ё أиҳои анноси ъалқамаи бен мрсди шогирди абди аллоҳи бен масъӯд аз аъиммау сқот тобеъин аст мегуяд ҳар чаҳ дар қуръон ё أиҳо анносаст хитоби аҳл Маккааст , ва ё أиҳои аллазӣнаи омнўои хитоби аҳли Мадина , аз баҳри он ки он вақти Маккаи дори алшрк буду Мадинаи дори алоямон ,у Мадинаи сарои имони пеш аз Макка шуд . Ва лиҳозои қоли аллоҳи ъзу ҷлу аллазӣнаи тбўؤои ?илдору алإимони ман қиблаам . Ибн аббос гуфт : ё أиҳои анноси ӣнҷои хитоб Фриқинаст , муъминону кофарон : мؤмнонрои мигўинд бар имону тоъати дорӣ поянда бошед ,у қадам бар ҷодаи ислому суннат устувор доред , ва аз он бмигрдид .

Ва кофаронро мегуяд аллоҳро парастед ва ба ягонагии вай иқрор диҳед ва ӯро тоъат дор бошед , ва бидон ки раби Алъоламин ин умматро дар қуръони бпнҷи Нидо боз хонд : аз он се оманд ва ду хоси ин се ки оманд яке ё أиҳо анносаст дигар ё أиҳои алإнсони сдигр ё банӣ одами ин се Нидо аз каромат ва навохт холӣанд , бар умум мехонд ҳам дӯст ва ҳам душман , ҳам ошно ва ҳам бегона . Ва он ду ки хосанд яке ё ибодӣасту дигар ё أиҳои аллазӣнаи омнўо ва ё أиҳои аллазӣнаи омнўо дар қуръони ҳаштод ва ҳашт ҷойаст ҳамаи Нидои қабул ва навохту каромат ,у бандаро гувоҳӣ дод боямону тоъату убудийят . Ва ҳаштоду нуҳуми аиҳо алмؤмнўнаст ва ин аз он ҳамаи тамомтару бандаро некӯтар , ки ин ном ниҳоданаст ва он ҳикояти феъл . Ва тағйиру табдил дар феъл гунҷад ва дар ном нагунҷад . Ва дар қуръони шонздаҳи ҷойгаҳ ё أиҳо анносаст . Ва дар сӯраи албқраҳу фотиҳаи сӯраи алнсоء , ва яке пас он , ва ду дар Юнусу фотиҳаи сӯраи алҳҷ , ва ду пас он , ва яке дар нмл , ва яке дар луқмон , ва яке дар сӯраи алмлоӣкаҳ ва яке дар ҳаҷарот , ва қул ё أиҳо аннос чаҳоранд яке дар аъроф , ва ду дар Юнус , ва яке дар сӯраи алҳҷ , онкӣ гуфт : аъбдўои рбкм чун бар хонд фармон дод гуфт худованди худро парастед ва ӯро гардан наед ва тоъат доред ки мустаҳаққи ибодат ва тоъат ӯст . Аз ду ваҷҳ : яке онк офаридагорасту худованд ,у ибодати офаридагор воҷиб бошад , дигари онки дорандау рӯзӣ диҳандааст ва вале неъмат ,у шукр вале неъмат воҷиб бошад .

Алзии хлқкм яънеу лами ткўнўо шиӣо набӯдед ва шуморо бёФрид . ӯ худовандӣаст аз набӯд буд орад ва аз нест ҳаст кунад . Ҷой дигар гуфт : ҳилли ?утии алии алонсони ҳасани ман алдҳри лами икни шиӣои мзкўрои баромад бар мардуми замонӣу ҳангомӣ ки ваии чизе ёд кардау ёд карданӣ набӯд . Маънии халқ офариданаст ва аз адам дар вуҷӯд овардан , чунонк хоҳад на феъли хилофи хост буд ва на хости ҷудо аз феъл ,у махлуқро уфтад ки феъл чун хост наёяду хост чун феъл набӯд .

Ва аллазӣнаи ман қблкм ва эшонро офарид ки пеш аз шумо буданд аз қавми қавму гуруҳи гуруҳ , ҷҳондорону ҷаҳонён , ва худ иқрор медиҳед ва майдонед ки офаринанда ҳама ӯст . Ва лӣни сأлтҳми ман хлқҳми лиқўлн аллоҳ мегуяд агар азин кофарони пурсӣ ки офаринанда эшон кист гӯйанд ки аллоҳи раби Алъоламин . Ҳуҷҷат оварад баришон ва гуфт чун майдонед ва иқрор медиҳед ки офаридагори шумоу пешинён моем пас чаро батон мепарастед ? ва эшон на офаринанд ва натавонанд ! أи Фмни ихлқи кмни лои ихлқ савол кунанд ки кофарон чун дониста буданд ки офаридагори эшон аллоҳ аст донистанд ки офаридагори пешинён ҳам ӯст пасу аллазӣнаи ман қблкми ӣнҷо чаҳ фоида диҳад ? ҷавоб онаст ки ин пандӣ балиғаст ки бар сиблати тзкир ва танбеҳ гуфт , то эшон бидонанд ки офаридагор ва меронандау ҳалок кунанда ӯст , чунонк гузаштагонро ҳалок кард эшонро низ ҳалок кунад , ва ин андеша суд дорад эшонро ва боямон дар орад агар тавфиқ бо он равад .

Лълкми ттқўни лаъли ҳарфи трҷу тамаъ , маъноа « аъбдўои алзии хлқкми алии ҳолаи алрҷоءу алхўФ » мегуяд худованди худро парастеду буи умед медоред ва аз уқубат вай метарсид чунонк Мӯсоу ҳорӯнро гуфт Фқўлои ?лаи қўлои линои лаълаи итзкри أўи ихшии фиръавнро сухани нарми гўӣид ва бикунят хонед ва умед медоред ва тамаъ кунед боямон вай , ва мо худ доноем бакори фиръавну саранҷоми вай ки чун хоҳад буд . Ва гуфтаанд лълкми ттқўн яъне лакии ткўнўои муттақини Фтнҷўои ман алъзоб маро парастед то муттақеон шавед ва он гуҳ аз азоб ман парҳезед . Ибн аббос гуфт лаъл дар ҳамаи қуръони бмънӣ лакӣаст . Ало дар сӯраи алшъроء . Ва злки фии қавлаи таъолӣу ттхзўни мсонъи лълкми тхлдўн эй конкми тхлдўн . Ва лаъл дар луғати араби се маъниро гӯйанд : бмънии истифҳом чунонк гӯйии лълки хориҷ ,у бмънии тмнӣ чунонк гӯйии лаъли аллоҳи ани ирзқнӣ ,у бмънии шак чунонк касе хабар кунад ту гӯйии лаъли злк , эй азни злк .

Пас он гуҳи сунъу қудрату неъмати хеш боз намӯд ки чист гуфт : алзии ҷаъли лаками алأрзи Фрошои ҷаъл феълӣаст ки дар қуръони бчҳор маънӣ ояд яке бмънии халқ чунонк аллоҳ гуфт :у ҷаъли алзлмоту алнўру иҷъли лаками нурои тмшўн бау ҷълнои фии қулӯби аллазӣнаи атбъўаҳи рأФаҳ . Дувуми бмънии тасмия чунонк гуфт :у ҷълўои алмлоӣкаҳи аллазӣнаи ҳам ибоди арраҳмони إносо эй смўҳми аносои лонаи қоли фии мавзеи охири лисмўни алмлоӣкаҳи тасмияи алأнсии сими бмънии илқоъ чунонк гуфту иҷъли алхбиси баъзаи алии баъз эй илқии баъзаи алии баъз , идли алайҳи қавла « Фиркмаҳи ҷмиъо » . Чаҳоруми ҷаъли бмънии сир чунонк гуфт إнои ҷълноаҳи қронои ърбё эй сирноаҳу қоли таъолии алзии ҷаъли лаками алأрзи Фрошои ин ҳам аз қисм чаҳорумаст . Фрошо . эй мҳодо ӯ втоءи лами иҷълҳои ҳузнаи ғализаи лои имкни алостқрори алайҳо . Мигўинд ӯ худовандӣаст ки шуморо ин замини паҳн боз гирифту мустақару оромгоҳи шумо сохт , то дар он менишинед гоҳе ва гоҳе бар он меравед ва манфиат мегиред , чунонк гуфт : Фомшўои фии мнокбҳоу клўои ман ризқаи дарин гӯшаҳо ва канорҳои замин бирӯяд ва рӯзӣ хуред ва эътиқод кунед , ки бар дорандау прўронндаҳи шумо моему злки фии қавлау ҳмлноҳми фии албру албҳру рзқноҳми ман алтиботу лафзи фаррош радаст бар аҳл тинҷем ки мигўинди ин замин ҳамчун гӯйӣаст мудаввар , ки агар мудаввар будӣ фаррош нагуфтӣ ки фарроши боз густарда бошад паҳн ,у далели барин дарёаст ки аз канорҳо он ростасту об дар он рости қарори гирифта , ки агар мудаввар будӣ бар як гӯшаи он об будӣ ва канорҳо бо нишебу фароз будӣ ,у илайҳи ашори ибни масъӯд : Фқол : « банӣ алсмоءи алии аларзи кҳиأаҳи алқбаҳи Фҳии сақфи алии аларз » . Ва қоли таъолӣу ҷълнои алсмоءи сқФои мҳФўзоу Фрошо на онро гуфт ки ин замин ҳомӯнасту рост ки дар замини ҳам кӯҳаст ва ҳам тел , ва ҳам дарё ва ҳам биёбону шикаста , ва ин ҳама бакораст одамиёнроу манфиати эшонро , пас маънӣ онаст ки оромгоҳу истодани гоҳ шумоасту мъоишу масолеҳи шумо дар онаст , ва ин тамомтар ки одамро чун модарасту фарзандонро чун ҷадда . Қоли аллоҳи таъолӣу аллоҳи أнбткми ман алأрзи нботоу қоли таъолии ҳўи أълми бкми إзи أншأкми ман алأрзу қоли таъолии хлқкми ман туроб яъне одами сами ман нутфа яъне зритаҳ . Ва қол алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силам : « мо ман мавлуди إлоу қади зри алии нтФтаҳи ман трбаҳи ҳФртаҳ »

Ва қоли слии аллоҳи алайҳу ?алау силам : « туроби арзнои шФоءи сқмно . »

Мегуяд хоки замини мо шФоءи бемории мост ва ин аз баҳр он гуфт ки аллоҳи таъолии заминро мубораки хонда яъне баракат дар он карда : ҳам дар ҷумла ва ҳам бтФсил дар ҷумла мегуяду ҷаъли фӣҳо рўосии ман фавқҳоу боруки фӣҳо ва дар тафсили ҷои каъбаро муборак хонд ,у сахраи байти алмуқаддасу водии мадин ҷои шаҷараи Мӯсо муборак хонд . Аммо назири ин ояту рад дар қуръон ҷойҳоаст : أ лам наҷаъл алأрзи мҳодои أ лам наҷаъл алأрз кФото мегуяд мо ин заминро чун бистарии бози густардау оромгоҳи шумо бкрдими мо ин заминро пинҳони дорандаи бкрдим ки то ҳам зиндагонро май пӯшади ҳам мурдагонро . Зиндагонро модарасту мурдагонро чодараст . Мо ин заминро пораи пораи зинда ва мурда накардем , пораи ағброни пораи ободон , пораи саҳроу биёбони пораи гулзору дрхтстон ?

Ҷой дигар гуфту алأрзи Фршноҳои Фнъми алмоҳдўни ин замини мо боз густардему неки густардагон ки моӣиму кони алҳсни иқўли фии халқи аларзу алсмоء : анаи лами икни халқи ғайри алършу алмоءи Фхлқи аллоҳи ъзу ҷли тинаҳи колФҳр , сами халқи фавқи алтинаҳи дхонои факони лозқои болтинаҳ , ФФтқи алдхони ани алтинаҳи Фосъди алдхони Фсори смоء , Фзлки қавлаи контои ртқои ФФтқноҳмоу дҳои аларзи баъди мо асъди алдхон ,у злки қавлау алأрзи баъди злки дҳоҳо .

Иқўли алҳсни қоли аллоҳи ъзу ҷли ллтинаҳи азҳбӣ ҳоказо Фзҳбт , сами қоли азҳбӣ ҳоказо Фзҳбт ҳатто бастҳо алии мо ?ераад . Ва рӯй ан алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами анаи қол : « лмои ?ераади аллоҳи таъолии дҳӣ аларз назул ббтни вҷ ( ? ) Фдҳиҳо ,у дҳиҳои ани аҷрии фӣҳо алонҳору халқи фӣҳо алошҷору Арасии фӣҳо алҷболу ҳўи қавлау алأрзи баъди злки дҳоҳо , أхрҷи минҳои моءҳоу мръоҳо ,у алҷболи أрсоҳои сами съди фии алсхраҳ .

Ва қоли абӯи ҳрираҳи ахзи расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силами бедии Фъқди фӣҳо асобъӣу қол « халқи аллоҳи алтрбаҳи явми алсбт ,у халқи алҷболи явми алоҳд ,у халқи алонҳору алошҷори явми алоснин ,у халқи алмкрўаҳи явми алслосоء ,у халқи алнўри явми алорбъоءу бси фӣҳо алдўоби явми алхмису халқи одами явми алҷмъаҳ , Фимои байни алъсри илои аллил » .

Ва алсмоءи бноءу осмони бёФридкорӣ бар боди бдоштаҳ , ва бесутун нигоҳ дошта ва бақадрат бдоштаҳ ,у бсторгону ахтарони фурӯзандагони нигошта . Ҷой дигар гуфт : рафъи смкҳои Фсўоҳои кози он боло дод ва онро рост карда ки дар он Фтўрӣу шқўқӣ на . Ҷой дигар гуфту бнинои Фўқкми сбъои шдодо аз зибри шумо биўроштими ҳафт осмон , нахусти осмони дунёи мавҷи мкФўФи осмони дувуми санг , сими оҳан , чаҳоруми мис , панҷуми сим , шашуми зари ҳафтуми ёқӯт . Ин осмонҳо ҷумла гронбораст аз бас ки дар он Фриштгонаст . Мустафои алайҳ ассалом гуфт أтти алсмоءу ҳақи лҳои ани тӣт , мо фӣҳо мавзеи арбъи асобъи алои алайҳои малики рокъ ӯ соҷд . »

Аҳли осмони дунё бар мақом тоӣбонанд , худоиро ъзу ҷли бҳё ва хаҷал парастанд ки аз он Фриштгоннд ки гуфтанд : أи тҷъли фӣҳо ман иФсди фӣҳо ва дар басити замини тоӣбони уммат бмқом эшонанд .

Аҳли осмони дувуми худоиро ъзу ҷл бар хавф ва вҷл парастанд . Зоҳидӣу тарсндагони уммат бмқом эшонанд . Аҳли осмони сеюм худоиро ъзу ҷл бар ҷоу ҳасан алзн парастанд , Аброру солеҳони уммат бмқом эшонанд . Ва аз осмони чаҳорум то ба ҳафтуми худоиро ъзу ҷл ба истеҳқоқи ҷалол вай парастанд на хавфу тамаъи худро ва на рағбату рҳбтро , орифону садиқони уммат бмқом эшонанд . Аҳли осмони дунё аз он рӯзи боз ки раби Алъоламин эшонро офарид бар сари ангуштон пой нишастаанду аллоҳро ибодат мекунанд , ки як лаҳза даришон фатрат на лои иъсўни аллоҳи мо амрҳм ,у аҳли осмони дувум дар рукӯъанду аҳли осмони сим дар суҷуд ,у аҳли осмони чаҳорум дар ташаҳҳуд ,у аҳли осмони панҷум дар тасбеҳ ,у аҳли осмони шашум дар тҳлил ,у аҳли осмони ҳафтум дар такбир . Рӯзи растхез бо ин ҳамаи ибодат чун азимату ҷалолу кбрёءи худованди ҷли ҷалола бенанд гӯйанд сбҳонки мо ъбдноки ҳақи ъбодтку болои ин ҳафт осмон дарёӣаст ки аз қаъри он то биравӣ он панҷсад сола роҳаст он ҳашт ва ъласт ,у ъли гўспнди кӯҳӣ буд ки аз снби эшон то бзонўи панҷсад соларо ҳаст ,у болои эшон арши азими раб Алъоламинаст ҷли ҷалолау тъолти сифотау асмоؤаҳ . Баёни злки фии алҳдиси алсҳиҳи алзии равоаи алъбоси бен абди алмтлби рзи қол « канти ҷолсои фии ъсобаҳу расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силами ҷолси ази марати саҳобаи алайҳими Фнзрўои илоҳо Фқоли расӯли аллоҳи ҳилли тдрўни мо исми ҳзаҳ ? қолўои нъми ҳзаҳи алсҳоби Фқоли расӯли аллоҳу алмзни қолўоу алмзни Фқоли расӯли аллоҳу алънон , қолўоу алънони Фқоли расӯли аллоҳ кам баъди мо байни алсмоءу аларз ? қолўоу аллоҳи мо тдрии қоли ?фони баъди мо бинҳмо аммо воҳида ва аммо аснтон ва аммо сулсу сбъўни сана .

Ва фии рўоиаҳи абии ҳрираҳ : « хумси моӣаҳи санаи қолу алсмоءи ассонӣаи фавқҳо ҳатто ъад сабъи самовот , сами қолу фавқи алсобъаҳи баҳри мо байни аълоаи илои асфалаи комаи байни смоءи илои смоء ,у фавқи злки смониаҳ ӯ ъоли мо байни азлоФҳни илои ркбҳни комаи байни смоءи илои смоء ,у фавқи злки алършу аллоҳи таъолии фавқи алърш . »

Ва أнзли ман алсмоءи моء ва фурӯ фиристод аз осмони борон то замини мурдаи буии зиндаи гашт , биҷунбеду анвоъи набот бар оварад . Ҷой дигар гуфт : ватарӣ алأрзи ҳомдаҳи Фإзои أнзлнои алайҳои алмоءи аҳтзту рабату أнбтти ман кули завҷи бҳиҷи ҷой дигар гуфту أнзли ман алсмоءи моءи Фأхрҷно ба أзўоҷои ман набот штӣ мегуяд берун оварадем баборони ҳамтоҳо аз наботи замини пари кандаи рангорангу бўёбўӣ .

Рзқои лакам эй тъомои лакаму ълФои лдўобкм , ин ҳама ки офаридем шуморо офаридему рӯзӣ шумо сохтем худ михўриду сутурон ва чаҳор поёнро алаф медиҳед , ва мекушед ки ҳамонаст ки гуфт « клўоу аръўои أнъомкм » он гуҳи шукри ин неъмати дархост ва гуфт : « клўои ман ризқи рбкму ашкрўои ?ла » пас чун гуфт офаринандаи манаму прўронндаҳи манаму рӯзии расонандаи манам чаро батон оҷиз ки на офаринанд ва на рӯзӣ гуморанд парастед ва эшонро худоён хонед , макунед чунин Флои тҷълўои ллаҳи أндодоу أнтми тълмўни ҳам кофарро мегуяд ҳам мؤмнонро : кофаронро мегуяд маро ҳомтоён магӯӣед ,у анбозони мгирид ,у фурӯд аз ман батонро мпрстид ва худ майдонед ки офаринандаи манам на эшон . Ва мؤмнонро мегуяд аз ширк хФӣ бипарҳезед . магӯӣед « луи лои клбнои лдхли аллси дорно » ва худ майдонед ки нигаҳи дорандаи манам на саг . Абди аллоҳ масъӯд гуфт « ё расӯли аллоҳ эй занби аъзам » қол « ани тҷъли ллаҳи андодоу ҳўи хлқк . »

Ва ани ибни аббоси қол « қоли раҷули ллнбии слии аллоҳи алайҳу ?алау силами мо шоءи аллоҳу шӣти Фқоли أи ҷаълати ллаҳи Нидои мо шоءи аллоҳи вҳдаҳ » .

Ибн масъӯд гуфт : « Флои тҷълўои ллаҳи أндодо » эй акФоءи ман алрҷоли ттиъўнҳми фии мъсиаҳи аллоҳ .

Савол кунанд ки мушриконро дарин ояти илм исбот кард ки гуфт :у أнтми тълмўн ва дар оят дигар гуфт أи Фғири аллоҳи тأмрўнии أъбди أиҳои алҷоҳлўни ҷаҳл исбот кард ваҷҳи ҷамъи миён ҳар ду оят чист ? ҷавоб онаст ки исботи ин илми он ҷаҳл азишон зоӣл нигараданд , ки маънӣ аинълм онаст ки шумо майдонед ки офаридагори осмону замину рӯзидиҳанда халқон худосту кофару муъмин ба ин илм муштараканд ,у лиҳозои қоли таъолӣу лӣни сأлтҳми ман халқи алсмоўоту алأрзи лиқўлни аллоҳу мидонстнди кофарон ки батон офаринанда ва сонеъ нестанд ва он касро ки ин илм бошад ва он гуҳи бойени улӯми холиқро ибодат накунад исми он ҷаҳл аз ваии бниФтд ки он илм ки зиди он ҷаҳл аст онаст ки аллоҳ гуфт إнмои ихшии аллоҳи ман ибодаи алълмоء ва он илм дар кофар нест пас маълуми гашт ки миён ҳар ду ояти бҳмди аллоҳ таноқуз нест .

Ва إни кантами фии риб чун кофарон гуфтанд «у إннои лФии шаки ммои тдъўнои إлиаҳи мриб . « إн назанн إлои зно ва мо нҳни бмстиқнин » мо дар гумон ва дар шӯр дилем аз ончии моро бо он михўонӣ . Раби Алъоламин ин оят фиристод бҷўоби эшону إни кантами фии риби ани бмънӣ аз аст мегуяд акнӯн мегуед мо дар шӯр дилӣем ва дар гумон , ҳар чанд ки на ҷой гумонаст ва на ҷои шўрдлӣ , « ммои нзлно » аз ончӣ бар бандаи хеш фурӯ фиристодем аз оёту сури қуръони наҷми наҷму пораи пора чунонк лоиқ буд ва дар ҳур . Нзлно далеласт бар такрори инзол ки бноءи маболиғат ва таксираст яъне ба бист ва се соли ФрўФрстодими ин қуръони сӯраи сӯрау ояти оят . Лнсбт ба Фؤодк то дили ту буи бар ҷой бидорем ва неру медиҳем . Кони расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силами амёи лои иктби Флўи анзли алайҳи алқуръони ҷумлаи воҳидаи лишқи алайҳи ахзаи ҳФзо . Ва қили маъноаи лнқўӣу ншҷъ ба қлбки фии азии қўмк , бмои нақси алейк ман таҳаммули алонбёءи қблк . Назираи қавлау қронои Фрқноаҳи лтқрأаҳи алии анноси алӣ макс мегуяд ин қуръон пароканда фиристодем на чун тўроаҳи Мӯсо ки як бор фурӯ фиристодем лои ҷурми ҳавсила банӣ Исроили тоқати кашиш он надошт , чунон ки Тифлро луқмаи бузург дар даҳон наҳй тоқат надорад бияфканад эшон низ тоқат он надоштанду қадар он надонистанд ббҳоиии андаки бФрўхтнд , чунонк аллоҳ гуфт лиштрўо ба смнои қлило .

Фأтўои бсўраҳи ман мислаи ман ӣнҷои зёдтст ки ҷой дигар гуфт қул Фأтўои бсўраҳ мисла мегуяд акнӯн ки дар гумон афтодед ва даъвӣ мекунед ки мо нмидоним ки ин калом офаридагораст , шумо ки аҳли броъту фасоҳат ва зиракӣед , монанди ин қуръон биёреду злки фии қавлаи Фأтўои бктоб ман ъанд аллоҳи пас вокм кард ва гуфт агар натавонед китобӣ оред даҳ сӯра биёред Фأтўои бъшри сур мислаи мФтрёт , дигари бора вокм кард ва гуфт агар даҳ сӯра натавонед як сӯра биёред Фأтўои бсўраҳ мислаи , он гуҳ гуфт агар як сӯра натавонед ҳадисӣ монанди ин биёред Флиأтўои бҳдис мислаи , ва агар худ тавоноӣ надоред .

Ва адъўои шҳдоءкми ман дуни аллоҳ эй астъинўои бкброӣкм ва амослкм биорӣ гиред ин сарону меҳтарони шумо ки паноҳи во эшон додаед , ва дар маҷомеъ ва маҳофил шаванд ва шуморо дар такзиби худоу расӯл муовинат медиҳанд даст дар эшон занед то шуморо ёрӣ диҳанд бчнини сўртӣ овардан ва аз бар хеш ниҳодан , агар рост мегуед ки ин қуръони Муҳамад аз бар хеши ниҳод .

Маънии дигари Фأтўои бсўраҳи ман мислаиу адъўои шҳдоءкми ман дун аллоҳ мегуяд сўртӣ чун қуръон биёред аз бар хеш агар метавонед вонгаҳ ки ин тавоноӣ доред он худоёнро ки бмъбўдӣ гирифта ед мегуед ки фардои моро гувоҳон ва шафиъонанд эшонро худоён мехонед ва мепарастед .

إни кантами содиқин агар дар тавон намӯдани рости гўӣиди тавон хеши вонмоӣиди бойени қавл , маънӣ дуо ибодатасту бони қавли аввали истионату дуо дар қуръон бар вуҷӯҳаст яке бмънии ибодат чунонк гуфту лои тдъи ман дуни аллоҳи мо лои инФъку лои изрк .

Қул أ надаъво ман дуни аллоҳ . Яке бмънии қавл чунонк биҳиштёнро мегуяду охири дъўоҳм

Яке бмънии саволи чунон ки гуфт адъўнии أстҷби лакам . Яке бмънии Нидои чунон ки гуфт явми идъўкми Фтстҷибўни бҳмдаҳи яке бмънии истионати кқўлаҳу адъўои шҳдоءкму назири алоиаҳи қавлаи таъолии қул лӣни аҷтмъти алإнсу алҷн . Алоиаҳ .

Савол кунанд ки қуръонро мисл нест чаҳ маъниро гуфт Фأтўои бсўраҳи ман мислаи ? ҷавоб онаст ки сўртӣ мисли қуръон биёред бзъми шумо ки мегуед ин қуръонро мисласт ки дурӯғасту асотири алаввалин . Ҷавобӣ дигар гуфтаанд яъне ки сўртӣ мисли қуръон биёред дар баёну эъҷоз , на дар ҳарфу калимот ки аз онҷо ки ҳуруфаст каломи араб бикдигр монад ва ӯро мисласт . Ва аз ҳомсонӣ дар ҳуруфи арабяти ҳомсонӣ дар баёну назм ва эъҷоз наёяд ,у ҳозои қръи боби азими фии исботи алсФоти ллаҳи ъзу ҷлу лӣси ҳозои мавзеи шарҳа .

Ва гуфтаанд ман мислаи ишоратҳо бо абдаст яъне бо Муҳамади слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам мегуяд сўртӣ аз мардӣ ки мисли Муҳамад бошад биёред агар чунонаст ки шумо мегуед ки Муҳамади ин сухан аз бар хеши ниҳода ва сохтааст пас ваии башарӣ ҳамчун шумост якеро мисли ӯ биёред ки дар сидқу амонат чун ӯ буд , вонгаҳи нависанда ва дабир набошад то сўртӣ чунон биорад . Гуфтаанд ки дар ин сухан танбеҳаст ки мисли Муҳамади бёўрдни худ дар тавқ башар нест , қолўоу ҳозои амри тъҷизи лонаи илми аҷзи алъбоди анҳуу локинаи ароҳми злки фии анФсҳм . Ва барин қавли ман табъизи рост ва бар қавли аввали ибтидоро .

Фإни лами тФълўо агар дар гузашта накардеду лни тФълўо ва дар оянда натавонед , Фотқўои алнор маънӣ онаст ки чун аҷзи шумо бо фасоҳату иборат ки доред зоҳир шуд ва тавоноӣ надоред ки сўртӣ аз бар хеш бунаеду бдонстид ки каломи раби Алъоламин манзил аз осмон , чаро бдрўғ медоред ва муонидат мекунед ? макунед чунин , ва аз оташ дӯзах бипарҳезед , он оташ ки ҳизуми он мардумасту санги кибрят яъне ки санги кибряти ҳарорати он саъб тарасту тезтар . « вқўд » ҳизум бошад ки оташ бидон афрӯзанд ва дар дӯзахи биҷои ҳизум мардумасту санг . Мардум онаст ки Мустафо ъ гуфт : «у ани умматии ман иъзмаҳи аллоҳи ллнор ҳатто икўни баъзи завоёҳо

Ва санг онаст ки ибн аббос гуфт « ҳаии ҳаҷҷораи ман кибряти асвади иъзбўни баҳои маъаи алнор . » абди аллоҳ масъӯд гуфт сангҳои кибрятаст ки аллоҳи таъолии он рӯз ки осмону замини офариди он сангҳо бёФрид дар осмони дунё то фардо аз гарданҳои кофарон дар овезанд то оташ дар он гираду ҳарорати он брўиҳо ва сарҳои эшон мерасад ва эшонро бон азоб мекунанд . Ва гуфтаанд ин сангҳо батонанд ки аз санг сохтаанд фардои ҳамон батон ва ҳам бут прессатон ҳизум дӯзах хоҳанд буд ,у злки фии қавлаи таъолии إнкм ва мо тъбдўни ман дуни аллоҳи ҳсби ҷаҳаннам . Ва қили ани аҳли алнори азои ъили сбрҳми бкўоу шкўо , Фтншأи саҳобаи сўдоءи мзлмаҳ , Фирҷўни алФрҷу ирФъўни рأсҳми илоҳо , Фтмтри ҳам ҳаҷҷораи ъзомои кҳҷораҳи алрҳӣ , Фтздоди алнори атқодоу алтҳобои канори алднё азо азед ҳтбҳои аздоди лҳбҳо . Ва ани абии ҳрираҳи қол « қоли расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силами тҳсбўни нораками ҳзаҳ мисли нори ҷаҳаннам ? анҳо ло шуд сўодои ман алқор » .

Ва дар баъзе кутуб овардаанд ки аллоҳи таъолӣ бо Мӯсо гуфт ки дар дӯзах водӣаст ки дар он водии снгҳост ки аз он рӯзи боз ки ман бар арши худ мстўӣ шудам оташ бар он меафрӯзанд ва он сангҳоро гарм мекунанд « аъдти лкл ҷаббор анед лмни ҳлФи босаммии козбо » эй Мӯсо сохта шуд он сангҳо ҳар гарданиро ситезаи каш ки баноми ман савганди бдрўғ ёд кунад , Мӯсо гуфт ё раби он сангҳо чист ? гуфт « кибряти фии алнори алайҳои мустақари қадамии фиръавн ,у иззатии луи Қатарати минҳои қатраи фии бҳўри алднёи лأҷмдти кули баҳр ,у лҳдти кули ҷабал ,у лтшқти алорзўни алсбъи ман ҳурҳо . Ва рӯй ан алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами қол « ашткти алнори илои рабҳо Фозни лҳои фии нафасин Фшдаҳи алҳри ман ҳурҳо ва шудаи албрди ман змҳрирҳо . »

أъдти ллкоФрини ин радаст бар мӯътазила ки гуфтанд дӯзах ҳануз наёфаридаанд ва мавҷӯд нест ва маълумаст ки лафзи أъдти ҷузи мавҷӯди нгўинд агар офарӣда набӯдӣ аъдт нагуфтӣ , ишҳди ?лаи қавлаи таъолии أғрқўои Фأдхлўо норо . Агар касе гуяд ки дар дӯзахи ҷуз кофарон нашаванд ки мегуяд أъдти ллкоФрин ? ҷавоб онаст ки ин оят далолат мекунад ки кофарон дар дӯзах шаванд аммо далолати нмикнд ки ғайри кофарон дар он нашаванд . Ин ҳамчунонаст ки биҳиштро гуфт أъдти ллмтқини он гуҳи атфолу мҷонину Фсоқи уммат ки аз аҳл тавҳиданд андар биҳишт шаванд ва аз тақво дар эшон чизе нест , ҳамчунин асҳоби кабоир дар дӯзах шаванд ҳар чанд ки на аз куффоранд ки ҷое дигар гуфт إни аллазӣнаи иأклўни أмўоли алитомии злмои إнмои иأклўни фии бтўнҳм нороу сислўни съирои ҷой дигар гуфт ва ман иФъли злки ъдўоноу злмои ФсўФи нслиаҳ норо .

Ва башари аллазӣнаи омнўои бишорати ҳам дӯстонро гӯйанд ҳам душманонро дӯстонро бар сиблати эъзозу каромату умед додани брҳмт ,у душманонро бар сиблати иҳонату мазаллату ахбор аз уқубат . Чунонк гуфт башари алмноФқини бأни ?лаами ъзобо أлимо мегуяд мунофиқонро хабари даҳ ки шуморо биҷои бишорат азобӣ дарднокаст сҳмнок ,у маънӣ бишорат онаст ки эшонро хабар кун ки асари он хабар бар башараи эшон пайдо шавад , агар хайр бошад ва агар шар ҳар дуро гӯйанд , аммо ғалаба хайр дорад ва бар ҷониби шодӣ бештар гӯйанду башари аллазӣна омнўо мегуяд шод кун эшонро ки имон овараданд ва ҳақ пазируфтанду рисолат ки шуниданд бишнохтанд ва гардан ниҳоданду бмўлии ёри гардиданд .

Ва ъмлўои алсолҳот ва корҳои нек карданд , намозҳои фариза гузорданад ,у рӯзаи моҳ рамазон доштанд ,у зкоаҳ аз мол берун карданд ,у навофили ибодоти чндонки тавонистанд биҷой овараданд . Усмон ъФон гуфт « амали солеҳ ихлосаст дар аъмоли бадалели қавла « Фмни кони ирҷўои лқоءи рабаи Флиъмл амалан солҳо » эй холсоу алмноФқи алмроӣии лои икўни амалаи солҳо ва гуфтаанд адоء амонатаст бадалели қавла «у кони أбўҳмои солҳо » эй амино . Ва гуфтаанд лузӯм тавбааст бадалели қавлау ткўнўои ман баъдаи қўмои солеҳин эй тоӣбин ва гуфтаанд адоءи намоз фаризааст ки гуфту أқомўои алслоаҳи إнои лои нзиъи أҷри алмслҳин эй алмслини маоз ҷабал гуфт амал солеҳ онаст ки чаҳор чиз дар ваии мавҷӯд буд илм ,у ният ,у сабр ,у ихлос . Саҳл тстрӣ гуфт амал солеҳ онаст ки мувофиқ суннатасту аъмоли мбтдъон дар таҳт оят нашавад ки он мувофиқ суннат нест .

أни ?лаами ҷинот ҷина бибастон бошаду бустони хрмостон буд , пас агар дар он ангур буд онро фирдавс гӯйанд . Ва дар биҳишти дараҷот ва табақотаст дараҷаи бартарин фирдавсаст ,у болои фирдавси арш Маҷидаст . Мустафо ъ гуфт брўоити абӯи эмома

« селои аллоҳи ъзу ҷли алФрдўси ?фонҳо сираи алҷнаҳ ,у ани аҳли алФрдўси исмъўни атити алърш »

Ва брўоити абӯи ҳрираҳ Мустафо гуфт « ани фии алҷнаҳи моӣаҳи дараҷаи аъдҳои аллоҳи ллҷоҳдини фии сиблата , байни кули дрҷтини комаи байни алсмоءу аларз , Фозои сأлтмўои аллоҳ , Фосأлўҳои алФрдўси ?фонаи васати алҷнаҳ ва аъло алҷнаҳу фавқаи арши арраҳмон ва манеҳ тФҷри анҳори алҷнаҳ »

Ва Мустафоро пурседанд

« Киеви бноءи алҷнаҳ ? қол « лбнаҳи ман зҳбу лбнаҳи ман Фзаҳ , млотҳои мски азФру ҳсбоؤҳои аллؤлؤу алёқўт , ва туробҳо алзъФрон » .

Он гуҳи сифати он бустонҳо кард гуфт тҷрии ман таҳтҳо алأнҳори зери дарахтони он бар рӯй замини ҷӯйҳои равонаст , обу шер ва майу ангабин ҳар ҷо ки биҳиште буд бар боми кӯшкҳоу манзараҳо ҷӯйҳои равони пеш хеш бинад , чун бархезад ҷӯии равон бар ҷой хеш бинад на дар кундӣ бошад на ҷомаи буи олӯда шавад .

Клмои рзқўои минҳо яъне ман алошҷор . Ман самараи ман ллтбиин ,у қили ллтбъизи рзқои насби лонаи мафъӯли сони қолўои ҳозои алзии рзқнои ман қабл маънӣ онаст ки ҳар гуҳ ки биҳиштёнро аз он биҳиштҳо ва дарахтҳо мива диҳанд гӯйанд ин он мивааст ки моро як бор доданд , аз баҳри онки брнгу сӯрат яксон бошанду бтъми мухталиф , биҳиштии як себ аз дарахт бичинад брнги себ буд , чун дар даҳон наад таъми ҳамаи мива ҳо дорад ва ин ниҳоят лутфасту ғояти ҳикмат . Қоли яҳёи бен абии касӣр « иؤтии аҳдҳми болсҳФаҳи Фиأкли минҳои сами иؤтии бохарии Фиқўли ҳозои алзии отино ба ман қабл , Фиқўли алмалики кули Фоллўни воҳиду алтъми мухталиф » . Ва гуфтаанд ҳозои алзии рзқнои ман қабл эй ҳозои алзӣ въдно набино слии аллоҳи алайҳу ?алау силами фии алднё ан наризқ фии алҷнаҳ »у қили ҳозои савоби ъмлнои алзии ъмлноаҳи фии алднё . Ва қили ҳозои алрмони алзии кони фии алднёи алии ҷҳаҳи алтъҷби ман фазлаи алии мо кони фии алднё , коматарӣ алрҷли фии ҳоли тстъзмҳо ,у қади кон қабл злки сғиро , Фтқўли ҳозои фалони алзии кони боломс , эй алиўми ?лаи зиёдаи алии мо мзӣ .

Ва أтўо ба мтшобҳо ва он миваҳо ки пеши ваии оранди ҳамаи бикдигр монанди бникўиӣу покӣ ва беайбӣ , на чунонк баъзе некӯ буд ва баъзе бад чунонк миваҳои дунё . Маънии дигар :у أтўо ба мтшобҳо ва он миваи биҳишт ки пеши эшон оранд монанди миваи дунёи оранд , баномҳоам ном он бошад , чндонки эшон биҷои ҳам номи оранд ки кадом мивааст аммо бҳқиқт на чунон буд ки миваи биҳишт аз дарахти расида берун ояд , ҳар рангӣ ки хоҳӣ дар он миваи бинӣ ва ҳар таъмӣу бӯе ки хоҳӣ дар он ёбӣ , рангҳо ҳамаи некӯ ва буиҳо ҳамаи хуш ва таъмҳо ҳамаи ширин , вонгаҳ ҳар миваи сӯратӣ некӯ дораду овозии хушу нағмаи латиф аз ваии равон ,у шукуфа бар сару нурӣ аз ваии тобон , ва чунонк дар дунё аз миваи тухм берун ояд аз он ҳўро берун ояду ғулом , ки пиёда ки савора чун мива бичинад ҳам дар он ҳоли дайгарӣ аз дарахт берун ояд аз он пешини некӯтар ва хушбӯтар .

Дар баъзе осораст ки биҳиштиро хўончаҳ фиристанд аз ёқӯти сурх , дастори хуоне бар сари он фурӯи гирифта аз марвориди сипеди меҳр бар он ниҳода . Чун сари он боз кунад себҳои гӯногӯн бинад , дар ҳар себии ҳўро чун лъбтии оростау арӯсии нигошта . Ҳўро аз он себ берун ояд биҳиштии себ дар даҳон гирад таъмӣ ёбад ширинтар ва лазизтар аз ҳар чаҳ дар биҳишт хӯрд .

Он гуҳи қӯтии азим дар вай падед ояд он лаъибати дӯшизаро бпосд лиззатӣ ёбад ки аз дигари ҷеффатони чунон лиззат наёфт , ва ҳар бор ки пеши вай боз шавад ӯро дӯшиза ёбад аз аввали бори некӯтару бкмолтр . Пас он лъбтҳо ҳар соъатӣ брнгӣ бошанду дигари ҷамолии намоянд , ва ҳамчунин себҳо дигргўн шаванд . Биҳиштӣ бо худ гуяд ин лаъибат на онаст ва ин себ на он ! гумонаш уфтад ки таъмаш низ бгшт чун таъми он боз гирад бидонад ки бтъм ҳамонасту брнг на он , инаст ки мегуяд :у أтўо ба мтшобҳоу ?лаами фӣҳо أзўоҷи мутаҳҳарау аишонрост дар он биҳишти занони одамӣ , ҳар мардиро ду зану ҳўро бар он адад ки аллоҳ донад . Мустафо ъ гуфт дар биҳишт ъзб несту лкл раҷул манеҳам завҷатони аснтони ирии мхи сўқҳмои ман вроءи алсёб .

Мутаҳҳара пок карда аз айбҳо ва офатҳо ки дар занони дунё мавҷӯд бошад аз ҳайзу нФосу қзоءи ҳоҷат ва фузулҳои тану беморӣу перӣу бдхўиӣу марг . Абӯ ҳрираҳ гуфт аз Мустафо ъ пурседанд ки дар биҳишт бо занон суҳбат бошад Мустафо гуфт : « нъму алзии нафасии бедаи ани алмؤмнини лиФзии фии алиўми алвоҳади илои алифи ъзроء » қол « ва мо ман ғдўаҳи ман ғдўоти алҷнаҳу кули алҷнаҳи ғдўоти алои анаи тзФи ило вале аллоҳи фӣҳо завҷаи ман алҳўри алъайни аднои ҳни алтии хилқати ман заъфарон » .

Ва қоли абди аллоҳи бен вҳби ани фии алҷнаҳи ғурфаи иқоли лҳои алъолӣаи фӣҳо ҳўроءи иқоли лҳои алғнҷаҳи азои ?ераад вале аллоҳи ани ётиҳои атиҳои Ҷабраили Фознҳо , Фқомти алии атрофҳо маъаҳо арбаъаи олоФи всиФаҳи иҷмъни азёлҳоу зўоӣбҳоу ибхрнҳои бмҷомри балои нор . » ҷуҳудӣ аз Мустафо пурсед ки ту май гӯйӣ дар биҳишт никоҳ бошад ва хӯрдан ва ошомидан , ва ҳар ки хӯрд ва ошомед аз вай фузулҳо раваду биҳишт чигуна ҷои фузул буд ? Мустафо гуфт «у алзии нафасии бедаи ани фӣҳо локлоу шрбоу нкоҳои ихрҷи ман бтўнҳми арақи атиби ман риҳи алмск » Фқоли раҷули ман алқўми сидқи расӯли аллоҳи халқи аллоҳи хлқои иأкли ммои нأклу ишрб ммо нашурб ва манеҳ ихрҷи ман бутунҳо асали соӣғи Фқоли расӯли аллоҳи вифқат , ҳозо мисли таоми аҳли алҷнаҳ » .

Ва ҳам фӣҳо холдўн . эй доӣмўн ,у алхлўди алдўому лӣси ман шӯртаи алтобид , бали иҷўзи ани икўни мؤбдо ӯ ғайри мؤбд ,у алдлили алайҳи анаи қайди бобад ,у аллоҳи ъзу ҷли иўсФи болқдму лои иҷўзи ани иўсФи болхлўди лъдми алтўқиФ ,у лони алқдми лои абтдоءи ?лау алхлўди ?лаи абтдоء ,у ҳўи ҷли ҷалолаи аввали балои абтдоء ва ҳам фӣҳо холдўн .

Маънӣ онаст ки эшон дар он биҳишт ҷовид шаванд ки неъмати он гуҳ ғанӣ бошаду тамом ки бурӣда нашавад ва бо он бимонанд . Мустафо ъ гуфт « ман идхли алҷнаҳи яҳёи лои имўту инъми лои ибўси лои иблии сёбаҳу лои иФнии шабоба » .