Қавлаи таъолӣ : إни аллоҳи иأмркми أни тؤдўои алأмоноти إлии أҳлҳои сабаби нузули ин ояти он буд ки аббоси бен абди алмтлб ъам расӯли худои соҳиби сқоиаҳи замзам буд , мироси барда аз падари абди алмтлб . Чун рӯзи фатҳи Макка буд расӯли худо ( с ) бар минбари хутба фатҳ мекард . Аббоси вайро гуфт : ё расӯли аллоҳ бояд ки ту сдонт , яъне хизмату калиди дории каъба бо сқоиаҳи замзами моро баҳам кунӣ . Расӯли худои Усмони талҳаи ҳуҷбиро бихонад ,у калид аз ваии хост . Усмон шуд ,у калид аз модари бастад ,у брсўл худо дод . Расӯли худо ( с ) қасд кард ки калиди фаро аббос диҳад , Ҷабраил омад ва оят оварад : إни аллоҳи иأмркми أни тؤдўои алأмоноти إлии أҳлҳо . Расӯли худо ( с ) Усмони талҳаро бархонад ,у калиди буи боз дод , ва гуфт : « ҳоки холидаи толдаҳи лои инзъҳои мнкми алои золим » .

Пас Усмон ҳиҷрат кард ,у калиди ббродри худ супурд , акнӯн дар дасти фарзандон вайаст . Ва ин ояти алӣ алхусус дар шаъни эшон фурӯ омад , аммо ҳукми он омаст ки ҳамаи мусулмононро бодоءи амонати миФрмоид . Ва фии злк

Иқўл алнабӣ ( с ) : « ади алأмонаҳи илои ман аӣтмнк ,у лои тхни ман хонк » .

Адоءи номи боз додан чизеаст бо касе , амонатӣ ё аФомӣ ,у тأдит масдараст бҳқиқт ,у адоء исмаст на масдар , аммо онро биҷой масдар ниҳанд ,у адои иأдў , азои хтл , иқол : адўти ллсид , азои хтлтаҳи лтсидаҳ ,у أдии алсқоءи иأдӣ , азои амкни ман мхзаҳ .

Ва إзои ҳикматами байни анноси أни тҳкмўои болъдли кони ман алъдли ани аллоҳи ъзу ҷли дафъи алсқоиаҳи илои алъбоси бен абди алмтлб ,у алҳҷобаҳи илои Усмони бен талҳа , лأнҳмои конои аҳлҳмои фии алҷоҳлиаҳ .

إни аллоҳи нъмои иъзкм ба нъмо бкср навену айн , қроءти ?маккейу варашу ҳФс ва ёқӯбаст ,у нъмо бкср навену искони айн , қроءти абӯи Амру қолўну Исмоилу абӯ бикраст . Боқӣ бФтҳ навену каср айн хонанд , ва дар ташдид мем ҳеҷ хилоф нест ,у маънӣ ҳама яксонаст , ва « мо » ӣнҷо накарааст бмънии шайъи ء , ва дар мавзе насбаст , ва инро насби алӣ алтФсир гӯйанд , алмънии нъми шиӣои ҳай ! ва агар хоҳии моء слт наҳй , яъне Фнъми ҳай . Мегуяд : некои чизе ки аллоҳи шуморо бон панд медиҳад , ва бар роҳ медорад , ва он қуръонаст каломи худованди ъзу ҷл .

إни аллоҳи кони смиъои лмқолткми фии алأмонаҳу алҳкм , бсирои бмои тъмлўни Фиҳмо .

Ва сҳи фии алхбри أни абои ҳрираҳи кони иқрأи ҳзаҳи алоиаҳ , Фўзъи ибҳомаи алии أзнаҳ ,у алтии тлиҳои алии Айнӣа ,у қол : ҳоказо самъати расӯли аллоҳ ( с ) иқрءўҳо ,у изъи асбъиаҳи ъалиҳумо . Ва фии ҳзаҳи алхбри исботи алсмъу албсри ллаҳи ъзу ҷли алии мо лои ихФии алии аҳад .

ё أиҳои аллазӣнаи омнўои أтиъўои аллоҳу أтиъўо алрасулу أўлии алأмри мнкми ин оят дар шаъни холиди валид фурӯ омад ки расӯли худо ( с ) ӯро бар лашкарӣ амир кард , ва эшонро бқбилаҳ эй аз қбоӣл араб фиристод , ва дар он лашкари аммори ёсир буд , чун наздики он қабӣлаи расиданд , эшон хабари бдоштнд , ва ҳама бигурехтанд , магари як мард ки бархест ,у блшкргоаҳ холид омад , бар аммор ёсир расед , гуфт : ё абои алиқзони хабар расӣдан шумо бқўм расед , яксар бигурехтанд , ман мондам аз эшон ки нгрихтм , ва мусулмон шудам , агар марои азин исломи нафъ ва أмн хоҳад буд то бар ҷой бошам ?у ало то ман низ чун дигарон бигурезам ? аммор ӯро амон дод , ва дар ҳимоят хеш гирифт .

Дигари рӯзи бомдод ки мусулмонони онҷои расиданд , холид бифармуд то ғорат карданд , ва он мардро низ бигирифтанд ки амон аз аммор ёфта буд ,у мол аз ваии бстднд . Аммор гуфт : дасти азин марди боздорӣад ки вай мусулмонаст , ва ман ӯро амн кардаам . Холид хашм гирифт , гуфт : амир ман бошам ту чаро амон медиҳӣ ? аммори вайро ҷавоб дурушт дод ,у холид низ дурушт гуфт . Пас чун ба Мадина бозгаштанд ,у қисса бо Мустафо ( с ) бигуфтанд , расӯли худои амони амморро иҷозат дод , аммо вайро гуфт ки : бе дастурии амири дигари бораи нигар то амон надиҳӣ . Холид гуфт : ё набии аллоҳи сбнии ҳозои алъбди алأҷдъ ,у кони аммори мавлои лҳшоми бен алмғираҳ . Ва холиди бҳзрти Мустафо ( с ) амморро сб кард ,у бсхни брнҷонид . Расӯл гуфт : « ё холиди лои тсби ъморои Фмни сби ъморо , сбаҳи аллоҳ , ва ман абғзи ъморои абғзаҳи аллоҳ » .

Аммор бархест то баравад , расӯл худо гуфт : илои холид ! узрӣ аз вай бихоҳ ,у дили ваии бадасти ор . Холиди фаро пеш рафт , ва аз ваии узри хост .

Аммор чун эърозӣ мекард он гуҳи ҳам розӣ шуд аз вай . Пас раби Алъоламин оят фиристод ки : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои أтиъўои аллоҳу أтиъўо алрасулу أўлии алأмри мнкм эй шумо ки муъминонед , фармони худоу расӯлу аввалии алأмр биҷой оред . Аввалии аламри холид валидаст , ки расӯли худо ӯро бар лашкари ислом амир карда буд . Мегуяд амиронроу волёнро тоъат дор бошед . Мустафо ( с ) гуфт : « ман атоънии Фқди أтоъи аллоҳ ва ман ъсонии Фқди ъсии аллоҳ , ва ман итъи алأмири Фқди أтоънӣ , ва ман иъси алأмири Фқди ъсонӣ » , вқол ( с ) : лмъоз : « ё маоз ! атъи кули амир ,у сли халафи кули эмом » .

Ва рӯй : « асмъўои ?лаам ,у атиъўои фии кули мо воФқ алҳақ ,у слўои вроءҳм , ?фони аҳснўои фалакаму ?лаам ,у ани асоؤои фалакаму алайҳим » .

Ва гуфтаанд : аўлўои алأмри абӯи бикр ва умранд . Ва гуфтаанд : хлФоء рошидинанд : абӯи бикру умру Усмону алӣ . Ва гуфтаанд : «у алсобқўни алأўлўни ман алмҳоҷрину алأнсор ,у аллазӣнаи атбъўҳми бإҳсон » ӣнони ҳама аўлўо аламранд .

Ва рӯй أн алнабӣ ( с ) лмо банӣ алмсҷди ҷоءи абӯи бикри бҳҷри Фўзъаҳ , сами ҷоءи умри бҳҷри Фўзъаҳ , сами ҷоءи Усмони бҳҷри Фўзъаҳ , Фқол : « ҳؤлоءи влоаҳи алأмри ман баъдӣ » .

Ва гуфтаанд : аўлўои алأмри дарин ояти ду гуруҳанд : султонон додгаранд баҳақи фармой , воҷибаст бар мусулмонон ки эшонро гардан ниҳанд , ва бузург доранд , ва бо душманони эшон мувофиқат насозанд ,у хиёнат бо эшон раво надоранд , ва агар бидодгар бошанд ошкоро бар эшон беруни нёинд ,у даст аз тоъати эшон берун накашанд ,у дъоءи бад бар эшон накунанд , ва эшонро аз аллоҳ тўбт хоҳанд , ва бо эшон ғзо кунанд ,у ҳаҷу намози одина . Ва дар хабараст ки баъд аз ширки ҳеҷ гуноҳи саъбтар аз берун омадан бар султон нест .

Гуруҳи дигари уламои аҳл суннатанду Фқҳоءи дайн , ки бФтўии халқро бо ҳақи михўоннд , ва бар савоб медоранд .

Фإни тнозътми фии шайъи ءи мнозъти мҷодлт ва ихтилофаст , яъне интзъи кули воҳиди мнҳмои алҳҷаҳ , яъне ани ахтлФтми фии шайъи ءи ман алҳлол ваулҳаром ӯ أмри ман умӯри аддӣн , агар дар корӣ аз корҳои дайн ё дар ҳукмӣ аз аҳкоми шаръ мухталиф шавед , чунон ки ҳар касро дар он қавлӣ буд мухолифи қавли дигарон , фурдуаи إлии аллоҳ ва алрасул яъне илои алқуръону илои сана алнабӣ ( с ) , бктоби худоу суннати расӯл боз шавед , агар равшан шавад бар шумо ,у алои гўӣид : аллоҳу расӯлаи аълам . Ва ин танозӯъу ихтилоф дар дайн онаст ки Мустафо ( с ) аз он наҳй карда , ва аз он ҳазар намӯда , бмболғтии тамом , дар он хабар ки абӯи алдрдоءу абӯи أмомаҳу вослаҳи бен алосқъу инси бен молик ривоят карданд , гуфтанд : мо дар чизе аз кори дайн мехилоф кардем , ва ҳар касе аз мо бар тариқи мнозът дар он сухан мегуфт . Расӯли худо ( с ) дар омад , моро бар сари он муҷодала ва гуфт ва гӯй дид , хашм гирифт , чунон ки ҳаргиз монанди он хашм нагирифта буд . Он гуҳи моро аз он боз зад , гуфт : « ё ИМАи Муҳамади лои тҳиҷўои алии анФскми вҳҷи алнор » !

Оташ бар худ миФрўзид ! шуморо бойен нафармуданд ! шуморо азин боз заданд ! нмидонид ки онон ки ҳалок шуданд аз أмтони гузаштаи бмҷодлту хусумату ҷудои ҷудои гуфтан дар сухан ҳалок шуданд ! ? макунед чунин .

Хилоф макунед ки дар хилоф хайр нест , ва нафъ нест . Хилофи адовати ангезади миёни бародарон . Хилофи фитнаи афканди миёни бародарон . Хилофи шаку гумону торикии орад дар дили муъминон . Хилоф ботил кунад амали мусулмонон . Муъмин ки дайндор буд ҷангҷӯӣу фитна ангез набӯд , « зрўои алмроءи ?фони алммории лои ашФъи ?лаи явми алқёмаҳ . Зрўои алмроءи ?фони аввали мо наоне рабии ъзу ҷли анҳу баъди ибодаи алأўсону шурби алхмри алмроء . Зрўои алмроءи ?фони алшитони қади аиси أни иъбд ,у локинаи қади разии мнкми болтҳриш ,у ҳўи алмроءи фии аддӣн . Зрўои алмроءи ?фон банӣ Исроили аФтрқўои алии аҳадӣ ва сабъин фирқа ,у алнсории алии аснин ва сабъин фирқа ,у ани أмтии стФтрқи алии слос ва сабъин фирқаи каллаами алии алзлолаҳи алои алсўоди алأъзм » . Қолўо : ё расӯли аллоҳ ва мо алсўоди алأъзм ? қол : « ман кони алии мо أнои алайҳу أсҳобӣ , ман лами имори фии дайни аллоҳ , ва ман лами икФри аҳдои ман аҳли алтўҳиди бзнб » .

Он гуҳ гуфт дар охири оят : злки хайру أҳсни тأўило яъне ончӣ дар он бхлоФ афтодед , бктобу суннат боз бурид ,у ҷанг ва ихтилоф бигзоред , ки шуморо он ба буд ,у оқибати писандидатар буд . أи ламтар إлии аллазӣнаи изъмўни алоиаҳи ин дар шаъни башари мунофиқ фурӯ омад , ки вайро бо ҷуҳудии хусумат буд , ҷуҳуд гуфт : биё то ин хусумат бар Муҳамад барем то миёни мо ҳукм кунад , ки донист ки расӯли худои бҷўр ҳукм накунад . Мунофиқ гуфт : на ки бар каъб ашраф рӯем ,у каъби ҷуҳуд буд ,у ҳокими эшон буд ,у коҳин буд ,у коҳин буд . Ҷуҳуди сар во зад , гуфт : на , ки ҳукми мо Муҳамад кунад . Омаданд ,у расӯли худо ҳукм кард ,у ҳақи ҷуҳудро буд бар мунофиқ . Чун берун омаданд мунофиқ гуфт : биё то бар умр шавем , агар умри туро ҳукм кунад пас туро ҳақаст . Бирафтанд пеши умр . Ҷуҳуд гуфт : ё умри мо бар Муҳамад рафтем , ва ҳукм кард , ва ӯ бидон ҳукм розӣ нест , мегуяд : агар умр ҳукм кунад бидон розӣ шавам . Умр гуфт : шумо бар ҷой мебошед то ман боз оем . Умр рафт ва шамшер барграфт , ва он мунофиқро бикушт , он гуҳ гуфт : « ҳоказо ақзии алии ман лами ирзи бқзоءи аллоҳу қзоءи расӯла » . Пас раби Алъоламин ин оят фиристод : أи ламтар إлии аллазӣнаи изъмўни أнҳми омнўои бмои أнзли إлик яъне алқуръон , ва мо أнзли ман қблки ман алктби алии алأнбёءи алайҳими ассалом .

Иридўни أни итҳокмўои إлии алтоғўту ҳўи каъби бен алошрФ ,у кони иткҳн ,у қади أмрўои أни икФрўо ба яъне ани итбрءўои ман алкҳнаҳ .

Ва фии алхбр : « ман ?утии коҳно ӯ ъроФои Фсдқаҳи бмои иқўл , Фқди брии ммои анзли алии Муҳамад » .

Ва рӯй : « ман ?утии ъроФои Фсأлаҳи ани шайъи ءи лами тақаббули ?лаи салоаи арбаъӣни лайла » .

Ва рӯй : « ани алмлоӣкаҳи таназзули фии алънон ,у ҳўи алсҳоб , Фтзкри алأмри қзии фии алсмоء , Фтстрқи алшётини алсмъ , Фтсмъаҳ , Фтўҳиаҳи илои алкҳон , Фикзбўни маъаҳо моӣаҳи кизба ман ъанд анФсҳм » .

Ва ириди алшитони أни излҳм яъне ани алҳдӣ , злолои бъидои лои ирҷъўни анҳу илои дайни аллоҳ абадан . Муфассирон гуфтанд : саёқи ин оят бар сиблат таъаҷҷубаст , ки эй Муҳамад ! аҷаб наёяд туро аз ӣнон ки мигўинд : имон дорем бхдоу расӯл , он гуҳи ҷаҳли эшон баҷоеи расида ки аз ҳукми худоу расӯл бо ҳукми тоғӯти мигрднд , ва чун эшонро гӯйанд : тъолўои إлии мо أнзли аллоҳу إлӣ алрасул бёӣиди бҳкми қуръону бҳкми расӯли худо , раъйати алмноФқини исдўни ънки сдўдои ту он мунофиқонро бинӣ ки адовати дайнро аз ту бар мигрднд , ва бадӣгарӣ мешаванд .

ФкиФи إзои أсобтҳми мсибаҳи ин калимаи таъзим бар лафзи таъаҷҷуб , таҳдиду ваъидро гуфт . Мегуяд : чун бошад ҳоли он мунофиқони он гуҳ ки подоши кирдори эшон боишон расад ,у уқубати он баргаштан аз расӯли худои бенанд . Бмои қидмати أидиҳм яъне бмои Фълўо .

Ҷойҳои дигар гуфт : қидмати أидиҳму қидмати идоку касбати أидикму касбати أидии аннос . Инчунин алфози миён араб равост , ки дар кирдори бад ном баранд .

Бмои қидмати أидиҳми ӣнҷои сухан тамом шуд .

Пас ибтидо кард , гуфт : сами ҷоؤки иҳлФўни биллоҳи ин атф бар сухан пешаст , яъне тҳокмўои илои алтоғўту сдўои ънк , сами ҷоءўки иҳлФўни биллоҳ . Мегуяд : мунофиқони тҳокм бар тоғӯти бурданд , ва аз ту баргаштанд , пас он гуҳ омаданд ,у савганди биллоҳи михўрднд ки мо бони маҳокимати ҷузи хайру савобу таълӣфи миён хасмон нахостем ,у злки қавла : إни أрднои إлои إҳсоноу тўФиқо . Гуфтаанд ки : маънии тавфиқ мувофиқат афканданаст миёни қзоءи худованди ҷли ҷалола ,у миёни иродати банда , ва ин ҳам дар шар буд ва ҳам дар хайр , аммо бҳкми одату урфи иборатӣ хос гаштааст аз ҷамъ кардани миёни иродати бандау миёни қазоӣ ки хайру хайрати банда дар он буд , ва ин бчҳори чиз тамом шавад : ҳидояту рушду тсдиду таъӣди ҳидояти роҳи намӯдан ҳақаст ,у рушди тақозоӣ рафтан дар ваии падед овардан ,у тсдиди ҳаракоти аъзоъи вай бар савобу сдоди доштан ,у таъӣди мадади нури илоҳӣ аз ғайб дар пайвастан .

Ва гуфтаанд : иҳлФўни биллоҳ ӣнҷо ҳамонаст ки дар сӯра алтўбаҳ гуфт :у лиҳлФни إни أрднои إлои алҳснӣ , ва ин он буд ки масҷиди зрор банно карданд бстизу куфр , ва он гуҳи савганди михўрднд ки мо бо ин баннои ҷузи хайр ва савоб нахостем .

Худои таъолии баҳри ду ҷои эшонро дурӯғ зан кард , онҷо гуфт :у аллоҳи ишҳди إнҳми лкозбўн яъне Фимои ҳлФўо , ва ӣнҷо гуфт : أўлӣки аллазӣнаи иълми аллоҳи мо фии қлўбҳм яъне ман алнФоқ . Фоӣдаҳи ин оят онаст ки аллоҳи моро хабар кард аз нифоқи эшон , ва бар замир эшон дошт , то донем ки мунофиқонанд .

Фأързи анҳуам яъне асФҳи анҳуам ,у ъзҳми блсонк . Ин эърозу ваъз дар абтдоءи ислом буд пас боити сайфи мансӯхи гашт .

Ва қул ?лаами фии أнФсҳми қўлои блиғои ӣнҷои тақдиму таъхир дар суханаст яъне : ва қул ?лаами қўлои блиғои фии анФсҳм . Мегуяд : эшонро сухании гӯй ки он сухан дар дилҳои эшон жарф ояд , ва кор кунад , ва биҷой расад . Иқол : қавли балиғ ,у раҷули балиғ , байни албалоға , эй фасеҳи аллсони Фсиҳи албён ,у тқўли алъараб : фалони аҳмақи блғ эй иблғи ҳоҷатаи маъаи ҳмқаҳ .