷаҳд муроҷиат кунад бе онкии изтиробӣ ё тсоқлии азу зоҳир шавад .

Ва дар пеши мардумони ҷуз рӯйу даст бараҳна накунад , ва дар пеши меҳтарони соиду пой бараҳна накунад , ва аз зону то ноф ба ҳеҷ ҳол бараҳна накунад на дар хало ва на дар ҳузур касе , ва дар пеши мардуми нхспд , ва ба пушти бознхспди хосса агар дар хоб ғтит кунад , чаҳ астлқои мӯҷиби зиёдат шудан он овоз буд , ва агар дар миёни ҷамоатии нъос бар ӯ ғолиб шавад бархезад агар тавонад , ва ё хоб нафй кунад ба ҳадисӣ ё фикрӣ , ва агар дар миёни ҷамоатӣ буд ва эшон бхспд ӯ низ мувофиқат кунад ё аз наздики эшон берун ояд ,у бедори онҷо мақом накунад .

Ва бар ҷумла чунон созад ки мардумонро аз ӯ нафратӣ ё заҳматӣ нарасад , ва бар ҳеҷ кас ва дар ҳеҷ маҳфил гаронӣ нанамояд .

Ва агар баъзе аз ин одот бар ӯ душвор ояд , бо худ андеша кунад ки ончӣ ба сабаби эҳмоли адабӣ ӯро лозим ояд аз мазаммату маломат , зиёдат аз эҳтимоли машаққати тарки он одат буд , то бирав осон шавад .

Одоби таом хӯрдан : аввали дасту даҳану бинӣ пок кунад онгоҳ ба канор хон ҳозир ояд , ва чун бар моида биншинад ба таом хӯрдан мубодират накунад ало ки мизбон буд ,у дасту ҷома олӯда накунад , ва ба зиёдат аз се ангушт нахурд ,у даҳани фарох боз накунад ,у луқма бузург накунад ,у зуди Фрўнбрд ва бисёр низ дар даҳан нигоҳ надорад , балки эътидол нигоҳ дорад ,у ангушти нлисд , ва ба алвони таом назар накунаду таоми набавӣад , ва нагузинад , ва агар беҳтарини таоми андак буд бидон влўъ нанамояд , ва онро бар дигарон эсор кунад ,у дсўмт бар ангушти бнгзорд ,у нону намак тар накунад , ва дар касе ки бо ӯ мؤоклаҳ кунад нанигарад , ва дар луқма ӯ назар накунад ва аз пеш худ хӯрд ,у ончӣ ба даҳани барад монанди устихону ғайри он бар нон ва суфра наниҳад , ва агар дар луқмаи устихон буд чунон аз даҳани биФгнд ки касе вуқуфи наёбад .

Ва ончӣ аз дайгарӣ мнФр ёбад иртикоб накунад ,у пеши худ чунон дорад ки агар касе хоҳад ки бақиятаи таом ӯ тановул кунад азон мутанаффир нашавад ,у чизе аз даҳону луқма дар коса ва бар нони ниФгнд .

Ва пеш аз дигарон ба муддатии даст боз нагирад , бал агар сайр шуда бошад таъаллулӣ май орад то дигарон низ фориғ шаванд , ва агар он ҷамоати дасти бозгирнд ӯ низ дасти бозгирд ва агарчӣ гурусна буд , магар дар хонаи худ ё ба музиъӣ ки бегонагон набошанд , ва агар дар миёни таом ба об ҳоҷат уфтад бнҳиб нахурд ,у овоз аз даҳану ҳалқ берун наёрад , ва чун хилол кунад бо тарафӣ шаваду ончӣ ба забон аз дандон ҷудо шавад Фрўбрд ,у ончӣ ба хилол берун кунад ба музиъӣ афганд ки мардум нафрат нагирад , ва агар дар миёни ҷамъӣ буд дар хилол кардан таваққуф кунад , ва чун даст шавед дар пок кардани ангуштону усӯли нохунони ҷаҳди балиғи намояд ва ҳамчунин дар тнқиаҳи лабу даҳан ва дандонҳо , ва ғурғура накунад ,у оби даҳан дар ташти ниФгнд , ва чун об аз даҳани бирезад ба дасти бипушад , ва дар даст шустан сабқат накунад бар дигарон , ва агар пеш аз таом даст шӯйанд шояд ки мизбон сабқат кунад бар дигари ҳозирон дар даст шустан .

Одоби шароб хӯрдан : чун дар маҷлис шароб шавад ба наздики афзали абнои ҷинс худ нишинад ,у азонкаҳ дар паҳлавӣ касе нишинад ки ба сафоҳати мавсӯм буд эҳтироз кунад , ва ба ҳикоёти зарифу ашъори малеҳ ки бо вақту ҳол муносибат дошта бошад маҷлис хуш дорад , ва аз турши рӯеу қабзи тҷнби намояд .

Ва агар аз ҷамоат ба сол ё ба ртбти камтар буд ба истимоъ машғӯл бошад , ва агар мутриб буд дар ҳикоят хавз накунад , ва бояд ки сухан бар надим қатъ накунад , ва дар ҳамаи аҳволи иқбол бар меҳтари аҳл маҷлис кунаду истимоъи сухан ӯро бошад беонкӣ ба дигарон беилтифотӣ кунад .

Ва бояд ки ба ҳеҷ ҳоли чандон мақом накунад ки маст гардад , ки дар дайну дунёи ҳеҷ чиз бо музираттар аз мастӣ набӯд , чунонкии ҳеҷ фазилату шарафи зиёдат аз хирадмандӣ ва ҳушёрӣ набошад ; пас агар заъифи шароб буд андак хӯрд ё мамзуҷ кунад ё аз маҷлиси сабк тар бархезад , ва агар пеш аз онкӣ ба мақом эҳтиёт расад ҳарифон маст шаванд ҷаҳд кунад то аз миёни эшон берун ояд , ё ҳиялат он кунад ки маст аз миёни ҷамоат берун шавад , ва дар ҳадиси мисатон хавз накунад , ва ба тавассути эшон машғӯл нашавад магар ки ба хусумати анҷомади онгоҳи эшонро аз якдигар боздорад ; ва агар бар шароб хӯрдани қодир буд илтимоси зиёдат бар ончӣ давр мегардад накунад ,у асҳобро бидон таклиф нафармоед , ва агар яке аз надамо аз шароб хӯрдан оҷиз шавад бирав унф накунад , ва агар ғсён ғалаба кунад дар миёни маҷлиси онро мудофеъат кунад бар ваҷҳе ки асҳоб вуқуф наёбанд , ё дар ҳол берун ояд , ва чун қӣ кунад бо маҷлис мъоўдт нанамояд .

Ва мивау райҳон аз пеш ёрон барнадорад ,у нақл бисёр нахурд , ва ҳар якеро аз ҳарифон ба тҳитӣ ки лоиқ ӯ буд махсӯс мегирданд , ва бояд ки ба анФроди сабаби инсу селоату нишоти аҳл маҷлис нашавад , чаҳ ин маънии мстдъии қиллати вақъ буд , ва аз маҷлис бисёр брнхизд , ва агар соҳиби ҷамолии ҳозир буд дар ӯ бисёр назар накунад ва агарчӣ бо ӯ густох бошад , ва бо ӯ сухан бисёр нагӯяд , ва аз арбоби млоҳии илтимоси лаҳнӣ ки табъ ӯ бидон моил буд накунад , ва чун ба ҳаддӣ бирасад ки донад бархезад , ва ҷаҳд кунад то бо мақоми маъҳуд худ шавад , ва агар натавонад , ба музиъӣ шавад ки аз маҷлиси давр буду онҷои бхспд .

Ва то тавонад дар маҷлиси мулӯк , ё касоне ки акФоӣ ӯ набошанд , ё касоне ки бо эшон мбосттӣ науфтода бошад , ҳозир нашавад , ва агар зарурат уфтад зуд берун ояд , ва албата ба маҷлис сФҳо наравад , ва агар вақте аз мастӣ хоӣФ бошад ва надамо ақтроҳ иқомат кунанд шояд ки ба тсокр ё ба ҳилтии дигар аз маҷлис берун ояд .

Инаст ончӣ ваъда дода будем аз одоб ва ҳар чанд ин навъ аз ҳади ҳаср мутаҷовиз бошад ва ба ҳасби авзоъу авқот мухталиф шавад аммо бар оқили фозил ки қавонину усӯли афъоли Ҷамила забт карда бошад риояти шароиту дақоиқ ҳар корӣ ба ҷои хеш ва ба вақти хеш душвор набӯд , ва аз куллиёти истинботи ҷзўёт кардан бар ӯ осони намояд , ва худ ақл ҳокимӣ адласт дар ҳар боб , валлоҳи аълами болсўоб .