Қавлаи таъолӣ : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои кутуби алайкуми алсёми алоиаҳ . . . Маънии сиём дар шариъат боз истоданаст аз таому шаробу шаҳват рондан бо ният , ва дар луғати араб аз ҳар чизи боз истоданаст , чунонк касе аз гуфтани боз истад гӯйанд соми ани алклому злки фии қавлаи таъолӣ إнӣ назуррат ллрҳмни сўмо ва касе ки аз некӣ ва бар боз истад гӯйанд соми ани алмърўФ ва чаҳор пой ки аз алафу ҳаракати боз истад гӯйанд сомити алдобаҳ .
Комаи кутуби алии аллазӣнаи ман қблкми суханӣ муҷмаласт , ду ваҷҳ эҳтимол кунад : яке онаст ки бар пешинёни ҳамин моҳи рамазон бақадру вақту ададу рӯзгор воҷиб карда буданд , аммо фарқ онаст ки андари шаръи эшон раво набӯдӣ андари шабҳои моҳи рӯзаи ҷузи як бори бовели шаби таом хӯрдану шаробу бози андарин шаръи муқаддаси раби Алъоламин тисир арзонӣ дошт ,у ҳамаи шаби шаробу таому таматтуъ мубоҳ кард . Азинҷо гуфт Мустафо ъ « фазли мо байни сёмноу сиёми аҳли алкитоби аклаҳи алсҳр » .
Ва дигари ваҷҳи онки асли рӯзау ҳудӯди кайфияти он воҷиб карда буданд аммо на буқати моҳи рамазон , ва на адади сӣ рӯз . Агар ваҷҳи аввал гўӣим онаст ки ҳасани басарӣу садӣ ва ҷамоатӣ гуфтанд ки бар тарсоёни пешинёни моҳи рамазон воҷиб карданд , ва будӣ ки рамазони бтобстони гарм будӣ ё бзмстони сард , эшон тағйир карданду бофасл рабиъ гардониданд ,у куффорати он тағйирро даҳ рӯз дар афзуданд ,у баъд аз он подшоҳи эшон даҳ рӯзи дигар дар афзуди оризиро ки расида буд ӯро , то ба панҷоҳ рӯз қарор гирифт . Шуъабӣ гуфт агар ҳамаи сол рӯза дорам ба рӯз шак надорам ки ин суннат тарсоёнаст , ки моҳи рамазон баришон воҷиб карданд ва эшон бовели моҳи як рӯз дар афзуданд ,у бохри як рӯз , яъне ки эҳтиёт мекунем то ҳеҷ рӯз фӯт нашавад , пас ҳар қарнӣ ки омаданд пеши равони худро мтобът карданд ,у бовели моҳи як рӯз меафзуданд ,у бохри як рӯз то ба панҷоҳ рӯз қарор гирифт инаст ки худоӣ гуфт : комаи кутуби алии аллазӣнаи ман қблкму Мустафо ъ азинҷо гуфта ки бар моҳи рамазон пешӣ макунед бурузаи доштани як рӯз ё ду рӯз , рӯза доред чун моҳ байнед ,у рӯзаи гшоӣид чун моҳ ба байнед , агар моҳ пӯшида бошад шаъбони сӣ рӯзи бшмриди пас рӯза гиред акнӯн бҳкми ин хабар нишоед рӯзи шаки рӯзаи доштан ба нияти рӯзаи моҳи рамазон , ки ин худ дуруст наёяд Аслан , ва ҳамчунин нишоед ба нияти фаризаи қазоёи назр ё куффорати рӯзаи доштани дарин рӯз , ки кроҳитаст , аммо агар ба нияти ттўъ рӯза дорад , агар пеш аз он раҷабу шаъбон рӯза доштааст , ё вайро одатӣ мустамар бӯда , бар вифқи он одат равост ва агар одатии набӯда ва дар аввали шаъбон рӯза надошта , пас албата раво нест ва маъсиятаст , лмо рӯй ани аммори бен ёсири рзи анаи қоли ман соми алиўми алзии ишки фӣаи Фқди ъсии абои алқосми слии аллоҳи алайҳу ?алау силам . »
Аммо ваҷҳи дувум ки эҳтимол мекунад онаст ки асли рӯзаи доштану ҳудӯди он бшнохтн бар шумо нбштнд , чунонк бар пешинёни нбштнд , ва бар пешинёни рӯзаи рӯзи ошуроу айёми албизи воҷиб буд . Ва аввал касе ки рӯза дошт одам буд , қоли алии бен абии толиби алайҳи ассаломи лмои аҳбти одам ъ ман алҷнаҳи илои аларз , аҳрқтаҳи алшмси Фосўди ҷасада , Фотоаҳи Ҷабраили Фқол ё одами أи тҳби ани ибизи ҷсдк ? қоли нъми қоли Фсми ман алшҳри салосаи айёми салосаи ъушру арбаъаи ъушру хумсаи ъушр , Фсоми одами аввали явм , Фобизи сулси ҷасада ,у соми алиўми ассонии Фобизи слсои ҷасада ,у соми алиўми алсолси Фобизи ҷасадаи калла , Фсмити айёми албиз
Ва Мустафо ъ чун дар Мадина шуд ҳамчунин рӯза дошт айёми албизу рӯзи ошуро то ҳФтдаҳи моҳ бар омад , он гуҳи рӯзаи моҳи рамазон воҷиб карданд бойени оят ки гуфт : кутуби алайкуми алсёми илои қавлаи أёмои маъдӯдот , ва ҳар чанд ки ин муҷмал буд ояти дигар муфассир кард гуфт : шаҳри рамазони алзии أнзли фӣаи алқуръони илои қавлаи Фмни шаҳди мнкми алшҳри Флисмаҳ онкӣ бифармуд . То ҷумлаи ин моҳ рӯза доранд онҷо ки гуфту лткмлўои алъдаҳу Мустафо ъ баён кард ва дар шарҳ биФзўд гуфт : сўмўои алрؤитаҳу أФтрўои алрؤитаҳи ?фони ғами алайкуми алҳилоли Фъдўои сулсин .
Маънӣ дигар гуфтаанд комаи кутуби алии аллазӣнаи ман қблкм мегуяд рӯза бар шумо чунон нбштнд ки бар ҷуҳудону тарсоён ва бар аҳли миллатҳо , ки шабҳои рӯза чун бхФтндид бар эшон таому шаробу мубоширати аҳли ҳаром будӣ . Мегуяд бар шумо ҳам чунон ҳаромаст баъд аз намоз хуфтану хоб ва ин дар абтдоءи ислом буд , пас мансӯх шуд бони оят ки أҳли лаками лайлаи алсём . . . Алоиаҳ .
Он гуҳ гуфт : лълкми ттқўн рӯза бидон фармуд то ба парҳезед аз таому шаробу мубошират дар ҳоли рӯзаи доштан , ва ин танбеҳӣ азимаст халқро ки чун рӯзаи дорро бҳкми рӯза аз малики мубоҳу шаҳват рондани ҳалол мебоз доранд аз малики дигарон ва ҳаромҳо аввалитар ки боз истанд , ва аз шаҳват рондани бони маънӣ боз доштанд то масолики шайтон дар ботини рӯзаи дор баста шавад ,у роҳи буи фурӯ гирад то васваса накунад ,у илайҳи алошораҳ
Бқўл алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « ани алшитони лиҷрии ман ибни одами муҷрии алдми Фзиқўои маҷорӣаи болҷўъ »
Ва қоли слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « алсўми ҷина »
أёмои маъдӯдот эй кутуби алайкуми алсёми фии أёми маъдӯдоти рӯза бар шумо нбштнди рӯзӣ чанд шимурда , сӣ рӯз ё бист ва на рӯз , ва ин маъдӯдот сиғтӣаст тақлилро , араби чизе ки дар зикри андаки фаро намоянд гӯйанд маъдӯда , ва дар қуръони дроҳми маъдӯдау أёмои маъдӯда бар ин тариқаст . Арбоб маъонӣ гӯйанд : أёмои маъдӯдот тахфифӣаст ки фарои пай таклиф дошт , чун бандагонро бар рӯза таклиф кард ва ин бори ҳукм баришон ниҳод , аёмо маъдӯдот бигуфт то бар бандаи он таклиф гарон наёяд ,у назираи қавлаи таъолӣу ҷоҳдўои фии аллоҳи ҳақи ҷиҳодаи сами қоли баъда : ва мо ҷаъли алайкуми фии аддӣни ман ҳараҷ .
Фмни кони мнкми мризо ҳар ки аз шумо бемор буду тоқат рӯза надорад ё дар сафарӣ бошад ва рӯза бигушоед дар он сафар бар вайаст киҳоам шумори он дар рӯзгории дигари рӯза боз дорад , агар пайваста хоҳад ва агар гусаста ҳар ду равост . Вуҷӯҳу назоири мараз дар қуръон чаҳораст : яке бмънии шак чунонк дар аввали сӯра албқраҳ гуфт фии қлўбҳми мараз эй шак ва дар сӯраи алтўбаҳу أмои аллазӣнаи фии қлўбҳми мараз эй шак , ва дар сӯраи Муҳамади слии аллоҳи алайҳу ?алау силами раъйати аллазӣнаи фии қлўбҳми мараз эй шак . Ваҷҳи дувуми марази бмънӣ фуҷураст чунонк дар сӯраи алоҳзоби бадв ҷойгаҳ гуфт : Фитмъи алзии фии қалбаи марази лӣни лами интаҳи алмноФқўну аллазӣнаи фии қлўбҳми мараз эй фуҷури ваҷҳи сими марази бмънӣ ҷароҳатаст чунонк дар сӯраи алнсоء ва дар сӯра алмоӣдаҳ гуфт :у إни кантами маразӣ эй ҷарҳӣ , ваҷҳи чаҳоруми мараз беморӣаст бъинаҳ , чунонк , дарин оят гуфт Фмни кони мнкми мризо ва дар он ояти дигар ва ман кони мризо эй ман ҷамеъи алоўҷоъ , дар сӯраи алнўр ва дар сӯра алФтҳ гуфту лои алии алмризи ҳараҷ ва дар сӯраи алтўбаҳи лӣси алии алзъФоءу лои алии алмрзӣ яъне ман кони фии шайъи ءи ман мараз .
Ва алии аллазӣнаи итиқўнаҳи фидяи қроءаҳи маданӣу ибни зкўон аз шомӣ музофаст фидяи таому қроءаҳи Њишом аз шомӣу нофеъ бо ҷамъи масокини боқии фидяи таом мискин мегуяд ва эшон ки рӯза тавонанд ки доранд ва хоҳанд ки надоранд ҳар рӯзи дарвеширо фидя диҳанд аз таоми боз хариданро , ва ин дар абтдоءи ислом буд ки ҳар каси дарин мухайяр буд , агар хостӣ рӯза доштӣ , ва агар на бикшодӣ ва ҳар рӯзро мадӣ бдрўишӣ додӣ .
Он гуҳ гуфт : Фмни ттўъи хиро агар касе бтўъи хеши барин мад биафзояд некӯасту писандида , ва агар рӯза дорад худ беҳтар ва некӯтар , ва ин ҳукми пеш аз он буд ки оят мансӯх шуд , пас чун Фмни шаҳди мнкми алшҳри Флисмаҳ фурӯ омад ин ҳукми мансӯхи гашт , ва тхиир бархест , ва бар эшон ки рӯза тавонанд ва муқӣм бошанд воҷиби гашт ,у собит ,у мусофирроу беморро рухсат ифтор бимонад ,у пери нотавон бетоқатро ифтору фидяи ин як қавласт . Ва қавли дигару алии аллазӣнаи итиқўнаҳи фидя .
Хосса пиронро омад , мардону занонро ки тоқат рӯза медоштанд ба такаллуфу дшхўорӣ , аллоҳи таъолии эшонро рухсат дод боФтор ва фидя фармуд , он гуҳ мансӯх шуд ин ҳукми бадви сухан : яке ин клмт киу أни тсўмўои хайри лакам ,у дигари Фмни шаҳди мнкми алшҳри Флисмаҳ ,у сдигр қавл онаст ки ин ояти ҷумла муҳкамаст ,у ҳичиз аз он мансӯх на бар тақдиру алии аллазӣнаи конўои итиқўнаҳи фии ҳоли шбобҳму қўтҳми сами ъҷзўои ани алсўми фидяи таом мискин мегуяд бар эшон ки рӯза метавонистанд дошт ва медоштанд пас оҷиз шуданду қӯти шани соқити гашт фидяаст аз таом додани бдрўишӣ , пас агар барин биафзояд ва беш аз як дарвеш таом диҳад , ё беш аз як мади он бааст , ва агар ҷамъ кунад миёни рӯзау фидяи он беҳтар ва некӯтар , ва агар яке кунад пас рӯзаи аввалитар .
إни кантами тълмўн агар майдонед ва медарёбед .
фасл
Бдонки рӯзаи ркнист аз арқони мусулмонӣ ,у сабабӣ зоҳираст андари тақдиси табиат . Ва андари шароеъи анбёءи алайҳими ассаломи рӯза машрӯъ будаст аз аҳди одам то рӯзгори Мустафо . Ва бмқтзии хабар : рӯзаи чаҳор як имонаст , ки Мустафо ъ гуфт : алсўми нисфи алсбру алсбри нисфи алоямон ва дар рӯзаи панҷ чиз фаризааст ва панҷ чизи суннат :
Аммо фариза аввал онаст ки моҳи рамазон талаб кунад то бидонад ки бар бист ва на рӯзаст ё бар сӣ рӯз , ва бар қавли як адл эътимод кунад . Аммо бохри рамазон кам аз ду адл нишоед ки гувоҳӣ диҳанд , ва агар бшҳрии дигари моҳи нав дида бошанд ки бшоздаҳи фарсанг давртар бошад рӯзаи барин қавм воҷиб наёяд . Дар осори биоранд ки криби мавлои ибн аббос гуфт киам алФсли бинти алҳорси марои бшғлӣ бшом фиристод пеши Муъовия , гуфто :у шаби одинаи моҳи нави рамазони диданд ,у мардум дар рӯза шуданд , ва ман рӯзаи доштам , чун ба Мадинаи бози омадами ибни аббос аз ман пурсед ки моҳи нав кӣ дидӣ , гуфтам шаби одина , ибн аббос гуфт мо андари Мадинаи шаби шанбе дидем гуфтам Муъовияу аҳли шом ки моҳи нави диданди шуморо кифоят набошад ? ва бидон кор нахоҳед кард ? гуфт на , ки Мустафои алайҳи ассаломи моро чунин фармӯдаи он гуҳи крибро фармуд то рӯза дораду ақтдоءи боҳилл Мадина кунад . Ин як ваҷҳаст . Аз асҳоби шофиӣ . Ва ваҷҳ дигар онаст ки чун бики буқъаи моҳи нави диданди ҳукми он баҳама олам равонасту ҳамаи биқоъ дар он яксонаст ,у ваҷҳи аввали дуруст тарасту эътимод бар онаст , чунон ки баён кардем .
Фариза дувум онаст ки ҳар шаб ният кунад , чунонк бадали бияндешад ва бзбон бигӯед асўми ғдои савми рамазони фаризаи ллаҳи таъолӣ ва агар як шаби ният фаромӯш кунад бмзҳби шофиии рӯзаи вай дуруст набошад ,у қазо бояд кард . Мустафо ъ гуфт : « ман лами инўи алсўми ман аллил қабл алФҷри Флои савми ?ла »
Ин ҳукми рӯза фарзаст аммо рӯзаи нофила раво бошад , ки буруз ният кунад то буқати завол .
Фариза сеюм онаст ки ҳичизи бқсд бботн нарасонад ва ботин онаст , ки қароргоҳ чизе бошад , чун димоғу шикаму меъдау масона , ва агар на бқсд бошад чун магас ки дар ҳалқи пурд , ё ғубори роҳ ё оби мзмзаҳ ки бо коми ҷаҳд , ё ҳиҷомат кунад ё серума дар чашм кашад ,у майл дар гӯши бараду пунба дар аҳлил кунад ва ин ҳеҷ чизи рӯза ботил накунаду рӯза ботил нашавад .
Фаризаи чаҳорум онаст ки мубошират аҳл накунад , чандон ки ғусл воҷиб кунад , ва агар баҳол нисён уфтад рӯза ботил нашавад , Мустафо ъ гуфт : « рафъи ани умматии алхтоءу алнсён ва мо асткрҳўои алайҳ »
Ва агар бшб мубошират кунаду ғусли баъд аз субҳ кунад , раво бошад . Ва албата бҳичи тариқи қасд он накунад ки оби пушти вай ҷудо шавад , ки инзол чун бқсд буд баҳри сифат ки бошад рӯза ботил кунад .
Фариза панҷум онаст ки бқсду ихтиёр қӣ накунад , ва агар бе ихтиёри қии буи дар уфтад , рӯза ботил нашавад . Ва хиўи мунъақид ки аз ҳалқ берун ояд бсбби зукоми рӯза ботил накунад , аммо чун бар даҳан ояд он гуҳи фурӯ бар рӯза ботил кунад .
Аммо суннатҳои рӯза : таъхир сҳўраст ,у таъҷили Фтўр ,у рӯзаи кушодани бхрмо ё об ,у сўоки дасти бдоштни баъд аз завол , ва дар ҷумлаи хайрҳо кардан чун садақа додану қуръони хондан , ва дар масҷиди мӯътакиф бӯдан ,у қиёми рамазони бпои доштан . Мустафо ъ гуфт : « ман соми рамазону қомаҳи аимоноу аҳтсобои ғФри ?лаи мо тақаддуми ман занба »
Гуфт ҳар ки моҳи рамазон рӯза дораду андари шаби ваии қиёми орад чунонк рӯза фариза донаду қиёми суннат , худои ъзу ҷли гуноҳи гузашта вай биёмурзад , ва ин қиёми рамазони намоз троўиҳаст : расӯли худои андари моҳи рамазони троўиҳи гузорад , як шаб , саҳоба мувофиқат карданд ,у шаби дигари мардуми Мадина рағбат намуданд , чунонк масҷиди пари гашт ,у расӯли слии аллоҳи алайҳу ?алау силами намози троўиҳи гузорад , шаби сими ҷамъи мардум бисёр шуд , чунонк масҷиду кӯй анбӯҳӣ гирифт . Ва расӯл берун наомад бгзордни троўиҳ , ва гуфт ҳамеи тарсам ки ин намоз фариза гардад ,у кор бар уммати ман дшхўор шавад , ҳар касе танҳо бгзорд , ва ин суннат манаст . Аллоҳи таъолии рӯза фариза кард ва ман қиёми суннати ниҳодам . Ва андари рӯзгори абӯи бикр ки аҳди содиқону мухлисон буд , танҳо ҳаме гузорданад , чун бъҳд умр расед битарсед ки андарин суннат тақсир кунанд , гуфт ин суннати ошкорои орем ва бҷмъ гузорем то зиёдати рағбат муъминон бошад ,у ғайзи мунофиқон , саҳобаро ҷамъ карду намози троўиҳ бҷмоът гузорданад , бист ракаат ба панҷ эмом , ҳар имомии ду салом ҳаме гузорданад ,у бештарини шаб дар намоз будандед , ки андари миёни трўиҳоти дуо ва муноҷот овараданд ,у бойени сабаби масоҷид равшан доштандед , пас брўзгори дигари хулафо бар он суннат бирафтанд . Шабии амири алмؤмнини алӣ ъ андари Кӯфаи ҳамеи гашт дар моҳи рамазони масҷидҳо равшан ҳаме дид гуфт худои ъзу ҷли хобгоҳи умр равшан кунод чунонк масҷидҳо равшан кард .
Ва дар фазилати моҳи рамазони алии алҷмлаҳ дар хабар меояд ки Мустафо ъ дар охири моҳи шаъбон хутба кард , ва гуфт : ё аиҳо анноси қади азлкми шаҳри азим , шаҳри аввалаи раҳмау аўстаҳи мғФраҳу охираи ътқи ман алнор , шаҳри фӣаи лайлаи хайри ман алифи шаҳр , ман тақарруби илои аллоҳи таъолии фӣаи бхслаҳи ман хисоли алхири кони кмни адии фаризаи Фимои сўоаҳ ( ва ман адии фӣаи фаризаи кони кмни адии сабъин фаризаи Фимои сўоаҳ ,у ҳўи шаҳри алсбр ,у алсбри савобаи алҷнаҳ ,у ҳўи шаҳри алмсоўоаҳ ,у шаҳри издоди фӣаи ризқи алмؤмн , ман Фитри соӣмои кони мғФраҳи лзнўбаҳ ,у кони ?лаи аҷраи ман ғайри ани инқси ман аҷраи шиӣо . » қлно ё расӯли аллоҳи лӣси клнои иҷди мо иФтр ба алсоӣм , қоли расӯли аллоҳ « иътии аллоҳи ҳозои алсўоб , ман Фитри соӣмои алии мзқаҳи лбн ӯ тмраҳ ӯ шурбаи моء , ва ман ашбъи соӣмои саққоаи аллоҳи ман ҳавзии шурбаи лои измأ ҳатто идхли алҷнаҳ ва ман хФФи ани мамлукаи фӣа , ғФри аллоҳи ?лау аътқаҳи ман алнор , Фостксрўои фӣаи ман арбъи хисол : хислатин трзўни бҳмои рбкм , ва хислатин лои ғании бкми ънҳмо , Фомои алхслтони аллтони трзўни бҳмои рбкм : Фшҳодаҳи ани лои илоҳи алои аллоҳ ,у алостғФор . Ва аммо аллтони лои ғании бкми ънҳмо , Фтсأлўни аллоҳи алҷнаҳу ттъўзўн ба ман алнор . »
Шаҳри рамазон . . . Алоиаҳ . . . Бнсбу рафъ ҳар ду хондаанд . Насбаст бар он маънӣ ки сўмўои шаҳри рамазон . Ва рафъаст , бар он маънӣ ки миқоти сёмкми шаҳри рамазони он гуҳи рамазонро ба бузургтар чизи ойин ниҳод гуфт : он моҳ ки қуръон дар он фурӯ фиристоданд . ӣнҷои ду қавласт : яке онки қуръон дар моҳи рамазони шаби ҳафдаҳум ки бомдоди он ҷанги бадар буд , аз ҳазрати худои босмони дунё фурӯ фиристоданд , ва дар хазона ниҳоданд дар байти алъзаҳ , он гуҳ ба бист ва се соли наҷми наҷм , сӯраи сӯрау ояти оят , чунонк лоиқи ҳол буд , ва дар хӯрд вақти базмин миФрстоднд ҳамонаст ки ҷой дигар гуфт إнои أнзлноаҳи фии лайлаи алқдр , إнои أнзлноаҳи фии лайла муборака гуфтаанд ки ин шаби мубораки шаб қадараст , шаби бисту ҳафтум .
Ва рӯй ани вослаҳи бен алосқъи ан алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами қол : « анзлти суҳуфи иброҳӣми аввали лайлаи ман рамазон ,у анзлти алтўриаҳи лсти мзини ман рамазон ,у анзли алонҷили лслси ъушраи хулати ман рамазон ,у анзли алзбўри лсмонии ъушраи хулати ман рамазон ,у анзли алқуръони лорбъ ва ъушрин хулати ман рамазон » .
Қавл дигар онаст ки анзли фӣаи алқуръон эй анзли алқуръони бФрзаҳ ва фазла мегуяд моҳ рамазон онаст ки қуръон фиристоданд бФзли он ,у фаризаи гардонӣдани он бар мусулмонон .
Ва қоли Довӯди бен абии ҳинд : қиллати ллшъбии шаҳри рамазони алзии анзли фӣаи алқуръон аммо кони инзли алайҳи фии соири алснаҳ ? қоли балӣу локини Ҷабраили кони иъорзи мҳмдои слии аллоҳи алайҳу ?алау силами фии рамазон мо назул аллоҳи Фиҳкми аллоҳи мо ишоء ,у исбти мо ишоء ,у инсии мо ишоء .
Ва иштиқоқи қуръон аз қрءасту маънии қрء бо ҳам оварданаст чизеи мутафарриқро , яъне ки қуръони суру оёту калимот бо ҳам орад , ва ҷамъ кунад , ин худ аз рӯй зоҳираст аммо аз рӯй ҳақиқат қуръон бидон хонданд ки ҳар чаҳ мардумро бидон ҳоҷатаст аз кори ин ҷаҳонӣ ва он ҷаҳонӣ ,у тартиби маошу маъоди эшон , ҷамъ кунад ва эшонро бони роҳи намояд .
Инаст ки гуфт : ҳудои ллнос эй ҳодёи ллнос ,у байноти ман алҳдӣ эйу оёти возеҳоти ман алҳлол ваулҳарому алҳдўду алоҳком , ин қуръони сабаби ошноӣ ва равшаноӣаст ,у сабаби роҳи бурдан ва роҳ ёфтан . Аллоҳи бҳқиқти роҳнамои мؤмнонст ,у қуръони сабаб роҳ ёфтан эшонаст , ки дар он баёни ҳалол ва ҳаромаст ,у шарҳи ҳудӯд ва аҳкомаст ,у ҷудо кардани миёни ҳақу ботил . Ва фоидаи такрори лафзи ҳудо бар мазоқи аҳл таҳқиқ онаст ки гуфтаанд ҳудо бар ду зарбаст : яке ҳидояти оми бавоситаи роҳ , чунонк гуфт адъи إлии сиблати рбки дигари ҳидояти хос бевосита , ки дар миён ояд чунонк гуфт ъзи ҷалолаи адъўои аллоҳ , аввали ишорат бмнзласт ,у охири ишорати бмқсд , аввали нишони роҳ рафтанасту роҳи бурдан ,у охири нишон расӣдану бёсўдн .
Фмни шаҳди мнкми алшҳри Флисмаҳ эй ман ҳзри мнкми баладаи фии алшҳри Флисми мо шаҳд манеҳ ,у ани соФри фалаи алоФтор . Мегуяд ҳар ки моҳи рамазони буии даройад ва дар шаҳри хеш муқӣм бошад , чндонк муқӣм бошад аз моҳ то рӯза дорад , ва агар дар миёнаи моҳ сафар кунад бигушоед ки равост . Таъвил дуруст инасту ихтиёри ибни аббоси рзи идли мо
Рӯй ан алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами харҷи оми алФтҳи соӣмои фии рамазон ҳатто ақоми болкдиаҳи аФтр .
Он гуҳи ҳукми аҳли узр аъодт кард гуфт : ва ман кони мризои أўи алии сафари Фъдаҳи ман أёми أхр аз баҳри он ки дар ояти пеши муқӣмро низ дар ъдоди аҳл узр оварад ва мухайяр кард ва дар ин ояти тхиири муқӣм мансӯх карду тхиири мусофиру бемор боз гуфт то маълум шавад ки бемору мусофирро дар рухсати ифтори ҳамон ҳукмаст ки аз пеш рафт .
Ва дар ифтори мусофири уламоро хилофаст ки азиматаст ё рухсат , ҷамоатӣ гуфтанд азиматасту воҷиб , чунонк агар касе дар сафар рӯза дорад , чун муқӣм шавад қазо бояд кард .
Ва далел эшон онаст ки Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам гуфт « лӣси ман албри алсёми фии алсФр »
, ва дар осор саҳобааст « алсоӣми фии алсФри колмФтри фии алҳзр » ,у бештарини фуқаҳоу аҳли илм бар онанд ки рухсатаст агар касе рӯза дорад дар сафари фаризаи гузорад , ва биравӣ қазо нест ва агар бигушоед равост , ки рухсат худост ,у садақаи вай бар бандагону тахфифи эшон ,у далели барин хабар ҷобираст ,
Қол « кнои маъа алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами фии сафари Фмнои алсоӣму мнои алмФтр , Флми икни бъзнои иъиби алии баъз »
Ва ани ъоӣшаҳ : ани Ҳамзаи бен Амри қол ё расӯли аллоҳ ! ании канти асрди алсўми أи Фосўми фии алсФр ? қоли ани шӣти Фсм ,у ани шӣти ФоФтр . »
Ва фии рўоиаҳи ахрии қол ё расӯли аллоҳи أҷд бе қувваи алии алсёми фии алсФр , Фҳли алии ҷиноҳ ? қоли ҳаии рхсаҳи ман аллоҳ , Фмни ахзҳо Фҳсн , ва ман аҳби ани исўми Флои ҷиноҳи алайҳ . »
Ва касе ки дар сафар аз рӯзаи доштан ранҷур мешавад дар ҳақи ваии он фозилтар ва некӯтар ки бигушоед , ки расӯл бсФрӣ бӯда дар моҳи рамазон ,у ёрони ҳама буруза буданд , намози дигари расӯлро гуфтанд ки ёрони ҳамаи биринҷи расиданд , ва бетоқат шуданд , расӯли қадаҳии оби бхўосту бёшомид ,у мардуми ҳама дар вай менагиристанд . Пас қавмӣ бикшоданду қавмӣ на , Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам гуфт эшонро ки нгшоднд
« аўлӣки алъсоаҳ »
Ва брўоитӣ дигар гуфт : « зҳби алмФтрўни алиўми болоҷр . »
Ва сӣли ибни умри ани алсўми фии алсФр ? Фқоли أи раъйати луи тсдқти алии раҷули бсдқаҳи фардҳо алейк ?илами тғзб ? қили нъм . Қоли ?фонҳо садақаи ман аллоҳи ъзу ҷли тсдқи баҳои алайкум . »у ҳади сафар ки ифтор дар он мубоҳаст шоздаҳ фарсангаст ҳар чаҳ кам азин буд ифтор дар он нишоеду мусофир ки дар сафар маъсият бошад бмзҳби эмоми матлабӣ албата равонӣаст ки рӯза бигушоед , ё рухсатӣ аз рухсатҳои сафар бар коргирд .
Ириди аллоҳи бкми алиср . . . Аллоҳи таъолии бшмо осонӣ мехоҳаду джўории нмихўоҳд , ки дар ҳоли беморӣу сафари шуморо рухсат ифтор дод , вонгаҳ аз ҳамаи соли бики рамазон ризо дод , ва ин муҳобоҳо арзонӣ дошт .
Ва лткмлўои алъдаҳ ва фармуд то шуморо тамом кунед , ки мусулмонӣ бар панҷ чиз банно кардаанд : шаҳодату намозу зкоаҳу рӯзау ҳаҷ , то шуморо ин панҷ рукн тамом кунед маънии дигару лткмлўо алъдаҳ фармуд то шумори сӣ рӯзи рамазони буруза тамом кунед ё шаб сӣем моҳ байнед . Сдигри маънӣу лткмлўо алъдаҳ фармуд то шумори ончии бъзри беморӣу сафар рӯза кушодед қзоءи он буқати хеш тамом кунед . Ва лткмлўо . . .
Бтшдиду лткмлўои бтхФиФ ҳар ду хондаанд бтшдиди қроءаҳи бӯи бикр ва ёқӯбаст , боқӣ бтхФиФ хонанд ,у ташдид дар лафз таъкӣдаст дар маънӣу лткбрўои аллоҳи алии мо ҳдокми ин такбири шаб Фитраст ки моҳи нави шаволи бенанд , то он гуҳ ки эмом дар намоз ид шавад . Ва лълкм тшкрўн мегуяд худованди хешро ба такбир дар иди ббзргии бстоӣид , ва ба беайбӣ ёд кунед , ва бар роҳи нмўнии вайу ёрӣ додани вай аз вай озодӣ кунед .