Мардум бояд ки нисбати ҳоли худ бо аҳволи ҷумлагии аснофи халқ эътибор кунад , чаҳ нисбат ӯ бо ҳар синфӣ аз се навъ холӣ набӯд : ё ба ртбти болои он синф бошад ё муқобил ё фурӯтар ; агар болои он синф буд дар ртбти он эътибор ӯро бар муҳофизати мартаба боис бошад то ба нуқсон майл накунад , ва агар муқобил бошад бар тараққӣ аз он мартаба дар мадориҷи камол боис шавад , ва агар фурӯтар буд дар расӣдан ба дараҷаи он синфи ҷаҳди намояд . Ва ҳоли муоширати ҳам ба ихтилофи аҳволи маротиб мухталиф бошад : аммо муошират бо синфи баландтар аз ончӣ дар боби панҷум ёд кардем маълум бошад . Ва аммо муошират бо синфи муқобили мутанаввиъ буд ба се навъ : аввали муошират бо дӯстон ,у дувуми муошират бо душманон ,у сими муошират бо касоне ки на дӯст бошанд ва на душман . Ва дӯстони ду синф бошанд : ҳақиқӣу ғайриҳақиқӣ ,у муошират бо дӯстони ҳақиқӣ ёд карда шуд .

Ва аммо дӯстони ғайриҳақиқӣ ки ба дӯстони ҳақиқӣ мтшбаҳ бошанд ва аз навъе тасаннӯъу млқи холӣ на , муошират бо эшон чунон бояд ки ба қадари вусъи мҷомлаҳ ва эҳсон кунад , ва дар истимолату мадороту сабру муомила ба ҳасби зоҳири ҳеҷ дақиқа мӯҳмал нагузорад ,у асрору уюби худ аз эшон пӯшида дорад ,у хавоси аҳодӣсу аҳволу асбоби манофеу мақодӣри амвол ҳамчунин , ва ба тақсири эшонро мؤохзт накунад ва дар эҳмоли ҳуқуқ итоб нанамояд ва ба мукофоти он машғӯл нашавад то салоҳи зоти албину ислоҳи эшон марҷу бошад ; ва тавонад буд ки баъзе ба рӯзгор ба дараҷаи асФёу авлиёӣ мухлис барисанд ; ва бояд ки ба қадари қудрат бо эшон мувосот кунад ,у тафаққуди ақорбу мутаъаллиқони эшон лозим донад , ва ба қазои ҳоҷоту изҳори башшошат дар ихтилот , чаҳ ба табъ ва чаҳ ба такаллуф , қиём кунад , ва дар ҳоли зарурати эшонро даст гирад ,у фии алҷмлаҳи аснофи карами халқу ҳасани аҳд ба тақдими расонад , то ҳамаи касро дар дӯстӣ ӯ рағбати биафзояд , ва ба вақти онкӣ дар мартабаи эшон тафовутӣ уфтад ва ба ҷоҳӣ ва ё ба кароматӣ бештар барисанд дар талаби дӯстии эшон ниФзоид ,у иттисолу қурбати зиёдат аз маъҳуди нтлбд .

Ва аммо аъдои ду навъ бошанд , наздику давр , ва ҳар як ба ду қисм шаванд , ошкоро ё наоне . Ва аҳли ҳақад аз ҳисоби душманон зоҳир бошанду аҳли ҳасад аз қисми аъдои махфӣ , ва аз душмани наздики эҳтирози бештар бояд кард аз ҷиҳати вуқуф ӯ бар асрору аврот , ва дар моклу мшорбу ғайри он азуи эҳтиёти воҷиб бояд шимурд . Ва асли куллӣ дар сиёсати аъдои он буд ки агар ба таҳаммулу мувосоту тлтФи эшонро дӯст тавон карду усӯли ҳақаду адоват аз дилҳои эшон мунқатиъ гардонид худ беҳтарин тадбирӣ бошад ки тақдим ёфта буд ,у алои модом ки ба мурувватии рёӣӣу мҷомлтии зоҳири якдигарро май бенанд бар муҳофизати он тўФр бояд намӯд ва ба ҳеҷ навъ дар тазоҳури душмании рухсати надод , ки қамъи шар ба хайри хайр буду қамъи шар ба шари шар ; ва ба сафоҳати аъдо муболот набояд намӯду ағзоу таҳаммулу мадорот истеъмол кард , ва аз тмодӣу мнозъту мноқшти эҳтирози тамом лозим донист , чаҳ изҳори адовати муқтазии азолти нъм ,у таъризи интиқоли дувал ва , истидъои афкори доим ва , ҳамӯами мутаволӣ ва , азоъти амволу каромат ва , таҳаммули зиму мазаллат ва , сФки дамо ва , дигари анвоъ шарӯр бошад ,у умрӣ ки дар тадбиру тафаккуру муморасату мубоширати ин афъол сарф шавад ҳам дар дунёи зойеъу мнғс буд ва ҳам дар дайни сабаби шақовату хусрон .

Ва асбоби адовати ародии панҷ чиз буд : танозӯъ дар малик ва , танозӯъ дар мартаба ва , танозӯъ дар рғоиб ва , иқдом бар шаҳавотӣ ки мӯҷиби антҳоки ҳарам буд ва , ихтилофи оро . Ва тариқи тўқӣ аз ҳар синфии эҳтироз аз сабаби он синф буд .

Ва бояд ки аз аҳволи душманони мтФҳс буд ва дар тафтиши ахбори эшон мстқсӣ , то бар макру хдиъти эшон воқиф гардад ва монанди он фаро пеш гирад , ва бидон бар антқози масоъии он қавм зафар ёбад ,у никояти аъдо дар мсомъи руасоу дигари мардумони муқарар бояд кард то сухани музахрафи эшон қабул накунанд ,у мкоидӣ ки сголанд ривоҷи наёбад , ва дар ақволу афъол муттаҳам гирданд . Ва бояд ки маъоӣиби душманони нек маълум кунад ва бар нақӣру қтмири он воқиф гардад ва онро ҷамъ кунад , ва дар ахФои он шароити эҳтиёт нигоҳ дорад , чаҳ нашри маъоӣиби душмани муқтазии фарсӯдагӣ ӯ буд барон ,у адами тأср азон , валикин чун ба қӯти хеши онро зоҳир гирданд касру қаҳр ӯ ҳосил ояд , ва агар бар баъзе азон ӯро танбеҳӣ кунад пеш аз нашр , то чун донад ки бар маъоӣибу мсолб ӯ вуқуф ёфтаанд дили шикастау заъиф рой гардад , шояд . Ва дар ин боби тҳрии сидқи шарти бузургтар буд , чаҳ кизб аз дўоъии қӯту истилои хасм буд . Ва бар шему одот ҳар синфӣ бояд ки вуқуф ёбад то ҳар чизеро ба муқобили он дафъ кунад ,у ончии мӯҷиби қалақу зҷрти эшон буд ҳамчунин маълум кунад , ки зафар дар мазмуни он мударраҷ буд ,у беҳтарини тадбирии дарини абвоби он буд ки хештанро бар аздоду мнозъони тақаддумии ҳақиқӣ ҳосил кунад , ва дар фазойилӣ ки иштироки миён ҳар ду ҷониби сӯрати бандад сабқат гирад , то ҳам камоли зот ӯ ва ҳам ваҳни хсўм тақдим ёфта бошад ,у дӯстӣ бо душманони Фронмўдн ва бо дӯстони эшон мувофиқату мхолтт кардан аз шароити ҳзм ва киёст буд , чаҳ маърифати авроту мзоли أқдому мавозиъи ъсроти эшон бад-ӣни ваҷҳи осонтар даст диҳад .

Ва талаффуз ба дашному лаънату таъаррузи эърози душманони бғоити мазмум буд ва аз ақли давр , чаҳ ин афъол ба нуфусу амволи эшон мзртӣ нарасонад ,у нафасу зоти муртакибро фии улҳоли музир буд ки ба сФҳо ташаббуҳ намӯда бошад ва ҳам хсўмро маҷоли дроззбонӣ ва тасаллут дода . Чунин гӯйанд ки шахсе дар пеши Абӯмуслими мрўзии забон ба арзи насри сайёр олӯда кард ба тасаввури онкии Абӯмуслимро хуш ояду азу писандида дорад , Абӯмуслим рӯй турш кард ва ӯро азон ба унф заҷр фармуд , ва гуфт агар ба сабаби ғаразии дастҳо ба хӯни эшон олӯда мекунем бории дронкаҳи забонҳо ба эърози эшон олӯда кунем чаҳ ғараз ва фоида хоҳад буд ? ва чун душманонро офатӣ расад ки худ азон эмин набӯд ва монанди он офатро мутаваққиъ ва мунтазир бошад , албата бояд ки шамотат нанамояду шодмонӣу фараҳ изҳор накунад ки далели бтр буд ва ба маънии он шамотати ҳам бо худ карда бошад .

Ва агар душман ба ҳимоят ӯ ояд ва аз ҳарим ӯ мأмнӣ созад , ё дар чизе ки иқтизои вафоӣ амонатӣ кунад эътимодии намояд , ғдру макру хиёнат истеъмол накунаду муруввату карам бакор дорад , ва чунон кунад ки маломату мазаммат ба душман махсӯс гардаду ҳасани аҳду некӯи сиратӣ ӯ ҳамаи касро маълум .

Ва дафъи зарари аъдоро се мартаба буд : аввали ислоҳи эшон фии анФсҳм агар муяссар бошад ,у алои ислоҳи зоти албин ;у дувуми эҳтироз аз мхолтти эшон ба баъди ҷавор ё сафарии давр ки ихтиёр кунад ;у сими қаҳру қамъ , ва ин охири ҳама тадбирҳо бошад ; ва бо вуҷӯди шаш шарт барон иқдом тавон намӯд : аввали онкии душмани шарир буд ба зоти хешу ислоҳ ӯ ба ҳеҷ тариқ сӯрат набандад ;у дувуми онкӣ ба ҳеҷ ваҷҳ аз вуҷӯҳ , ҷузи қаҳр , хештанро аз таъарруз ӯ халосӣ набинад ;у сим онкӣ донад ки агар зафар ӯро буд зиёдати азин ки ин кас иртикоб хоҳад кард истеъмол кунад ;у чаҳоруми онкии изҳори қасду саъй дар азолти хайроти азу мушоҳида карда бошад ;у панҷуми онкӣ дар қаҳр ӯ ба разилтӣ монанди хиёнату ғдр мавсӯм нашавад ;у шашуми онкии онро оқибатии мазмум чаҳ дар дунё ва чаҳ дар охират мутаваққиъ набӯд ,у маъаи злк агар қаҳр ӯ ба дасти душманӣ дигар кунад беҳтар ,у антҳози фурсат бо вуҷӯди муҳлат аз лавозим ҳзм бошад .

Ва аммо ҳасудро ба изҳори нъму мрооти фазойилу дигари чизҳое ки мстдъии ғайзу аизоӣ ӯ буд ва бар разилтии муштамил на , ранҷури дилу гудохта тан дорад , ва аз кед ӯ эҳтироз кунаду ҷаҳди намояд дар онкии мардумон бар сират ӯ воқиф шаванд .

Ва аммо муошират бо касоне ки на дӯст бошанд ва на душмани ҳам мухталиф бош , ва ҳар касро бидонча мустаҳаққи он буд талаққӣ кардан ба маслиҳати наздиктар , Маслан нсҳоро , ва он қавмӣ бошанд ки ба насиҳати ҳамаи каси тбръи намоянд , хизмат кунад ва бо эшон мхолтт кунаду сухан эшон башнаваду башшошату ибтиҳоҷ ба дидори эшон зоҳир гирданд , аммо дар қабули қавл ҳар касе мсорът нанамояд ва ба завоҳири аҳвол мағрур нашавад , балки таъаммул кунад то бар ғараз ҳар касе воқиф шаваду ҳақ аз ботил фарқ кунад , баъд азон бар ваҷҳ асўб баравад ,у слҳоро , ва он ҷамоатӣ бошанд ки ба ислоҳи зоти албин машғӯл бошанд , аз рӯй тбръи мадҳ ва сано гуяд , ва ба каромоту аснофи тбҷил махсӯс дораду бадишони ташаббуҳи намояд , чаҳ мазоҳиби эшон ба наздики ҳамаи халқи Маҳмӯд буд , ва бо сФҳои ҳалам бакор дорад ва ба сафоҳати эшон муболот ва илтифот накунад то аз аизоӣ ӯ эъроз кунанд , ва агар ба шатму сФаҳи эшон мубтало шавад онро ҳақири шимурд , ва бидон тўҷъу тأлм фаро нанамояд ва ба мукофот машғӯл нашавад , балки ба сукӯну тааннии ислоҳи ҳол ё мФорқту тарки мхолтти эшон ба тақдими расонад , ва то тавонад маҷоласт ин синф ихтиёр накунаду муҷодалау маҷороти эшон мҳзўри шимурд , ва бо аҳли такаббур тавозуъ нанамояд балки ба сирати эшон бо эшон кор кунад то азон мтأлм ва мунзаҷир шаванд , ки алткбри алии алмткбри садақа , чаҳ тавозуъ бо ин қавми мӯҷиби астҳонту таҳқир буд ва дар исобати худ мтиқн шаванд , ва пиндоранд ки бар ҳамаи кас воҷибаст хизмату тзлл кардан , ва чун зид ин бошад донанд ки гуноҳи эшонро бӯдаасту имкн ки бо сари тавозуъу ҳасан сират оянд .

Ва бо аҳли фазоъил ихтилот кунад ва азишон астФодти воҷиби шимурд ,у муовинату мусоидати эшон ба ғанимат дорад , ва ҷаҳд кунад то аз зумра эшон бошад , ва бо ҳамсояи баду ъширти носозгор сабр кунаду мудороу мҷомлаҳ истеъмол фармоед , ва яқин донад ки лӣимон ба бадан собиртар бошанду карямон ба нафас , ва ҳам барин минволу нмт бо ҳар касе ончии ақл иқтизо кунаду ҳзм ва киёст ишорат , бакор медорад , ва дар салоҳи умуми халқу салоҳи хусӯси худ ба қадар иститоат мекӯшад .

Ва аммо зердастони ҳам асноф бошанд ; мутааллимонро некӯ дорад ва дар аҳволи табоиъ ва сиратҳои эшон назар кунад , агар мустаъиди анвоъ улӯм бошанд ва ба сирати хайри мавсӯм , илм азишон манъ накунад ва барон таҳаммули миннатӣ ё мؤўнтии нтлбд , ва дар азоҳти иллат эшон кӯшад ,у худовандони тбоъи рдиءро ки тааллум аз рӯй шара кунанд ба таҳзиб ахлоқ фармоед , ва бар маъоӣиби эшон танбеҳ диҳад ва ба ҳасби истеъдод ткимл кунад ,у илмӣ ки сабаби тавассули эшон буд ба ағрози фосида азишон боздорад ,у блидонро бар чизе ки ба фаҳми эшон наздиктар буд ва бар фоидаи муштамилтар , ҳс кунад , ва аз тазйиъи умр иҷтиноб фармоед ,у соилонро агар млҳ бошанд аз алҳоҳ заҷр кунаду иҷобати илтимос дар таваққуф дорад магар ки содиқ алҳоҷаҳ бошанд ,у миёни муҳтоҷу томъ тмииз кунаду томъро аз тамаъ боз дорад ва ба матлӯб нарасонад , то бошад ки сабаби ислоҳ ӯ шавад ,у муҳтоҷро ато диҳад ва бо эшон мувосот кунад ва дар асбоби маош мадад диҳад ,у модом ки ба إхлолӣ дар умӯри нафасу аёл муъадӣ набӯд бар эшон эсор кунад ,у зуъафоро даст гирад ва бар эшон раҳмати намояд ,у мазлӯмонро аъонт кунад .

Ва дар ҳамаи абвоби хайри нияти ростӣ ва покӣ кунад , ва ба хайри мутлақ ки манбаи хайроту мФиз каромот ӯст , таъолӣу тақаддус , ташаббуҳи намояд . Ани шоءи аллоҳ , таъолӣ .