Қавлаи таъолӣ : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои омнўои биллоҳи ибн аббос гуфт : сабаби нузули ин ояти он буд ки абди аллоҳи бен салому асаду асиди писарони каъб ,у сълбаҳи бен Қайс вау ёмини бен ёмину бародари зодаи абди аллоҳи салом , слмаҳу хоҳарзодаи ваии салом , ӣнони муъминони аҳл китобанд , пеши Мустафо ( с ) шуданд , ва гуфтанд : ё расӯли аллоҳ ! мо имон меорем бтў ,у бқрони китоби ту , ва ба Мӯсо ва бар тавроти китоби вай , ва ба ъзир ,у беруни азин ҳар чаҳ ҳаст аз китобу русул имон бидон наёрем . Мустафо ( с ) гуфт : на , ки имон оред бхдоу брсўли ваии Муҳамад ,у бктоби ваии қуръон ,у баҳри китоб ки пеш аз қуръон фурӯ омад . Эшон гуфтанд : накунем . Пас раби Алъоламин ин оят фиристод , мегуяд : эй шумо ки ба Муҳамаду бқрон ва ба Мӯсо ва ба таврот гаравиданд , омнўои биллоҳу расӯлаи биллоҳи бгрўид ,у брсўли ваии Муҳамад ,у бктоби ваии қуръон ,у баҳри китоб ки пеш аз ваии фурӯ фиристода омад : тавроту Инҷилу збўру ҷуз аз он аз кутубу суҳуф .

Пас куффори аҳли китобро гуфт : эшон ки имон наёварданд ,у бхдо кофар шуданду бФриштгон , яъне ҷуҳудон ки ба Ҷабраил кофар шуданд , ва бут прессатон гуфтанд : алмлоӣкаҳи бенот аллоҳ . Раби алъзаҳи ҷли ҷалолаи эшонро гуфт : ва ман икФри биллоҳу млоӣктаҳу кутубау русулау алиўми алохри Фқди зли злолои бъидо .

Чун ин оят фурӯ омад , муъминони аҳл китоб гуфтанд : ё расӯли аллоҳи мо бхдоӣ имон оварадем ,у брсўли ваии Муҳамад ,у бктоби ваии қуръон , ва бар ҳар расӯлу китобӣ ки пеш аз қуръон фурӯ омад , ва имон оварадем бФриштгону рӯзи растохез , ло нафарқ байн أҳд манеҳам комаи феълати алиҳўду алнсорӣ ,у нҳни ?лаи мслмўн . Заҳҳок гуфт : ин оят дар шаъни ҷуҳудон ва тарсоён омад , ва маънӣ онаст ки : эй шумо ки имони овардед ба Мӯсоу таврот ва ба исоу Инҷил , ба Муҳамад имон ореду бқрон .

Ва гуфтаанд ки : алӣ алхусус дар шаън ҷуҳудон омад , ва маънӣ онаст ки эй шумо ки имони овардеди бончаҳи аввали рӯз фурӯ фиристоданд , имон оред бончаҳи охири рӯз фурӯ фиристоданд .

Ва баёни ин оят дар он оятаст ки гуфт :у қолати тоӣФаҳи ман أҳли алкитоби омнўои болзии أнзли алии аллазӣнаи омнўои ваҷҳи алнҳори алоиаҳ . Ва гуфтаанд : ин ояти хитоб муъминонаст , ва таъвил онаст : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои омнўо эй ақимўоу асбтўои алии алоямон , кқўлаҳи таъолӣ : фоилами أнаҳи лои إлаҳи إлои аллоҳ эй : асбти алии мо анати алайҳ . Мегуяд : эй шумо ки муъминонед ! бар имони хеши саботи нмоӣид , ва устувор бошед , аз он бмгрдид .

Ва гуфтаанд ки хитоб мунофиқонаст , эшон ки бошкоро тасдиқ менамуданду пинҳони такзиб дар дил медоштанд . Мегуяд : эй шумо ки бошкорои имони овардед ! дар хилват ва дар сар имон оред . Қавмӣ гуфтанд ки : эҳтимол кунад ки ин хитоб бут прессатон бошад ,у маънии он буд ки : эй шумо ки имон ба лоату ъзӣу тоғӯти овардед ! бхдоу расӯл имон оред , ки чун лои бади имон бчизӣ мебояд оварад , бхдои сазо буд ки оранд ,у брсўли вай , ва китобҳои вай , на бонкаҳ дар вай на манфиатаст , ва на музират , на офаринад , на рӯзӣ диҳад , на зинда кунад , на меронад .

Ва алкитоб алзӣ назул алии расӯлау алкитоби алзии أнзли ман қабл назулу анзли дарин оят , бзм навену алифи қроءти ?маккейу шомӣу абӯ Амраст алии асноди алФъли илои алмФъўл ба , мисли қавла : лтбини ллнос мо назул إлиҳм . Боқӣ , назулу анзл , бФтҳ навен ва алиф хонанд , алии асноди алФъли илои аллоҳи таъолӣ ,у алмънӣ :у алкитоби алзии нзлаҳи аллоҳи таъолӣ . Қавмӣ гуфтанд аз асҳоби ҳадис ки : раби алъзаҳи дарин оят мؤмнонро гуфт : имон биёред то маълум шавад ки имон зиёдат мепазирад ,у зиёдату нуқсон дар имон шавад . Ва ин ҳамчунонаст ки маоз гуфт дар он хабари маърӯф : « тъолўои нؤмни соъаҳ »у амсоли ин дар қуръон фаровонаст .

إни аллазӣнаи омнўои сами кФрўо қтодаҳ гуяд : ӣнон ҷуҳудонанд , яъне : омнўои бмўсӣ , сами кФрўои ҳайни ъбдўои алъҷл , сами омнўои бмўсии баъди авда , сами кФрўо , сами аздодўои кФрои бмҳмд ( с ) . Муҷоҳид гуфт : сами аздодўои кФро , маънӣ онаст ки : бар куфр бимиранд . Клбӣ гуфт : إни аллазӣнаи омнўои бмўсии сами кФрўои бмўсӣ .

Ин ҷуҳудонанд ки имон овараданд ба Мӯсо , пас кофар шуданд ба Мӯсо , ва имон овараданд ба ъзир , пас баъд аз ъзир кофар шуданд бъисӣ , ва тарсоёнанд ки ба Мӯсо кофар шуданд , ва ба исо имон овараданд , пас дар куфри биФзўднд ки ба Муҳамаду қуръон кофар шуданд .

Раб алъзаҳ гуфт : лами икни аллоҳи лиғФри ?лааму лои лиҳдиҳми сбило яъне : мо ақомўои алии злк , мо дом то барин куфр бошанд , аллоҳи нёмрзди эшонро ҳаргиз ,у роҳ рост нанамояд .

Акнӯн бҳкми шаръ агар мусулмонӣ муртад шавад , пас мусулмон шавад , пас дигари бор муртад шавад , боз мусулмон шавад , мазҳаби аҳл ҳақ онаст ки баҳри дФътӣ ки мусулмон шавад бдрстии исломи вай ҳукм кунанд ,у хӯну моли вай маъсӯм шавад , ва ҳечкас аз уламои дарин масаъла хилоф намекунанд , магари исҳоқи роҳўиаҳ ки мегуяд : бдФъти сиўм чун муртад шавад худои баъд аз он тўбт вай напазирад , ва ин оят бадалел меорад : إни аллазӣнаи омнўои сами кФрўои сами омнўои сами кФрўо , мегуяд бсиўми дафъати раб алъзаҳ гуфт : лами икни аллоҳи лиғФри ?лаам . Ҷавоб вай онаст ки чун бдФъти сиўм кофар шавад , ва бар он куфр бимонад , ва дар куфри биафзояд ,у босалом боз нагардад , аллоҳи вайро нёмрзд . Аммо чун босалом боз гардаду куфри бигузорад , аллоҳи вайро биёмурзад , ки гуфт ҷли ҷалола бар итлоқ : إни интҳўои иғФри ?лаами мо қади салаф . Ва Мустафо ( с ) гуфт : алисломи иҳби мо қибла .

Башари алмноФқини бأни ?лаами ъзобо أлимо гуфтаанд ки он рӯз ки ояти мағфират аз баҳри пайғомбару муъминон дар сӯраи алФтҳ фурӯ омад аз осмон ,у мؤмнонрои бишорат буд дар он оят , абди аллоҳи абӣу ҷамоатӣ ки бо вай буданд гуфтанд : ин бишорати морост ки ин мағфират аз баҳр моаст , раби алъзаҳ оят фиристод ки : башари алмноФқин ё Муҳамад ! эшонро бигӯӣ ки : шуморо биҷои бишорат , азоб дарднокаст . Ин чунонаст ки гӯйанд : тҳитки алзрбу ътобки алсиФ . Яъне ки захми шамшери турои биҷой тҳитаст .

Пас мунофиқонро сифат кард ва гуфт : аллазӣнаи итхзўни алкоФрини أўлёءи ман дуни алмؤмнин , ин мунофиқон , ҷуҳудон бадваст мигирнд то агар рӯзии нифоқи эшон ошкоро гардад ,у расӯли худоу муъминон бар эшон хезанд , эшон он рӯзи бҷҳўдон паноҳ баранд , ва аз эшон қӯту манъату ғалабаи ҷӯянд . Ва ин он буд ки мунофиқон бо якдигар мегуфтанд ки : ин кори Муҳамади бтмом басар нашавад , борӣ бо эшон даст яке дорем , то фардои бқўти эшон мтъзз гирдем ва ғалаба кунем , ва низ мушрикони арабро ёрӣ медоданд бар қаттоли расӯли худо , то бидон мтъзз шаванд . Раб алъзаҳ гуфт : أи ибтғўни ъндҳми алъзаҳи Фإни алъзаҳи ллаҳи ҷмиъои иззату қӯт аз наздики ҷуҳудону мушрикон металаб кунанд , нмидоннд ки иззати бҳмгии худоироаст .

Ва қад назул алайкуми фӣ алкитоб назул бФтҳ навен қроءти ъосм ва ёқӯбаст .

Мегуяд : аллоҳ фурӯ фиристод бар шумо дарин китоб . Боқӣ қроء назул хонанд бзм навен . Мегуяд : фурӯ фиристода шуд бар шумо дарин китоб , яъне қуръон : أни إзои смътми оёти аллоҳ , ва ин он буд ки : мунофиқони истеҳзо бқрон мекарданд дар Мадина ,у пеш аз он дар Маккаи кофарон астҳзоء мекарданд . Ва дар Маккаи он оят фурӯ фиристод ки дар сӯра алонъомаст :у إзои раъйати аллазӣнаи ихўзўни фии оётнои Фأързи анҳуам ҳатто ихўзўои фии ҳадиси ғайра . Пас раби Алъоламин дар Мадина чун мунофиқон астҳзоء мекарданд ,у муъминон бо эшон менишастанд эшонро аз он наҳй кард ,у ончӣ дар Маккаи фурӯи фиристода буд бо ёд эшон оварад , гуфт : ва қад назул алайкуми фии алкитоби أни إзои смътми оёти аллоҳи икФри баҳоу истҳзأи баҳои Флои тқъдўои мъҳм ҳатто ихўзўои фии ҳадиси ғайра . Аллоҳи шуморо дарин қуръон ба Макка фурӯ фиристод ки : чун шунавед ки боёти худо астҳзоء мекунанд ва бидон кофар шаванд шумо бо эшон ки он такзиб ва астҳзоء мекунанд мншинид , ки агар шумо ҳам чун эшон бошед , إнкми إзои мслҳм . Сомъи шарик қоиласт дар хайру шар ,у фии маъноаи аншдўо :

إни аллоҳи ҷомеъи алмноФқини ман аҳли алмдинаҳ ,у алкоФрини ман аҳли Макка , фии ҷаҳаннами ҷмиъо . Мегуяд : чунон ки имрӯз муҷтамаъанд ин кофарону мунофиқон дар истеҳзои боёти қуръон , фардо дар дӯзах дар уқубат муҷтамаъ бошанд . Аллазӣнаи итрбсўни бкм яъне интзрўни бкми алдўоӣр . Ин мунофиқон гӯш медоранд то худ ҳол чун бар шумо гардад ? агар шуморо бар ҷуҳудони фатҳӣу ғалабае буд , хештанро ғозӣ шимуранд ,у насиб ғанимат хоҳанд . Ҳамонаст ки дар сӯра анкабут гуфт :у лӣни ҷоءи насри ман рбки лиқўлни إнои кнои мъкм .

Ва إни кони ллкоФрини насиб яъне ?дулау зҳўрои алии алмуслимӣни комаи кони явми аҳад , қоли алмноФқўни ллкоФрин : أи лами нстҳўзи алайкум эй : аи лами нғлби алайкум ?

аи лами нҳти бкми ман ҷўонбкм ?у қили маъноа : аи лами нхбркми бъзимаҳи Муҳамаду أсҳобаҳ ?у нтлъкми алии сарҳам ?у нмнъкми ман алмؤмнин Эй надафъ ънкми сўлаҳи алмؤмнин .

Ва ин он буд ки мунофиқон бо муъминон буданд бар мъскр , ва бар кофарон зӯр накардандӣ , ва дастҳо кашида доштандӣ аз куштани эшон , агар чунон будӣ ки зафари мؤмнонро будӣ , мؤмнонро гуфтандед ки на мо бо шумо будем ? ва агар зафари кофаронро будӣ эшонро гуфтандед на бар шумо даст ёфта будем , ва шуморо бкўшидим , ва газанд накардем , сипос бар эшон нҳодндид ва бо эшон дасти аФкндндид .

Фоллаҳи иҳкми бинкми явми алқёмаҳи худои миёни муъминону мунофиқони рӯзи растохез ҳукм кунад . Яъне ки имрӯзи шамшер аз эшон бардошт ,у уқубати эшон бо рӯз растохез гузошт . Ва лни иҷъли аллоҳи ллкоФрини алии алмؤмнини сбило раво бошад ки ин дар дунё буд ,у муъминони асҳоб расӯл худоанд . Яъне ки кофаронро бар асҳоби расӯли худо дар дунё дастрас нест ,у зафар ва давлат нест , ва раво бошад ки ин дар қиёмат буд , ки кофаронро бар муъминон роҳӣ набӯд , ва ҳуҷҷатӣ набошад , муъминон дар ноз ва Наим бошанд ,у кофаронроу мунофиқонро бо эшон дар он мушорикат на , чунон ки дар дунё буд . Ва қил :у лни иҷъли аллоҳи ллкоФрини алии алмؤмнин эй алии ҷумлаи алмؤмнин , сбило , ҳатто истأслўҳм ,у лои иъбдўни аллоҳ .

إни алмноФқини иходъўни аллоҳ

Ин мунофиқони биллоҳи феъли мходът бадаст доранд , чунон ки касеро Фрҳибнд , ки зоҳир дигар менамоянд , ва бботн дигаранд ,у раби алъзаҳи ҷзоءи хдоъи эшон боишон диҳад . Ҳар чанд ки аллоҳи азоФти хдоъ бо худ кард , ва гуфт :у ҳўи ходъҳм , аммо айни хдоъ аз аллоҳ раво набӯд , ки хдоъ ботиласт ,у ботил бар вай раво нест , локини ин бар сиблат подош гуфт мходъро бчизӣ ки он монандаи хдоъ вайаст , аммо адласт аз аллоҳ ,у адл ҳақаст . Ва он подош онаст ки эшонро бар сирот нурӣ диҳад , чунон ки мؤмнонро диҳад , то бидон нур бираванду зулмати қиёмат .

Бидон нури зулмат қиёмат бигузоранд , на бас бар ояд то он нури мунофиқони фурӯ кушта шавад ,у мунофиқон дар зулмат мутаҳайир бимонанд , мؤмнонрои бенанд ки дар нур мераванд , гӯйанд : анзрўнои нқтбси ман нўркм . Фриштгони эшонро ҷавоб диҳанд : арҷъўои вроءкми Фолтмсўои нуро . Ин ҷавоби астҳзоء ва хдоъ эшонаст , ҳам чунон ки кофаронро гӯйанд : лои тркзўоу арҷъўои إлии мо أтрФтми фӣа . Муъминон чун он ҳоли бенанд бар нур хеш битарсанд , ки агар кушта шавад . Раби алъзаҳи эшонро мадад аноят фиристад , ва дар дил ва забонашон диҳад то гӯйанд : рбнои أтмми лнои нўрноу ағФри лнои إнки алии кули шайъи ءи қадир .

Ва إзои қомўои إлии алслоаҳи қомўои ксолӣ

БоМалтаи лоами қроءти Ҳамза ва ксоиӣаст ,у маънии ксолӣ , мтсоқлинаст . Яъне гарон ояд бар мунофиқони намоз кардан , аз баҳри онкӣ на ҳақи бенанд бар худ воҷиб . Хабар дурустаст ки Мустафо ( с ) гуфт : « мо боли риҷоли итхлФўни ани салоаи алсбҳ ? луи иълмўни мо Фиҳмои лотўҳои ҳбўо ,у луи дъии аҳдҳми илои мари моӣтини ҳснтин ӯ илои кроъи лоҷоб ,у лақади ҳммти ани омири Фтёнии ани иأтўои бҳзми алҳтби сами омири алмнодии Фиқими болслоаҳи Фأҳрқи алии буюти ақвоми лои ишҳдўни алҷмоъаҳ .

Ироؤни анноси намоз ки кунанд бар дидор мардум кунанд , на атбоъи амри худоиро ъзу ҷл . Мустафо ( с ) гуфт : « ман роءии роءии аллоҳ ба , ва ман самъи самъи аллоҳ ба , أи сомъи халқа ,у ҳқраҳу сғраҳ » .

Ва лои изкрўни аллоҳи إлои қлило

эй лшии ءи қалил ,у ҳўи алднё . Ва қил : яъне болқлил , алрё . Ибни аббос ва ҳасан гуфтанд : зикри мунофиқ аз баҳри он андак хонд ки риёу самъати рост на худоиро , ва агар худоиро будӣ он андак бисёр будӣ . Ҳар чаҳ аллоҳ рад кунад он қалиласт , агар чаҳ бар сӯрат бисёр буд ,у ончӣ қабул кунад бисёрасту фаровон , агар чаҳ басӯрат андак буд . Ва дар хабараст аз Мустафо ( с ) : « тлки салоаи алмноФқ , иқъди аҳдкм ҳатто ткўни алшмси болмғирбон , қоми инқри нқроти комаи инқри алғроб . Лои изкри аллоҳи Фиҳни алои қлило » .

Намози мунофиқро ба айби бнкўҳид : бтأхиру бмроёту бостъҷол .

Музабзабин байни злк эй мтрддини мутаҳайирин байни алкФру алоямон , лисўои бмؤмнини мухлисин ,у лои бмшркини мусарраҳин болшрк , лисўои ман алмуслимӣни Фиҷби ?лаами мо иҷби ллмслмин ,у лисўои ман алкФор Фиؤхз манеҳам мо иؤхзи ман алкФор , Флои маъаи ҳؤлоءу лои маъаи ҳؤлоء . Лои إлии ҳؤлоءи ин « ило » бмънӣ « маъа »аст , чунон ки гуфт : ман أнсории إлии аллоҳ ? эй маъаи аллоҳ . Мегуяд : на бо ӣнонанд , ва на бо эшон .

Ва ман излли аллоҳи Флни тҷди ?лаи сбило эй диноу сбилои илои алтўФиқ . Ривоят кунанд ки Мустафо ( с ) мисл зад муъминроу мунофиқу кофарро , гуфт : мисли эшон чун се касаст ки ҷое мераванду ҷӯӣ пеш ояд эшонро ,у лои бад гузора мебояд кард . Муъмин дар пеши истаду ҷӯии бози барад ва гузора кунад . Мунофиқ аз пас вай дар равад , чун Бамён ҷӯй расад , кофар ӯро мехонд ки бози гирд ки бар ту аз ҳалоки митрсм ,у муъмин ӯро мехонд ва мегуяд : башитоб ки дасткорӣу роҳат эдараст . Он мунофиқ дар миён ҳар ду мтрдд бимонад , на боз гардад ва на фаротар шавад , то ногоҳ хушк равадӣ дар ояд ,у вайро бабрад ва ҳалок кунад . Инаст мисли мунофиқ , пайваста дар шаку шабаҳат ва тӯҳматаст , то ногоҳ марг ӯро фурӯ гирад , ва дар он шаку шабаҳати бимирад .

Въни ибни умри ани расӯли аллоҳ ( с ) қол : « анмо мисли алмноФқ мисли алшоаҳи алғоӣраҳи байни алғнмин , тФри илои ҳзаҳи марау илои ҳзаҳи мараи лои тдрии аиҳмои татаббуъ » .

Пас раби Алъоламин мؤмнонро наҳй кард аз ончӣ мунофиқон мекарданд аз мўолоти яҳуд , гуфт : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои лои ттхзўои алкоФрини أўлёءи ман дуни алмؤмнини ин хитоб бо ансораст , ва ин кофарони ҷуҳудони қризаҳу нзиронд . Мегуяд бо эшон мўолот макунед . أи тридўни أни тҷълўои ллаҳи алайкуми слтонои мубино эй : ҳаҷау узрои мубино . Ин ҳуҷҷат ошкоро онаст ки гуфт : ва ман итўлҳми мнкм Фإнаҳ манеҳам . Ҳар ки пас аз нузули ин оят бо душманони худоӣ мўолот гирифт , бар хештан дуруст кард ки аз эшонам , он ҳуҷҷат ошкоро нест : إни алмноФқини фии алдрки алأсФли ман алнори фии алдрки бскўнро қроءт кӯфӣаст . Боқии бФтҳ «ро » хонанд .

Ва дараку дараки ду луғатаст , чун наҳру наҳру қсу қасасу сатру сатру нашру нашр . Ва дараки поя эй буд мнҳдрро ,у дараҷаи поя эй буд соидро , дӯзах идрокасту атбоқ аз ҳадид ,у биҳишт дараҷотаст аз нур ва аз ҷавоҳир . Қоли абди аллоҳи бен масъӯди фии қавлаи фии алдрки алأсФли ман алнор : эй фии таввобяти ман ҳадиди мқФлаҳи фии алнор , мтбқи алайҳо . Ва ани абди аллоҳи бен умри қол : анашад анноси ъзобои явми алқёмаҳи салоса :

АлмноФқўн , ва ман куфри ман асҳоби алмоӣдаҳ ,у оли фиръавн . Қол : тасдиқи злки фии китоби аллоҳи ъзу ҷл . Фомои асҳоби алмоӣдаҳи Фқўлаҳи ъзу ҷл : Фإнии أъзбаҳи ъзобои лои أъзбаҳи أҳдои ман Алъоламин ,у أмои оли фиръавни Фқўлаҳи таъолӣ : أдхлўои оли фиръавни أшди алъзоб , ва аммо алмноФқўн , Фқўлаҳи таъолӣ : إни алмноФқини фии алдрки алأсФли ман алнор .

Ва қили лҳзиФаҳ : ман алмноФқ ? қол : алзии исФи алислому лои иъмл ба .

إлои аллазӣнаи тобўо яъне : ман алнФоқ ,у أслҳўои алъамали ллаҳ ,у аътсмўои биллоҳу أхлсўои динҳми ллаҳи Фأўлӣки маъаи алмؤмнини алии динҳм , қили маъаи алмҳоҷрину алонсор . Гуфтаанд ки : ин оят далеласт ки куфри мунофиқон аз ҳамаи куфрҳо саъб тарасту сахттар ,у шари он бештар . Набинӣ ки чун эшонро тўбт фармуд ин ҳамаи шроӣти даровард аз ислоҳу эътисому ихлос , он гуҳ бохр гуфт : Фأўлӣки маъаи алмؤмнин , ва нагуфт : Фأўлӣки ҳам алмؤмнўн . Ва он гуҳи музди муъминон дар тсўиФи афканд , бсбби онкии эшонро дар эшон баст , гуфт :у сўФи иؤти аллоҳи алмؤмнини أҷрои ъзимо .