Қавлаи таъолӣу إзи қол ҳар ҷо ки дар қуръон ва إз гуфт биҷой онаст ки гӯйанд нюаш то гӯям ки чаҳ буд , ва ин ишорати ббдўи халқ одамаст яъне абтдоءи офариниши шумо он буд ки раби Алъоламин Фриштгонро хабар дод ва гуфт ман офаридагор хлиФтӣам дар замин яъне одам ва ин изҳори шарафи одамро гуфту фазилати вай ки аллоҳи таъолӣ чун бандаро ташриф диҳад пеш аз офариниши вай хабар диҳад , чунонк Фариштагонроу анбиёро хабар дод аз Мустафои слъи пеш аз офаридани вайу злки фии қавлаи таъолӣу إзи أхзи аллоҳи мисоқи алнабӣин лмои отиткми ман китобу ҳукма . . . Илои охири алоиаҳу исоро фармуд то аз вай хабар диҳад пеш аз офариниши вайу злки фии қавла « إнии расӯли аллоҳи إликми мсдқои лмои байни ядии ман алтўроаҳу мбшрои брсўли иأтии ман баъдии исмаи أҳмд »у асҳоби вайро дар тӯрӣау Инҷил сифат кард пеш аз офариниши эшону злки фии қавлаи таъолии злки мслҳми фии алтўроаҳу мслҳми фии алإнҷил эй сФтҳму зкрҳм . Ва қили анмои ахбрҳми бкўнаҳ қабл эҷодаи ттбибои лқлўби алмлоӣкаҳ ,у ани лои инозъҳми болъзли ани алўлоиаҳ . Кқўли иброҳӣми анӣ арӣ фии алмноми ании азбҳки ттбибои лқлбаҳи ликўни мстъдои ллмأмўр ба мтأҳбо .

Ва إзи қоли рбки ллмлоӣкаҳи номи фиришта дар арабят аз пайғом гирифтаанд араби пайғомро мأлкаҳ гӯйанд ва мأлкаҳ гӯйанд ва алўк гӯйанд иқоли алки лӣу алкнӣ эй арслнӣ . Ва бар қиёси ин иштиқоқ молкаҳаст на малоика бар вазни мФоълаҳ , локини алҳмзаҳи манқӯлаи ман мавзеҳо Фқили малоика . Муфассирон гуфтанд ин Фариштагон эшон буданд ки замин доштанд пас аз ҷон ,у сабаби он буд ки аллоҳи таъолии он гуҳ ки заминро бёФриди ҷонроу фарзандони вайро аз оташи дӯди омиғи бёФрид чунонк гуфту халқи алҷони ман морҷи ман нор ва эшонро сокинон замин карду қавмӣ шаҳвонӣ буданд ва дар роҳи шаръи мукаллаф , эшон тбоҳкорӣ карданд дар замин ва хӯнҳо рехтанд , раби Алъоламин Иблисро ки хозини биҳишт буд он ҳангом бо лашкарӣ аз Фриштгон базмин фиристоду авлоди ҷонро бҷзираҳҳои дарёи ронданд ва худ биҷой эшон нишастанду аллоҳро ибодат мекарданду тасбеҳ ва тҳлил меовараданд Иблиси аҷабӣ дар худ оварад ки ман аллоҳро он ҳама ибодат кардам ҳам дар осмони ҳам дар замин , аз ман беҳтар ва муҳимтар ҳамоно ки кас нест . Рост ки такаббуру аҷаб бар худ ниҳод ӯро маъзул карданд . Абтдоءи азли ваии ин буд ки қоли рбки ллмлоӣкаҳи إнии ҷоъили фии алأрзи Халифаи одамро Халифа ном кард аз баҳри он ки бар ҷой эшон нишаст ки пеш аз вай буданд дар замину фарзандонаш ҳар қарн ки оянд халафу бадал эшон бошанд ки аз пеш буданд ва ба иқўли аллоҳи листхлФнҳми фии алأрзи комаи астхлФи аллазӣнаи ман қиблааму фарқи миёни Халифа ва малик онаст ки салмон гуфт он гуҳ ки аз вай пурседанд : мо алхлиФаҳи ман алмалики Фқоли алхлиФаҳи алзии иъдли фии алръиаҳу иқсми бинҳми болсўиаҳу ишФқи алайҳими шафақаи алрҷли алии аҳлау иқзии бктоби аллоҳи ъзу ҷл . Ва умри хитоби рӯзии салмонро гуфт амлк аноам Халифа ?

Фқоли салмони ани анати ахзати ман арзи алмуслимӣни дрҳмо ӯ ақал ӯ аксару взътаҳи фии ғайри ҳуққаи ?фонати малики қоли Фостъбри умр . Ва кони Муъовияи иқўли алии алмнбр ё аиҳо анноси ани алхлоФаҳи листи бҷмъи алмолу лои тафреқау локини алхлоФаҳи алъамали болҳқу алҳкми болъдлу ахзи анноси бомари аллоҳи ъзу ҷл . Ва қол алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « алхлоФаҳи баъдии слосўни санаи сами икўни малико » .

Қолўои أи тҷъли фӣҳо ман иФсди фӣҳо Фриштгон гуфтанд : худовандо мехоҳӣ офарид дар замин касеро ки тбоҳкорӣ кунад чунонк бнў алҷон карданд қосўои алшоҳди алии алғоӣби баъзе муфассирон гуфтанд ӣнҷои замирии мҳзўФст яъне : أи тҷъли фӣҳо ман иФсд фӣҳоам тҷъли фӣҳо ман лои иФъли ҳозо , кқўлаҳи таъолии أмни ҳўи қонти оноءи аллил яъне кмни ҳўи ғайри қонт . Садӣ гуфт чун раби Алъоламин эшонро гуфт إнии ҷоъили фии алأрзи Халифа эшон гуфтанд ва мо икўни ман алхлиФаҳу асҳоба ? аз он Халифау асҳоби вай чаҳ ояд ? аллоҳ гуфт ъзи ҷалола икўн манеҳам сФки алдмоءу алҳсду алФсод азишон хӯни рехтану ҳасад ва тбоҳкорӣ ояд , он гуҳ эшон гуфтанд أи тҷъли фӣҳо ман иФсди фӣҳо аз баҳри онкии эшон илм ғайб надонистанд то аллоҳи эшонро аз он хабари надодии нгФтндӣ . Ва ба қоли ъзу ҷли лои исбқўнаҳи болқўл ва ҳам бأмраҳи иъмлўну қоли таъолии ихоФўни рбҳми ман Фўқҳму иФълўни мо иؤмрўну ишорати фасоду хӯни рехтан ҳар чанд ки аз рӯй лафз бо одам мешавад аммо аз рӯй маънӣ бо фарзандон шавад , ки одам на хӯни рехт ва на тбоҳкорӣ кард балки фарзандон карданд . Ва ин дар луғат араб равост чунонк гуфт ҳўи алзии хлқкми ман тини лафз омасту одами бони махсӯс , ?фонаи халқи ман алтину алхлқи баъдаи ман алнтФ .

Ва нҳни нсбҳи бҳмдки ҳасан басарӣ гуфт субҳони аллоҳ ва бҳмдаҳ мегуфтанд » бӯи зр аз Мустафо пурсед

эй алкломи афзали қоли мо астФоаҳи ллмлоӣкаҳи субҳони аллоҳу бҳмдаҳ

Ва гуфтаанд тасбеҳи ӣнҷо намозасту ҳамди бмънии амр эй : ( нслии лаки бомрк ) кқўлаҳи явми идъўкми Фтстҷибўни бҳмдаҳ эй бомраҳ , ва гуфтаанд нсбҳи бҳмдки ин бобмўзъ ҳоласт эй : ( нсбҳи ҳомидин лаки комаи иқоли харҷи зайди бслоҳаҳ эй мтслҳо .

Ва нақудс эй ннзҳки ъмои лои илиқи бк ?у қили нтҳри лаки қлўбнои ман алшрку абдоннои ман алмъсиаҳу злки бҳмдки лои бонФсно . Тасбеҳ дар луғати араб тнзиаҳаст чизеро назиҳ ва бе айби хондану тақдис татҳираст поки доштан дар донишу поки гуфтан дар ёд .

Ва аз бас ки Фриштгону пайғомбарони базмин муқаддаса фурӯ омаданду халқро аз залолату маъсият пок мекарданд ва бар худои ъз ва ҷл мехонданд онро байти алмуқаддас ном карданд .

Ва тасбеҳу тақдис ду номаст худоиро ъзу ҷли сбўҳу қуддуси сбўҳ дар хабарасту қуддус дар қуръон , сбўҳ эй тнзиаҳи ллаҳу қуддус эй тҳораҳи ллаҳи ҷли сноؤаҳу қуддуси бнсби қофу рафъи он ҳар ду гӯйанд қоли рؤбаҳ .

Ва нҳни нсбҳи бҳмдк ва нақудс лак . Ин сухан аз Фриштгон на изҳор миннатаст ки ин ғоят тавозуъаст . Чунонк араб гуяд бхдмт дар хостан . أи тстъини бғирӣу анои маҷди фии хдмтк ?у алии злки қавлау إнои лнҳни алсоФўну إнои лнҳни алмсбҳўн .

Чун Фриштгон чунин гуфтанд , аллоҳи таъолии эшонро ҷавоб дод : إнии أълми мо лои тълмўни ман он донам ки шумо ндонед , аз одам тавба донист ва аз Иблиси маъсият . Ва эшонро бойени ду ҳеҷ илм набӯд ва гуфтаанд ании аълам яъне медонам ки аз одами пайғомбарону расӯлону солеҳони фарзандон дар вуҷӯд оянд ки марои тасбеҳ ва тақдис кунанд . Ва қили ании аълами мо лои тълмўни лонкми тълмўни фасоди ҷўорҳҳму анои аълами муҳибаи қлўбҳму муҳибаи қлўбҳми шафиъи фасоди ҷўорҳҳму фии злки иқўли алқоӣл :

Ва иқоли ании аълами мо лои тълмўни ман инкисори қлўбҳму ани арткбўои қабеҳи аФъолҳму сўлаҳ қлўбкм ъанд изҳори тсбиҳкму тқдискми Фонтми фии тӣаи вФоқкму фии ъсмаҳи аФъолкму фии таҳаммули тсбиҳкм , ва ҳам мнксрўни ани шўоҳдҳми мтзллўни бқлўбҳм . Ва ани лонксори қлўбҳми ънднои змомо қавӣян . Қоли таъолии лбъзи анбёӣаҳ أно ъанд алмнксраҳи қлўбҳми ман аҷалӣ .

Ва илми одами алأсмоءи кулҳо . Фриштгон чун ин хитоб бишуниданд ки ании ҷоъили фии алأрзи Халифа бо якдигар гуфтанд лни ихлқи хлқои аълами мно ҳар касро ки офарид аз мо оламтар набошад . Пас раби Алъоламин одамро бёФрид ва ӯро баришон афзӯнӣ дод бълму ном ҳар чиз ӯро дар омухти Фзлки қавлау илми одами алأсмоءи кулҳоу саммии одами лонаи халқи ман адими аларзи идли алайҳи мо

Қол алнабӣ ани аллоҳи таъолии халқи алодми ман қабзаи қабзҳо ман ҷамеъи адими аларз , Фҷоءти бнўи одами алии қадари аларз , манеҳам алоҳмру алأбизу алосўду байни злк ,у алсҳлу алҳзну алхбису алтиб

Хабари Мустафо дар офариниши одам ва бардоштан хоки одам аз замин инаст . Аммо асар саҳоба онаст ки абди аллоҳи масъӯду ҷамоатӣ аз саҳоба гуфтанд лмои Фрғи аллоҳи ман халқи мо аҳби астўии алии алърш ,у қоли ллмлоӣкаҳи إнии ҷоъили фии алأрзи Халифаи илои қавлаи إнии أълми мо лои тълмўни ман шаъни Иблиси Фбъси ҷбрили илои аларзи лиأтиаҳи бтини минҳои Фқолти аларзи ании аъўзи биллоҳи мнки أни тнқси манӣ ӯ тшинӣ , Фрҷъу лами иأхз . Фқол ё раби анҳо қади ъозти бки Фоъзтҳо . Фбъси Микоили Фқолт мисли злк , Фрҷъ . Фбъси малики аламут Фъозт манеҳ . Фқолу анои аъўзи биллоҳи ани арҷъу лами анФзи амра , Фохзи ман ваҷҳи аларзу хилт , Флми иأхзи ман макони воҳиду ахзи ман трбаҳи ҳмроءу бизоءу сўдоء , Флзлки харҷи бнўи одами мухталифин , Фсъд ба Фбли туроба ҳатто оди тинои лозбоу аллозби ҳўи алзии илтзқи баъзаи ббъз , сами лами изл ҳатто антну тағайюр .

Фзлки ҳайни иқўли ман ҳмоءи мснўни қоли мнтн . Қоли ллмлоӣкаҳи ании холиқи бшрои ман тини Фозои сўитаҳу нафхати фӣаи ман рӯҳии Фқъўои ?лаи соҷдини Фхлқаҳи аллоҳи бидиаҳи лкилои иткбри Иблиси алайҳи лиқўли аллоҳи такаббури ъмои амалати бедӣу лами أи тткбри анҳу Фхлқтаҳи бшро , факони ҷсдои ман тини арбаъӣни санаи ман миқдори явми алҷмъаҳ , Фмрт ба алмлоӣкаҳ ФФзъўо манеҳ лмои рأўаҳ ,у кони ашдҳм Фзъо манеҳ Иблис . Факони имр бау изр ба Фисўти алҷсди комаи исўти алФхор .

Фткўни ?лаи слслаҳи Фзлки ҳайни иқўли ман слсоли колФхору иқўли ломри мо хилқат ,у дахли фии фӣау харҷи ман дбраҳ . Фқоли ллмлоӣкаҳи лои трҳбўои ман ҳозои Фҳўи аҷўФу лӣни слтти алайҳи лоҳлкнаҳ . Флмои блғи алҳини алзии ириди аллоҳи ани инФхи фӣаи алрўҳи қоли ллмлоӣкаҳи азои нафхати фӣаи ман рӯҳии Фосҷдўои ?лаи Флмои нафхи фӣаи алрўҳи Фдхли алрўҳи фии раъсаи ътси Фқолти ?лаи алмлоӣкаҳи қул алҳмди ллаҳи Фқоли алҳмди ллаҳ . Фқоли аллоҳи ъзу ҷли рҳмки рбки Флмои дахли алрўҳи фии Айнӣаи назари илои смори алҷнаҳ , Флмои дахли фии ҷўФаҳи аштҳии ман алтъом , Фўсб қабл ани иблғи алрўҳи фии рҷлиаҳи аҷҷалони илои смори алҷнаҳ , Фзлки ҳайни иқўли халқи алонсони ман аҷҷал .

Ва илми одами алأсмоءи кулҳо . Ибн аббос гуфт ҳатто алқсъаҳу алқсиъаҳу алФсўаҳу алФсиўаҳи аллоҳ дар одами омухти номҳои ҳамаи чизҳо то косаи бузургу косаи кучаку бод ки аз ҷонвар равад нарм ва ним нарм . Рабиъ гуфт номҳои Фриштгон дар ваии омухт .

Ибн зайд гуфт номҳои зрити одам ва луғатҳо ки дар он сухани мигўинди арабӣу порсӣу ъбронӣу сурёнӣу ғайри он , ҳар луғат ки фарзанди одам дар он сухани мигўинд . Заҳҳок аз ибн аббос гуфт асмои аҷнос буд чун мардуму парӣ ва чаҳор пои мурғону дадони биёбону дарахтону замину осмон ва монанди он . Мақотил гуфт ҷонварону ҷамодотро ҳамаи фаро одам намӯд ки ҳамаи офарӣда буд дар он шаш рӯз аз пеш ,у одамро аз пас ҳамаи офарид дар охири рӯзи ҷумъа , чунонк дар хабараст он гуҳи номи як як вайро дар омухт ва гуфт ё одами ҳозои фарсу ҳозои бағалу ҳозои ҳмори илои охирҳо ътиаҳи бен башар гуфт илмаи алифи ҳирфаи сами қоли қул лоўлодки ани أрдтми алднёи Фотлбўҳои бҳзаҳи алҳрФу лои ттлбўҳои боладин . Аҳл ишорат гуфтанд муқтазии лафз умум онаст ки ҳар чаҳ асмо буд одамро дар омухти ҳам асмоءи холиқи ҳам асмоءи махлуқот , пас одами бдонстни асмоءи махлуқот аз Фариштагон мтмиз шуду мутахассис ,у афзӯнии вай баришон пайдо шуду илми ваии баномҳои офаридагори худ сиррӣ буду мутахассису афзӯнии вай баришон пайдо ,у илми ваии баномҳои офаридагори худ сиррӣ буд миёни вайу миёни ҳақ ки Фриштгонро бар он итилоъ набӯд , пас самараи илми номи махлуқ дар ҳақи одами он буд ки масҷуди Фриштгони гашт ,у самараи илми холиқи онки бмшоҳдаҳ ҳақ раседу калом ҳақ шунид .

Сами арзаами алии алмлоӣкаҳи пас он мсмёту ашхосро фаро Фриштгон намӯд ва дар миёни эшон уқало буданд аз малоикау инсу ҷину шаётин аз баҳр он гуфт : сами арзаам . Ибн зайд гуфт раби Алъоламин фарзандони одамро аз пушти одам берун оварад ва бФриштгон гуфт : أнбӣўнии бأсмоءи ҳؤлоءи маро хабар кунед ки номҳои эшон чист ?

Агар май рости гўӣиди إни кантами содиқин ки аз шумо оламтар кас наёфаридам . Ин амр тъҷиз гӯйанд , аллоҳи таъолии хост то аҷзи эшон баришон пайдо шавад дар шинохти номҳои ончӣ мебенанд бичишам сар , чун оҷиз ояд аз илм ончӣ надиданд ва дар ончӣ ғайбаст аўлитр ки оҷиз бошанд . Пас Фариштагони бзбони аътзор ва аҷз гуфтанд : сбҳонки лои илми лнои إлои мо ълмтнои покӣу биъибии туроу касро бар илми ғайби ҷуз аз ту итилоъ нест , ва моро дониш нест магари ончии ту омухтии моро , донои бҳқиқти туе , ки бе тааллуми доноӣ ва дар дониши биҳмтоиӣу худовандиро сазое , ки рости донишу рости корӣ , ту доне ки хилофатро ки сазост ва он пиндошти мо ҷумла хатост .

Он гуҳи одамро гуфт : أнбӣҳми бأсмоӣҳми Фриштгонро хабар кун аз номҳои эшон ин оят далеласт ки одами пайғомбарӣ буд мурсали бФриштгону қили кони рсўлои илои валада . Бӯи эмома боҳиллӣ гуяд мардии пеш расӯл омад гуфт : ё расӯли аллоҳ а набиё кони одам ? қоли нъм , мклм .

Пас чун одами номҳои эшон Фриштгонро боз гуфт , аллоҳ гуфт Фариштагонро бар сиблати тавбих ва маломат фармуд : أи лами أқли лакам на гуфтам шуморо ки ман ғайби осмон ва замин донам , чунонк ин номҳо надонистеду ашхосро нашнохтед ва аз шумо пинҳон кардаму одамро дар омухтам . Аҳволи одаму зриту сари хилофати эшону маъсияту тоъати эшон ман донам ва шумо ндонед , чаро гуфтед ? أи тҷъли фӣҳо ман иФсди фӣҳо пас гуфт :у أълми мо тбдўн ва мо кантами тктмўн ва чунонк ғайби осмонҳо ва заминҳо донам ниҳону ошкорои шумо низ донам , ончӣ ошкоро гуфтед ки أи тҷъли фӣҳо ман иФсд фӣҳо донистам ,у ончӣ пинҳон гуфтед бо якдигар ки лни ихлқи хлқои аълам мно донистам ,у ончии Иблис бо худ андешед лӣни фазлати алайҳи лоҳлкнаҳу лӣни фазли алии лоъминаҳ ҳам донистам , ки он гуфт ва ин андеша кард ҳама офарӣда манаст ,у офарӣдаи ман аз ман пинҳон набошад . Дарин қисса боз намӯд ки фазли илми бартар аз фазл амаласт ки Фриштгон бар одам фазл доштанд бдрозии айёми тоъату фаровонии тоъату ибодат бефатрат ,у одам баришон фазл дошт бики илм , ва он як илм аз ибодати эшон бҳкми аллоҳ ма омаду Фриштгон бо он ҳамаи ибодати фазли одам бар худ бсбби он як илми асмоءи бдонстнд . Ва Мустафо гуфт « фазли алълми хайри ман фазли алъбодаҳ »у қол алнабӣ « фақиҳи воҳидашад алии алшитони ман алифи обид » ,у қоли слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « масаълаи воҳидаи итълмҳои алмؤмни хайри ?лаи ман ибодаи санау хайри ?лаи ман ътқи рқбаҳи ман валади Исмоил ,у ани толиби алълму алмрأаҳи алмтиъаҳи лзўҷҳоу алўлди албори бўолдиаҳи идхлўни алҷнаҳи маъаи алонбёءи бғири ҳисоб »

Ва гуфтаанд илм бар амал шараф дорад аз чаҳор ваҷҳ : яке онаст ки мақоми илми мақом набувватасту уламои биҷои пиғмброннд ва ба қоли слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « алълмоءи варасаи алонбёء »

Ва мақоми амали мақом вилоятасту соҳиби амал бар мақом авлиёст , чндонки миёни анбёءу авлиёъ фарқаст низ ҳамчандон миёни оламу омил фарқаст . Ваҷҳ дигар онаст ки амал лозимаст , аз омил фаротар нашаваду бадӣгарӣ сироят накунад ,у илм мутаъаддӣаст нафъи ону асари он бадӣгарон таъаддӣ кунад , рост ҳамчун чароғаст ки худ равшанаст ва дигаронро равшан дорад , равшанои худ бадӣгарон диҳад ва аз вай чизе накоҳад , олам ҳамчунонаст . Ваҷҳ сеюм онаст ки амал беилм бакор наёяд ва ибодат набӯду илм беамал бакор ояду ибодат буд . Ваҷҳ чаҳорум онаст ки амал аз мосту илм аз худост . Ва рӯй ан алнабӣ слии аллоҳи алайҳу ?алау силами анаи қол « алълмоءи мафотеҳи алҷнаҳу хлФоءи алонбёء »

Ва қоли слии аллоҳи алайҳу ?алау силам « أи тдрўни мо қоли лии Ҷабраил ? қол ё Муҳамади лои тҳқрни ъбдои атоаҳи аллоҳи уламоу ани аллоҳи лами иҳқраҳи ҳайни илма , ани аллоҳи ҷомеъи алълмоءи фии бақиъи воҳиди Фиқўли ?лаами ании лами астўдъкми илмии алои лхири ардтаҳи бкм , қади ғФрти лаками алии мо кони мнкм »

Ва фии рўоиаҳи ахрӣ « лами астўдъкми ҳикматӣ ва ано аред ани аъзбкми адхлўои алҷнаҳи брҳмтӣ » .