Қавлаи таъолӣ : балии ман أслми алоиаҳ . . . Балӣ иқрорӣаст бҷўоб ки дар он ҷҳд буд , чунонк раб Алъоламин гуфт ҳикоят аз қавли дӯзахёну бҷўоби хитоби хитобии азоби созони أи лами иأткми нзир ? қолўои балии қади ҷоءнои нзири Фкзбноу нъми ҷавоб истифҳомӣаст ки дар он ҷҳд набӯд чунонк оташёни бҷўоби хитоб биҳиштён гуфтанд Фҳли вҷдтми мо въди рбкми ҳқои қолўои нъму балӣ дар асл бал бӯдааст ва ё дар афзуданд то бо ҳарфи нсқ мушкил нашавад , чун ҷуҳудон гуфтанд . Дар биҳишт нашавад магари ҷуҳудон , ва тарсоён гуфтанд дар биҳишт нашавад магари тарсоён , раби Алъоламин ҷавоб дод ки на он ва на ин ҳеҷ ду дар биҳишт нашаванд , балии муъминони дршўнди он гуҳи сифати муъмин дар гирифт .

Гуфт : ман أслми виҷҳаи ллаҳ ҳар ки рӯй хеш фаро дод ,у кирдору дили хеш пок дошт ,у оҳанги хеш рост кард . Мақотил гуфт исломи бмънӣ ихлосасту ваҷҳи бмънии амал эй ман ахлс амала мегуяд дар биҳишти он кас шавад ки ихлос дар аъмол биҷой овараду ихлос бар се қисмаст : ихлоси шаҳодат дар ислом ,у ихлоси хизмат дар имон ,у ихлоси маърифат дар ҳақиқат . Ва қуръони баҳри се қисм ишорат мекунад , ихлоси шаҳодатро гуфт أлои ллаҳи аддӣни алхолсу ихлоси хизматро гуфт ва мо أмрўои إлои лиъбдўои аллоҳи мухлисин ?лаи аддӣну ихлоси маърифатро гуфт إнои أхлсноҳми бхолсаҳ .

Ва дар ихлоси аъмоли ҳикоятии биоранд аз Сафёни ъиинаҳ ки ӯро рафиқӣ буд ва бо ваии бародарии гирифта буд , ва он рафиқро ясорӣ буду неъматӣ ки даравишонро бидон навохтӣу садақа ҳо додӣ , ва низ мутааббид буд , аз дунё берун шуд . Мардӣ омад аз шом ва даъвӣ кард ки марои бнздики ваии амонатӣ буд қадари ҳазор динор . Ворисон гуфтанд мо ндонем Сафёни ъиинаҳи он мардро гуфт ки турои шаби нимаи шаъбони бчоаҳи замзам бояд шуд , ва ӯро аз он ҷойгоҳ бар хондан то туро хабар кунад ки амонати куҷо ниҳодааст , ки дар хабари Мустафо омадааст ки арвоҳи муъминону шаҳидону солеҳони он шаб дар чоҳи замзам ҳозир оянд , он мард бирафт ва ӯро аз чоҳ замзам хонд , ҷавоб наёфт бар Сафён боз омад , гуфт хондам ва ҷавоб нишнидам , Сафён гуфт « оҳи адли аллоҳ ба илои бараҳут » магар ӯро бгрдониднди азин чоҳи бчоаҳи бараҳути андари ҳзрмўт , онҷо ки арвоҳи ашқёҳми дарин шаб муҷтамаъ шаванд он марди дигари соли ҳзрмўт , шуд ,у шаби нимаи шаъбон ӯро аз он чоҳ бархонад ҷавоб дод ,у нишони ҷои амонати азуи дархост ,у амонати буи боз расед . Ва Сафён ӯро гуфта буд ки бипурс аз ҳолу қиссаи вай ,у бмои адли аллоҳ ба илои ҳноки маъаи ибодатау савмау сдқотаҳ .

Фқоли блғи Сафёни манӣ ассалом , ва қул ?лаи алрёءи алрёءи адл бе илои ҳоҳно , қоли Фотити Сафёну ахбртаҳ ба , Фбкии бкоءи шадидан , сами қоли ани аллоҳи таъолии лои иқбли алои мо кони холсои лўҷҳаҳ .

Ва гуфтаанд ки исломи дарин ояти бмънӣ тафвизасту ваҷҳи бмънии амр эй ман Фўзи амраи илои аллоҳ , маънӣ онаст ки дар биҳишти он кас шавад ки кор бо худовандгор гузорад .

Ва қоли алии бен исои ман аслми виҷҳаи ллаҳи маъноа : ман силами ҷамеъи баданаи лтоъаҳи аллоҳи Фқди иқоли лҷмлаҳи алшии ءи виҷҳаи Фҷъли ашрафи алоъзоءи ибораи ллҷмиъ .

Ва ҳўи Муҳсину некӯи даройад дар кирдору гуфтори худ ,у зиндагонӣу рӯзгори худ , ва чунон донад дар ҳоли ибодат , ва чунон ингорад ки дар худоӣ худ менигарад .

Умр хитоб гуфт ки Ҷабраил ъ пурсед аз расӯли худои слии аллоҳи алайҳу ?алау силам ки мо алоҳсон ? эҳсон чист ? расӯл ҷавоб дод

« ани тааббуди аллоҳи конки туроаи ?фони лами ткни туроаи ?фонаи ирик »

Гуфт эҳсон онаст ки худоиро парастӣ чунонк гӯйӣ ки вайро май бинӣ , агар ту вайро наме бинии вай туро мебинад . Ин ишоратаст фарои ниҳояти мақоми соликон ,у таҳқиқи ин сухан онаст ки ҳар равандаро дар ҳар мақом ки бошад бдоитӣасту васотатӣу ниҳоятӣ : бдоит онаст ки оғоз сафар кунад аз худ ва дар равиш ояд , ва васотат онаст ки бсФт ғарибон шаваду ғариби вор зиндагонӣ кунад , ва ниҳоят онаст ки бкъбаҳ мшоҳдт расад . Мустафои се ртбт ишорат карда , ҳолати равишро гуфт : « сирўои сабақи алмФрдўн »

Ва ҳолати ғурбатро гуфт : « талаб алҳақ ғарба »

Ва ҳолати мшоҳдтро гуфт : « аъбди аллоҳи конки туроаи ?фони лами ткни туроаи ?фонаи ирик »

Он гуҳи самараи ихлоси бандау савоби эҳсони вай падед кард ва гуфт : фала аҷра ъанд раба »

Ва ҳўи алҷнаҳ , вайро наздики худ ба биҳишт фурӯд оварад , он биҳишт ки Мустафои сифат вай карда ки

« нури итлأлأу райҳонаи тҳтзу наҳри итрду завҷаи ҳсноءи Ҷамилаи фии нзраҳ ва нааммау салома , фии иқома абадан »

Нурии тобон , бонўоъи раёҳини бӯён ,у ҷӯии равон , ва ҳам ҷуфти ҷавон ,у шодӣу нози ҷовдон , ҳар чаҳ бахотири банда фароз ояд ва хоҳад дар биҳишт ӯ рости ҳамон ва ҳам чунон .

Абди арраҳмони бен соида гуфт : ё расӯли аллоҳи анаи иъҷбнии алхили Фҳли фии алҷнаҳи хайли Фқоли ?ла алнабӣ с « ё бен соида , ани адхлки аллоҳи алҷнаҳи кони фӣҳо фарси ман ёқӯти аҳмар , итрбки ҳайси шӣти ман алҷнаҳ »

Ва ани абии ҳрираҳи қоли қоли расӯли аллоҳи иўмоу ҳўи иҳдси Фимни ъндаҳи раҷули ман аҳли албодиаҳ , ани рҷлои ман аҳли алҷнаҳи астأзни рабаи фии алзръ , Фқоли ?лаи раба ӯ листи Фимои шӣт , қоли балӣу локини аҳби ани азръи Фиқўли аллоҳи ?лаи азръи Фибзри ҳуба , Фибодри алтрФи наботау астўоءаҳу астҳсодаҳу насра . Амсоли алҷбол , Фиқўли аллоҳи ъзу ҷли дўнк банӣ одами ?фонаи лои ишбъки шайъи ء . Фқоли алоъробӣу аллоҳ ё расӯли аллоҳи лои иҷди ҳозои алои қршё ӯ ансорёи Фонҳми асҳоби алзръи Фомои нҳни Флснои босҳоби заръ , Фзҳки расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу ?алау силам .

«у лои хавфи алайҳиму лои ҳам иҳзнўн » .

Ва қолати алиҳўди листи алнсории алии шайъи ءи алоиаҳ . . . Ончии ҷҳўдоннди мигўинд ки тарсоён бар ҳеҷ чиз наанд аз дайни бори худоӣ ,у ончӣ тарсоёнанд мигўинди ҷуҳудон бар ҳеҷ чиз наанд аз дайн , « ва ҳам итлўни алкитоб »у ҷуҳудон аз тӯрӣа майдонанд ки тарсоён бар ботиланд ки худоиро зан ва фарзандӣ гӯйанд ,у тарсоён аз Инҷил майдонанд ки ҷуҳудон бар ҳеҷ чиз наанд ки ба исо намегараванд , ва дар қиблаи якдигарро мухолифанд .

Кзлки қоли аллазӣнаи лои иълмўн . . . Ин аллазӣнаи лои иълмўни гброннд ки бекитобанд ва бе илми нодонони маҳз , яъне ки ин габрони мигўинди ҷуҳудону тарсоёни худ бар ҳеҷ чиз наанд . Сафёни саврӣ чун ин оят брхўондӣ гуфтӣ « сдқўои ҷмиъоу аллоҳ » мақотил гуфт « аллазӣнаи лои иълмўн » мушрикон арабанд ки пайғомбарро ҳамон гуфтанд ки ҷуҳудону тарсоёни якдигарро гуфтанд . Ва гуфтаанд ки ҷуҳудону тарсоён ки дарин оят мазкӯранд ҷуҳудон Мадинаанду тарсоёни фаҷрон ки пеши Мустафо дар мунозира омаданду якдигарро ин гуфтанд .

Фоллаҳи иҳкми бинҳми явми алқёмаҳи Фимои конўои фӣаи ихтлФўни аллоҳ доварӣ кунаду кори баргузоради миёни эшон рӯзи растохез , ва боишон намояд ки биҳиштӣ кадомасту дӯзахии кадом , фирқаи ҳақ кадоманд ,у молу марҷаъ эшон чист ,у фирқаи залолат кадоманду ҳосилу файсал эшон чист .

Ва ман أзлми ммни манъи масоҷиди аллоҳи алоиаҳ . . . Сабаби нузули ин ояти он буд ки Тӯси бен асисёнўс алрўмӣ баҷанг банӣ Исроил шуд ,у меҳтарону ҷангёни эшонро бикушту кеҳтаронро ббрдгӣ баранд ,у байти алмуқаддасро хароб кард ,у масҷид дар даст гирифт ва дар он плидиҳоу мурдори биўкнд . Раб Алъоламин гуфт кист кофартару шӯхтар аз он кас ки ин кор кунад , бандагони худоиро аз масҷид боз дорад , ва нагузорад ки дар он ?шуанд ,у худоиро парастанду вайро ёд кунанд ,у кор ки кунаду қасд ки дорад дар тахриб масҷид дорад ва бон кӯшад , қтодаҳ ва садӣ гуфтанд он каси бахти наср буд ки тарсоёни рӯм бо ваии бархестанд , ва баҷанг ҷуҳудон шуданд ,у байти алмуқаддасро хароб карданд , ва то брўзгори умри байти алмуқаддаси хароб буд , он гуҳи мусулмонони дигари бора банно ниҳоданду масҷид боз карданд .

أўлӣки мо кони ?лаами أни идхлўҳои إлои хоӣФин зон пас ки мусулмонони онро иморат карданд тарсоёни рӯмро нест ки дар он масҷид шаванд магари бадастӯрии мусулмонон , дили эшон пар аз бими мусулмонону тарс аз ҳалоки ҷон , акнӯн аз тарсоёни кас дар он нашавад алои бъҳду амон , ё пас бдздӣу мтнкрўор чунонк ӯро ндонанд ки агар бидонанд ӯро бикашанд .

?лаами фӣ алднё хазӣ трсоёнрости дарин ҷаҳони расвоӣу хорӣу нанг .

Агар змӣ буд газят , ва агар ҳарбӣ буд қатл , ва дар он ҷаҳони азоби маин ҷовдон дар оташ , мақотил ва клбӣ гуфтанд ?лаами фӣ алднё хазӣ фатҳи Константинияу ъмўриаҳ ва рӯмӣааст , ҳисорҳо ва нишастгоҳ эшон ки дар фатҳи он истисол эшонаст ва табтар низоми давлати эшон , Мустафо ъ гуфт алмлҳмаҳи алъузмои фатҳи Константинияу хурӯҷи алдҷоли фии сабъаи ашҳр . Садӣ гуфт хазӣ эшон дар дунё онаст ки Меҳдӣ берун ояд ва Константиния бигушоед . Ва ҷои эшон хароб кунаду қавмиро бикашад ,у қавмиро ббрдгии бабрад , ва Меҳдӣ онаст ки Мустафо ъ гуфт : « луи лами ибқи ман алднёи алои явми лтўли аллоҳи злки алиўм ҳатто ибъси фӣаи рҷлои манӣ ӯ ман аҳли байтии иўотии исмаи исмӣ ,у исми абӣаи исми абӣ , имлأи аларзи қстоу ъдлои комаи млӣти злмоу ҷўро » .

Атоу абди арраҳмони бен зайд гуфтанд ин ояти бшأни мушрикон Макка омад ,у бмсоҷди аллоҳи масҷид ҳаром мехоҳад , мушрикони Мустафоро аз ҳаҷу ибодат дар он масҷид боздоштанд ,у масҷидро чун мутааббид аз он боз доранд ва дар он зикр аллоҳ наравад хароб гӯйанд , бойен маънӣ гуфт «у саъии фии харобҳо » пас чун Макка кушода шуду кофарони мақҳур , раб Алъоламин гуфт : أўлӣки мо кони ?лаами أни идхлўҳои إлои хоӣФини кофаронро нест ки дар он шаванд аз тарси мусулмонону бими қатл ,у Мустафо ъ рӯзи фатҳи мунодиро фармуд то Нидо кард ки « алои лои иҳҷни баъди ҳозои алъоми мушрику лои итўФни болбити урён . » .

Қавлаи таъолӣу ллаҳи алмшрқу алмғрби Фأинмои тўлўои Фсми ваҷҳи аллоҳи алоиаҳ . . .

Ибн аббос гуфт ҷамоатӣ аз ёрони расӯли слии аллоҳи алайҳу ?алау силам бсФрӣ буданд ,у меғи баромаду қибла баришон муштабаҳ шуд , ҳар каси боҷтҳод рӯй бҷонбӣ фаро дод ва намоз кард пас чун меғ боз шуд бдонстнд ки ҳеҷ як рӯй бқблаҳ надоштанд , пеши расӯл худоӣ омаданду қисса боз гуфтанд , дар ҳоли ин оят омад , ва ин пеш аз он буд ки ояти таҳвили қибла бо каъба омад , ва пас аз онкии оят таҳвил омад ин мансӯх шуд . Ъкрмаҳ гуфт ин ояти худ дар таҳвил қибла аст мегуяд ҳар ҷо ки рӯй фаро диҳед намозро дар сафар ва дар ҳзр рӯй бон ҷониб диҳед ки аллоҳи шуморо бар он гардонид яъне каъба « Фсми ваҷҳи аллоҳ » эй ҷҳаҳи алтии вҷҳкми илоҳо .

Ибн умр гуфт ин ояти намози ттўъро омадааст дар сафар , ислии ҳайси мо тавваҷуҳат ба роҳлтаҳ ва гуфтаанд ин ҷавоб ъибгўёнаст қиблаи ҳақро ,у таънаи гӯйон дар мусулмонон дар гардонӣдан рӯй аз қиблаи шомии бқблаҳи тҳомӣ , ки расӯли худои слии аллоҳи алайҳу ?алау силаму мусулмонон чун дар Мадина омаданд шонздаҳи моҳи намоз ба байт алмуқаддас мекарданд рӯй бмғрб доштанд басӯии шом ,у каъба аз пас пушт ,у расӯли худоӣ дар дил медошт орзӯии онк рӯй бкъбаҳ доштӣ , қиблаи иброҳӣм . Чун раби Алъоламин пас аз шонздаҳи моҳ рӯй вай бкъбаҳ гардонид , бар ҷуҳудон сахт омаду бузург ,у суханон дар гирифтанд фаровон аз эътирозу инкору таън дар расӯли худо ва дар ислому муъминон . Он гуҳ ки намози байт алмуқаддас мекарданд рӯй бмғрб доштанду пушт бар машриқ , чун рӯй ба каъба гардониданд рӯй бмшрқ карданду пушт бар мағриб эшон гуфтанд агар истиқболи мағриби ҳақ буд астдбори он ботиласт ва агар истиқболи машриқ ҳақаст астдбори он ботил , раби Алъоламин аз он ҷавобҳо дод ки яке инаст киу ллаҳи алмшрқу алмғрби Фأинмои тўлўои Фсми ваҷҳи аллоҳу тамомии ҷавоб эшон онаст ки гуфт : ва мо ҷълнои алқблаҳи алтии канти алайҳоу шарҳи он биҷой хеш гуфта шавад аншоءи аллоҳ . Ва ваҷҳи дарин ояти бмънӣ ҷиҳатасту ҷиҳат қиблааст ,у тахсӣсро азоФт бо худ кард чунонк гуфт байти аллоҳу ноқаи аллоҳи إни аллоҳи восеъи алӣами қили восеъи алшриъаҳ ,у қили восеъи алмғФраҳ ,у восеъи алътоءи восеъи алшриъаҳи фарох шариъатаст , дайни ваии осону роҳи буии равшану наздик .

Чунонк Мустафо ъ гуфт « беъсати болҳниФиаҳи алсҳлаҳи алсмҳаҳи восеъи алмғФраҳи фарох омурзишаст фарохи бахшоиш , лқўлаҳи таъолӣу раҳматии вусъати кули шайъи ءу қоли слии аллоҳи алайҳу ?алау силами ҳикояи ани аллоҳи ъзу ҷли луи атитнии бқроби аларзи знўбои атитки бқроби аларзи мғФраҳу лои аболӣ , восеъи алътоءи фарох бахшасту фарохи неъмат , қоли аллоҳи таъолӣу إн тъдўо наамма аллоҳи лои тҳсўҳо ,у қили восеъ эй фазлаи исъкм ,у неъматаи тшмлкм , алӣами боъмолкму нёткми ҳисмои слитму даъватам . Қоли баъзи алслФи дахлати дирои Фҷоءи вақти алслоаҳи Фқлти лбъзи ман фии алдири ман алнсории длнии алии буқъаи тоҳираи аслии фӣҳо , Фқоли лии тҳри қлбки ъмни сўоаҳи вақфи ҳайси шӣти қол Фхҷлт манеҳ .