Қавлаи таъолӣ : ва мо кони лмؤмни أни иқтли мؤмнои إлои хтأи алоиаҳи сабаби нузули ин ояти он буд ки айёши бен абии рабеъаи алмхзўмӣ , бародари ҳам модари бӯи ҷаҳл , ба Макка мусулмон шуд , ва аз бими мушрикони изҳор ислом намеёраст кардан , бигурехт ва ба Мадина шуд , бшъбӣ аз шуъабҳои Мадинаи андари ҷои ҳсин фурӯд омад , модари ваии асмоءи бинти мхзмаҳ аз он рафтани ваии ҷазаъ азим кард ,у писарони худро гуфт бӯи ҷаҳлу ҳорис банӣ Њишом ки :у аллоҳи лои излнии сақфу лои أзўқи тъомо ҳатто тأтўнӣ ба ,у аллоҳ ки худро дар саҳро бидорам ,у бҳичи хона дар ниёем , ва ҳеҷ таом бакор надорам , то он гуҳ ки айёшро бар ман боз оред . Эшон рафтанд баталаб вай ӯро дарёфтанд ба Мадина , гуфтанд модарат ҷазаъ кард ҳар чанд саъбтар ,у савганд ёд кард ки таом ва шароб нахурд , ва дар хона нашавад , то ту бар вай боз нашӯй . Он гуҳ гуфтанд : мо аҳд кардем бо ту ки бар ту ҳеҷ зӯр накунем ,у турои азин дайн ки ихтиёр кардае бар нгрдоним ,у турои бҳичи гӯнаи нрнҷоним . ӯро Бифрефтанд ва аз онҷо ки берун овараданд , ва дар ҳоли нақс аҳд карданд , ва ӯро устувор бибастанд , ва ҳар рӯзи сад тозӣона мезаданд , то ӯро бар модар овараданд . Модар ӯро гуфт :у аллоҳ ки турои азин банди нрҳонм , ва аз офтоби гарми бсоиаҳи бози нншонм то азин дайн барнагардӣ ,у бад-ӣни худ бози ниёе . Айёши он ҳангоми бмрод эшон бирафт ,у калимае ки эшонро мурод буд бигуфт ,у бад-ӣни эшон бозгашт . Пас рӯзии ҳориси бен язиди фаро айёш расед , ва гуфт : эй айёш , агар он дайн ки бар он будӣ ҳудо буд , пас аз роҳи ҳудои бозмондӣ , вагар залолат буд бар залолати як чанд будӣ . Айёш хашм гирифт азин суханон , Фқол :у аллоҳи лои алқоки холёи алои қтлтк , гуфт :у аллоҳ ки турои холӣ на байнам ки туро бикашам .

Пас айёши дигари бораи бад-ӣни исломи бҳқиқти бозгашт , ва ба Мадинаи брсўли худо ( с ) ҳиҷрат кард . Ва зон пас ҳориси бен язиди мусулмони гашт ва ҳиҷрат кард . Айёш аз мусулмонӣу ҳиҷрати ҳориси бихбр буд . Рӯзӣ ногоҳ бар вай расед бҷонби қабо , зарбатӣ зад , ва ӯро бикушт . Пас мардуми вайро маломат карданд ки : виҳки мо зои санъат ? чаҳ кораст ин ки ту кардӣ ? ваии мусулмон буду муҳоҷир ! айёши дилтанги гашт , бар расӯли худо ( с ) шуд дар он ҳолат ед омад : ва мо кони лмؤмни أни иқтли мؤмнои إлои хтأ эй « ва мо инбғии лмؤмни ани иқтли мؤмнои бғири ҳақ албата , алои анаи қади ихтии алмؤмни болқтл » .

Ин сухани сӯрат истисно дорад , аммо на ҳақиқат истисност аз сухани гузашта , балки сухани андари иқтли мؤмно тамом шуд ,у мунқатиъи гашт , пас бар сиблат истиноф гуфт : إлои хтأ яъне : алои анаи қади ихтии алмؤмни болқтл . Ва « ало » бойени маънӣ дар қуръон фаровонаст , ва дар вуҷӯҳу нзоӣри баён он карда шавад ани шоءи аллоҳ . Ин қавл зҷоҷаст ки гуфтем дар маънии оят ,у қавли бӯи убайда ҳаминаст дар маънӣ , Фқол : мо кони лмؤмни ани иқтли мؤмнои алии ҳоли алои ани иқтлаҳи мхтӣо , ?фони қатлаи хтأи феълӣаи мо қоли аллоҳи таъолӣ .

Ва гуфтаанд : алои бмънӣ локинаст : муъминро сазо нест ки муъмин кашад , локин агар хатое уфтад куффорати он озод кардани бандаи исти гиравида ,у дитии тамоми бспрдаҳ , Фзлки қавлаи таъолӣ : ва ман қатли мؤмнои хтأи Фтҳрири рқбаҳи муъмина ,у рқбаҳ муъмина ӯст ки худоиро ъзу ҷли бмъбўдии шиносад ,у расӯл ( с )ро бпиғомбрӣ ,у аҳкоми шариъатро мултазам буд ,у сҳи фии алхбр : ани Муъовияи бен алҳкми алслмии ҷоءи илои расӯли аллоҳ ( с ) Фқол : ани лии ҷорӣаи тръӣ қабл аҳад , Фодрктҳо ,у қади أхзи алзӣб , шоҳи ани ғнмҳо ,у أнои раҷули ман банӣ одам , осФи комаи иأсФўн ,у أғзби комаи иғзбўн . Локини скктҳои скаҳи фии ваҷҳҳо , қол : Фъзми злки алии расӯли аллоҳ ( с ) , қол : Фқлт ё расӯли аллоҳи أи лои аътқҳо ? қол : аитнии баҳо , Фотитаҳи баҳо . Фқоли лҳо : ин аллоҳ ё ҷорӣа ? қолат : фии алсмоء . Қол : ва ман أно ?

Қолат : анати расӯли аллоҳ . Фқол : аътқҳои ?фонҳо муъмина .

Ва бидон ки қатл аз се ҳол берун нест : ё қатли амд , ё қатли хато , ё шабаҳи амд .

Ва дар ҳар се ҳоли бмзҳби шофиии куффорат бар кушанда воҷибаст . Ва сабабу мубошират дар вуҷуби куффорат яксонаст , то агар касе дар роҳи мардумонро чоҳӣ кунад , ва касе дар он чоҳ уфтаду бимирад , ё гувоҳӣ дурӯғ диҳад , то касеро бсбби он гувоҳӣ бикашанд , ё икроҳ кунад бар касе то дайгариро бикашад , куффорат бар ҳама воҷиб шавад . Ва агар зании борварро зарбатӣ бар шикам занад то фарзанд бияфканад , куффорат воҷиб шавад , ва агар ду фарзанд бияфканад ду куффорат воҷиб шавад . Ва агар касе худро бикашад , ё бандаи худро бикашад , куффорат воҷиб шавад . Ва агар ҷамоатиҳоам достон шаванд то якеро бикашанд , қавл дуруст онаст ки бар ҳар яке кФортӣ воҷиб шавад . Ва фарқ нест миёни онкии қтил озод бошад ё банда , кӯдак ё болиғ , мусулмон ё змӣ , ва ҳамчунин фарқ нест агар қотил болиғ бошад ё кӯдак , оқил бошад ё девона , озод бошад ё банда , вуҷуби куффорат дар ҳама яксонаст . Инаст аҳкоми куффорат .

Ва куффорат воҷибӣаст аз воҷиботи қатл .

Рӯй ани вослаҳи бен алосқъ , қол : атинои расӯли аллоҳ ( с ) бсоҳби лнои қади астўҷби алнори болқтл , Фқол : « аътқўои анҳу рқбаҳи иътқи аллоҳи бакули узви минҳо ъзўо манеҳ ман алнор » .

Ин хабари ҳуҷҷат шофиӣаст бар асҳоби раъй , ки эшон гуфтанд : дар қатли амди куффорат воҷиб нест , ва дарин хабари баёни қатл амдаст ки то қатл амд набӯд , марди мустуҷиб оташ нагардад . Воҷиби дувум аз воҷиботи қатл дятаст , чунон ки раб алъзаҳ гуфт :у дияи мусалламаи إлии أҳлаҳ , яъне :у дияи комилаи илои аҳли алқтили аллазӣнаи ирсҳму ирсўнаҳ . Ва дят бар се зарбаст : дяти мухаффафаи мؤҷл бар оқила ,у дяти мғлзаҳи ҳоли воҷиб дар моли қотил ,у дяти мғлзаҳи мؤҷл бар оқила . Ва ин тақсим аз онаст ки қатл низ бар се зарбаст : амди маҳз ,у хтأи маҳз ,у амди хтأ . Амд маҳз онаст ки ҳам дар феъл ва ҳам дар қасди амд буд , чунон ки бшмшир ё бикорад ё бчизӣ ки ғолибан бикашади қасди қатл вай кунад . Мӯҷиби ин қатл қисосаст , ё дяти мғлзаҳ дар моли қотил , агар афв кунанд . Ва тғлизи дарин дят аз се ваҷҳаст : дар синаст чунон ки дар хабар бияёд : слосўни ҳуққа ,у слосўни ҷзъаҳ ,у أрбъўни халафа , фии бутунҳо авлодҳо . Ва дар ҳулӯласт ки вақте воҷиб шавад бетأҷил , ва дар моли қотил воҷиб шавад ки оқила таҳаммул накунанд . Зарби дувуми хтأ маҳзаст ки на дар феъли ваии амд буд ва на дар қасди вай , чунон ки тирӣ бмрғӣ андозад , ё бчизии дигар аз анвоъи сайд , ё бинишона , ва бар одамӣ Эй ояд , ва кушта шавад . Мӯҷиби ин қатли дят мухаффафааст бар оқила , ва аз се ваҷҳи дарин дят тахфифаст : дар син , ва дар тأҷил , ва дар вуҷуби он бар оқила . Зарби сиўми амд хатоаст , ки дар феъли ваии амд буд , ва дар қасди ваии хато , чунон ки касеро бтозёнаҳ Эй бузанду бимирад , дар ағлаби одоти бойени чунин тозӣонаи ҳеҷ қасд қатл накунад , пас агар бимирад нодир бошад ,у амди хато буд . Мӯҷиби ин қатли дят мғлзаҳаст бар оқила , ва аз як ваҷҳи дарин дят тғлизаст , ва он онаст ки сини маин воҷиб шавад , ва аз ду ваҷҳи тахфиф ки ҳам мؤҷласт ва ҳам бар оқила воҷибаст .

Ин баёни ақсом дятаст , аммо қадару андозаи дят бар панҷ ртбтаст : аввали дят мусулмонаст сад то уштур . Дувуми дяти ҷуҳуд ва тарсоаст сулси дяти мусулмон . Сиўми дят маҷусӣаст хумси дяти ҷуҳуду тарсо . Чаҳоруми қимат бардагонаст чандон ки буд , ва агар чаҳ бар дяти озодагони биафзояд . Аммо бмзҳби асҳоби раъй бар дяти озодагони ниФзоинд , балки аз он даҳ дирам вокм кунанд . Ва шофиӣ гуфтааст : ҷарроҳи алъбди ман қимаи кҷроҳи алҳри ман дия . Панҷуми ртбти дят чунинаст : ғарраи абд ӯ أмаҳ , чунон ки расӯл ( с ) ҳукм карда ,у ғарра хиёр бошад , ва хиёр онаст ки кам аз ҳафт сола набошад , пас агар ин ғарра бадаст наёяд панҷ то уштур воҷиб шавад , ки нисфи алъшри дят мусулмон бошад . Инаст қавли саҳеҳ ,у аллоҳи аълам .

إлои أни исдқўо яъне итсдқўо , ФиъФўо ӯ итркўои алдиаҳ . Ин ташдид ки бар содаст аз баҳри он тоءаст ки пинҳонаст ва дар он мдғм , ки дар асл итсдқўоаст . Ва гуфтаанд : ало дар қуръон бар вуҷӯҳаст : яке бмънии астсноء , чунон ки дар сӯра алзхрФ гуфт : алأхлоءи иўмӣзи бъзҳми лбъзи адуи إло аламтқин , ва дар сӯра алФрқон гуфт :у аллазӣнаи лои идъўни маъаи аллоҳи إлҳои охир , то онҷо ки гуфт : إлои ман тобу омн . Ваҷҳи дувуми шабаҳ истисноаст аммо на ҳақиқат истисноаст , чунон ки дар сӯра алоъроФ гуфт : қул лои أмлки лнФсии нФъоу лои зро , ӣнҷои сухани мунқатиъи гашт , пас бар сиблат истиноф гуфт : إлои мо шоءи аллоҳ , ?фонаи исибнии мо шоءи аллоҳ ,у назири ин дар сӯра Юнусаст : қул лои أмлки лнФсии зроу лои нФъои إлои мо шоءи аллоҳ , ва дар сӯраи алонъом :у лои أхоФи мо тшркўн ба إлои أни ишоءи рабии шиӣо . Дар сӯраи алоъроФ : ва мо икўни лно أн наавд фӣҳо إлои أни ишоءи аллоҳи рбно , ва дар сӯраи алдхон : лои изўқўни фӣҳо аламути إлои аламутаи алأўлӣ , ва дар сӯраи алғошиаҳ : лсти алайҳими бмситри إлои ман тўлӣу куфр ,у амсоли ин дар қуръон фаровонаст . Ваҷҳи сиўми алои бмънӣ ахбораст , чунон ки дар сӯра алҳҷр гуфт :у إни ман шайъи ءи إлои ънднои хзоӣнаҳ . Назири ин : إни أнтми إлои башари мслно , إни нҳни إлои башари мслкм , إни أнтми إлои фии залоли кабӣр .

Ваҷҳи чаҳоруми бмънии ғайр , чунон ки дар сӯра алонбёء гуфт : луи кони Фиҳмои ?алааи إлои аллоҳи лФсдто , яъне ғайри аллоҳ . Ва ҳар ҷо ки гуфт дар қуръон : лои إлаҳи إлои аллоҳ маънӣ онаст ки : лои илоҳи ғайри аллоҳ . Фإни кони ман қавми адуи лакаму ҳўи муъмини Фтҳрири рқбаҳи муъмина яъне :у ани кони ҳозои алмқтўли хтأи ман қавми куффори аҳли алҳрб , Фтҳрири рқбаҳи муъминаи куффораи ллқтл ,у лои дия , лأни ъсбтаҳу أҳлаҳи куффори Флои ирсўни дия , ва мо ?лаами фии ءи ллмслмин .

Мегуяд : агар ин куштаи бхто аз қавмӣ бошад ки аҳл ҳарб бошанд , куффорати қатл воҷиб бошад бар кушанда , ки он миёни бандау миён ҳақаст ҷли ҷалола . Аммо дят воҷиб нашавад ки масрафи дяти асабау касон мақтӯланд ,у асабау касони ваии ӣнҷо ҳарбиёнанд ки моли эшон худ фии ء мусулмононаст ,у мироси дори ин қтил наанд . Клбӣ гуфт : ин дар шаъни мирдос Амр омад ки Усома зайд бикушт ӯро бхто ,у қавми вай кофар буданду ҳарбиён .

Ва إни кони ман қавми бинкму бинҳми мисоқ ва агар он куштаи муъмин аз гуруҳе бошад ки аҳд доранд бо расӯли худо , яъне ки аҳл змт бошанд , ҳам куффорат воҷиб шавад ва ҳам дят . Ва ин дяти бқўм вай диҳанд ки оқилаи вай ҳам эшонанд .

Агар касе гуяд : чунаст ки дяти қатли хатоу шабаҳи амд бар оқила воҷиб кардаанд ки ҷиноят накардаанд ? ва он кас ки ҷиноят қатл кардааст бар ваии чизе аз дят воҷиб нест ? ҷавоб онаст ки кори хӯн дар шаръи банно бар эҳтиёт тамомаст , ва дар хӯни он эҳтиёт кардаанд ки дар чизе дигар накардаанд . На бинӣ ки қисомат дар хӯн равад , ва дар ҳеҷ ҳукм дигар наравад ,у мтлФотро дар шаръи змони бик чиз кунанд магари хӯн , ки онро змон кунанд бадви чиз : куффорату дят , пас бҳкми эҳтиёти ин дят бар оқила воҷиб карданд , то бон нарасад ки хӯнҳо бебаҳо монад , ва ҳадар шавад .

Ва ваҷҳи ин сухан онаст ки ғозёну слоҳдоронро одат рафтааст ки пайвастаи онро истеъмол мекунанд , ва бисёр уфтад ки озмоиши хештанро бон бозӣ кунанд , ва бисёр уфтад хато дар он , чунон ки эҳтироз кардан аз он дшхўор бошад , агар ҳар касе ки хатое аз даст вай бияёд , дарин кор бар ваии дитии тамом воҷиб шудӣ , иҷҳофӣ будӣ дар ҳақи вай ,у оқибати он будӣ ки моли ваии бнмондӣу хӯни он кушта ҳадар шудӣ . Пас бар оқила воҷиб карданд ҳар якеро андакии мол , чунон ки дар он иҷҳофӣ набӯд ,у оқибати он аҳдор алдм набошад ва низ оқилаи вараса қтиланд , он гуҳ ки зўўо алФрз набошанд , чун аз ваии мироси мигирнд , раво бошад ки андари қатли хатои дят аз баҳри ваии бидиҳанд . Маънии дигар : агар дяти хатои ҳам бар қотил воҷиб кардандӣ , баъд аз онкии истеъмоли олати ҳарби ло бадаст ,у эҳтироз аз қатлу ҷарҳи дшхўор , ғозёну ҷангён аз он тқоъд намудандед , ва истеъмол накардандед ,у буқати ҳоҷати бад дил будандед . Ва он гуҳи халал дар ислом роҳ барадеду мардум аз эъзози дайни ислому аълоъи калимаи ҳақ боз мондандед .

Пас азин ҷиҳати дяти хатоу шабаҳи амд бар оқила воҷиб карданд , ва ин иҷмоъ умматасту иттифоқи аҳли суннат ,у кас хилоф накардааст дар он , магари ҷамоатӣ аз хавориҷ ки бар моли қотили воҷиб дидаанд , ва он хрқи иҷмоъ мусулмононаст ,у мазҳаби аҳли суннату дайн ҳақ онаст ки баён кардем ,у аллоҳи аълам .

Фмни лами иҷди Фсёми шаҳрин мттобъини тавбаи ман аллоҳу кони аллоҳи ълимо ҳкимо мегуяд : ҳар киро банда Эй набошад ки озод кунад , куффорати қатлро ду моҳи пайваста рӯза дорад . Агар рӯза беузрӣ бигушоед чандон ки рӯза дошта бошад бакор нест , ва аз сар бояд гирифт , ва агар заниро ҳайз расад вайро узр зоҳираст , ва аз сар набояд гирифт , ва агар бемор шавад ду қавлӣаст , ва агар бсФрӣ берун шавад асҳоби шофииро дар он ду тариқаст , ва агар моҳи рамазон пеш ояд ё рӯз наҳуру айёми алтшриқ , ттобъ мунқатиъ шавад , ки брўзгори дигари рӯза пайваста метавон дошт вай дар он маъзӯр нест . Ва агар тоқати рӯза доштан надорад шофииро ду қавласт : ки атъоми биҷой он нишинад ё на , ва дуруст онаст ки нанишинад биҷои он зоҳири қуръонро ,у аллоҳи аълам .

Қавла : ва ман иқтли мؤмнои мтъмдои алоиаҳи ин оят дар шаъни мқиси бен збобаҳ аллисӣ омад ки бародари худро Њишоми бен збобаҳ дар банӣ алнҷор кушта ёфт , мқис омад , ва бо расӯли худо ( с ) бигуфт . Расӯл ( с ) мардиро аз банӣ Фҳр бо вай фиристод , ва пайғом дод ки агар қотил Њишом майдонед бадасти бародари ваии мқис во диҳед , то қисос кунад , ва агар нмидониди дят вай бидиҳед . Фҳрии пайғоми расӯли худо ( с ) бо эшон гузорад , эшон ҳама гуфтанд : смъоу тоъаҳи ллаҳу лрсўлаҳ , гуфтанд : мо кушанда ӯ нмидоним , аммо дяти бидиҳем , сад то уштур будӣ доданд , пас ҳар ду бозгаштанд то ба Мадинаи раванд . Шайтони мқисро васваса кард ки дят бародар мепазирӣ , турои мсбтӣ азим бошад дарин пазируфтани дят , чаро ин Фҳриро накашӣ биҷои бародар ,у тшФӣ ҳосил накунӣ ? ! васвасаи шайтон ӯро бар он дошт ки он мардро бикушт , ва он гуҳи ин шеърро бигуфт :

Муртад шуд , ва ба Макка боз шуд , то рӯзи фатҳи Маккаи расӯли худо ( с ) ӯро бикушт . Дар куфр ва дар шаъни вай аз осмони ин оят омад : ва ман иқтли мؤмнои мтъмдои Фҷзоؤаҳи ҷаҳаннами холдои фӣҳо яъне : бкФраҳу иртидодаи ани алислом .

Ихтилофаст дар миёни уламо дар ҳукми ин оят , қавмӣ гуфтанд аз хавориҷу мӯътазила ки : ин дар ҳақи муъмин омадааст , ки чун муъминиро бикашад кофар шавад ,у ҷовид дар оташ бимонад , ва ин мазҳаб хавориҷаст ки эшон бўъид абад гӯйанд ,у бандаро бгноаҳ кофар донанд . Аммо мӯътазилаи мигўинд ки : муъмини бқтли муъмин кофар нашавад , локини ҷовид дар дӯзах бимонад . ӣнони бхлўди азоби мигўинд , аммо бткФири нмигўинд .

Қавмии дигар аз мараҷён гуфтанд ки : ин оят дар шаъни кофар омадааст , ки муъминиро бикашад . Аммо муъмин чун муъминиро бикашад , худ дар оташ нашавад , ва он кабӣраи имони вайро зиён надорад , ва ин ҳар се мазҳаб ботиласту хилофи ҳақ ,у қавли аҳли суннату асҳоб ҳадис онаст ки муъмин чун муъминиро бқсди бикашади бони феъл ки аз вай бияёд , такфир вай накунанд , ва ӯро аз имон берун наёранд ,у хлўд дар дӯзахи нгўинд , магар ки хӯни вай бҳлол дорад , ки он гуҳи хилофи шаръ буд . Аммо чун на бар тариқи астҳлол буд , осӣ шавад , ва дар имони ваии нуқсони орад , ки мазҳаби аҳл суннат онаст ки : алоямони язиди болтоъаҳу инқси болмъсиаҳ , пас агар қисос кунанд ӯро , он қисоси куффорат вай бошад , ва агар қисос накунанд , локин тавба кунад ҳам куффорати вай буд , ва агар беқисос ва бетўбт аз дунё берун шавад кори вай бо худоаст , агар хоҳад вайро биёмурзад ,у хасми вай хушнӯд кунад , ва агар хоҳад ӯро бар феъли вай азоб кунад , он гуҳ ӯро босли имони вай халос диҳад , чунон ки ваъда додааст , ки раби Алъоламин ваъдаи худ хилоф накунад , ки халафи ваъда бар вай раво нест . Аммо ваъид хилоф кунад , ки тарки муҷозоти бўъиди айн карамасту ғояти фазл ,у раби алъзаҳи ҷли ҷалола мавсуфаст бикраму фазл . Ва далел бар ибтоли қавли эшон ки гуфтанд : бандаи бқтли муъмин кофар шавад , онаст ки : раб алъзаҳ гуфт дар он оят ки баён қисос кардааст : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои кутуби алайкуми алқсоси фии алқтлӣ , қотилу мақтӯлро дарин ояти муъмин ном кард ,у қисос дар қатл амд равад лои маҳола , ва низ ухуввати имон бурӣда накард миёни эшон , онҷо ки гуфт : Фмни ъФии ?лаи ман أхиаҳи шайъи ء , ва низ гуфт : злки тахфифи ман рбкму раҳма ,у тахфифу раҳмат бкоФр нарасад лои маҳола . Ҷой дигар гуфт :у إни тоӣФтони ман алмؤмнини ақттлўо . Маълумаст ки ин ақттол бар амд буд на бар хато ,у далел аз ҷиҳат хабар онаст ки расӯл ( с ) бо ёрони худ байъат кард , бонкаҳ ширк наёранд , ва ҳечкас баннои ҳақи бнкшнд , пас гуфт : « Фмни феъли ман злки шиӣо , Фأқими алайҳи алҳд , Фҳўи куффораи ?ла , ва ман стар алайҳи Фأмраҳи илои аллоҳ , ани шоءи ғФри ?ла ,у ани шоءи ъзбаҳ . »

Ваҷҳи далолати дарин хабар равшанаст ки агар бандаи бқтл мекофар шавад , пас ин хабарро маънӣ набошад .

Мӯътазилӣ гуфт : пас чаҳ маънӣ дорад ин оят ки ва ман иқтли мؤмнои мтъмдои Фҷзоؤаҳи ҷаҳаннами холдои фӣҳо ? ҷавоби вай аз ду ваҷҳаст : яке онкии ин оят дар шаъни кофар омадааст ки муъминро бикашад , чунон ки дар қиссаи мқиси збобаҳи гуфтем . Дигар ваҷҳ онаст ки агар чаҳ дар ҳақи муъмин омадааст , Фҷзоؤаҳ ҷаҳаннам гуфт , ва дар хабараст аз Мустафо ( с ) ки гуфт : ҳўи ҷзоؤаҳи ани ҷозоаҳ .

Ва ибн аббос гуфт низ :у ҳўи ҷзоؤаҳ , ани шоءи ъзбаҳу ани шоءи ғФри ?ла . Мегуяд : подош вай инаст , агар хоҳад ки подош вай кунад . Ва на ҳар ҷой ки раб алъзаҳ гуфт ки ҷзоء вай инаст , он бар маънӣ вуҷуб бошад , яъне ки астиФоءи он воҷиб буд , набинӣ ки ҷой дигар гуфт : إнмои ҷзоءи аллазӣнаи иҳорбўни аллоҳу расӯлаи алоиаҳ . Пас кас бошад аз муҳорибон ки азин уқубатҳо ки раб алъзаҳ гуфт , бар ваии ҳеҷ чиз фурӯ наёяд , то аз дунё берун шавад ,у ҷой дигар гуфт :у ҷзоءи сиӣаҳи сиӣаҳи мислҳо , он гуҳ гуфт : Фмни ъФоу أслҳи Фأҷраҳи алии аллоҳ .

Ҷзоءи сиӣаҳ исбот кард , он гуҳи афв дар он раво дошт , балки бар афв тҳриз кард , ҳамчунин ҷзоءи қотил баён кард аз ваъиду тхлид , локин раво бошад ки афв кунад ,у далел бар дурустии ин сухан онаст ки раби алъзаҳи ҷли ҷалола чун куфр раво надошт ки биёмурзад , сухан бар махраҷи хабар берун дод , на бар махраҷи ваъид ,у злки фии қавлаи таъолӣ : ва ман иқл манеҳам إнии إлаҳи ман дуна , Фзлк наҷузия ҷаҳаннам . Ва халаф дар ҷузи ҳақи ҷли ҷалола раво набошад , ва дар ҳақи қотили сухан бар махраҷи ваъид берун дод на бар махраҷи хабар , гуфт : Фҷзоؤаҳи ҷаҳаннам ,у халафи ваъид дар ҳақи аллоҳи ҷли ҷалолаи карам ва фазл бошад .

Аммо ончӣ гуфт : холдои фӣҳо аҳл маъонӣ гуфтаанд : ки маънии хлўд дигараст ,у маънии тأбиди дигар , на ҳар ҷо ки зикр хлўдаст бар маънӣ тأбидаст . Қоли аллоҳи таъолӣ : ва мо ҷълнои лбшри ман қблки алхлд . Маълумаст ки хулди ӣнҷои бмънии фано ва заволаст дунёро , на бмънии тأбид . Ҷой дигар гуфт : أи Фإни мати фаҳми алхолдўн ?

Яъне илои ани тзўли алднёу тФнӣ . Пас маълуми гашт ки қавли мӯътазилӣ ботиласт ки гуфт : муъмини бқтли муъмини ҷовид дар оташ бимонад . Аммо қавли мараҷӣ ки гуфт : муъмини бқтли муъмин дар оташ нашавад ,у кабоири ваии имони вайро зиён надорад , ин сухан ботиласт ,у хилофи китоб худоаст , ?фони аллоҳи ъзу ҷли иқўл : إни аллоҳи лои иғФри أни ишрк бау иғФри мо дуни злки лмни ишоء , мағфират мутлақ нагуфт , балки бо машйати худ афканд , то бидонанд ки аз гуноҳон ҳаст ки биёмурзад , ва ҳаст ки нёмрзд , то он гуҳ ки соҳиби онро азоб кунад , пас ӯро раҳоӣ диҳад аз азоби бсббӣ аз асбоб , то ҷовид дар оташ намонад .

ё أиҳои аллазӣнаи омнўои إзои зрбтми фии сиблати аллоҳи Фтбинўои сабаби нузули ин ояти он буд ки ҷўкӣ аз мусулмонони бароа ҳнин мерафтанд , рӯзи сиўми моҳи ҳароми расиданди фарои мардӣ ки гӯсфандон бчро дошт , нашнохтанд вайро , ва бо якдигар гуфтанд ки фурсат ёфтем , марди бегонау мол бо вай . Қавмӣ гуфтанд парҳезед ки моҳ ҳаромаст , ва қавмӣ гуфтанд ки мо чунин фурсат ҳар соъат наёбем , ва низ магари дӯши моҳи нав буд ,у имрӯз на аз моҳ ҳаромаст . Ин қавм ки ин гуфтанд қасди куштан мард карданд . Мард гуфт ман аз шмоому мусулмонам . Ин қавм гуфтанд ки қасд вай доштанд ки : ин марди тақӣатро мегуяд , аз бим мегуяд , ки бар тану моли худ митрсд , на аз ростӣ . Охири он мардро бикуштанд ,у гӯсфанди бронднд . Авлиёъи он кушта омаданд брсўли худоӣ ( с ) , ва тшниъ карданд , ва гуфтанд моҳи ҳарому рӯзи ҳарому астҳлоли хӯну мол ? ! ин оят омад ,у расӯли худои дяти он кушта бидод ,у гӯсфандон бо касони вай рад кард . Бӯ солеҳ гуяд аз ибни аббос ки : ин оят дар шаън мардӣ омад аз банӣ мараи бен ъўФи бен саъди номи ваии мирдоси бен нҳик , ва аз аҳли фадак буд ,у мусулмон буд , ва аз қавми ваии ҷузи вай мусулмон набӯд . Расӯли худо ( с ) лашкарӣ боишон фиристод ,у ғолиби Лайсиро бар эшон амир кард . Он қавм чун хабари бдоштнд ки лашкар боишон мешавад , ҳама бигурехтанд , ва ин мирдос бар ҷои боистод , ки ман мусулмонам , ва маро набояд гурехт . Пас тарсид ки агар на асҳоб расӯл худоанд , маро азишон ранҷ буд , бкўаҳ бар шуд ,у гӯсфандон бо худ медошт . Пас чун лашкар дар расед ,у овоз такбир шунид , фурӯ омад , ва ӯ низ такбир мекард , ва мегуфт : « лои илоҳи алои аллоҳ , Муҳамади расӯли аллоҳ » Усомаи бен зайди бен ҳориса бар вай расед , ва ӯро бикушт , ва гӯсфанд баранд . Пас ин хабари брсўли худо ( с ) афтод .

Расӯл ( с ) хашм гирифт ,у Усомаро маломат кард ва гуфт : « қтлтаҳ ,у ҳўи иқўл : лои илоҳи алои аллоҳ ? ! »

Усома гуфт : ё расӯли аллоҳ ! он калима аз бим мегуфт на аз дилу эътиқод , мехост ки тану моли хеш нигаҳ дорад . Расӯл ( с ) гуфт : « Фҳлои шққти ани қалбаи лтнзр асдқам ло ? »

Чаро дил вай нишкофтӣ то туро маълум шудӣ ки рост мегуяд ё дурӯғ ?

Гуфт : ё расӯли аллоҳ чигуна дили ваии бшкоФтмӣ ?у ҳоли дили вай бар ман чигуна равшан шудӣ ?

Расӯл гуфт : пас на ӯро бзбон ростгӯӣ доштӣ , ва на дили ваии шикофтӣ , ин чист ки ту кардӣ ? Усома гуфт : ё расӯли аллоҳи астғФри лӣ , аз баҳри ман омурзиши хоҳ аз худо .

Расӯл ( с ) се бор гуфт : « ФкиФи лаки балои илоҳи алои аллоҳ ? »

Яъне чун буд онкии лои илоҳи алои аллоҳи туро хасмӣ кунад . Пас расӯли худо аз баҳри ваии омурзиши хост ,у вайро фармуд то гарданӣ озод кунад . Пас Усомаи рӯзгори абӯи бикру умру Усмон ва алӣ дарёфт . Алии рӯзӣ ӯро бар қаттол хонд . Гуфт : ё алӣ бар ман имрӯзи ҳечкас аз ту азизтар нест , аммо қаттол накардам , ва накунам , баъд аз онкии расӯли худо ( с ) гуфт : « ФкиФи лаки балои илоҳи алои аллоҳ ? » .

ё أиҳои аллазӣнаи омнўои إзои зрбтми фии сиблати аллоҳи зарб дар замин , ҷойҳоаст дар қуръон , ва он рафтан мусофираст . Мегуяд , ҳангомӣ ки дар сафари бед ҷое дар заминӣ , Фтбинўои нек бар расед , ва нигоҳ кунед . Ҳамзау ксоиӣу халаф Фтсбтўо хонанд , болсоءу албоءу алтоء , ман алсбот ,у алтсбти алтأнӣ ,у ҳўи зиди алъҷлаҳ . Тқўли алъараб : тсбти фии амрк эй лои тъҷл ,у алмънӣ : арФқўоу лои тъҷлўо . Мегуяд : бар ҷой хеш бошеду мштобид ,у тааннӣ фурӯ магузоред . Боқии қро Фтбинўо хонанд болбоءу алёءу алнўн ,у ҳўи қариби ман алأўл ,у қади ҷоء : « ани алтбини ман аллоҳ ,у алъҷлаҳи ман алшитон » Фмқоблаҳи алтбини болъҷлаҳи тдли алии тқорбҳмо .

Агар касе гуяд : ин табину тсбт ки дар оятаст ҳам дар сафар воҷибаст ва ҳам дар ҳзр , ва фарқ нест , пас чаҳ маъниро бсФр махсӯс кард ? ҷавоб онаст ки ин ҳодиса дар сафар афтод , азин ҷиҳат дар ҳзр махсӯс кард ,у сафар бар ҳзр танбеҳ мекунад , ҳам чунон ки раби алъзаҳи раҳн дар сафар махсӯс кард , гуфт :у إни кантами алии сафару лами тҷдўои котбои Фрҳони мқбўзаҳ , ва он гуҳи сафар танбеҳ дод бар ҳзр , то ҳукми раҳн дар сафару ҳзри яксони гашт . ӣнҷо ҳам чунонаст .

Ва лои тқўлўои лмни أлқии إликми ассалом бе алифи қироати маданӣу шомӣ ва Ҳамзааст ,у маънӣ « силам » астслом ва инқиёдаст . Чунон ки ҷое дигар гуфт :у أлқўои إлии аллоҳи иўмӣзи алслм , мегуяд : касеро ки бо шумо қаттол накунад ва шуморо мнқод шавад : лсти мؤмно ки ту муъмин нае . Боқии қро ассалом хонанд болФ ,у ҳўи алтҳиаҳ .

Мурод онаст ки : магӯӣед касеро ки бтҳити мусулмонони шуморо тҳит кард , яъне бар шумо салом кард , ва шуморо гуфт ки ман мусулмонам : лсти мؤмно ки ту муъмин нае , ва омн карда нае , ончӣ зоҳир кард аз ислом азу бипазиред ,у шамшер аз вай бурдоред .

Тбтғўни арзи алҳёҳи алднё яъне :у أнтми тбтғўн . Арзи ӣнҷои гӯсфандон мирдосаст ки Усома баранд . Фънди аллоҳи Муғонами касӣраи ин Муғонами ҳам ғаниматҳои дунявӣаст ки аз кофарон бо мусулмонон уфтад , ва ҳам савоби он ҷаҳонӣ , яъне Наими биҳишти боқӣ ,у малики ҷовдонӣ . Аз ибни аббос ривоят кунанд ки гуфт : ҳарами аллоҳи алии алмؤмнини أни иқўлўои лмни шаҳди أни лои илоҳи алои аллоҳ , лсти мؤмно , комаи ҳарами алайҳими алмитаҳ , Фҳўи омни алии ҳолау дама , Флои трдўои алайҳи қавла .

Кзлки кантами ман қабл Фмни аллоҳи алайкуми ин ҳуҷҷатаст бар қадарён ки аллоҳи таъолии миннати ниҳод бар муъминон аз миёни халқи бони тавфиқ ки эшонро дод , то имон овараданд ,у роҳ ҳудо ёфтанд . Ва агар чунон будӣ ки қадарён гуфтанд ки : аллоҳи таъолии ҳамаи халқро аз баҳри имони офарид , пас чаҳ маънӣ дорад ихтисоси эшон бмнт аз миёни халқ ?

Чун халқи ҳама яксон бошанд , дар ҳамаи маъонӣ , тахсӣси тавфиқ ва миннат набошад . Ло балки ин тахсӣс ҳаст , ки раб алъзаҳ гуфт : Фмни аллоҳи алайкуми миннати ниҳоди аллоҳ бар шумо ки аз миёни халқи шуморо баргузед , ва тавфиқ дод шуморо то имони овардед ,у роҳ ҳақ ёфтед .

Лои истўии алқоъдўни ин оят дар фазл муҷоҳидонаст ,у афзӯнии дараҷоти эшон бар дараҷоти дигари мусулмонон . Ва қууди дарин оят тахаллуфаст аз ҷиҳод , чунон ки ҷое дигар гуфт :у қили ақъдўо , фараҳи алмхлФўни бмқъдҳм , зрно накун маъаи алқоъдин ,у қъди аллазӣнаи кзбўои аллоҳу расӯла . Ин ҳама тахаллуфаст аз ҷиҳод , на қууд ҳақиқӣаст бар аҷз . Чун ин оят омад , абди аллоҳ бенам мактуми бен Амри муаззини Мустафо ( с )у абди аллоҳи бен ҷҳш ва ҳар ду нобӣно буданд гуфтанд : ё расӯли аллоҳи раби алъзаҳи фазли муҷоҳидон бар қоъдон май наад ,у бандагонро бҷҳоди миФрмоид ,у ҳол мо инаст ки май бинӣ ва майдонӣ , ва моро орзӯӣ ҷиҳодаст . Дар он ҳол Ҷабраил омаду узр эшон оварад : ғайри أўлии алзрри ғайр бар насб , қроءти маданӣу шомӣ ва ксоиӣаст , бар маънии астсноء аз қоъдон .

Яъне : лои истўии алқоъдўни ғайри أўлии алзрр , ва раво бошад ки насби алӣ улҳол бошад .

Боқии қроءи ғайр брФъ хонанд бар сифати қоъдон . Ва маънии зарар ъмӣаст ,у зрир аъамӣаст .

Мустафо ( с ) он соъати рони худро бар рони зайди собит Ансорӣ дошт , ва имло мекард ин оят , то вай менавишт бар устихони китф . Гуфто : Ҷабраил бар вай дар омад ,у ваҳии мигзорд . Зайд гуфт ки : асари ваҳии пои муборакаши пои маро хирад кард аз гаронии ваҳй . То ин узр ибнам мактум фурӯ оварад :у ҳўи қавлаи ғайри أўлии алзрр , ва дар миён ҳар ду калима ниҳоданд . Пас ибнам мактум боз намонад , аз ғро ,у баҳри ғзотӣ берун шудӣ , ва гуфтӣ : адФъўои илои аллўоءу ақимўнии байни алсФини фонии лои асттиъи ани аФр . Охир ӯро бқодсиаҳ дар ҳарб аҷам бикуштанду ливои сиёҳ бо вай .

Фазли аллоҳи алмҷоҳдини бأмўолҳму أнФсҳми алии алқоъдини дараҷаи ин қоъдони ӣнҷо асҳоб узранд . Ҳар чанд ки дар ҳиммату ният бар қасд ҷиҳоданд аммо бдрҷаҳи муҷоҳидон наанд , ки муҷоҳидон ба як дараҷаи болой эшонанд , раб Алъоламин гуфт : ин муҷоҳидон ва ин қоъдони маъзӯрон чун бӯи лабонау аўси рабеъау абди аллоҳи ҷҳш ,у ҷамоатӣ аз ансор , мегуяд : ҳамаро ваъда биҳишт додаам ,у ҳўи қавла : ва куллан въди аллоҳи алҳснӣ . Ин ҳасанӣ дар тафсири Мустафо ( с ) биҳиштаст . Он гуҳ гуфт :у фазли аллоҳи алмҷоҳдини алии алқоъдини أҷрои ъзимои ин қоъдон номъзўронанд , раби алъзаҳи муҷоҳидонро бар эшон афзӯнӣ дод , бдрҷтҳо . Чунон ки гуфт : дараҷот манеҳу мғФраҳу раҳма . Ибн ҷриҳ гуфт : алдрҷаҳи алии аввалии алзрр ,у алдрҷоти алии ғайри аввалии алзрр .

Рӯй абӯи ҳрираҳи қол : қол алнабӣ : « ман омни биллоҳу расӯла ,у ақоми алслоаҳ ,у отии алзкоаҳ ,у соми рамазон , кони ҳқои алии аллоҳи ани идхлаҳи алҷнаҳ , ҳоҷари фии сиблати аллоҳ ӯ ҷлси ҳайси влдтаҳи ИМА » . Қолўо : ё расӯли аллоҳи أи Флои тхбри аннос ? қол : « ани фии алҷнаҳи моӣаҳи дараҷаи аъдҳои аллоҳи ллмҷоҳдини фии сиблата , байни алдрҷтини комаи байни алсмоءу алأрз , Фозои сأлтми аллоҳи Фсӣлўаҳи алФрдўс , Фҳўи васати алҷнаҳ ва аъло алҷнаҳ ,у фавқаи алърш , ва манеҳ тФҷри анҳори алҷнаҳ » .

Ва гуфтаанд : ин дараҷот аъмоласт дар дунё . Исломи дараҷаи ист ,у ҳиҷрат дар исломи дараҷае ,у ҷиҳод дар ҳиҷрати дараҷае ,у қатл дар ҷиҳоди дараҷае . Раби Алъоламин вайро баҳри дараҷае фардо дар биҳишт дрҷтҳо диҳад . Ва он гуҳи он дрҷтҳо ки аллоҳ диҳад бааст ва некӯтар , чунон ки гуфт :у ллохраҳи أкбри дараҷоту أкбри тФзило .

Қавла : إни аллазӣнаи тўФоҳми алмлоӣкаҳи ин оят дар шаън қавмӣаст аз мушрикони Макка . Рӯзи бадари эшонро бар ваии Мустафо ( с ) овараданд баҷанг , ва эшон шаҳодат гуфта буданд дар ниҳон аз мушрикон , ва бҳҷрт наомаданд , ва узр надоштанд дар тахаллуф ,у мушрикон дар эшон тӯҳмат доштанд ки шаҳодат гуфтаанд . Эшонро бар ғам баҷанг овараданд , кушта шуданд дар миёни мушрикон : Қайси бен алўлиди бен алмғираҳ ,у алўлиди бен Утбаи бен рабеъа ,у Қайси бен алФокаҳи бен алмғираҳ ,у Амри бен Умияи бен Сафён ,у алълоءи бен Умияи бен халаф .

Эшонанд ки раби Алъоламин ҳикоят мегуяд аз эшон ки : чун мардум бар ҳам расиданд ,у қиллати мусулмонони диданд , гуфтанд : ғури ҳؤлоءи динҳм . Раби Алъоламин эшонро мегуяд : тўФоҳми алмлоӣкаҳи Фриштгон чун эшонро май мирониднд . Малоикаи ӣнҷои малик аламутаст танҳо , ки вай бар қабзи рӯҳҳо муваккиласт ,у ҷой дигар мегуяд : қул итўФокми малики аламути алзии вкли бкм , ва дар луғати араби хитоб ҷамъ бияёд ки мурод аз он воҳид буд , кқўлаҳи таъолӣ : إни нҳн . . . , ва ло нашак ани аллоҳи субҳонаи воҳиди лои шарики ?ла . Золимии أнФсҳм насбаст бар ҳол , яъне : тўФиҳми алмлоӣкаҳи фии ҳоли злмҳму шркҳм . Қолўои фӣами кантами Фриштаҳи эшонро гуфт шумо дар чаҳ будед ? ин савол тавбихасту тқриъ , ва раво бошад ки гӯйанд : маънӣ онаст ки : Фимни кантам ? шумо дар кадом қавм будед ? дар мушрикон ё дар мусулмонон ? қолўои кнои мустазъафин эшон ҷавоб доданд ки мо дар замини Маккаи мақҳурону оҷизон будем , тоқати изҳор имон надоштем , ва моро бкроҳит бо худ берун овараданд баҷанг . Фриштгон гуфтанд : أи лами ткни أрзи аллоҳи восеъаи Фтҳоҷрўои фӣҳо ? замини Мадина фарох набӯд , ва омн набӯд , то бонҷо ҳиҷрат кардед ? ! Саиди бен ҷбир гуфт : « أи лами ткни أрзи аллоҳи восеъаи Фтҳоҷрўои фӣҳо » , қоли азои амали болмъосии Фохрҷи минҳо . Ва рӯй ан алнабӣ қол : « ман фари бад-ӣнаи ман арзи илои арзу ани кони шброи ман алأрзи астўҷб ба алҷнаҳ . Ва кони рафиқи абӣаи иброҳӣму набӣаи Муҳамад . »

Пас раби Алъоламин эшонро дурӯғ зан кард , бончаҳ гуфтанд , ва хабар дод пайғомбари хешро ки : эшон иститоат ҳиҷрат доштанд ва накарданд , лои ҷурми мأўои эшон дӯзахаст : Фأўлӣки мأўоҳми ҷаҳаннаму соءти мсирои бади шднгоҳӣ ки онаст . Он гуҳи маъзӯронро истисно кард гуфт : إлои алмстзъФини ман алрҷолу алнсоءу алўлдони он кас ки исломи сбӣ ҷоӣз дорад , ин зикри валадони вайро далеласту ҳуҷҷат . Ибн аббос гуфт : أноу уммии ман аллазӣнаи лои исттиъўни ҳилау лои иҳтдўни сбило . Ва канти ғломои сғиро .

Лои исттиъўни ҳила яъне : фии алмол ,у лои иҳтдўни сбило яъне : лои иҳтдўни триқои илои алмдинаҳ , Фأўлӣк яъне аҳли ҳзаҳи алсФаҳ , ъсии аллоҳи أни иъФўи анҳуам эй итҷоўзи анҳуам , лои иъоқбҳми фии ақомтҳми ани алҳҷраҳи бъзр ,у кони аллоҳи ъФўои ғФўро .

Ин оят далеласт бар бутлони қавли мараҷӣ ки гуфт : имон иқрорасту бас , ки ин қавм иқрор овараданду изҳор он карданд , аммо чун тасдиқ ботин набӯду сроӣри мувофиқ қавл набӯд , он иқрори эшонро бакор наомад ,у муъмини набуданд ва низ дар исломи ҳиҷрати шарт буд , то он вақт ки Макка кушода шуд , ва ин шарт дар он оятаст ки :у аллазӣнаи омнўоу лами иҳоҷрўои алоиаҳ , пас чун шарти ҳиҷрат бо ислом эшон набӯд , исломи эшон пазируфта наомад .