Қавлаи таъолӣ :у إзои ҳиитми бтҳиаҳи алоиаҳи тҳит номӣ аст навохтро , салом аз баҳри он тҳит хондаанд ки мусулмонон бо якдигари бнўохт дидор кунанд ,у тҳиаҳ ман ъанд аллоҳ азинаст . Мегуяд он салом ки шуморо додам он навохтӣаст ки ман додам аз наздики хеш ,у алтҳёти ллаҳ маънӣ онаст ки : навохтҳо аллоҳи рост , каси вайро ннўозд , навохтҳо ҳамаи малик вайаст . Ва маънии ҳёк аллоҳ онаст ки худои турои навозад .

Ва дар ҷое дигари тҳити ном маликаст , ва аз онаст қавли зуҳайри бен ҷаноби алкулӣ :

эй алои алмалик . Ва тҳити масҷидро аз баҳри он тҳит ном карданд ки он навохтаст масҷидро . Ва умри хитоб дар масҷиди бргзшт , як ракаат кард ,у талҳаи бен убайди аллоҳ дар масҷид . Бо силаҳ саҷда кард ва бар гузашт .

Фҳиўои бأҳсн минҳо мегуяд : касе ки шуморо бинавозад , он навозандаро боз навозед бнўохтии некӯтар аз онкӣ ӯ навохт , ва ин дар исломаст , ва дар ҳадя ва дар зиёрат , ва дар ҳамаи аФзолҳо ва барҳо , аўрдўҳо ё мукофот кунед беттФиФ . Рад аз баҳр он гуфт ки чун мукофот кардӣ , миннат аз худ рад кардӣ , ва аз мукофот бояд ки ҳеҷ кам накунӣ , агар ҳадя бошад , ё сухан , ё мухотабае дар номае . Ва рад мухотаба онаст ки аз ғояти мартабати сазои он мард кам накунӣ ,у ҳўи алмшори илайҳи бқўлаҳ ( с ) : « анзлўои анноси алии мнозлҳм » , ва чун салом кунанд дар ҷавоб беафзой , ва чун гуяд : ассаломи алайкум , ту гӯй :у алайкуми ассалому раҳмаи аллоҳ . Агар вай гуяд :у раҳмаи аллоҳ , ту гӯй :у раҳмаи аллоҳу баракота . Қавмӣ муфассирон гуфтанд : бأҳсни минҳо бо аҳли дайн исломаст , ки дар навохт ва дар ислом беафзой , чунон ки гуфтем ,у аўрдўҳо бо аҳли китобу аҳл ширкаст , ки бо эшон бар алайкум ақтсор кунӣ ва бар он ниФзоиӣ .

фасл

Аз аҳкоми шаръи ончии таъаллуқи бойен оят дорад онаст ки агар ҳадяи бксии диҳӣ аз се берун нест ҳоли он кас ки буии диҳӣ : ё фурӯд аз туаст , ё мисли туаст , ё ма аз туаст . Агар фурӯд аз туаст бар ваии мукофоту иваз воҷиб нест , ки сиблати он сиблат садақааст , ва агар мисли туаст ҳам воҷиб нест мукофоти он , ки мақсӯд дар он ҳадяи иктисоби мҳмдтсту таъкӣд садоқатаст , ва ин маънӣ ҳосиласт , ва агар болой туаст дар вуҷуби мукофоти ду қавласт : шофииро бики қавли мукофоти он воҷиб нашавад ,у бадӣгар қавл воҷибаст мукофоти он кардан ,у ивази он боз додан . Ва дар қадару андозаи он ивази шофииро се қавласт : яке онкӣ бақадр қимати ҳадяи ивази он лозим ояд . Қавл дувум онаст ки ҳар ончӣ дар урф ва одат бипасанданд ва дар мисли он ҳадяи лоиқ буд , лозим ояд . Қавл сиўм онаст ки рзоءи ваии ҳосил бояд кард , чандон ки рзоءи вай дар онаст қадар воҷиб онаст , бадалели хабари ибни аббос ки гуфт : аъробеи пеши расӯли худо ( с ) омад ,у ҳадя Эй оварад . Расӯли худо ( с ) аз вай қабул кард , ва он гуҳи вайро иваз дод , ва гуфт : разӣат ? аъробӣ гуфт : ло . Расӯли худо дар ивази биФзўд , ва гуфт : разӣат ? аъробӣ гуфт : « нъм » .

Фқоли расӯли аллоҳ ( с ) : « лақади ҳммти ани лои атҳби алои ман Қурайшӣ ӯ أнсорӣ ӯ сақафӣ » .

إни аллоҳи кони алии кули шайъи ءи ҳсибои аллоҳи нигоҳбон ҳар чизаст танҳо ,у донанда ҳар чизи якто ,у басанда ва фаро бахшанда ато ,у қили إни аллоҳи кони алии кули шайъи ءи ҳсибо эй иътии кули шайъи ءи ман алълму алҳифзу алҷзоءи мо иҳсбаҳ , эй икФиаҳ ,у иқоли аҳсби Фҳўи ҳсиб , мисли анзри Фҳўи нзир ,у саммии алҳсоби фии алмъомлоти ҳсобои лأнаҳи иълм ба ба мо фӣаи кифоя , лӣси фӣаи зиёдаи алии алмқдору лои нуқсон .

Аллоҳи лои إлаҳи إлои ҳўи лиҷмънкми إлии явми алқёмаҳи лои риби фӣаи ин дар шаъни қавмӣ фурӯд омад ки дар баъсу қиёмат бгмон буданд , раби Алъоламин савганд ёд кард , ва гуфт : лиҷмънкм , ин лоами лоам таҳқиқаст дар мавзеи қисм , яъне ки шуморо фароҳами оради бурузи растохез , ва дар он ҳеҷ гумон нест ,у каси ростгӯитару рости сухантар аз ҳақ нест .

Ва маънии қиёмат дар луғат бар ду зарбаст : яке онкии мардум аз хок бархезанд , ва брстохиз шаванд , чунон ки раб алъзаҳ гуфт : ихрҷўни ман алأҷдоси кأнҳми ҷроди мунташир . Маънӣ дигар онаст ки мардум дар он рӯзи ҳисобро бар пой бошанду мунтазир , то худоӣ чаҳ фармоед ? чунон ки гуфт таъолӣу тақаддус : явми иқўми анноси лрби Алъоламин .

Қолўо :у маънии лиҷмънкм яъне болмўти фии алқбўри илои явми алқёмаҳ .

Фмои лаками фии алмноФқини Фӣтини сабаби нузули ин ояти он буд ки абди аллоҳи абии селлул бо ҷўқии мунофиқон аз Мустафо ( с ) баргаштанд дар роҳи аҳад ,у боз пас омаданд ,у расӯли худоиро ( с ) фурӯ гузоштанд . Маъзӯрон ки дар шаҳр буданд гуфтанд : эшонро бикашем ки чаро расӯли худоиро хизлон карданд ,у қавмии фарои хӯни эшон нёрстнд , ва онро бузурги диданд . Ин оят омад ки чаро аз куштани эшон прҳизидид , ва эшонро бнкштид . Мақотил гуфт : ин дар шаън нафарӣ омад ки на кас буданд , аз эшон мхрмаҳи бен нўФли алқршӣ . Ҷумла ҳиҷрат карданд аз Макка ба Мадина . Пас пушаймони гаштанд , хостанд ки боз гирданд , гуфтанд ки : моро Мадина созгор наомадаст , ва аз ъоҳти Мадинаи брнҷидим . Мусулмонон гуфтанд : шуморо чаҳ муродаст ки чаҳ кунед ? гуфтанд : хоҳем ки як чанд берун шавем аз Мадина , ва тнзаҳ кунем . Мусулмонони эшонро бончаҳ гуфтанд тасдиқ карданд . Ва гуфтаанд ки : аз расӯли худо низ дастурӣ хостанд , пас чун берун омаданд , андаки андаки фарои пеш тар мешуданд , то бқўмии мушрикон дар расиданд , ва бо эшон ба Маккаи рафтанд . Пас нома бо расӯл худо навиштанд аз Макка ки мо ҳам бар он дайнем ки бнздик ту доштем , ва ҳам бар он тасдиқ , аммо аз ъоҳоти Мадинаи митрсидим , ва моро он замин созгор набӯд , хостем ки як чанде базмин худ бози оӣим . Пас ҳамон қавм хостанд ки аз Маккаи бтҷорти шоми раванд , аҳли Маккаи бизоъати фаровон боишон доданд , ва гуфтанд : шумо бар дайни Муҳамаду асҳоб вайед , шуморо аз эшон бок нест . Пас бмслмонон расед ки эшон берун омаданд бтҷорт , мухталиф шуданд дар қатли эшон .

Қавмӣ гуфтанд : бикашем эшонро , ки хӯну моли эшон мубоҳаст аз баҳри онкии муртади гаштанд . Қавмӣ гуфтанд : эшон бар дайн моанд , то он гуҳ ки табдили дайн аз эшон дуруст шавад . Ва расӯли худо ( с ) хомӯш мебуд , ва ҳеҷ ду фурқатро аз гуфт хеш наҳй намекард то оят омад : Фмои лаками фии алмноФқини Фӣтин эй сртми Фӣтини мҳлоу мҳрмо .

Ва аллоҳи أрксҳми бмои ксбўои аркосро ду маънӣаст : яке аркаст Флоно , эй рддтаҳи илои халафа , бо пас ӯ кунадам ӯро . Ва дигари маънӣ , аркаст Флоно , эй бҳрҷтаҳ , вайро нФоиаҳ кардам ,у кнбўдаҳ ,у хор . Ато гуфт : « أрксҳми бмои ксбўо » эй азлҳми бмои аҷтрҳўо . Ҳасан гуфт : « أрксҳми бмои ксбўо » эй : бмои азҳрўои лаками ман алмФорқаҳу алолтҷоءи илои аҳли ҳрбкм .

أи тридўни أни тҳдўои ман أзли аллоҳ мؤмнонро мегуяд : шумо мехоҳед ки роҳи нмоӣид касеро ки аллоҳи вайро гумроҳ кард . Ва ман излли аллоҳи Флни тҷди ?лаи сбило эй диноу триқои илои алҳҷаҳ .

Вдўои луи ткФрўни комаи кФрўои Фткўнўни сўоء эй шръои воҳдои фии алкФр .

Ин сифат мунофиқонаст , ҳам чунон ки ҷое дигар гуфт : ваад касӣри ман أҳли алкитоби луи ирдўнкми ман баъди إимонкми кФоро . Раб Алъоламин фармуд ки : аз эшон безорӣ гиред , ва бо эшонҳоам дили мбид , ва бо эшон мсозид , то ҳиҷрат кунанд бо расӯли худо . Ва гуфтаанд : ин қавмӣанд ки брсўл худо омаданд бҳҷрт , аз аҳли ҳиҷоз , пас бози гаштанд , ва бо қавмии мушрикони бтҷорт ба имомаҳ шуданд . Аллоҳи таъолӣ мؤмнонро фармуд ки : бо эшон мўолот мадоред , то он гуҳ ки бо расӯл худо оянд бҳҷрти ту ,у байъати ту дар сиблати худоӣ .

Пас гуфт : Фإни тўлўо агар баргарданд , ва бо расӯли худои нёинд , эшонро озарм нест , ва он ҳиҷрати пешин бакор нест . Фхзўҳм гиред эшонро , ва асир бурид , араби асирро ахиз хонанд . Он гуҳ истисно кард , гуфт : إлои аллазӣнаи ислўни ин аллазӣна қавмӣ андоз он мардумон ки бозгаштанд , аз дори алҳҷраҳ аз туҷҷор , бизоъатҳои хеш овараданд ,у бадасти ин қавм ниҳоданд , ки миёни расӯли худоу миёни эшон паймон буд , ва эшон қавмӣ буданд аз хзоъаҳ ва банӣ хзимаҳ ва банӣ мдлҷ . Ва гуфтаанд : ин қавми кноит аз як мардаст , ва он ҳилоли бен ъўимӣ алослмӣаст , миёни вайу миёни Мустафо ( с ) мҳоднаҳ эй буд . Ин қавм ки он бизоъати бадасти ҳилол ниҳода буданд , ва бо ӯ пайваста , эшонро гуфт бигирӣд ва бикашед , ки аллоҳ наме писандад ки Мустафо ( с ) аҳд шаканд . Ва ин пеш аз он буд ки оят сайф омад , ва аҳдҳо ки миёни расӯли худо ( с )у миёни кофарон буд ботил кард . Пас чун оят сайф омад إлои аллазӣнаи ислўни мансӯхи гашт , иқоли васли фалони илои фалон ,у атсл ба , эй антсби илайҳ .

أўи ҷоؤкми ҳасрати сдўрҳм яъне : қади ҳасрати сдўрҳм , эй караату зоқт . Ин боз қавмӣанд ки ба Мустафо ( с ) омаданд бҳҷрт , на бар нияти тасдиқ , хостанд ки вайро аз хеш боз доранд ,у хештанро аз вай омн кунанд , ва бо қавми хеши ?шуанд бо сари куфри хеш , ки бо шумо наметованд ки куштан кунанд , ва намехоҳанд ки бо қавми хеш куштан кунанд . Гуфтаанд ки банӣ мдлҷанд ва банӣ хзимаҳ ки аз расӯли худо ( с ) аҳд доштанд .

Ва луи шоءи аллоҳи лслтҳми алайкуми ин миннатаст ки раби Алъоламин бар муъминони минҳд , ва мегуяд : он зиқи садри эшон ва бозмондан аз қаттоли шумо , он тарсӣаст ки аллоҳ дар дили эшон ӯ кунад , то бأси мъоҳдон аз мусулмонон боз дорад , ва агар аллоҳи дили эшон дар қаттоли шумо қавӣ кардед » , эшон бо шумо куштан кардандед » . Фإни аътзлўкми Флми иқотлўкми ин эътизоли дарин мавзеи тарк қаттоласт . Мегуяд : агар аз куштан боз истанду талаб оштӣ кунанд , шуморо ва эшон дастӣу роҳӣ на . Ин ояти ҳам мансӯхаст боити сайф . Сиблат дар қуръон бар дувоздаҳ ваҷҳ ояд : яке бмънии тоъати чунон ки дар сӯра албқраҳаст : мисли аллазӣнаи инФқўни أмўолҳми фии сиблати аллоҳ эй фии тоъаҳи аллоҳ . Ҳамонаст ки ҷой дигар гуфт :у أнФқўои фии сиблати аллоҳ . Ҷои дигар : аллазӣнаи омнўои иқотлўни фии сиблати аллоҳ эй фии тоъаҳи аллоҳ . Ваҷҳи дувуми бмънӣ балоғаст , чунон ки дар ол умрон гуфт : ман асттоъи إлиаҳи сбило эй блоғо .

Ваҷҳи сиўми бмънӣ махраҷаст , чунон ки дар банӣ Исроил гуфт : анзри Киеви зрбўои лаки алأмсоли Фзлўои Флои исттиъўни сбило яъне мхрҷо . Ва мисли ин дар сӯра алФрқонаст ва дар сӯраи алнсоء : أўи иҷъли аллоҳи лҳни сбило яъне мхрҷои ман алҳбс . Ваҷҳи чаҳоруми сиблати бмънӣ маслакаст , чунон ки дар сӯра алнсоء гуфт : إнаҳи кони фоҳишау мқтоу соءи сбило эй бӣси мслко . Назири ин дар банӣ Исроил :у лои тқрбўои алзнии إнаҳи кони фоҳишау соءи сбило . Ваҷҳи панҷуми бмънӣ иллатаст , чунон ки дар сӯра алнсоء гуфт : Фإни أтънкми Флои тбғўои ълиҳни сбило . эй ълаҳ . Ваҷҳи шашуми бмънӣ дайнаст , чунон ки дар сӯра алнсоء гуфт :у итбъи ғайри сиблати алмؤмнин яъне ғайри дайни алмؤмнин . Назири ин ҳам дарин сӯра :у иридўни أни итхзўои байни злки сбило яъне дино , ва дар сӯра алнҳл гуфт : адъи إлии сиблати рбки болҳкмаҳ яъне илои дайни рбк . Ваҷҳи ҳафтум сиблатаст бмънии алтриқи илои алҳдӣ , чунон ки дар сӯра алнсоء гуфт : ва ман излли аллоҳи Флни тҷди ?лаи сбило яъне илои алҳдӣ : дар ғсқ гуфт : ва ман излли аллоҳи Фмои ?лаи ман сиблат яъне илои алҳдӣ . Ваҷҳи ҳаштуми бмънӣ ҳуҷҷатаст , чунон ки дар сӯра алнсоء гуфт :у лни иҷъли аллоҳи ллкоФрини алии алмؤмнини сбило яъне ҳаҷа , ҷое дигар гуфт : Фмои ҷаъли аллоҳи лаками алайҳими сбило эй ҳаҷа . Ваҷҳи нуҳуми сиблати бмънӣ тариқаст , чунон ки дар сӯра алнсоء гуфт : лои исттиъўни ҳилау лои иҳтдўни сбило эй лои иърФўни триқои илои алмдинаҳ , ва дар сӯра алқсс гуфт : ъсии рабии أни иҳдинии сўоءи алсбил яъне қасди алтриқи илои мадин . Ваҷҳи даҳуми бмънӣ адуонаст , чунон ки дар сӯра ғсқ гуфт :у лмни антсри баъди зулмаи Фأўлӣки мо алайҳими ман сиблат эй ман адуон . Ваҷҳи ёздаҳуми бмънӣ миллатаст , чунон ки дар сӯра Юсуф гуфт : қул ҳзаҳи сиблатӣ эй миллатӣ . Ваҷҳи давоздаҳуми бмънӣ асмаст , чунон ки дар ол умрон гуфт : лӣси ълинои фии алأмиини сиблат . эй асм , ва дар сӯра алтўбаҳ гуфт : мо алии алмҳснини ман сиблат яъне ман асми фии алқъўди ани алғзўу болъзр . Стҷдўни охирин иридўни أни иأмнўкму иأмнўои қўмҳми клмои рдўои إлии алФтнаҳи أрксўои фӣҳо фитнаи ӣнҷо бмънӣ ширкаст , чунон ки онҷо гуфт :у алФтнаҳи أшди ман алқтл яъне : клмои даъвои илои алшрки рҷъўои фӣҳо . Клбӣ гуфт : ин дар шаъни асад ва ғтФон омад ки дар Мадина ҷой доштанд , ва дар ислом сухан мегуфтанд , аммо бадал кофарон буданд . Раб алъзаҳ гуфт : эшон мехоҳанд ки аз шумо омн бошанд , ва аз қавми худ бо шумо месозанд , на аз дил . Ва хештанро дар шумо мишморнд на аз тасдиқ , агар талаб сулҳ накунанд ,у даст аз куштан фурӯ нагиранд , эшонро гиред ва кашид , ҳар ҷо ки ёбед , дар ҳал ва дар ҳарам , ё дар моҳи ҳаром . Ва ин ҳам аз мансӯхот қуръонаст боити сайф . Ҳасан гуфт : ин дар шаън мунофиқонаст ки раб алъзаҳ мегуяд дар сифати эшон :у إзои лқўои аллазӣнаи омнўои қолўои омнои алоиаҳ . Садӣ гуфт : дар шаъни Наими бен масъӯд алошҷъӣ омад ки пеши Мустафо ( с ) меомад ,у ахбори мушрикону асрор эшон мегуфт ,у пеш мушрикон мешуд ,у ахбору асрори Мустафо ( с )у мусулмонон бо эшон мегуфт ,у хост то аз ҳар ду ҷониб омн бошад . Пас расӯли худо ( с ) бифармуд то ӯро аз ҳазрати ваии бронднд , то низ дар пеш вай наёяд .