Қавлаи таъолӣ : ва ман أҳсни дино эй : аҳкми динои ммни ахлси амалаи ллаҳ ,у Фўзи амраи илайҳ ,у ҳўи Муҳсин эй : муваҳҳиди ллаҳ , Муҳсини илои халқа ,у атбъи дайни аллоҳи алзии баъс ба мҳмдо . Мегуяд : кист дайндору писандидатар аз он кас ки амали худ аз ширку риё пок кунад ,у кори худ биллоҳ боз гузорад ,у аллоҳро корсозу кори рон худ донад ? ва он гуҳ бо халқи худои некӯкор буду меҳрбон , бар паии он дайни истад ки Муҳамадро бон дайн фиристод , ва он дайн иброҳӣмасту миллати вай . Миллати иброҳӣм дар миллати Муҳамад дохиласт . Ҳар ки бмлти Муҳамад иқрор диҳад , атбоъи миллат иброҳӣм кард .

Ибн аббос гуфт : иқрор додан ба каъба ,у намоз кардани бон ,у тавоф кардани гирди он ,у саъии миёни сафоу Марва ,у Ромии ҷмрот ,у ҳалқи раъс ,у ҷумлаи маносик аз дайн иброҳӣмаст . Ҳар ки намози сӯй каъба кард ,у бойени сифот иқрор дод , атбоъи миллат иброҳӣм кард . Ва ин дар шаъни абӯи бикр фурӯ омад бқўли баъзе муфассирон .

ҲниФои ҳоли ани иброҳӣм , ӯ ани алзмири фӣу атбъ ,у маъноа : моӣлои ани ҷамеъи алأдён .

Ва атхзи аллоҳи إброҳими хлилои ибн аббос гуфт : иброҳӣми меҳмондор буд , хона бар сар роҳ доштӣ , то ҳар касе ки бар ваии гузаштӣ , вайро меҳмон кардӣ . Пас як соли мардумонро қаҳт расед , аз иброҳӣми таом талаб карданд ,у иброҳӣмро одат буд ки ҳар соли бор аз Миср оварадӣ , аз наздики дӯстӣ ки дар Миср дошт . Ғуломонроу шутуронро фиристод наздики вай , бори хост , ва бор набӯд он сол , ки эшонро ҳам қаҳти расида буд . Шутуронро тиҳӣ боз гардониданд , то бҳомўнии расиданд ки пар аз рег буд , он чокарони иброҳӣм бо худ гуфтанд : агар аштронро боз гардонем бебор , на хуб буд ,у душманро шамотат буд . Дроистоднду ғрорҳои пар аз рег карданд . Чун бар иброҳӣми расиданди қисса бо иброҳӣм бигуфтанд ,у иброҳӣм дилтанг шуд , ки мардумро умедвор карда буд ,у дил бар он ниҳода ки акнӯн таом расад . Васора дар он ҳоли хуфта буд , ва азин қисса хабар надошт . Пас иброҳӣм дар хоб шуд аз дилтангӣ , васора бедори гашт , ва пурсед ки ғуломони мо расиданд аз Миср ? ва бор овараданд ? гуфтанд : ореи расиданд .Сора сари он бор бикшод , оради сифед некӯ дид . Хбозонро бифармуд то дар пухтан истоданд . Чун иброҳӣм ( ъ ) бедори гашт , буии таом буи расед , гуфт : ёсора ман ин ҳозои алтъом ? аз куҷо омад ин таом ? гуфт : ин онаст ки аз наздики халили ту он дӯст мисрӣ овараданд . Иброҳӣми фазлу каромати худоӣ бар худ бидонаст ва гуфт : ин аз наздики халили ман аллоҳаст , на аз наздики халили мисрӣ . Ибн аббос гуфт : он рӯзи раби алъзаҳи иброҳӣмро дӯсти хонда , ва ӯро халил худ хонд . Ва гуфтаанд : он рӯз ки Фриштгон дар пеш иброҳӣм шуданд , бар сӯратҳои ғуломони некӯ рӯй , иброҳӣми пиндошт ки эшон меҳмононанд , гӯсолаи фарбеҳ бирён кард ,у наздик эшон оварад , он гуҳ гуфт : бихӯред бадви шарт : яке онкӣ чун даст бтъом бурид гўӣид : « бисмии аллоҳ » , ва чун аз таом фориғ шавед , гўӣид : « алҳмди ллаҳ » . Ҷабраил гуфт : ё иброҳӣм ! сазоворӣ ки аллоҳи турои дӯст худ гирад ,у халил худ хонд .

Гуфт он рӯзи раби алъзаҳ ӯро халил худ хонд . Ва гуфтаанд : малики аламут басӯрат ҷавонӣ дар сарой халил шуд ,у халил ӯро нашнохт , гуфт бадастӯрӣ ки дарин сарой омадӣ ?

Малик аламут гуфт : бадастӯрии худованди сарой . Пас иброҳӣм ӯро бишнохт , он гуҳи малик аламут гуфт : ё иброҳӣм ! худои бандаеро аз бандагон худ бадваст гирифт .

Иброҳӣм гуфт : он кадом бандааст , то ман ӯро хизмат кунам то зинда бошам ?

Малик аламут гуфт : он бандаи туе ё иброҳӣм . Гуфт : бачаи хислати маро дӯст гирифт ?

Ва халил хонд ? гуфт : бأнки тътӣу лои тأхз .

Рӯй абди аллоҳи бен умр , қол : қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « ё Ҷабраили лами атхзи аллоҳи иброҳӣми хлило ? » қол : « лотъомаҳи алтъом ё Муҳамад » , ва рӯй абӯи ҳрираҳи қол : қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « атхзи аллоҳи иброҳӣми хлило ,у Мӯсои нҷё ,у атхзнии ҳбибо , сами қол :у иззатии лоؤсрни ҳабибии алии халилӣу нҷиӣ » ,у қол ( с ) : « луи канти мтхзои хлилои лотхзти أбои бикри хлило ,у ани соҳбкми халили аллоҳ » , яъне нафса .

Аммо халил аз рӯй луғати он дӯстаст ки дар дӯстии ваии ҳеҷ халал набӯд .

Иброҳӣм халиласт , яъне ки аллоҳ ӯро баргузӣда ва дӯст дошт , дӯстии тамом , ки дар он ҳеҷ халал на , ва раво бошад ки маънии халил , фақир буд , зеро ки хулати ҳоҷат ва Фоқт бошад . Иқол : сади халтае ҳоҷата . Қоли зуҳайри имдҳи ҳзни бен синон :

Халил эй фақир ,у иброҳӣм , халили аллоҳ , лأнаҳи фақири илои аллоҳ , муҳтоҷи илайҳ , лои ҳоҷаи ?лаи илои ғайра .

Тарсое аз шайхи абӯи бикри вроқи трмдӣ савол кард , гуфт : чаро ҷоӣзаст худоиро ҷли ҷалолаи иброҳӣмро дӯст гирад ?у ҷоӣзи нмидорид ки исоро фарзанд гирад ?

Абӯи бикри вроқ ҷавоб дод ки : фарзанди ақтзоء ҷинсият кунад ,у худоиро ҷинс нест ,у дӯстии ақтзоء ҷинсият накунад . На бинӣ ки касе асбӣ дӯст дорад , ё ҷавҳарӣ дӯст дорад , ё ҷома , ё бноӣӣ , вазин ҳеҷ чиз бФрзндӣ нагирад , то бадоне ки фарзанди ақтзоء таҷонус кунад ,у лои ҷинси ?лаи ҷли ҷалола . Тарсо чун ин сухан бишунид мусулмони гашт ,у бад-ӣни ислом дар омад .

Ва ллаҳи мо фии алсмоўот ва мо фии алأрзи ихтори минҳои мо ишоء ва ман ишоء ,у кони аллоҳи бакули шайъи ءи мҳитои аҳоти илмаи бҷмиъи алأшёء .

Ва истФтўнки фии алнсоءи алоиаҳи сабаби нузули ин ояти он буд ки араб дар замони ҷоҳилият на занонро аз мирос чизе медоданд ва на кӯдаконро , балки мардонро медоданд , мҳинони эшонро . Раби алъзаҳи дарин ояти насиби занону насиби кӯдакон аз мирос боишон илҳоқ кард , ва бидод фармуд . Ва низ духтарон ятем мебуданд бо мол ва басӯрат зишт , ки авлиёъи эшон аз баҳри зиштӣ сӯрат намехостанд ки эшонро бизанӣ кунанд , ва эшонро бксии нмидоднд , ва дар хона медоштанд аз баҳри мол ки доштанд , бомед онкӣ магар бимиранд ,у моли эшон бмирос бар гиранд .

Садӣ гуфт : ин дар шаъни ҷобири абди аллоҳ фурӯ омад , ки духтар ъмӣ дошт , ятемау нобӣно буд , ва басӯрат зишт . Ҷобир гуфт : ё расӯли аллоҳ ! бони сифат ки вайаст мирос гирад ? расӯл худо гуфт : нъм , гирад . Пас мирос ки вайро буд буи дод . Он гуҳ ӯро дар хона медошт , ва бизанӣ бкси нмидод , аз бими онкии шавҳару фарзандони ваии мол бмирос баранд , ва худ бизанӣ нмикрд ки ҷамол надошт ,у гӯш бар он ниҳода ки то бимирад , ва ончӣ ҳаст аз моли вай бмирос баргирад . Раби Алъоламин ин оят фиристод :у истФтўнки фии алнсоء эй истърФўнк . Ва алФтёу алФтўии луғатон ,у ҳўи търиФки алأмр , уфтоне эй ърФнӣ . Мегуяд : аз ту фатвои мипрснд ва фатво мехоҳанд дар кори занон , қул аллоҳи иФтикми Фиҳн ва мо итлии алайкум

Мавзе « мо » рафъаст , алмънӣ : аллоҳи иФтикми Фиҳн .

Ва мо итлии алайкуми фии алкитоби аизо , иФтикми Фиҳн . Мегуяд : аллоҳ фатво мекунаду қуръон фатво мекунад , ва он онаст ки дар аввал сӯра гуфт :у отўои алитомии أмўолҳм .

Мо кутуби лҳн яъне фарзи лҳни ман алмирос . Ва трғбўни أни тнкҳўҳн яъне :у трғбўни ани أни тнкҳўҳни лдмомтҳн .

Ва алмстзъФини ман алўлдони ин дар мавзе хФзаст , атфи алии қавлаи Фиҳн , яъне қул аллоҳи иФтикми Фиҳн ,у фии алмстзъФини ман алўлдон . Ва қили атфи алии қавла : фии итомии алнсоء , алмънӣ : фии итомии алнсоءу фии алмстзъФини ман алўлдони аллазӣнаи лои тўрсўнҳм .

Ва أни тқўмўо эй :у иФтикми ани тқўмўои ллитомӣ , болқст эй болъдли фии миросҳму молҳму нкоҳҳм . Қил : нзлт фӣам кҳаҳу бнотҳои алии мо сабақи шарҳаи фии садри алсўраҳ .

Қоли ибни аббосу ъоӣшаҳ : мо кутуби лҳн , яъне алсдоқ ,у алмънӣ : лои тؤтўнҳни сдоқҳн ,у трғбўни фии нкоҳҳни лҷмолҳн ва мо лҳн ,у қил : фии алмстзъФини ҳам алъбиду аломоء , эй أҳснўои илайҳам , лои тклФўҳми мо лои итиқўн .

Ва мо тФълўои ман хайри ммои амртм ба ман қисмаи алмўорис , Фإни аллоҳи кон ба ълимои Фиҷзикм ба .

Ва ривоят кунанд аз броءи ъозб ки охиртар оятӣ ки аз осмон фурӯд омад ин оят буд , ва охиртар сӯрае сӯраи броءаҳ .

Ва إни амрأаҳи хоФти ман бълҳои ншўзои أўи إърозои алоиаҳи Саид ҷбир гуфт : мардӣ занӣ дошт , ва он зан пер гашта буд , ва аз он мард фарзандон дошт . Марди хост ки вайро талоқ диҳад ,у зании дигар аз он некӯтар бихоҳад . Он пер зан гуфт : марои талоқи мада , ва бо фарзандон бигзор , ва қисмат кун маро агар хоҳии бохтёри хеш дар кам ва беш , ва агар хоҳӣ қисмат макун аз баҳри ман , ки раво буд Андӣ ки дар никоҳи ту бимонам . Мард гуфт : чунин кунам , пеши расӯл худо шуд , ва ин ҳол бигуфт .

Расӯли худо ҷавоб дод ки : аллоҳи сухан ту шунид , ва агар хоҳад иҷобат кунад . Пас раби Алъоламин бҷўоби эшон ин оят фиристод . Гӯйанд ин марди рофеъи бен хдиҷи алонсорӣ буд ,у зани ваии хўилаҳи бинти Муҳамади бен мусалламаи алонсорӣ .

Ва إни амрأаҳи хоФт эй илмату рأт , ман бълҳои ншўзо яъне : ибғзҳоу итрки мзоҷътҳоу мбошртҳо ,у иързи бўҷҳаҳи анҳо ,у иқли мҷолстҳоу мҳодстҳо .

Мегуяд : агар занӣ аз шавҳари хеши мишносд ва медонад ва мебинад ки вайро душман медорад ,у мубоширату суҳбати вай май бигузорад , ва рӯй аз ваии мигрдонд , ва бо вай нанишинад ва ҳадис накунад , бар эшон танагӣ набошад ки бо якдигар сулҳ кунанд дар қисмат ва дар нафақа . Ва ин чунон бошад ки марди занро гуяд : ту пери гаштӣу рӯзгори ҷавонят басар расед , ва ман мехоҳам ки дигар занӣ хоҳам ,у рӯзгори қисмат вай бифзоем , дар рӯз ва дар шаб , тозагӣу ҷавонии вайро . Агар ту бад-ӣни хушнӯдӣ ва ризо медиҳӣ , бар ҷои худ ва бар ҳоли худ дар никоҳ ман мебош , ва агар на турои бхшнўдӣ гусел кунам . Пас агар зани бад-ӣни ҳолу бад-ӣни сифат ризо диҳад некӯкор буду писандида ,у вайро бар он иҷбор накунанд , ва агар на ки бидӯни ҳақи хеши ризои надиҳад , воҷиб ояд бар шавҳар ки ҳақи вай аз мақому нафақа тамом бидиҳад , ё бникўиӣу эҳсони вайро равон кунад ,у вайро биринҷ ва кроҳит надорад . Ва мард агар вайро дорад ,у ҳақи вай бо кроҳити суҳбат тамом бидиҳад , Муҳсин бошаду сутӯдаи ҳақ ,у аллоҳи вайро ҷазо диҳад бар феъли хайр . Инаст ки аллоҳ гуфт : ва мо тФълўои ман хайри Фإни аллоҳи кон ба ълимо эй иълмаҳу иҷозиаҳи алайҳ . Аммо бар мубоширати вайро иҷбор накунанд , ки он алӣ алхусус ҳақ мардаст , чун фурӯ гузорад бар он иҷбор наравад , бхлоФи мақому нафақа ки ҳақ занаст .

Ва ончии раб алъзаҳ гуфт :у алслҳи хайр , онаст ки пери занро медорад баъд аз тхиир дар нафақау мақом , бчизии маълум сулҳ кунанд . Ва расӯли худо ( с ) бо судаи бинти змъаҳ ҳамин кард . Занӣ буд рӯзгори буии баромада ва пер гашта ,у расӯли хост ки вайро талоқ диҳад . Суда гуфт : маро дар ҷумлаи занон худ бигзор , то фардо дар қиёмат чун маро ҳашар кунанд , бо занони ту ҳашар кунанд , ва ман навбати хеши рӯзу шаб дар кор ъоӣшаҳ кардам .

Расӯли худои он аз ваии бпзирФт , ва чунон кард .

Қроءи Кӯфаи أн ислҳо хонанд , бзм ёу касри лоам беалиф ,у ҳўи ман алослоҳ .

Ва дар ҳоли танозӯъу тшоҷри ислоҳ истеъмол кунанд , чунон ки тсолҳ истеъмол кунанд , тқўл : аслаҳати байни алмнозъин . Қоли аллоҳи таъолӣ : إлои ман أмри бсдқаҳи أўи маърӯфи أўи إслоҳи байни аннос . Ва « слҳо » раво буд ки насби алӣ алмсдр бошад , лأни алслҳи исми ллмсдри ман аслаҳат , колътоءи ман аътит ,у раво буд ки насб ӯ бар мафъӯл ба ҳамл кунӣ , чунон ки гӯйӣ : аслаҳати сўбо . Боқӣ « ани исолҳо » хонанд , бФтҳ ёу лоаму ташдиди сод ,у бأлФ ,у أсли он « ани итсолҳо »аст , « то » дар сод мдғм карданд , лтқорбҳмои фии алмхрҷ , ва дарин боби тсолҳи маърӯф тараст .

Ва أҳзрти алأнФс алшҳ гуфтаанд ки шҳ зан онаст ки шӯии худаш дареғ ояд аз зании дигар аз меҳр ӯ ,у шҳ мард онаст ки хештанаш дареғ ояд аз зани хештан аз перӣ ё аз зиштии бмҳри зании дигар . Ва қил :у أҳзрти алأнФси алшҳ яъне алғолби алии нафаси алмрأаҳи алшҳ . Ғолиби он буд ки зан бахил бошад ва бар моли ҳарис , чун шавҳари вайро ббъзии мол хушнӯд гирданд , ваии насиби худ аз шавҳар битавонад гузошт .

Пас гуфт :у إни тҳснўоу ттқўо яъне агар некуӣ кунеду мФорқти нҷўӣид , ва аз майл ва ҷавр бипарҳезед , аллоҳ таъолӣ огоҳаст , аз эҳсону ҷаври шумо хабар дорад ,у ҷзоءи он чунон ки худ хоҳад , диҳад .

Ва лни тсттиъўои أни тъдлўои байни алнсоء эй : лни тқдрўои ани тсўўои бинҳни фии алҳб ,у луи ҳрстми алии алъдл . Маънӣ онаст ки шумо агар чаҳ кушед ва ҳарис бошед , бар онкии миёни занони хеши адлу ростӣ нигаҳ доред , дар дӯстӣ ва меҳр натавонед , ки дар иститоат шумо набӯд ки дилҳо дар дӯстӣ рост доред , аммо ин яке тавонед ки майл накунед дар нафақа ва дар қисмат . Чун ду зан доред ё бештар , ҳамаро дар нафақа ва дар қисмат яксон доред ,у ҷавонро бар пер афзӯнӣ манеҳед , ки агар афзӯнӣ наед , он дигарро ҳамчун зиндонии маҳбӯс фурӯ гузоред , овехтаи миёни ду ҳол , на бешӯй ва на бо шӯй .

Ҳусайн фазл гуфт , адл бар ду зарбаст : яке онаст ки дар иститоат банда ояд , ва яке на . Аммо ончӣ дар иститоат ояд онаст ки : бандаро фармуданд , онҷо ки гуфт раби алъзаҳ : إни аллоҳи иأмри болъдл . Ҷой дигар гуфт : қул أмри рабии болқст . Ва ин адли нақиз ҷавраст ки ҳар ду дар тавон банда ояд . Аммо ончӣ дар иститоат ва тавон банда наёяд , рости доштан диласт дар меҳру дӯстӣ бо ҳамаи занон . Ва ин , бандаро нафармӯдаанд , аз онкӣ дар тавон вай нест . Мустафо ( с ) қисмат кард миёни занон ,у адлу ростӣ дар он нигаҳ дошт , он гуҳ гуфт : аллоҳами ҳзаҳи қисматии Фимои амлки Флои тأхзнии Фимои лои амлк » , ва рӯй анаи қол : « аллоҳами ҳзаҳи қисматии Фимои амлку أнти аълами Фимои лои амлк » .

Ва аз умри хитоб ривоят кунанд ки гуфт : аллоҳам аммо қалбии Флои амлк , ва аммо мо сӯии злки Форҷўи ани аъдл . Ва ани абии ҳрираҳи қол : қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « ман канти ?лаи амрأтони имили илои аҳдиҳмои ани алأхрӣ , ҷоءи явми алқёмаҳу أҳди шқиаҳи соқит » .

Ва қоли инси бен молик : азои тзўҷи албкри ақоми ъндҳои сбъо ,у азои тзўҷи алсиби ақоми ъндҳои слосо .

Касе ки бикрӣ бизанӣ кунад , вайро расад ки дар қисмати вайро ҳафт шубони рӯз бар занони дигари афзӯнӣ наад , ва агар сиб бошад се шбонрўз , он гуҳи бқсмту адли миёни эшон боз шавад .

Ва занони змёту озодагони мусулмонон дар қисмат яксонанд ,у озоди занро ду шабасту канизакро як шаб . Ва إни тслҳўо яъне : болъдли фии алқсмаҳи бинҳн ,у ттқўои алҷўр , Фإни аллоҳи кони ғФўрои рҳимои лмои миллати илои алтии тҳбҳои бқлбк , баъди алъдли фии алқсмаҳ .

Ва إни итФрқои иғни аллоҳ куллан ман сътаҳ чун ҳадиси сулҳи рафта буд ,у зикри иҷтимо бар сиблати ҷавоз , аз пас он дар фироқ сухан гуфт , ва рухсат дод , то агар он пери зани бслҳи сар дар наёрад ,у ҷузи тсўит талаб накунад , аз якдигари бтлоқ ҷудо шаванд ,у раби алъзаҳи эшонро ваъда дод ки аз фазли хеш ҳар дуро бениёз кунад , ва рӯзӣ диҳад : он занро аз шӯии дигар , ва ин мардро аз зании дигар .

Гӯйанд : мардии пеши Мустафо ( с ) омад ,у ъзб буд , ва аз танагии рӯзӣу маишат шикоят кард . Мустафо ӯро гуфт ки : занӣ бихоҳ то рӯзят фарох шавад . Яъне бҳкми ин оят ки аллоҳ гуфт : إни икўнўои Фқроءи иғнҳми аллоҳи ман фазла . Дайгарӣ омад ки зан дошт , ва аз танагии маишату рӯзӣ шикоят кард . Мустафо ( с ) гуфт ӯро ки : зани талоқи даҳ то рӯзят фарох шавад . Яъне бҳкми ин оят ки аллоҳ гуфт :у إни итФрқои иғни аллоҳ куллан ман сътаҳ .

Ва кони аллоҳи восъо яъне : лҷмиъи халқаи фии алрзқу алФзл , ҳкимои Фимои ҳукму ваъз .

Ва ллаҳи мо фии алсмоўот ва мо фии алأрз алоиаҳ мегуяд : хдоирост ҳар чаҳ дар осмонанд аз Фриштгон , ва ҳар чаҳ дар заминанд аз халқон . Ва лақади всинои аллазӣнаи أўтўои алкитоби ман қблкми умматҳои гузаштаанд ,у китобдорони пешина аз тавроту Инҷил , ва ҳар чаҳ буд аз кутуб . Ва إёкми хитоби уммат Муҳамадаст , яъне эшонро ки пеш аз шумо китоб доданд , эшонро ва шуморо эй уммати Муҳамад , андарз кардем : эшонро дар кутуби эшон , ва шуморо дар китоби шумо яъне қуръон , أни атқўои аллоҳ яъне : вҳдўои аллоҳ , ки худоиро ягона донед ,у бмъбўдӣ ягона шиносед . Ва إни ткФрўо ва агар накунед , ва тавҳид бапушед , ва ҷҳўд оред , Фإни ллаҳи мо фии алсмоўот ва мо фии алأрзу кони аллоҳи ғнёи ҳмидо бҳқиқт донед ки ҳар чаҳ дар ҳафт осмон ва ҳафт заминаст , ҳамаи малик ва малик ӯст , ҳамаи раҳеу банда вайаст , ҳамаи сохтау сунъ вайаст , ва он гуҳ аз тоъати ҳама бениёзаст , вази ситоиши ҳамаи поки сутӯда худаст ва бе ниёзи бҷлоли худ .

Ва ллаҳи мо фии алсмоўот ва мо фии алأрзу кафии биллоҳи вкило эй : доФъоу мҷирои ҳоФзои алии халқаи шҳидо .

إни ишأи изҳбкми أиҳои анноси алоиаҳи ин хитоби мушрикон ва мунофиқонаст .

Мегуяд : агар аллоҳ хоҳад марг бар шумо гуморд ,у ҳамаро нест гирданд ,у бози қавмии дигари орад аз шумо мутӣътару беҳтар , яъне мусулмонону уммати Аҳмад . Ва ҳамин кард раби Алъоламин ҷли ҷалола , ки дар аҳди расӯли худои ҷаҳони ҳамаи куфр ва маъсият дошт , пас илми исломи ошкорои гашт ,у куфр бо таии идбор худ шуд ,у ҷаҳони ҳама аз нури исломи равшани гашт .

Қоли абӯи ҳрираҳ : лмои нзлти ҳзаҳи алоиаҳи зарби расӯли аллоҳ ( с ) зуҳри салмон , Фқол : « ҳам қавми ҳозо » яъне : аҷами Форс .

Ман кони ириди савоби алднёи Фънди аллоҳи савоби алднё ва алохраҳ мегуяд : ҳар ки бФроӣзи аъмол , дунё хоҳад , аллоҳи таъолӣ ончӣ хоҳад аз дунё буи диҳад , ё ончӣ хоҳад аз вай дафъ кунад дар дунё , аммо дар охирати вайро ҳеҷ савоб набӯд . Ва ҳар ки бФроӣзи аъмоли савоб охират хоҳад , раби Алъоламин ончии вайро бакор ояд аз дунё буи диҳад ,у ончӣ банда хоҳад аз ҷалби манфиату дафъи музират аз вай боз нагирад , ва он гуҳи вайро дар охирати насиб буд биҳишти ҷовдону неъмати бекарон , раби Алъоламин бар нияти охир , ҳам дунё диҳад , ва ҳам уқбо , аммо бар нияти дунёи охирати надиҳад . Расӯл худо гуфт : « алмؤмни ниятаи хайри ман амала ,у амали алмноФқи хайри ман нията ,у кули иъмли алии нията » .

Қил : ҳзаҳи алоиаҳи ваъиди ллмноФқин ,у қил : ҳзи алии алҷҳод ,у савоби алднёи ҳўи алғнимаҳи болҷҳод .

ё أиҳои аллазӣнаи омнўои кўнўои қавомин болқст муфассирон гуфтанд : ин оят дар шаън мардӣ омад ки бнздики ваии гувоҳӣ буд бар падари вай , ва метарсид ки агар он гувоҳӣ бидиҳад , иҷҳофӣ бошад бимол вай ,у дарвешии ваии биафзояд . Ва гӯйанд ки : дар шаъни абӯи бикри садиқ фурӯ омад ки касеро бар падари ваии абӯи қҳоФаҳи ҳақӣ буд ,у ваии гувоҳ буд . Мегуяд : эй шумо ки муъминонед ! кўнўои қавомин болқст эй : қўолини болъдли фии алшҳодаҳ , дар гувоҳӣ додани гӯяндагон бъдл бошед , ростӣ нигаҳ доред , гувоҳӣ ки диҳед худоиро диҳед , аз баҳри соҳиби ҳақ ,у бози мгирид , агар чаҳ он гувоҳӣ бар нафас шумо бошад , ё бар падару модар , ё бар хешу пайванд , ва бидон мнгрид ки он кас ки бар вай гувоҳӣ медиҳед , тавонгараст ё дарвеш : тавонгарро аз баҳри тавонгарӣ муҳобо макунед , ва бар дарвеш аз баҳри дарвешии нбхшоӣид , кор ҳар ду биллоҳ фурӯ гузоред , ки аллоҳи бадишон аз шумо сазовортар ,у ончии аллоҳи эшонро хоҳад некӯтар .

Флои ттбъўои алҳўии أни тъдлўои шумо бар паии дили хости худ ?марвид , то ҷавр кунед ва аз ҳақ бигардед . «у ани тлўо » бик ваову зми лоами қроءти шомӣ ва Ҳамзааст , аз вале ялии влоиаҳ , иқол :у лӣати алшии ءи азои тавлията ,у ақблти алайҳ , Фўлоиаҳи алшии ءи иқболи алайҳ ,у ҳўи хилофи алоърози анҳу . Ва алмънӣ : ани тқблўо ӯ тързўо . Боқии қроءи إн тлўўо хонанд бадв ваову сукӯни лоам , ман луии илўии лё ,у ҳўи ман лии алқозӣу эърозаи лأҳди алхсмини алии алохр , ӯ ман лии алшҳодаҳ ,у ҳўи таҳрифҳо , ӯ ман лии алғрим ,у ҳўи мдоФътаҳу ммотлтаҳ . Иқол : лўитаҳи ҳуққае доФътаҳ , чун аз мудофеъат буд маънӣ он бошад ки :у ани тдоФъўои фии иқомаи алшҳодаҳ ӯ тързўои анҳо Фтктмўҳо .

Мегуяд : агар дар гувоҳӣ додан мудофеъат кунед ,у рӯзгор дар пеш афканед , ё худ инкор кунед , ва пинҳон доред , ва аз он эъроз кунед . Маънии дигар : «у ани тлўо » ва агар бпичониди гувоҳӣу сухан , أўи тързўо яъне ани аллоҳ ,у тқўмўои болшҳодаҳ , ё рӯгардонед аз печ ва гувоҳӣ бидиҳед , ҳар чун ки кунед аллоҳ бидон доноасту огоҳ , иҷозии алмҳсни боҳсонаҳу алмсии ءи босоءтаҳ .

Ибн аббос гуфт : ин оят дар шаън қозӣон омад ки печ дар рӯй хеши оранд , ва аз як хасм эъроз кунанд . Мустафо ( с ) чун ин оят фурӯ омад , гуфт : « ман кони иؤмни биллоҳу алиўми алохри Флиқми шаҳодатаи алии ман кант , ва ман кони иؤмни биллоҳу алиўми алохри Флои иҷҳди ҳқои ҳўи алайҳ ,у лиؤдаҳи ъФўоу лои илҷӣаҳи илои султону хусумата , лиқттъи баҳои ҳуққа ,у анмои раҷули хосами илои Фқзити ?лаи алии ахиаҳи баҳақи лӣси ҳўи ?лаи алайҳ , Флои иأхзаҳу анмои أқтъи ?лаи қитъаи ман ҷаҳаннам » .

Ва қили лъмори бен ёсир : эй анноси аҳкм ? қол : алзии иҳкми ллноси комаи иҳкми лнФсаҳ ,у қоли ибни аббос ( рз ) : анмои абтлии сулаймони бен Довӯди бмои абтлӣ ба , лأнаҳи тақаддуми илайҳи хасмон , Фҳўии أни икўн алҳақ лоҳдиҳмо . Ва қоли абди аллоҳи бен умр : ҷоءи хасмони илои умр , Фҷлснои илайҳ ,у фии қалбаи алии аҳади алхсмини шайъи ء , Фأқомҳмо , сами ҷлсои мараи ахрӣ , Фأқомҳмо , сами ҷлсои илайҳи алсолсаҳ , ФФсли бинҳмо ,у қол : анҳмои ҷлсои илоу фии қалбии алии аҳади алхсмини шайъи ء , Фкрҳти ани афзали алҳкми алии злк , Фأқмтҳмо , сами ҷлсои ассонӣа ,у қади зҳби баъзи мо фии қалбӣ , Фأқмтҳмои сами ҷлсои алсолсаҳ ,у лои аболии лأии алхсмини кон , Фқзит .

Ва луи алии أнФскм агар касе гуяд : шаҳодат бар хештан чунаст ? ҷавоб онаст ки : ҳақи дайгарӣ бар худ воҷиби шиносад , ва бидон иқрор диҳад . Ибн аббос гуфт : амрўои ани иқўлўо алҳақу луи алии анФсҳм .