Қавлаи таъолӣ : إни аллазӣнаи иأклўни أмўоли алитомии злмои алоиаҳ . . . Ин оят дар шаъни қайиони мстҳл фурӯ омад , эшон ки мол ятемон хуранд бноҳқ ва ин онаст ки қайи беш аз он музд ки вайро буд бмърўФ . Аз моли ятем бар гирад . Мақотил ҳён гуфт : мардӣ буд аз қабӣлаи ғтФон , ӯро мрсди бен зайд мегуфтанд , писари бародари ваии ятем буд ,у моли он ятем дар таҳти вилояту тасарруфи вай буд . Даст дар ниҳод ва аз он моли ятеми ончӣ хост барграфт ва хӯрд ва дошт . Раби Алъоламин дар шаъни ваии ин оят фиристод .

إнмои иأклўни фии бтўнҳм норо яъне оқибату саранҷоми хӯрандаи моли ятем оташаст . Ин ҳамчунонаст ки Мустафо ( с ) гуфт касеро ки аз перояи заррин ё симин об хӯрд : анмои иҷрҷри фии батнаи нори ҷаҳаннам , яъне оқибат вай онаст ки ботш расад . Ва қол ( с ) : албҳри нори фии нор , эй оқибатаи кзлк .

Ва зикри бутун дар ояти басти сухани рост ,у таъҷили ваъидро , чунон ки гӯйанд : фалони чиз тавқ карданд дар гардани вай ,у тавқи худ дар гардан буду чашми вай аз чашм хона баркашанд ,у чашми худ дрчшми хона буд , ва ин аз мабсутҳои қуръонаст , чунон ки қўлҳми бأФўоҳҳму иқўлўни бأлснтҳму лои тхтаҳи биминк .

Ва сислўни съирои бзм ё қроءти шомӣу абӯ бикраст . Мегуяд : эшонро дрорнди ботш , назираи қавла : сأслиаҳи сқр , сўФи нслиҳм норо . Боқии қроءи бФтҳ ёء хонанд , яъне дршўнди эшон ботш , назираи қавла : إлои ман ҳўи соли алҷҳим , ҷаҳаннами ислўнҳо , лои ислоҳои إлои алأшқӣ . Иқоли слити алнор эй дхлтҳо ,у аслитаҳи алнор , эй алқитаҳи фӣҳо . Садӣ гуфт : рӯзи қиёмат ҳар қавмиро нишонеаст ки халқи эшонро бон нишон бишносанду хӯрандагони моли ятемро бноҳқ , нишон онаст ки оташ аз даҳани эшону гӯшу бинӣ ва ду чашми эшон май тобад . Ҳар кас ки дар эшон нигарад , донад ки эшон моли ятеми бзлм хӯрдаанд .

Вқол алнабӣ ( с ) : « рояти лайлаи асрӣ бе қўмои ?лаами мшоФри кмшоФри алإбл , қади вкли баҳами ман иأхзи бмшоФрҳм , сами иҷъли фии аФўоҳҳми схрои ман нори ихрҷи ман асоФлҳм . Қиллат ё Ҷабраил : ман ҳؤлоء ? қол : ҳؤлоءи аллазӣнаи иأклўни أмўоли алитомии злмои إнмои иأклўни фии бтўнҳм норо .

Съиро номӣаст оташро ки барафрӯхта бошанд ва гарм карда , гӯйанд : дарака шашумаст аз даракоти дӯзах , иқоли астърти алнори тстър ,у съртҳои Фҳии мсъўраҳ ,у ноқаи мсъўраҳ , баҳои сър эй ҷунун ,у фалони мсъри ҳарби азои кони ишълҳо .

Қавлаи таъолӣ : иўсикми аллоҳи алоиаҳ дар садри исломи ҳукми мироси чунон буд ки босаломи мирос май бурданд , ҳар ки дар дайн ислом омадӣ аз мусулмонони мироси барадӣ , агар қаробат будӣ ва гарна , пас ин ҳукми бъқди савганди бародарӣ бо якдигари гуфтани мансӯхи гашт ва ин оят фурӯ омад :у аллазӣнаи ақдати أимонкми Фотўҳми нсибҳм .

Мустафо ( с ) миёни муҳоҷиру ансор бародарӣ дод ,у якдигарро мегуфтанд : дамии дмку молии молик ,у змтӣ , змтк , тнсрнӣу ансрк , трснӣу арск . Ин ақди миён эшон бирафтӣ , ва аз якдигари бойени ақди мироси бурдандӣ . Пас ин ҳукми мансӯхи гашти бҳҷрт ,у носихи ин буд : мо лаками ман влоитҳми ман шайъи ء ҳатто иҳоҷрўо . Пас ҳар ки муҳоҷир будӣ мироси барадӣ , ва агар чаҳ хешованд набӯдӣ , ва ҳар ки муҳоҷир набӯд ӯро мирос набӯд агар чаҳ хешованди наздик буд . Пас ин ҳукм низ мансӯхи гашти бойени оят ки :у أўлўои алأрҳоми бъзҳми أўлии ббъзи фии китоби аллоҳ . Пас баёну шарҳи ин оятро раби Алъоламин иўсикми аллоҳ фурӯ фиристод .

Баъзе муфассирон гуфтанд : ин ояти алӣ алхусус дар шаъни саъди бен алрбиъ фурӯ омад ки рӯзи аҳад кушта шуд . Зан вай омад бар Мустафо ( с ) , ва гуфт : ё расӯли аллоҳи ман зани саъди бен алрбиъам , ки рӯзи аҳад дар маърака бо ту буду шаҳиди гашт ва инак ду духтари бмни бгзошт . Агар эшонро мол набошад каси эшонро бизанӣ нахоҳад , ва ман дармонам , ва он моли падари эшон чандон ки буд бародари вай ки ъам ин духтар конаст бар гирифт .

Расӯл худо гуфт он занро : ки интизор куну гӯши дор ки аллоҳи таъолӣ дар кори шумо оят фиристад ва ҳукм кунад . Он зан рафту дигари бор боз омад ва мегирист . То дарин буданд .

Ҷабраил омад ва оят оварад : иўсикми аллоҳи фии أўлодкм . . . Расӯли худои он ъам эшонро бар хонд ва гуфт : аз он мол ки бар гирифтӣ ду сики духтарони саъди рост , ва ҳашт як зани вайро ,у боқӣ ки бимонад туроу аввали мирос ки дар ислом қисмат карданд ин буд .

Он гуҳи расӯли худо ( с ) гуфт : ани аллоҳи таъолии лами ирзи бмлки муқаррабу лои набии мурсал ҳатто тؤтии қисмаи алтркот ,у аътии кули зии ҳақи ҳуққа , алои лои васӣаи лўорс .

Иўсикми аллоҳи васият ки аз ҷиҳат аллоҳ ояд фарзи муҳкам буд . Мегуяд : иФрзи аллоҳи алайкуми фии аўлодкми баъди мўткм . МиФрмоиди аллоҳи таъолӣ , ва бар шумо мефарз кунад дар кори фарзандони шумо пас марги шумо . Ллзкр мисли ҳаззи алأнсиини дарин ояти баёни мироси писарон ва духтаронаст ,у мироси падару модар . Аммо писарон ки мирос баранд бтриқ тъсиб баранду маънӣ тъсиб онаст ки чун ворис худӣ бошад танҳо , моли ҳамаи вайро буд , агар соҳиби фарз бо вай буд ҳар чаҳ аз саҳҳоми зўии алФрз басар ояд вайро бошад ,у писарро ҳаргиз аз мироси маҳрӯм ва маҳҷӯб накунанд , ало агар монеъӣ аз мавонеъи мирос чун куфру рқу қатл дар ваии мавҷӯд буд ва то писар дар ҷой буд фарзанди писарро дар мирос насиб нест , ва чун писар намонад фарзандони ваии биҷой ӯ бошанд дар мирос . Аммо духтарони соҳиб фарз бошанду маънӣ фарзят онаст ки эшонро аз мироси баҳраи муайяни номзад буд . Агар ду духтар буданд ё бештар , фарзи эшон ду сикаст , чунон ки аллоҳ гуфт : Фإн кун нсоءи фавқи аснтини Флҳни слсои мо тарк , ва агар яке бошад духтар , фарзи вай нима моласт , чунон ки гуфт :у إни канти воҳидаи Флҳои алнсФ .

Нофеъ « воҳида » брФъи хондау бойени қроءти кони маънии ҳудус ва вуқуъ дорад ки онро хабари нгўинду духтаронро ин фарз ки гуфтем номзадаст магар дар он ҳол ки бо эшон писарон бошанд , ки пас бсбби писарон « асаба » шаванд ,у бтриқ тъсиб гиранд чунон ки гуфт раби Алъоламин : ллзкр мисли ҳаззи алأнсиин ва чунон ки писарони ниўФтнди духтарони ҳам ниўФтнд , алои бмонъи куфру рқу қатл . Аммо фарзандони духтарони зўу алорҳом , ба мазҳаби шофиӣу молику Довӯди зўу алорҳом ворисон набошанду бмзҳби Аҳмаду абӯи Ҳанифа , агар аз ворисони асабау соҳиби фарзи ҳеҷ кас набошад эшонро дар мироси насиб буд . Аммо падари гоҳ асаба бошаду гоҳи соҳиби фарз ,у гоҳи ҳам асаба ва ҳам соҳиби фарз : агар бо вай писар мет буд ё писар писар мет , он гуҳи соҳиби фарз буд , фарзи ваии сдс буд . Чунон ки раб Алъоламин гуфт :у лأбўиаҳи лкли воҳиди мнҳмои алсдси ммои тарки إни кони ?лаи валад ва агар бо ваии духтар буд ё духтари писар , ӯ ҳам сдсаст бФрзит ва ҳам боқии бтъсиб ва агар бо ваии ҳеҷ фарзанд набӯд пас асаба бошад ,у бтриқи тъсиби мироси барад ва чунон ки фарзандонро ҳуҷб ва ҳурмон нест алои бмонъи рқу куфру қатл , падару модари ҳам чунонаст . Аммо модари соҳиб фарзаст ,у фарзи ваии гоҳ сдсасту гоҳи сулс : агар бо вай фарзанд мет буд ё фарзанд писар мет , фарзи ваии сдс буд , чунон ки аллоҳ гуфт :у лأбўиаҳи лкли воҳиди мнҳмои алсдси ммои тарки إни кони ?лаи валад , ва агар бо вай фарзанд мету фарзанд писар мет набошад пас фарзи вай сулс бошад , чунон ки аллоҳ гуфт : Фإни лами икни ?лаи валаду варасаи أбўоаҳи Флأмаҳи алслси магар дар ду масъалау ҳумои завҷу абӯон ,у завҷау абӯон , ки дарин ду масъала , аввали насиби соҳиби фарз ки бо вайаст берун кунанд , пас сулс ончӣ бимонад бмодр диҳанд , на сулси ҳамаи мол ва агар бо модари ду бародар ё ду хоҳар мет буд аз ҳар ҷиҳат ки бошад фарзи вай сдс бошад чунон ки аллоҳ гуфт : Фإни кони ?лаи إхўаҳи Флأмаҳи алсдси ин ахўаҳи ӣнҷои ҳам ихвонаст ва ҳам ахўаҳ , ки араби ду чиз ҷамъ шуморанд , чунон ки гуфт : қолтои أтинои тоӣъин , ва нагуфт тоӣъин , Фқди сғти қлўбкмо , ва нагуфт « қлбокмоу алмънии фӣа : ани алҷмъи анмои саммии лأнаҳи иҷмъи баъзаи илои баъз , Фозои ҷамъи инсони илои инсони Фҳўи ҷамъи идли алайҳи алхбр ,у ҳўи қавла ( с ) : аснони Фмои фавқҳо ҷимоъа .

Ҳамзау ксоиии Фломаҳи бкср алиф хонанд , аз баҳри онкии змаҳи миёни ду касра сақил доранд . Боқии бзм алиф хонанд , рҷўъои фӣҳо илои алأсл . Ман баъди васӣаи иўсии баҳои қроءти ?маккейу шомӣу абӯи бикри баҳри ду ҷойгаҳи бФтҳ содаст бар феъли маҷҳӯл , боқии бкср сод хонанд ,у ихтиёри бӯи убайдау бӯи ҳотам касраст , аз онкӣ зикр мет аз пеш рафт ,у асноди феъл бо вайаст . Ва муаййиди ин қроءти он ду ҳарф дигараст : иўсину тўсўн ,у маънӣ оят онаст ки ин мироси пас аз он қисмат кунанд ки васиятӣ ки мет карда бошад биҷой оварда бошанд ,у аўомӣ ки бар вай буд гзордаҳ бошанд .

Ва тартиби ин аҳком чунонаст ки : чун касеро фармони ҳақ дар расад , аз асли моли ваии ибтидои бтҷҳизу ткФин вай кунанд бмърўФ , чунон ки исроф накунанд , ва бар ворисони иҷҳофӣ ва зарарӣ наёранд , пас агар динӣ бошад бар вай , бигузоранд ,у змти вай аз он барӣ кунанд ва агар дайну тарка ҳар ду баробар оянд пас на танфизи васият буд онҷо , ва на қисмати маворис ки қзоءи диўну ҳуқуқи мардум бар ҳар ду мақдамаст ва ҳамчунин ҳуқуқи худои ъзу ҷл чун зкоаҳу куффорату назру ҳаҷи бмзҳби шофиӣ бар васияту мирос мақдамаст . Аммо бмзҳби молику абӯи Ҳанифаи ин ҳуқуқи худои ъзу ҷл агар дар он васият кунад аз сулси мол берун кунанд , ва агар васият накунад худ Аслан биўФтд ,у далели шофиӣ ( рз ) хабар хсъмиаҳаст , қолат : ё расӯли аллоҳ ! ани абии шайхи кабӣри лои истмски алии алроҳлаҳ , аи Фأҳҷи анҳу ? қол : أи раъйати луи кони алии абики дайни أи канти тқзинаҳ ?

Қолат : нъм . Қол : дайни аллоҳи аҳқ , қолҳо слосо .

Обоؤкму أбноؤкми лои тдрўни أиҳми أқрби лаками нФъои ин тарҷеҳи падарон ва модаронаст бар дигари ворисон . Мегуяд : шумо ндонед ки аз эшон кист шуморо беҳтару бакори омадатар , яъне ки эшон шуморо дар ҷудоу манфиат мткоФӣанд , ҳар ду бакори омадау наздики манфиат . Маънӣ дигар гуфтаанд ки : шумо ндонед ки аз эшон кадоми яке дар дунёи шуморо бакори омада тараст то мирос буи диҳед ,у истеҳқоқ дар вай шиносед ,у локини аллоҳи худ ин Фроӣз биниҳод , ва ин қисматҳо ёд кард , ва боз бурид бҳкмту дониши хеш , ва агар бшмо боз гузоштӣ шумо надонистед ки аз эшон ки сӯдмандтараст шуморо ?у кор бар шумо табоҳи гаштӣ ,у моли зойеъ ва гуфтаанд маънӣ онаст ки : шумо ндонед ки Фрдодри қиёмат аз эшон кадоми яке шуморо бо нафъ тар бошад ,у бакори омадатар . Ибн аббос гуфт : атўъкми ллаҳи ъзу ҷли ман алобоءу алонбёءи арФъкми дараҷаи явми алқёмаҳ , ҳар ки имрӯз дар дунёи худоиро фармони бурдортар , фардо дар қиёмати дараҷаи ваии бартар ,у манзалати ваии наздики ҳақи бузургвортар . Агар падарро дараҷаи бартар аз дараҷаи фарзанд буд , раби Алъоламин вайро шафиъ фарзанд кунад , то бшФоъти падари дараҷаи фарзанди бдрҷаҳ падар расад , ва агар фарзандро дараҷаи бартар буд , аз баҳри падар шафоат кунад , то ӯро бдрҷаҳи фарзанди расонад . Яъне ки шумо имрӯз ндонед ки фардои дараҷаи кадоми яке бартар буд ,у нафъ аз кадоми яке талаб бояд кард .

Фаризаи ман аллоҳи إни аллоҳи кони ълимои ҳкимои ълимои болошёء қабл халқҳо , ҳкимои Фимои дбри ман алФрз . Фаризаи насби алии улҳоли алмؤкдаҳи ман қавла :у лأбўиаҳ , эйу лأбўиаҳу лҳؤлоءи алўрсаҳи мо зкрнои мФрўзо , ФФризаҳи мؤкдаҳи лқўлаҳи таъолӣ : иўсикми аллоҳ . . .

Ва лаками нисфи мо тарки أзўоҷкми дарин ояти баёни мирос шавҳаронасту ҷеффатони эшон ,у мирос авлодам . Аммо шавҳари соҳиб фарзаст ,у фарзи ваии гоҳ нима бошаду гоҳи чаҳор як : агар бо ваии фарзанд зан набӯд ва на фарзанди писараш , фарзи вай нима бошад , чунон ки аллоҳ гуфт :у лаками нисфи мо тарки أзўоҷкми إни лами икни лҳни валад ва агар бо ваии фарзанд буд аз вай ё аз шавҳарии дигар , ё бо ваии фарзанди писари зан буд , фарзи ваии чаҳор як бошад , чунон ки гуфт : Фإни кони лҳни валади фалаками алрбъи ммои тркни ман баъди васӣаи иўсини баҳои أўи дайн .

Аммо занони мнкўҳаҳ агар яке бошад то чаҳор , фарзи эшон рубъаст ё самани миёни эшон басӯиат : агар бо эшон фарзанд шавҳар набӯд ва на фарзанди писараш , фарзи эшон рубъаст яъне чаҳор як . Чунон ки аллоҳ гуфт :у лҳни алрбъи ммои трктми إни лами икни лаками валад ва агар бо зани фарзанд шавҳар бошад , аз вай , ё аз зании дигар , ё фарзанди писараш , фарзи вай саман бошад яъне ҳашт як , чунон ки гуфт : Фإни кони лаками валади Флҳни алсмни ммои трктми ман баъди васӣаи тўсўни баҳои أўи дайн .

Ва إни кони раҷули иўрси кулолаи أўи амрأаҳи алоиаҳи тақдир оят онаст ки :у ани кони раҷул ӯ амрأаҳи иўрс . Кулола . Ҳар ворис ки на падар бошад ва на фарзанд ӯро кулола гӯйанд , ва ҳар мўрс ки аз вай на падар монад ва на фарзанд ӯро кулола гӯйанд . Пас кулола номӣаст ҳам ворис ва ҳам мўрсро . Агар гўӣим ки мўрсаст иштиқоқи он аз кул насабааст ,у ҳўи азои лами ибқи ман қутби насабаи аҳад . Ва агар гўӣим ки ворисаст иштиқоқи он аз иклиласт ,у ҳўи алзии итклли болрأс , эй иҳит ба , Фкأни алклолаҳи ткллўои болмити ман ҷавонибау ҳаволӣа ,у алўлди хориҷи ман злку кзлки алўолд . Ва дарин оят кулола метаст мўрс , ва мансӯбаст бар ҳол .

Маънӣ онаст ки : агар мардӣ ё зании бимирад ки аз вай мирос баранд дар ҳоли кулола , ки азу на падар монад ва на фарзанду ?лаи أхи أўи أхт ва ӯро бародарӣ буд ё хоҳарӣ , яъне аз модар .

Иҷмоъ уммат онаст ки ин бародару хоҳар ҳар ду аз ҷиҳат модаранд ,у далели барин қроءти саъди бен абӣ вқосаст :у ?лаи ах ӯ أхт манам , Флкли воҳиди мнҳмои алсдс ҳар яке азин бародару хоҳари ҳам модари шаш як моласт . Фإни конўои أксри ман злки фаҳми шуракои фии алслс агар ду бошанд ин авлодам , ё бештар аз ду , чандон ки бошанд насиби эшон се як бошад , қисмат кунанд миёни эшон ин се як , басӯиат , наринау модинаҳи яксон ва агар бо авлодам падар мет бошад ё падари падар , ё фарзанд мет , ё фарзанди писараш , пас эшонро мирос набӯду биўФтнд .

Ман баъди васӣаи иўсии баҳои أўи дайн

Қоли алии бен абии толиб ( ъ ) : « анкми тқрўни алўсиаҳ қабл аддӣну бдأи расӯли аллоҳи боладин қабл алўсиаҳ » , ҳар чанд ки аллоҳи таъолии ибтидо бўсит кард он гуҳ дайн гуфт , аммо расӯли худо ки мубини аҳкоми шариъат буд ,у амини даргоҳи иззати ибтидо бад-ӣн кард дар мол мет , он гуҳи бўсит . Яъне ки ояти ақтзоء ҷамъ мекунад на ақтзоءи тартиб . Ва иҷмоъи уламо ва фуқаҳо онаст ки дар таркати нахусти қзоء дайнаст , пас танфизи васият , пас тақвими саҳҳому қисмати маворис .

Ғайри мзор яъне ман ғайри адхоли алзрри алии алўрсаҳи болўсиаҳ . Мегуяд он васият ки мўсӣ кунӣ набояд ки газанди афканд бар вараса , ё зӣонеи орад ки мирос дар эшон лоғару танги кандӯ муфассирон гуфтанд : ин зарар онаст ки васият кунад бад-ӣнӣ ки бирав нест , ё иқрор диҳад аз баҳр касе ки ҳеҷ чиз аз вай бирав набошад ,у мақсӯди вай дар он иқрори васият , азрори вараса буд . Мустафо ( с ) гуфт : « лои зарару лои азрори фии алислом » .

Ман қатъи миросои фарзаи аллоҳи қатъи аллоҳи миросаи ман алҷнаҳ .

Васӣаи ман аллоҳи ин астқсоасту ташдиди азим , ва аз аллоҳи таъкӣд бар мусулмонони миёни ду васият , бовел гуфт : иўсикми аллоҳ , ва бохр гуфт : васӣаи ман аллоҳ .

Ва аллоҳи алӣами Фимои дбри ман ҳзаҳи алФроӣз . Ҳалими ъмни Асоаи бтأхири уқубата .

Тлки ҳудӯди аллоҳи алоиаҳ . . . Ин таъйини саҳҳому қатъи ансбо ва андозҳоаст аз худои ъзу ҷл . Он гуҳи ваъдаи дори эшонро ки фармони худоу расӯли биҷои оранд , ва аз андозҳои ваии дрнгзрнд , ббҳшти боқӣу нози Наими ҷовдонӣ .

Гуфт : ва ман итъи аллоҳу расӯлаи идхлаҳи ҷиноти тҷрии ман таҳтҳо алأнҳори холидин фӣҳоу злки алФўзи алъзими идхлаҳи биё ,у ндхлаҳи бнўн ҳар ду хондаанд . Бнўн дар ҳар ду ояти қроءти маданӣ ва шомӣаст алии хитоби алмулук , ва ин ахбори бнўн , маъаи тақаддуми зикр аллоҳ ҳамчунонаст ки ҷой дигар гуфт : бали аллоҳи мўлокму ҳўи хайри алносрини снлқӣ . Боқии қро дар ҳар ду оят биё хонанд блФзи ғайбат , зеро ки зикри аллоҳ мутақаддимасту алмънӣ : идхлаҳи аллоҳ . Мегуяд : дар ореми эшонро дар он биҳиштҳо , бо нозу Наим ,у Фўзи азим , ки ҳар биҳиштиро дар даҳ ангушти ангуштарӣ буд . Нақши нигини он ангштриҳо яке онаст ки : саломи алайкуми тбтми Фодхлўҳои холидин . Дувуми адхлўҳои бсломи злки явми алхлўд . Сиўми أўрстмўҳои бмои кантами тъмлўн . Чаҳоруми рифъати ънкми алҳмўму алأҳзон . Панҷуми албснокми алҳллу алҳлӣ . Шашуми зўҷнокми алҳўри алъайн . Ҳафтуми лаками фӣҳо мо тштҳиаҳи алأнФсу тлзи алأъин . Ҳаштуми роФқтми алнабӣину алсдиқин . Нуҳуми сртми шбонои лои тҳрмўн . Даҳуми скнтми фии ҷавории лои иўзии алҷирон . Ин саранҷом эшонаст ки худоу расӯлро тоъат доранд , ва андозҳои шаръи биҷои оранд .

Ва саранҷоми эшон ки нофармон оянд , ва аз андозҳо гузоранд , онаст ки бсхту нқмт ҳақ расанд , чунон ки гуфт : ҷли ҷалола : ва ман иъси аллоҳу расӯлау итъди ҳудӯдаи идхлаҳ норо холдои фӣҳоу ?лаи азоби маин , азоби маин азоби хор кунандааст , ва он хорӣ навмидӣаст . Дар миёни слослу анколу зақум ва ғуслин чунон бимонанд ки якборагӣ навмед шаванд , наузи биллоҳи ман сӯъи алқзоءу дараки алшқоء .