Қавлаи таъолӣ : ва мо أрслнои ман расӯли алоиаҳи ман зиёдати тўкидро дар назм сухан оварад ,у далолатро бар маънии ҷинс . Мегуяд : ҳеҷ расӯлии нФрстодими бҳичи гуруҳи магар ки то он гуруҳи расӯлро фармонбардор бошанд , баҳр чаҳ фармоед , ва ҳар ҳукм ки кунад , ва ҳар кор ки баргузорад , на бидон фиристодем то буи осӣ шаванд ,у ҳукм аз дайгарӣ талаб кунанд , чунон ки башари мунофиқ бо он ҷуҳуд ки ҳукм аз каъби ашраф талаб кард ,у зикру қиссаи эшон аз пеш рафт . Ва ончӣ гуфт : бإзни аллоҳ яъне ки ин тоъати дорӣу ҳукм пазируфтани расӯли бФрмон худоаст ,у бозни вай ,у злки фии қавла : мо отокм алрасул Фхзўаҳ ва мо нҳокми анҳу Фонтҳўо , ва ба

Қол алнабӣ ( с ) : « амрати умматии أни итиъўои амре ,у иأхзўои бқўлӣ ,у итбъўои суннатӣ , Фмни разии бҳдисӣ , Фқди разии болқрон , ва ман астҳзأи бҳдисии Фқди астҳзأи болқрон , Фқоли аллоҳи таъолӣ : мо отокм алрасул Фхзўаҳ ва мо нҳокми анҳу Фонтҳўо .

Ва ани ъоӣшаҳи қолат : дахли алии расӯли аллоҳ ( с )у ҳўи ғазабон , Фқлти ман ағзбк ё расӯли аллоҳи адхлаҳи аллоҳи алнор ? . Қол : « аммо шеърати ании амрати анноси бأмр , Фозои ҳам итрддўн » .

Сами қоли таъолӣ :у луи أнҳми إзи злмўои أнФсҳм яъне алмноФқини болтҳокми илои алкФор . Мегуяд : агар он мунофиқон ки ҳукми ту нпсндиднд ,у ҳукми худ бар кофарони бурданд бтў омадандед , ва истиғфор кардандед , ва ту аз баҳри эшон истиғфор кардед , аллоҳи тўбти эшон бпзирФтид . Муфассирон гуфтанд : ин дар абтдоءи ислом буд , пас мансӯх шуд бони оят ки аллоҳ гуфт : астғФри ?лаами أўи лои тстғФри ?лаами إни тстғФри ?лаами сабъин мараи Флни иғФри аллоҳи ?лаам . Чун оят омад Мустафо ( с ) гуфт : « лозидни алии алсбъин » , Фأнзли аллоҳ : сўоءи алайҳими أстғФрти ?лаами أми лами тстғФри ?лаами лни иғФри аллоҳи ?лаам . Фсорти носихаи лмои қаблҳо .

Флоу рбки лои иؤмнўни ин оят дар шаъни зубайри бен алъўоми бен хўилди бен асади бен абди алъзии бен қсии алқршӣ фурӯ омад , ҳўории расӯли худо ( с )у аммаи зодаи ваии писари сафӣаи бинти абди алмтлб . Мустафо ( с ) дар ҳақ вай гуфт : « ани лкли набии ҳўорёу ҳўориии алзбир » .

Хусумат афтод миёни вайу миёни хотби бен абии блтъаҳи ҳлиФи ансор , дар об додани замин . Пеши расӯли худо ( с ) шуданд . Ва расӯли ҳукми зубайрро кард , ки замини ваии болои замини хотб буд , гуфт : « ё зубайри асқи сами арсли алмоءи илои ҷорк » .

Хотб хашм гирифт , бозгашт аз пеши вай ,у фарои миқдод асвад гуфт ки : ҳукм барои аммаи зода худ кард , расӯли худои он сухан бишунид мутағаййири гашт . Он гуҳ гуфт : « ё зубайри асқи сами аҳбси алмоء ҳатто ирҷъи илои алҷдр ,у астўФи ҳқк , сами арсли алмоءи илои ҷорк » .

Расӯли худо дар сухани аввали зубайрро фармуд то бо хасми мҷомлаҳ нигаҳ дорад ,у тариқи аФзоли Фрўнгзорд , пас чун он хасми расӯлро бахшам оварад , ҳукм сариҳ кард ,у ҳақи зубайр тамом бидод ,у кони расӯли аллоҳ ( с ) лои излми фии алрзоу алғзб . Пас Ҷабраил омад , ва ин оят оварад : Флоу рбки лои иؤмнўн ҳатто иҳкмўки алоиаҳи лоءи аввали бисоти лоء дувумаст ,у лоءи дувуми бадали лоءи аввал . Маънӣ онаст ки : на бхдои ту ки нагиравидаанд эшон , то он гуҳ ки туро ҳоким кунанд ,у ҳукм ту бипазиранд дар он чиз ки дар он ихтилоф афтод миёни эшон , ва бар қзити ту ба ҳеҷ гӯна муъоризат наёранд , ва дар гумон набошанд ,у дили хеш аз он бтнг наёранд ,у баростӣ гардан ниҳанд ,у бҳқиқт таслим кунанд .

Ва таслим бар забони шариъату ҳақиқати се қисмаст : таслими тавҳид ,у таслими таъзим ,у таслими ақсом . Таслим тавҳид онаст ки худоиро нодидаи шиносӣ ,у нодарёфтаи пазирӣ . Ва таслим таъзим онаст ки саъии худ дар ҳидоят ҳақ набинӣ ,у ҷаҳди худ дар мъўнт вай набинӣ ,у нишони худ дар фазл вай набинӣ . Ва таслим ақсом онаст ки бар вакилии ҳақи эътимоди дорӣ ,у бзни некӯи таҳаккуми ваии пазирӣ ,у кӯшиш дар ҳаззи нафас худ бигзорӣ . Муфассирон гуфтанд : чун ин ихтилофу мшоҷрти миёни зубайр ва хотб бирафт , ҷуҳудӣ гуфт : чаҳ қавманд ӣнон ки бнбўту рисолати пайғомбари хеш гувоҳӣ медиҳанд , ва танҳо хеш ва молҳои хеши фидоӣ вай мекунанд , ва он гуҳ ӯро дар ҳукму қзит муттаҳам медоранд ! мо ки қавм Мӯсоем бики гуноҳ ки аз мо биёмад , Мӯсо фармуд ва ҳукм кард то якдигарро бикашем . Ҳафтод ҳазор бадасти якдигар кушта шуданд бидон то худоӣ аз мо розӣ шавад , мо чунин кардем ,у ҳукму қзити пайғомбари хешро мнқод гаштем ,у тан фидо кардем , напиндорем ки касе он тавонад кард ки мо кардем .

Собити бен Қайси бен шмоси алонсории ин сухан бишунид , савганд ёд кард ки аллоҳи таъолии доно ва огоҳаст ки агар моро фармудӣ ки танҳои худ бикашед , моро фармонбардор ёфтӣ , мо танҳои худ бкштимӣ . Раби Алъоламин бар вифқи қавли собити ин оят фиристод :у луи أнои ктбнои алайҳими أни ақтлўои أнФскми أўи ахрҷўои ман дёркми мо Фълўаҳи إло қалил манеҳам . Муфассирон гуфтанд : аз он қалил ки аллоҳи таъолӣ мустасно кард , яке аммор ёсираст , дигари абди аллоҳи масъӯди сиўми собити Қайс , ва ин аз он гуфтанд ки чун оят фурӯ омад Мустафо ( с ) гуфт : « ?лаккони аммори бен ёсиру абди аллоҳи бен масъӯду собити бен Қайси ман аўлӣки алқлил » .

Ин сухан ба умр хитоб расед , умр гуфт :у аллоҳи луи феъли рбнои лФълно ,у алҳмди ллаҳи алзии лами иФъли злки банно . Гуфт :у аллоҳ ки агар раби алъзаҳ бмо фармудӣ , яъне қатли нафаси хеш , мо фармони брдимӣ ,у алҳмди ллаҳ ки нафармуд , ва ин бор бар мо наниҳод . Расӯл худо гуфт бҷўоби умр : «у алзии нафасии беда , алоямони асбти фии қулӯби алмؤмнини ман алҷболи алрўосии фии алأрз » , бони худоӣ ки ҷони ман бед ӯст ки имон дар дилҳои муъминони муҳкам тараст ва нишастатар аз кӯҳҳои азим дар замин .

Абӯи бикр садиқ гуфт : ё расӯли аллоҳи луи ълинои анзлти лбдأти бнФсӣу аҳли байтӣ . Фқоли расӯли аллоҳ ( с ) : « злки лФзли иқинки алии яқини аннос ,у аимонки алии имони аннос » .

Ва гуфтаанд : «у луи أнои ктбнои алайҳим » замир мунофиқонаст , мегуяд : агар мо барин мунофиқон фарз кардемӣ ки худро бикашанд , чунон ки бар банӣ Исроил фарз кардем ки худро бикашанд , ё аз хону мони беруни ?шуанд , чунон ки бар муҳоҷирон фарз кардем , накардандӣ он мунофиқон ,у фармони мо биҷои нёўрдндии магари андакӣ аз эшон . Ҳасан гуфт : раби алъзаҳ хабар дод аз илми хеш ки дар эшон бирафт аз азал , ки эшон имон наёранд , ҳам чунон ки хабар дод аз қавми Нӯҳ : أнаҳи лни иؤмни ман қўмки إлои ман қади омн .

Пас гуфт :у луи أнҳми Фълўои мо иўъзўн ба агар эшон панди қуръони бшнидндӣ ,у аҳкоми қуръони дрпзирФтндӣ ,у фармони ҳақи биҷои оўрдндӣ , ?лаккони хирои ?лааму أшди тсбитои эшонро ба будӣ , ҳам дар маоши ин ҷаҳонӣ , ва ҳам дар савоби он ҷаҳонӣ ,у дайни эшон пояндатар будӣ ,у тасдиқи эшон амри худоиро муҳкамтар будӣ .

Ва إзои лотиноҳм ва он гуҳ агар чунон кунандӣ , мо эшонро музди азими додемӣ аз наздики худ , яъне ончии кас қодир нест бар он магари мо , ва он биҳишт боқӣаст ,у Наими ҷовдонӣ дар он ҷаҳон ,у роҳи намӯдани бароаи рост ,у дайни ҳанифии дарин ҷаҳон .

Ибни касӣру нофеъу ибни омиру ксоиии أни ақтлўо бзм навен хонанд , ва ҳамчунин أўи ахрҷўои бзм ваов , ва ин ихтиёри абӯ убайдаст . Ва ъосм ва Ҳамза навен ва ваов ҳар ду бкср хонанд . Ва ин ихтиёри бӯ ҳотамаст . Аммо абӯи Амру ёқӯби أни ақтлўо бкср навен хонанд , أўи ахрҷўои бзм ваов , ва эшон ки навен ва ваов ҳар ду бзми хонданди мунфасилро чун муттасил ниҳоданд , чун ҳамзаи ақтлўоу ахрҷўо ки бФъл муттасиланд ҳар ду мзмўмнд , навен ва ваовро низ агар чаҳ мунфасиланд аз феъл , мзмўм карданд ,у ҳозои алии иҷроъи алмнФсли муҷрии алмтсл . Ва эшон ки ҳар ду бксри хонданд , навен ва ваовро ки мунфасиланд аз феъл , чун ҳамза ки бидон муттасил аст наниҳоданд . Ва ҳар дуро мксўр карданд алии асли алтқоءи алсокнин . Ва абӯи Амру ёқӯб ки фасл карданд миён ваов ва навен , ва дар навен каср ихтиёр карданд , ва дар ваов зм , аз онаст ки дар ваов зм некӯтараст , аз онҷо ки монндгӣ дорад бӯови замир ,у иҷмоъ дар ваов замир воқеъаст бар зм , кқўлаҳи таъолӣ :у лои тнсўои алФзли бинкм , ва дар навен ин мушобеҳат нест , Фохтори лҳои алксри лолтқоءи алсокнин ,у лами иҷрёи алмнФсли муҷрии алмтсл .

Қавлаи таъолӣ : мо Фълўаҳи إло қалил манеҳам оммаи қрои қалил брФъ хонанд , магари ибни омир ки бнсб хонд . Эшон ки қалил хонанд брФъ , бадал ниҳанд аз замир ки дар Фълўаҳаст , чунон ки гӯйӣ : мо ҷоءнии аҳади алои зайд , зайд бадаласт аз аҳад , зеро ки мо ҷоءнии аҳади алои зайд , ва мо ҷоءнии алои зайд , бмънӣ ҳар ду якеаст , ихтиёр дар астсноءи манфӣ рафъаст . Аммо ваҷҳи қроءти ибни омир ки қлило бнсб хонд , онаст ки ӯ нафйро бмнзлт эҷоб кардааст ,у бтмомӣ сухан менигарад , зеро ки мо Фълўаҳ ва монанди он дар нафии суханӣ тамомаст , чунон ки : ҷоءнии алқўм ва монанди он дар эҷоби суханӣ тамомаст . Чун сухани пеш аз إлои тамом буд мустасноро дар нафй бнсб кард , чунон ки дар эҷоб бнсб кунанд ,у насб асласт дар боби астсноء , чун сухани пеш аз إло тамом шавад .

Ва ман итъи аллоҳ ва алрасул ин оят дар шаъни абди аллоҳи бен зайди бен абди рабаи алонсорӣ алхзрҷӣ омад , соҳиби алأзон . ӯро бонги намоз дар хоб намӯда буданд .

Бар расӯли худо ( с ) омад , гуфт : ё расӯли аллоҳи моро аз ту биҷузи дидори ин ҷаҳонӣ нест .

Ва дар кори Мустафо ( с ) чунон фитна буд ки гуфт : ё расӯли аллоҳ ! бхдо ки вақт буд ки гурусна бошам дасти бтъом барам , ту дар ёди ман ое , натавонам ки он таом хӯрам , онро гузорам , ва оем бар ту , ва дар ту нагарм , он гуҳи бтъом хӯрдани бози рӯм , ва ҳамчунин гуфт : дар ошомидан оби буқати тишнагӣ , ва дар мубоширати аҳл дар вақти тўқони нафас . Гуфто : чун туами ёди ое ҳама бигзорам , ва фаромӯш кунам . Он гуҳ гуфт : фардо ки туро дар дараҷаи бартарин фурӯди оранд дар биҳишт , мо туро кӣ байнем ? ин ояти бҷўоби вай фурӯ омад ,у Мустафо ( с ) гуфт : «у алзии нафасии бедаи лои иؤмни абд ҳатто акўни аҳби илайҳи ман нафсау أбўиаҳу أҳлаҳу валадау анноси аҷмъин » .

Гӯйанд он рӯз ки Мустафо ( с ) аз дунёии фонии бсрои боқӣ раҳил кард , хабар ба абди аллоҳи бен зайд расед . Вай дар боғ буд , ҳам бар ҷой гуфт : аллоҳами аъмнии Фло арӣ шиӣои баъди ҳабибӣ абадан . Бори худоё ! баъд аз дӯст худ нахоҳам ки чизеи байнам дар дунё , бенаӣ аз ман воситон ин сухан бигуфт : ва ҳам бар ҷои нобӣнои гашт .

Ва ман итъи аллоҳ яъне фии алФроӣз , ва алрасул яъне фии алснн . Мегуяд : ҳар ки фармони худои барад , яъне Фроӣз ки фармӯдааст , ва бар банда воҷиб карда биҷои орад , ва аз он ҳеҷ бнгзорд , ва ҳар ки фармони расӯл ( с ) барад яъне суннатҳое ки ваии ниҳода бпоӣ дорад ,у роҳу сират вай равад ,у халқ вай гирад , ва ончӣ гуфт ва кард ва фармуд , бҷону дил қабул кунад , Фأўлӣки маъаи аллазӣнаи أнъми аллоҳи алайҳими ӣнон ки тоъати худо ва расӯл доранд , фардои брстохиз дар биҳишт бо пайғомбарон ва бо садиқон ва бо шаҳидон ва бо некон хоҳад буд . Чунон ки пайваста дар дидори эшон , ва дар зиёрат эшон бошанд , онҷо ки эшонро фурӯди оранд , ӣнонро низ фурӯди оранд . Садиқ номӣаст касеро ки ростгӯӣ , рости занн , росткор , рости паймон буд , ки ҷуз рост нагӯяд ,у ҷуз рост наравад , агар чаҳ дар он ростии вайро хатари азим бар вай ояд . Баъзе муфассирон гуфтанд : ман алнабӣин ӣнҷои Мустафо ( с )аст ,у алсдиқини абӯи бикри садиқ ,у алшҳдоءи умр ,у алсолҳини Усмону алӣ . Ва гуфтаанд :у алшҳдоءи умру Усмон ва алӣаст ,у алсолҳини ҳамаи саҳоба расӯланд разии аллоҳи анҳуам .

Ва ҳасани أўлӣки рФиқо яъне рФқоء , саммии алсоҳби рФиқои лأни соҳибаи иртФқ ба ,у иътмди алайҳ ,у саммӣ мрФқ ?илед мрФқо , лоътмоди алрҷлу аткоӣаҳи алайҳ .

Рӯй ибни аббос , қол : вақфи расӯли аллоҳ ( с ) иўмои алии асҳоби алсФаҳ , Фрأии фақарааму ҷҳдҳму таййиби қлўбҳм , Фқол : « абшрўо ё асҳоби алсФаҳ ! Фмни бқии мнкми алии алнъти алзии ҳўи алиўм , розёи бмои фӣа , ?фонаи ман руфақоеи явми алқёмаҳ » .

Ва дарин ояти далолат равшанаст дар субути хилофати абӯи бикри садиқ , аз баҳри онкии раби алъзаҳи мартабати садиқони фарои пас анбёء дошт , то маълум шавад ки беҳинаи халқи анбёءонд , ки аллоҳи фаро пеш дошт . Пас садиқонанд ки фарои пас он дошт , ва дар пайғомбарони расӯли мутлақи Мустафо ( с )аст , ва раво набошад ки дар пеши вай касе буд . Ҳамчунин дар садиқони садиқи мутлақи абӯ бикраст , ва раво набошад ки дар пеши вай касе буд . Злки алФзли ман аллоҳ мегуяд : ин мроФқт , анбёءу садиқону шаҳидону солеҳон ки ёфтанд , бФзл аллоҳ ёфтанд , на бикрдори хеши ин радӣ равшанаст бар мӯътазила ки гуфтанд : бандаи баъамали хеши бсўоби он ҷаҳонӣ мерасад ,у раби алъзаҳи муътақиди эшон ботил кард ,у миннат бар халқи ниҳод бончаҳ гуфт : злки алФзли ман аллоҳ , сами қол :у кафии биллоҳи ълимо , донои поки дони ҳамаи дон худоӣаст , доноӣ ки буии ҳеҷ чиз фурӯ нашавад , аъмоли бандагон ҳама медонад ,у асрори ҳамагони мишносд ,у бохрти ҳамаро бсўоби хеши расонад ,у фазли хеши эшонро каромат кунад .