Ин сӯраи алмоӣдаҳи сад ва бист оятаст баъдади кӯфӣон , ва ду ҳазор ва ҳаштсад ва чаҳор калима ,у ёздаҳи ҳазор ва нуҳсад ва сӣ ва се ҳарфаст . Ҳама дар Мадина аз осмони брсўли худо фурӯ омад , гуфтаанд магари як оят : алиўми أкмлти лаками динкм ки ин дар ҳаҷаи алўдоъ фурӯ омад , ки расӯли худо дар Арафот буд бар ноқаи ъзбо .

Ва дар хабараст ки расӯли худо дар хутбаи ҳаҷа алўдоъ гуфт : « ё аиҳо анноси ани сӯраи алмоӣдаҳи ман охири алқуръони нзўло , Фоҳлўои ҳалолҳоу ҳрмўои ҳаромҳо » .

Гуфт : ин сӯраи алмоӣдаҳ дар охири аҳди мо фурӯ омад , ҳалол омад ҳалол доред ,у ҳароми он ҳаром доред ,у Фризҳоӣ он бишносед . Бӯ майсара гуфт : дарин сӯраи ҳштдаҳ фаризааст ки дар дигар сӯратҳо нест : таҳрими алмитаҳу алдму лаҳми алхнзир ва мо аҳли лғири аллоҳ бау алмнхнқаҳу алмўқўзаҳу алмтрдиаҳу алнтиҳаҳ ва мо акли алсбъ ва мо забҳи алии алнсбу алостқсоми болозлому таҳлили таоми аллазӣнаи аўтўои алкитобу алмҳсноти ман аллазӣнаи аўтўои алкитобу алҷўорҳи мклбину тамоми алтҳўру азои қмтми илои алслоаҳи Фоғслўои вҷўҳкм ,у алсорқу алсорқаҳи Фоқтъўо , мо ҷаъли аллоҳи ман бҳираҳу лои соӣбаҳу лои всилаҳу лои ҳом .

Абӯ слмаҳ гуфт : расӯли худо ( с ) чун аз Мадинаи бозгашт ба алӣ ( ъ ) гуфт : « ё алӣ ! ашърти анаи нзлти алии сӯраи алмоӣдаҳу неъмати алФоӣдаҳ ? ! » .

Ва ривояти абӣ каъбаст аз расӯли худо ки : ҳар ки сӯраи алмоӣдаҳ бар хонд вайро баъдад ҳар ҷуҳудӣу тарсое ки дар дунёаст даҳ некӣ банависанд , ва даҳ бадӣ аз девон вай баргиранд , ва даҳ дараҷа дар биҳишти вайро бифзоианд . Ва дар ин сӯра на оят мансӯхаст чунон ки расем бони шарҳи диҳем ,у шонздаҳ ҷойгоҳ гуфт дар ин сӯра ки : ё أиҳои аллазӣнаи омнўо .

« бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳим » ривоятаст аз шуъабӣу маймуни бен Меҳрон ки дар абтдоءи ислом ҳар чаҳ менавиштанд ифтитоҳ бад-ӣн карданд ки « бсмки аллоҳам » , то он гуҳ ки « бисмии аллоҳ » фурӯд омад , пас « бисмии аллоҳ » менавиштанд , ва барин ақтсор мекарданд , то оят омад ки : қул адъўои аллоҳи أўи адъўои арраҳмони пас ҳама дар ҳам пайвастанд ва бинвиштанд : бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳим .

Ҷобири бен абди аллоҳ ривоят кунад ки Мустафо ( с ) бмн гуфт : ё ҷобир ! ифтитоҳи бнмоз чун кунӣ ? гуфтам ки : бигӯям « алҳмди ллаҳи раби Алъоламин » . Гуфт : ё ҷобир ! аввал бигӯ : « бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳим » . Ва дар хабараст ки Оишаи заниро фармуд ки ҷомае бар дузад чун дӯхта буд бо вай гуфт : « أи зикрати аллоҳи ҳайни бдأти фӣа ? » чун оғоз кардӣ бисми аллоҳ гуфтӣ ? гуфт : на . Гуфт : бози шикоф ,у баноми худо ибтидо кун . Ва дар хабараст аз Мустафо ( с ) ки ҳеҷ набишта ки бар он номи худо буд , бар замин науфтад ки на раби Алъоламин касеро нингизд ки аз замин бардорад ,у ҳурмати он нигаҳ дорад , пас он гоҳ ӯро бойени сабаб дар биҳишти орад .

Қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « актбўҳои фии ктбкм ,у азои ктбтми тклмўои баҳо » ,у қоли ибни аббос : « азои ктбтмўҳои Фоқрؤҳои ?фонҳо ҳаии алшоФиаҳи ман кули доء » ,у тафсиру маъонӣу фазоъили ояти тсмити бшрҳ аз пеш рафт .

Қавлаи таъолӣ : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои أўФўои болъқўди ибн ҷриҳ гуфт ин бар хусӯси аҳли китоби рост , ва маънӣ онаст ки эй шумо ки бктобҳои пешини имони овардед , аҳдӣ ки бо шумо кардаам ,у паймонӣ ки бастаам дар кори Муҳамад ( с ) ва дар набуввати вай , он аҳду паймон биҷой оред ,у бўФоءи он бози оӣид ,у баёни ин аҳд онаст ки раб Алъоламин гуфт :у إзи أхзи аллоҳи мисоқи аллазӣнаи أўтўои алкитоби лтбиннаҳи ллноси алоиаҳ . Ҷумҳӯри муфассирон бар онанд ки : ин хитоб бар умумаст , муъминони уммати Муҳамадро мефармоед ки аҳдҳо ва ақдҳо ки бо худо ва бо халқ кунед вафо кунед ва басар бурид . Аммо аҳд ки бо худо кунед назрасту тавбау савганду амсоли он ,у аҳд бо халқ ақдҳоасту въдҳо ва шартҳо дар мбоиъоту муомилоту мнокҳот ,у аҳди змӣу мстأмни ҳам аз ин бобаст .

Рӯй инси бен молики қол : қул мо хтбнои расӯли аллоҳ ( с ) алои қол : « лои имони лмн лоамона ?ла ,у лои дайни лмни лои аҳди ?ла » .

Ва ани алӣ ( ъ ) қол алнабӣ ( с ) : « ман омили анноси Флми излмҳм ,у ҳдсҳми Флми икзбҳм ,у ваъдаами Флми ихлФҳм , Фҳўи ммни кмлти мрўءтаҳ ,у зуҳрати адолата ,у ваҷабати ухуввата ,у ҳурмати ғайбата » .

أҳлти лаками бҳимаҳи алأнъоми ин бози суханӣ дигараст ки даргирифт . намегуяд : хӯрдани гӯшти бҳимаҳи алонъоми шуморо ҳалоласту кушода , ва ин аз баҳр он гуфт ки аҳли ҷоҳилияти онро бар худ ҳаром карда буданд . Ҷои дигар аз ин кушода тар гуфт : қул ман ҳарами зинаи аллоҳи алтии أхрҷи лъбодаҳу алтиботи ман алрзқ ? . Ҷой дигар гуфт :у ҳрмўои мо рзқҳми аллоҳи аФтроءи алии аллоҳи қади злўо . Ва анъом шутурасту гову гӯсфанд , бадалел онкӣ гуфт : ва ман алأнъоми ҳмўлаҳу Фршо . Пас тафсили он бойени се берун дод , гуфт : смониаҳи أзўоҷи ман алзأни аснини илои охири алоитин . Шуъабӣ гуфт : бҳимаҳи алأнъом бачааст дар шикам , чун модарро бикашанду бача дар шикам мурда ёбанд он ҳалоласт . Мустафо ( с ) гуфт : « зкоаҳи алҷнини зкоаҳи ИМА » .

Ибни аббоси мода говӣ дид кушта , ва бача дошт дар шикам . Ибни аббоси бони бача ишорат кард , гуфт : « ҳозои ман бҳимаҳи алонъоми алтии аҳлти лакам » . Клбӣ гуфт : « бҳимаҳи алأнъом » ваҳш биёбонеанд : оҳӯу хргўру гови кӯҳӣ , ва ҳар чаҳ сайди он мубоҳаст . Аммо то шутур дар он набӯд онро анъоми нгўинд , ки нъм босл номӣаст шутурро , ва он дигар табаъанд ,у бҳимаҳи бастаи забон буд , яъне астбҳми алайҳои алмнтқу кзлки самяти алъҷмоء , лони алмнтқи астъҷми алайҳои Флми тФсҳ ба . Ва бҳимаҳу анъом ҳар ду яксонанд аммо чун блФз мухталиф буданд азоФт раво доштанд ҳамчун ҳақи алиқин ,у ҳақи ҳам яқинаст ,у анмои азиФи илайҳи лохтлоФи аллФзин .

إлои мо итлии алайкум яъне ғайр мо наҳй аллоҳи ъзу ҷли ани аклаҳи ммои ҳарами алайкуми фии алқуръони иқрأи алайкум ,у злки фии қавла : ҳурмати алайкуми алмитаҳу алдму лаҳми алхнзири илои қавла ва мо забҳи алии алнсб ,у кзлки фии қавлаи таъолӣу тақаддус :у лои тأклўои ммои лами изкри исми аллоҳи алайҳу إнаҳи лФсқ . намегуяд : бҳимаҳи алонъоми шуморо ҳалоласт магари ончӣ дар қуръон бар шумо ҳаром карданд дарин ду оят ки гуфтем . Он гоҳ гуфт : ғайри маҳаллии алсиду أнтми ҳарами он чунон ки дар ҳоли эҳроми чизеи азин сайд ки гуфтем ҳалол доред ки он ҳам ҳалол нест , муҳаррамро ҳалол нест ки сайд барканд , аммо сайд баҳр равост ,у шарҳи ин дар охир сӯра бияёд биҷои хеш . Иқол : раҷули ҳарому ҳараму муҳаррам ,у ҳалолу ҳалу маҳали мардроу занро ҳаром гӯйанд . إни аллоҳи иҳкми мо ириди исбту ибрми мо ирид ,у имнъу иҳрми мо ирид .

Мардӣ буд дар рӯзгори хеш ӯро кундӣ гуфтандӣ , рои аҳл зндқаҳ дошт . Асҳоби вай ӯро гуфтанд : аъмли лно мисли ҳозои алқуръон . Мисли ин қуръон аз баҳр мо бисоз . Гуфт : оре бисозам чизе мисли он . Пас рӯзгории худро дар ҳиҷоб дошт , ва азлат гирифт , ва дарин андеша бимонад . Охири рӯзӣ бурун омад , гуфт : ман натавонистаму каси худ тоқат он надорад ки мисли қуръон биорад . Ман дар мусҳаф нигаҳ кардам , ва дарин оят ки дар абтдоءи сӯра алмоӣдаҳаст андеша кардам ,у бондозаҳи ду сатри ҳам амраст бўФо , ҳам наҳйаст аз дурӯғу ғдр , ва ҳам таҷлил бар умум , ва ҳам истисно аз ҷамъ , ва ҳам ихтиёр аз қудрат , ва ҳам исботи ҳукм . Ин маъонӣ дар ду сатр ҷамъ карда , ва ин дар тоқати ҳеҷ башар набошад , ки ҷамъи ин маъонии ҷуз дар муҷалладӣ натавон кард .

ё أиҳои аллазӣнаи омнўои лои тҳлўои шаъоъири аллоҳи сабаби нузули ин ояти он буд ки : мардӣ буд ӯро ҳтим мегуфтанд , номи ваии шриҳи бен збиъаҳи бен ҳинди бен шрҳили албкрӣ , пеши расӯл худо омад , ва гуфт : илои мо тдъўно ? моро ба чаҳ май хуоне ё Муҳамад ? гуфт : « илои шҳодаҳи أни лои илоҳи алои аллоҳу ақоми алслоаҳу аитоءи алзкоаҳ » .

Ҷавоб дод ки : ин некасту локини маро дар қабӣлаи худ амироннду сарварон , ва бе раъии эшон корӣ накунам ва ақдӣ набандам .

Акнӯн рӯм ва ин ҳадиси барояшон арз кунам . Агар эшон мусулмон шаванд ман бо эшонаму ҳамаро пеши ту орм . Ин бигуфт , ва берун шуд ,у расӯли худои пеш аз он бо ёрон гуфта буд ки : « идхли алайкуми раҷули ман рабеъаи итклми блсони шайтон » , ва он соъат ки берун шуд , расӯл ( с ) гуфт : « лақади дахли бўҷаҳи кофар ,у харҷи бъқбии ғодр , ва мо алрҷли бмслм » .

Ин мард ки даромад мусулмон нест . Бираве кофарона даромаду бпоиии ғодронаҳ берун шуд ,у бароа дар чун мешуд бчрндгони аҳли Мадина дар расед ,у ҳамаро дар пеш гирифт , ва ба имомаҳ ронад ,у бароа дар ин раҷаз мегуфт : шеър

Ҳозои авони алшд Фоштдӣ зем мусулмонон бар асар вай бирафтанд , то воситонанд , натавонистанд , ва оҷиз бозгаштанд . Дигари сол чун расӯли худоу мусулмонони бқсди умра берун омаданд , овози тлбиаҳ ҳтим шуниданд ки аз имомаҳ меомад дар ғмори ҳуҷҷоҷи бикру абл ,у тиҷоратии азим бо вай , ва он сурхи Мадина ки ронда буд ҳудои хонаи каъбаи сохта ,у қлоӣд дар гарданҳои он афканда . Мусулмонон гуфтанд : ё расӯли аллоҳи ҳозои алҳтими харҷи ҳоҷо , Фхли бинноу байна . Моро бадви бози гузор то дод худ аз вай бустонем . Расӯли худо срўо зад , гуфт : « анаи қулад алҳдӣ » .

ӯ қаллода дар гардани ҳудо афкандааст амни худро . Ёрон гуфтанд : ин чизеаст ки мо дар рӯзгор ҷоҳилият мекардем ва одат доштем . Эшон Фопс мегуфтанд ,у Мустафо ( с ) ҷавоб эшон медод , то раби Алъоламин оят фиристод : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои лои тҳлўои шаъоъири аллоҳ . Дар аввал чунин фармуд пас бохри мансӯхи гашт . Баъзе муфассирон гуфтанд : ин дар шаъни Қурайш фурӯ омаду хзоъаҳ ва банӣ кунона ва банӣ омири бен съсъаҳ ки эшон дар ҷоҳилият дар моҳи ҳарому ғайри он ғорату қатл раво медоштанд ,у қавмии саъии миёни сафоу Марваи нмикрднд ,у вуқуфи бърФот аз шаъоъири дайни нмишмрднд . Пас чун мусулмон шуданд раби Алъоламин эшонро хабар кард ки ин ҳама аз шаъоъири дайн ҳақаст ,у нишон исломаст , нигар то ҳурмат нашканед ,у шаъоъири дайни ислом биҷой оред ,у бойени қавли шаъоъири маносик ҳаҷаст . Қтибӣ гуфт : « шаъоъири аллоҳ » эй ъломоти дайна , воҳдтҳои шъираҳ ,у ҳаии кули шайъи ءи ҷаъли уламои ман эъломи тоъата . Ато гуфт : шаъоъири аллоҳи ҳарамоти аллоҳ , атбоъи тоъата ,у иҷтиноби схтаҳ . Ва гуфтаанд : тафсири шаъоъири худ дар оят муфассираст .

Ва лои алшҳрулҳарому лои алҳдӣу лои алқлоӣди моҳ ҳаром чаҳоранд : зўи алқъдаҳ ,у зўи алҳҷаҳу муҳарраму раҷаб . Маънӣ онаст ки дарин моҳҳои ҳароми қатлу қаттол ҳалол мадоред . Ҷои дигари азин кушода тар гуфт : исӣлўнки ани алшҳрулҳаром қаттоли фӣаи қул қаттоли фӣаи кабӣр . Ибн зайд гуфт : ин бидон омад ки кофарон дар моҳи ҳароми тағйир ва табдил мекарданд , чунон ки раб алъзаҳ гуфт : иҳлўнаҳи ъомоу иҳрмўнаҳи ъомо , ва қисса онаст ки : бӯи смомаҳи ҷнодаҳи бен ъўФи бен Умия аз банӣ кунона ҳар сол дар сӯқи ъукози боистодӣ , ва гуфтӣ : алои ании қади аҳллти алмҳрму ҳурмати сифр , аҳллти кзоу ҳурмати кзо . Ончии хостӣ ҳалол кардӣ ,у ончии хостӣ ҳаром кардӣ ,у араби он аз вай мегирифтанд ,у мипзирФтнд , то раби Алъоламин оят фиристод ки : إнмои алнсии ءи зиёдаи фии алкФри алоиаҳ .

Ва лои алҳдии ҳудоу ҳудои он баданааст ки бмнӣ баранд . Онро бадана ном карданд бидонат онроу самани онро . Ва лои алқлоӣди инро ду маънӣ гуфтаанд , яке онаст ки : қлоӣди бмънӣ муқаллидаст яъне он ҳадоё ки қаллода дар гардан он меафкананд ,у одати аҳли ҷоҳилияти он буд ки ҳар ки аз ҳарам берун омадӣ шохӣ аз дарахтон ҳарам бигирифтӣ , ё пӯсти он боз кардӣ , ва бар гардани шутури худ афкандӣ то ҳар ҷое ки раседӣ , эмин будӣ , ва касе таъарруз вай накардӣ , ва ҳар ки қасд ҳарам доштӣ ҳамчунин чизе дар гардан шутур афгандӣ азин мӯии гӯсфанд ё пашми шутур . Ва дар хабараст ки Мустафо ( с ) наълин дроФгндаҳ буд , ё пас чизе дар кӯҳон бадана мезаданд то хӯни баромадӣ , ҳар ки дидӣ донистӣ ки ин ҳудоаст , онро ҳурмат доштӣ . Маънӣ дигар онаст ки қлоӣди айн қаллодааст на муқаллидот , ва он шохи дарахти ҳарам буд ки мегирифтанд дар ҷоҳилият , ва дар гардан шутур меафканданд амни худро .

Раб Алъоламин наҳй кард аз он дарахт гирифтан ва он тақлид кардан .

Ва лои омини албитулҳаром яъне :у лои қосидин албитулҳаром . Омин ва ҳоҷин ва қосидин бмънӣ яксонанд , ва ин он буд ки дар араб чун на моҳи ҳаром будӣ пайваста ҷанг кардандӣу ҳарби миёни эшон қоим будӣ , ва аз якдигарашон амн набӯдӣ , магар касе ки ҳудои сӯй каъба ронадӣ ,у нишони он бар худ ё бар шутур кардӣ аз он қлоӣд , ки бони нишон амн ёфтӣ ,у каси қасд вай накардӣ . Пас чун ислом дар пайваст , рӯзгории мусулмононро ҳамон миФрмўднди маслиҳати муъминонро , пас бохри мансӯхи гашти бойени оят ки раб алъзаҳ гуфт : Фоқтлўои алмшркини ҳайси вҷдтмўҳм ,у бони оят ки гуфт : Флои иқрбўои алмсҷдулҳаром баъди оммаами ҳозо .

Акнӯн ҳеҷ кофару мушрикро раво нест ки ҳаҷ кунад , ё хештанро бқлоӣду ҳудо эмин гирданд .

Ибтғўни фузалои ман рбҳму рзўонои саёқи ин сухан бар вифқи ақида ва гуфт кофаронаст , на аз онкии эшонро дар ризвони ҳақ насибӣаст . Яъне ки эшон мегӯйанд ки : бойени ҳаҷ , рзоء ҳақ мехоҳем ,у раби алъзаҳ аз эшон розӣ на , то он гуҳ ки мусулмон шаванд , пас талаби рзоءи ҳақ . Ва раво бошад ки ибтғўни фузало бар умум ниҳанд ,у рзўоно бар хусӯси муъминонро бошад , ки мушрикон дар абтдоءи исломи пеш аз насх ҳаҷ мекарданд ,у қасди эшон бойени ҳаҷи талаби рӯзии дунё буд ,у қасди мусулмонон дар ҳаҷ кардан ҳам талаб фазласт дарин ҷаҳон , ва ҳам ризвони ҳақ дар он ҷаҳон .

Ва إзои ҳллтми Фостодўои амри абоҳт ва тхиираст , мигўинд чун аз ҳаҷу умра фориғ гаштед ,у ҳалоли шадид , дастурии сайд кардан ҳаст , агар хоҳед сайд кунед , ва агар хоҳед макунед , ҳам чунон ки гуфт : Фإзои қзити алслоаҳи Фонтшрўои фии алأрз , клўои ман самараи إзои أсмр , Фإзои ваҷабати ҷанубҳо Фклўои минҳо . Вто дар астёд ҳамчун тоаст дар астбору азтҷоъу азтбоъу изтирор .

Ва лои иҷрмнкми шнони қавми шнони бскўни нави қроءт шомӣасту бӯи бикр . Боқӣ бФтҳ навен хонанд ,у фатҳи қавитар ки ин масдараст ,у масдари бештари бўзн феълон ояд ҳамчун тайрону лмъону нзўон ,у ихтиёри бӯи убайдау бӯ ҳотам инаст . « ани сдўкм » бксри алифи қроءти ?маккейу бӯ Амраст бар маънии истиқбол , яъне лои иҷрмнкми шнони қавми أни сдўкм ,у қроءти боқии бФтҳ алифаст яъне лои иҳмлнкми буғзи қавми алии алоъдоء , лأнҳми сдўкми ани алмсҷдулҳаром Фимои мзӣ , лأни алсди кони қади тақаддуми ман алмшркин қабл нузули ҳзаҳи алоиаҳ , лонҳои нзлти баъди оми алҳдибиаҳ . Ва лои иҷрмнкм эй лои иҳмлнкм , иқоли ҷрмнии фалони алии أни санъати кзо , эй ҳмлнӣ . Мегуяд : баъзи аҳли Маккаи бсбби онкии шуморо аз масҷиди ҳаром боз доштанд соли ҳудаибия , шуморо бони мёрод ки андозаи дргзорид , ва бар ҳуҷҷоҷи имомаҳ афзӯнӣ ҷӯйед ,у ончӣ муҳаррамаст ҳалол гардонид .

Ва тъоўнўои алии албр ва алтқўӣ гуфтаанд : бару тақвои ӣнҷои ислом ва суннатаст ,у асму адуони куфру бидъат , ва аз Мустафо ( с ) пурседанд ки бар ва асм чист ? ҷавоб дод ки : « албри мо аншрҳи ?лаи сдрк ,у алосми мо ҷоءки фии сдрк ,у брўоитӣ дигар гуфт : « албри ҳасани алхлқ ,у алосми мо ҷоءки фии нФску караати ани итлъи алайҳи аннос » .

Ва гуфтаанд : ҳар маърӯфӣ ки аллоҳи таъолӣ бар бандаи фариза гардонидааст , ёбанда бтўъи худ дар он шурӯ карда , ва биҷой оварда , он бараст , ва ҳар ҳаддӣ ки худои таъолӣ дар шариъати ниҳод , ва ҳар андоза ки падед кард чун банда бар он андоза боистад , ва он ҳудӯди биҷои орад , он тақвоаст . Ва асми ҳудӯди шроӣъ аз ҷои худ бгрдониднст ,у адуон аз ҳақи берун шудан ва бар худ ва бар халқи худои ситам кардан . Пас таҳзир кард ва гуфт :у атқўои аллоҳу лои тстҳлўои мҳрмо , إни аллоҳи шадиди алъқоби азои оқиб . Уқубат ва уқоб онаст ки бо ҷонӣ гардад бар ақаби ҷиноят ӯ аз подоши бад .

Ҳурмати алайкуми ин ояти мо итлӣ алайкумаст ки дар аввали сӯра ёд карду шарҳи ин чанд калимот дар сӯра албқраҳ рафт , то онҷо ки гуфт :у алмнхнқаҳ , мнхнқаҳи он шутур ё гов ва ё гӯсфандаст ки бхўаҳ кушта шавад , чунон ки расан дар гардан вай уфтад то бимирад , ё дар доми сайёди риштаи дом дар ҳалқ вай уфтаду бимирад ва бикорад нарасад , ва мўқўзаҳ онаст ки бчўби мизннди вайро то бимирад , ё сайёди онро бснг ё бтбр ки олат ҷорҳаҳ набӯд мезанад то бимирад , ва мтрдиаҳ онаст ки аз болой бзир уфтад , ё дар чоҳӣ уфтад то бимирад ва бзбҳ нарасад ,у нтиҳаҳи он гӯсфандаст ки дайгарӣ ӯро бсрў мезанад то бимирад .

Ва мо أкли алсбъ ва ҳар чаҳ сабъӣ ноомӯхта онро бикашад ,у порае аз он бихӯрад , боқӣ ҳаромаст . Араби ин ҳамаи ҳаромҳо ҳалол медоштанд ,у михўрднд , раби Алъоламин мусулмононро аз он боз зад , ва хӯрдан он барояшон ҳаром кард , он гуҳ гуфт : إлои мо зкитми магари чизе ки бидон дар расед ҳануз ҷон дар ваии монда , ва бикашӣ куштании тамом ,у куштани тамом онаст ки аўдоҷи бабрад , ва хӯн баранд , ва мзбўҳ бичишам бингарад ,у бадасту пойу днб таҳаррук кунад . Мустафо ( с ) гуфт : « ани аллоҳи таъолии кутуби алоҳсони алии кули шайъи ءи Фозои қтлтми Фأҳснўои алқтлаҳ ,у азои збҳтми Фоҳснўои алзбҳ ,у лиҳди аҳдкми шФртаҳу лирҳи збиҳтаҳ » .

Ва ани ъкрмаҳи ани рҷлои азҷъи шоҳу ҷаъли иҳди шФртаҳи лизбҳҳо , Фқол алнабӣ ( с ) : « таред أни тмитҳои мўто қабл ани тзбҳҳо » .

Фасли фии алзкоаҳ

Бидон ки ҳайвони андарин маънӣ бар ду зарбанд : яке мақдӯри алайҳ ки дасти ту осони бзкўаҳ он расад ,у дигари ғайри мақдӯри алайҳ ки забҳ он натавонӣ , ва осон бидон нарисӣ . Аммо ончии мақдӯр алайҳаст шутурасту гову гӯсфанд ва монанди он , зкоаҳи он ҷумла дар ҳалқаст ва дар бар , чунон ки Мустафо ( с ) гуфт : « алзбҳи фии алҳлқу аллбаҳи лмни қадар ,у лои тъҷлўои алонФс ҳатто тзҳқ » .

Ва кайфияти ин зкоаҳ онаст ки корд тез кунад ва рӯй забеҳаи фаро қибла кунад , чунон ки ҳалқи забеҳа ва рӯй кушандаи баробари қибла буд ,у ҳулқуму марӣу вдҷини бабрад . Агар баҷоеи корд сангӣ бошад ки гӯшаи он тез ва баранда бошад , ё чӯбии тез ё не , раво бошад , ки Мустафо ( с ) гуфт : « мо анҳри алдму зикри исми аллоҳи алайҳи Фклўои алои мо кони ман син ӯ зафар , аммо алсни Фъзм ва аммо алзФри Фмдии алҷусса » .

Аммо ончии ғайри мақдӯр алайҳ бошад бар ду зарбаст : яке ваҳшӣ биёбоне чун оҳӯу харгӯш ва монанди он , зкоаҳи он бъқр бошад , ҳар ҷой ки захму ҷарҳ бар вай тавон кард зкоаҳ бидон ҳосил шавад , бшрти онкии бчизии мҳдди он захм бар ваии орад ки Мустафо ( с ) гуфтааст дар баъзе ахбор : «у азои асбти бҳдаҳи Фкл ,у азои асбти бързаҳи Флои тأкли ?фонаи вқиз »

, ва бояд ки бқсди вай буд ки агар сайдӣ дар аҳбўлаҳ сайёд уфтад ва дар он аҳбўлаҳи корд буд ,у сайдро маҷрӯҳ кунад ,у ъқр ҳосил шавад он сайд ҳалол нест , ки феъли қасд дар миён нест . Зарби дувуми ҳайвонӣ инсӣаст ки ваҳшӣ шавад , ва рамида гардад , ё дар чоҳ уфтад ,у зкоаҳи он бҳлқ натавон кард ки даст бидон нарасад , зкоаҳи он зарб ҳамчун зкоаҳи сайду ваҳш буд баҳри андомӣ ки таъна бар вай тавон зад бар бояд зад , ва зкоаҳ бидон ҳосил шавад .

Ва мо забҳи алӣ алнсб гуфтаанд ки : насб воҳидаст ,у ҷамъи он ансоб , ҳамчун ънқу аъноқ , ва гӯйанд ки насб ҷамъаст ,у воҳиди он нассоб , ва бар ҷумлаи насби иборат аз он чизаст ки насб кунанд ,у муфассиронро дар ин ихтилоф ақволаст . Қавмӣ гуфтанд : сангҳо буд бнздик батон қурбони ниҳода , чун аз баҳр батон қурбон кардандӣ , хӯни он қурбонӣ бар он сангҳо мерехтанд ,у гӯшт бар он мениҳоданд таъзим батонро ,у тақарруб кардан бидон .

Он гӯшти михўрднд ва бдрўишон медоданд . Қавмӣ гуфтанд : ансоби худ айн батонанд ки пиндошта буданд , бар номи он қурбон мекарданд . Тақдир сухан онаст ки : ва мо забҳи алии исми алнсб .

Ибн зайд гуфт : « ва мо забҳи алии алнсб » ва « мо أҳли лғири аллоҳ ба » ҳар ду яксонанд . Қтрб гуфт : алии бмънӣ лоамаст яъне ва мо забҳи ллнсб , эй лоҷли алнсб , кқўлаҳ : « Фсломи лак » , эй алейк , « إни أсأтми Флҳо » эй феълӣҳо .

«у أни тстқсмўо » ан дар маҳал рафъаст , яъне Фҳрми алайкуми алостқсоми болозлом ,у ҳўи أни итлби илми мо қисми ?лаи ман алхиру алшри ман алозлом . Астқсом онаст ки он қисмат ки аллоҳ карда дар ғайр аз хайру шари вай , илми он бойен азлом ҷӯяд , ва ин он буд ки дар ҷоҳилияти чӯбҳо сохта буданд ва монанди тирҳо дар байти алосноми ниҳода , бар баъзе навишта ки : амрнии рабӣ , ва бар баъзе : наоне рабӣ , ва бар баъзе навишта ки : ислм , ва бар баъзе : лои ислм , ва бар баъзе : ирҷъу иғнм , ва бар баъзе : лои ирҷъу лои иғнм . Пас чун якеро аз эшон корӣ пеш омадӣ ё қасд сафар доштӣ дар он байт алосном шудӣ ва он тирҳо зери ҷома пӯшида карда , яке берун оварадӣ , ва он набишта ки баромадӣ бар он ҳукм кардӣ аз амр ва наҳй , ва гуфтаанд : ин астқсоми болозломи он буд ки ҷонварии микштнди миёни қавмии бқмор , ва он гуҳи чӯбӣ фаро мегирифтанд ва номҳои эшон бар паҳлуҳои он менавиштанд , пас май бгрдониднд бар мисоли он қуръаи чӯб ки Фолгирони бгрдоннд .

Ҳар ном ки баромадӣ аз қисматҳои он ҷонвари фарои он кас додандӣ , астқсоми он буд , ва ин фол ки мардум мезаданд бқръаҳи чӯб аз ҷумлаи кабоир ва фисқаст , бояд ки доне ва аз он парҳез кунӣ . Саид ҷбир гуфт : азломи санги резҳои сипед буданд ки май бзднд ва бар он ҳукм мекарданд . Муҷоҳид гуфт : азлом къобанд ки мқомрон ва нрдбозон доранд . Сафёни бен вкиъ гуфт : шатранҷаст , ки ин ҳам аз ҷумла фисқаст .

Амири алмؤмнини алӣ ( ъ ) бқўмӣ бигузашт ки шатранҷи мибохтнд , бонг бар эшон зад ва гуфт : « мо ҳозои алтмосили алтии антми лҳои ъокФўн ? »

Гуфтанд : ё абои алҳсн ! аллъби болштрнҷи ҳўи ҳаром ? Фқол : « нъми ҳўи алқмори алосғр » .

Ва сӣли абӯи бикри алсдиқи ани алштрнҷ , Фнҳоаҳу караа ва шудад фӣа . Ва сӣли умри бен улхитоби ани алштрнҷ , Фқол :у أии шайъи ءи ҳў ? ФўсФўои ?ла , Фқол : « ҳўи алқмори бъинаҳ » . Ва сӣли Усмони бен ъФони анҳу , Фқол : « ҳозои ман амали алҷоҳлиаҳи ҳароми алии алмуслимӣн » . Ва сӣли алии бен абии толиб ( ъ ) анҳу , Фқол : « ҳўи алтмосилу алأботил ,у ҳўи амали алҷоҳлиаҳ ,у ҳўи ҳароми ҳарамҳо аллоҳу расӯла » .

Ва сӣли ибни аббоси анҳу , Фқол : « ҳўи алқмори бъинаҳу ҳўи ҳаром » ,у сӣли абӯи ҳрираҳи анҳу , Фқол : « тсأлнии ани лаъиби алмҷўс , алнозри илоҳо колзонӣ » . Ва сӣли Саиди бен ҷбиру алҳсни бен абии алҳсни албсрии анҳу , Фқоло : « алзии илъби болштрнҷ , ҳўи фосиқ , лои иқбли шаҳодатау лои ислми алайҳ » . Ва сӣли алоўзоъии ани аллъби болштрнҷ , Фқол : « ҳўи хабис , маъааи шаётин ,у соҳибаи малъун , лонаи яштами алрбу иФтрӣ ,у икзб . Ва иؤхри алслоаҳу изҳби баҳои нури виҷҳа , лонаи иқўли қатлати алшоаҳ ,у анмои алшоаҳи ҳўи холиқаи ъзу ҷл » . Ва сӣли Сафёни алсўрии анҳу , Фқол : « ҳўи лаъиби алмҷўс ,у ҳўи аботил , лои иштғли бзлки алокли айёри штору ҳўи лаъиби кони илъб ба қавми лут , ва ман ҷлси алии алштрнҷи илъб ба ?фони алмаликин алмўклин ба илънонаҳ ҳатто иФрғ манеҳ , Фозои қоли қатлати алшоаҳи қолои ?ла : қтлки аллоҳу ъзбк » .

Ва сӣли Аҳмади бен ҳанбали анҳу , Фқол : « ҳўи алтмосилу алأботил , мо раъйати аҳдои ман алълмоءи илъб бау лои аҳади ман алслФи рхси фӣа » . Ва қили лкъби алоҳбор : мо тқўли Фимни лаъиби болштрнҷ ? Фқол : « аллъби болштрнҷи ҳаром ,у алзии илъби болштрнҷи малъун ,у анмои алштрнҷ ҳў кед алшитону аввали ман лаъиби болштрнҷи кони Иблис ,у аввали ман лаъиб ба ман алодмиини намруди бен канъони алкоФр , сами лаъиб ба фиръавни алзии кони иқўл : « أнои рбкми алأълӣ » , қол : ва ман ҷлс ъанд ман илъби болштрнҷ , Фқди аштрки маъаи Иблису фаъла » . Қили лкъб : ё абои исҳоқи Фмои тқўли Фимни илъби болштрнҷи алии шабаҳи адаби лои алии тариқи алқмор ? Фқол : « малъуну раби алкъбаҳ » . Сами қоли каъб : « алои ахбрки бмои ҳўи аъҷби ман злк ? лақади мари набии ман алонбёءи алии раҷулин илъбони болштрнҷ , Фқоли лҳмо : анкмои луи ҷлстмои алии ибодаи алоўсони кони аҳби илои ммои антмои фӣа , лақади кФртмои бқўлкмо : қотилати алшоаҳ . Аммо илмат ё абди аллоҳи ани алшоаҳи ҳўи раби Алъоламин ? ! Фмни қоли қатлати алшоаҳи Фқди куфри биллоҳ , ва ман қоли моти шоҳки Фкأнаҳи истҳзии брби Алъоламин , Фқди нҳиткмои ани лаъиби алштрнҷ , фонии ахоФи ани инзли ъликмои азоби ман алсмоء . Қол : Флми интҳёи ани злк ҳатто назул ъалиҳумо азоби ман алсмоءи Фоҳлкҳмоу сорои илои алнор . »

Ин осору ахбор ки баршумурдем далолат мекунад ки шатранҷ бохтан фисқаст ,у шатранҷи бози фосиқ . Ва мазҳаби асҳоби ҳадису сирати аҳли вараъ ва диёнат инаст . Аммо баъзе фуқаҳо аз мтأхрони асҳоби шофиии онро рухсат додаанд басаи шарт , гуфтаанд : азои лами икни фии алслоаҳи нисён ,у фии алмоли хусрон ,у фии аллсони туғён , Фҳўи инси байни алхлон . Ва мазҳаби росту дайни писандидау ихтиёри уламои аҳли суннату диёнати тариқи асҳоб ҳадисаст чунон ки баён кардем .

Қавла : « злкми фисқ » эй хурӯҷи ани алҳлоли илоулҳаром ,у хурӯҷи ман тоъаҳи аллоҳ вау ркўби лмъситаҳ ,у ҳўи ҳароми лأни алозломи лои табин шиӣоу аллоҳи субҳонаи ъломи алғиўби лои алозлому алнҷўм .

Рӯй ани абии алдрдоء : қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « ман ткҳн ӯ астқсм ӯ ттири тайраи трдаҳи ани суфраи лами инзри илои алдрҷоти алълии ман алҷнаҳи явми алқёмаҳ » .

Алиўми иӣси аллазӣнаи кФрўои ман динкми ин ояти баъд аз фатҳ Макка омад . Мегуяд : кофарон акнӯн навмеди гаштанд аз бозгашти шумо аз дайни ислом , ва ин аз баҳр он гуфт ки кофарони мусулмононро пеш аз он ранҷ менамуданд ва фитна мекарданд то аз дайни ислом боз гирданд .

Мегуяд : акнӯн ки исломи фарохи гашт ,у мусулмонони анбӯҳи гаштанд ,у кори онон боло гирифт эшон навмед шуданд аз фитна кардани мусулмонон . Флои тхшўҳму ахшўни шумо ки мслмононид дар мтобъти дайни Муҳамад ва дар нусрат кардани вай аз мушрикон матарсед балки аз ман тарсид ки худовандам , ва эмин бошед ки бар дайни исломи пас азин ҳеҷ дайн ғолиб набӯд : лизҳраҳи алии аддӣни каллау луи караи алмшркўн .

Алиўми أкмлти лаками динкми ин ояти рӯзи одина фурӯ омад , рӯзи арафаи баъд аз намози дигари Мустафо ( с ) дар ҳаҷаи алўдоъ дар шҳўри санаи ъушра бар мавқифи истода бар ноқаи ъзбои ториқи бен шаҳоб гуфт : мардии ҷуҳуди фарои умр хитоб гуфт : шумо оятӣ мехонед дар китоби хеш , ки агар он ояти бмо фурӯ омадӣ , он рӯз ки Фрўомдии моро идии азим будӣ .

Умр гуфт : кадомаст ? гуфт : алиўми أкмлти лаками динкм умр гуфт : ман донам ки ин ояти кадоми рӯз бар чаҳ ҷойгаҳ фурӯ омад . Рӯзи ҷумъаи Фрўомди рӯзи арафа , ва мо ки ёрон будем бо расӯли худои бърФоти истода будем ,у бҳмди аллоҳи ин ҳар ду рӯзи моро идаст ва то бқёмти мусулмононро ид хоҳад буд . Ҳорӯни бен ънтраҳ ривоят кард аз падари хеш , гуфт : он рӯз ки ин оят фурӯ омад умр хитоб бигирист . Расӯл худо гуфт : ё умр чаро мигриӣ ?

Гуфт : ё расӯли аллоҳ ! аз он мегарем ки мо дар дайни хеш то имрӯз бар зиёдат будем , акнӯн оят омад ки дайни сипарии гашт ва тамом шуд ,у баъд аз камоли ҷуз нуқсон набӯд . Расӯл худо гуфт : « сидқат ё умр » , пас аз он расӯли худои ҳаштод ва як рӯз бизӣаст .

Ибн аббос гуфт : расӯли худо дар ҳаҷаи алўдоъи он гуҳ ки бароа дар буд , ин ояти буи фурӯ омад : истФтўнки қул аллоҳи иФтикми фии алклолаҳ , ва ин оятро ?ити сиФ ном карданд .

Пас чун дар Макка шуд ин оят фурӯ омад ки алиўми иӣси аллазӣнаи кФрўои ман динкм , пас чун дар Арафоти боистоди даст бдъо бардошта ин оят фурӯ омад ки : алиўми أкмлти лаками динкм . Маънӣ онаст ки имрӯзи он рӯзаст ки дайни шумо тамом кардам , аҳкоми дайну шароеъи исломи басари барадам . Фроӣзу сунан , ҳалолу ҳаром пайдо кардам , ки пас азин ҳеҷ ояти ҳалолу ҳароми ҳудӯду Фроӣзу аҳком аз осмон фурӯ наомад .

Ривоят кардаанд аз Оиша ки миъроҷи расӯл ( с ) пеш аз ҳиҷрат буд бҳҷдаҳи моҳ ,у намози панҷгонаи шаби миъроҷ фариза гардониданд ,у пеш аз он чаҳор ракаат беш набӯд : ду бомдод ва ду шабонгоҳ , вақте муайян бар он наниҳода , пас аз ҳиҷрат ба Мадинаи зкоаҳ воҷиб карданд ,у рӯзаи моҳи рамазони баъд аз ҳиҷрати андари соли дувум воҷиб карданд андари шаъбон ,у фаризаи ҳаҷ дар санаи тсъ буд ,у фӣаи ихтилофи алълмоء ,у ғусли ҷанобат ҳамчунин . Пас чун расӯли худои ҳаҷа алўдоъ кард , ин оят фурӯ омад : алиўми أкмлти лаками динкм , ва пас аз он ҳалол ва ҳаром наомад . Ва гуфтаанд : камол дайн онаст ки раби Алъоламин ҳар чаҳ пайғомбарон ваамам пешинаро дод аз илми ҳикмат , он ҳамаи ин умматро дод , ва бар эшон биФзўд ,у шароеъи анбиё мансӯх кард ,у шариъати ин уммат то бқёмти бипайвандад ,у фасху тағйир дар он нашавад , ва ин уммати баҳамаи анбёءи бгрўиднд , ва тасдиқ карданд ,у тафреқи миёни эшон ниФкнднд , чунон ки дигарон карданд ,у ҳасаноти ин уммат музоъаф гардониданд , ва дар савоби биФзўднд ки бо дигар амам накарданд . Инаст маънии камоли дайн ки дар оят гуфт . Абӯи ҳФс ҳаддод гуфта : камоли дайн дар ду чизаст : дар маърифати худо ва дар атбоъи суннати Мустафо ( с ) .

Ва أтммти алайкум неъматӣ мегуяд : неъмати худ бар шумо тамом кардам ,у ваъда ки карда будам аз фатҳи Маккау қаҳри куффору нусрат бар душман , вафо кардам ,у басари барадам . Азин пас мушриконро нест ки бо шумо ҳаҷ кунанд , « алои лои иҳҷи баъди алъоми мушрик ,у лои итўФни болбити урён » .

Ва гуфтаанд : камоли дайну тамомӣ неъмат онаст ки : ҳаҷ кардан он рӯз ки ин оят омад бо рӯзи арафаи афтода буд , ҳукми бмҳли худ расида ,у фаризаи буқати худ бозгашта , ҳамчун он рӯз ки раби алъзаҳи осмону замини офарид , ва насӣ ء ки кофарон ниҳоданд ботил кард . Ва хабар дурустаст ки Мустафо ( с ) он рӯз гуфт : « ан алзмон қади астдори кҳиӣаҳи явми халқи алсмоўоту аларз .

Алснаҳи аснои ъушри шҳро , минҳои арбаъаи ҳарам , салосаи мутаволӣот : зўи алқъдаҳу зўи алҳҷаҳу алмҳрм ,у раҷаб , шаҳри музири алзии байни ҷамодӣу шаъбон » .

Ва разӣати лаками алإсломи дино эй ахтарати лаками алислом , Флиси дайн арзӣ ъанд аллоҳи ъзу ҷли ман алислом , иқўли аллоҳи ъзу ҷл : ва ман ибтғи ғайри алإсломи динои Флн иқбл манеҳ .

Мегуяд : он дайн ки шуморо писандидам ва шуморо бидон фузудам исломаст ,у асли он панҷ чизаст , чунон ки Мустафо ( с ) гуфт : « банӣ алисломи алии хумс : шҳодаҳи أни лои илоҳи алои аллоҳ ,у أни мҳмдои расӯли аллоҳ ,у ақоми алслоаҳу аитоءи алзкоаҳу алҳҷу савми рамазон » .

Рӯй умри бен улхитоб , қол : « бинмо нҳн ъанд расӯли аллоҳ ( с ) ази тлъи ълинои раҷули шадиди баёзи алсёб , шадиди сўдоءи алшър , лои ирии алайҳи асари алсФру лои иърФаҳи мнои аҳад , ҳатто ҷлси ило алнабӣ ( с )у أснди ркбтиаҳи илои ркбтиаҳ ,у вазъи ядаи алии Фхзиаҳ , Фқол ё Муҳамади ахбрнии ани алоямон , Фқол : « алоямони ани тؤмни биллоҳу млоӣктаҳу кутубау русулау алиўми алохр , тؤмни болқдри хирау шара » , Фқол : сидқати Фأхбрнии ани алислом . Қол : « алисломи أни ташаҳҳуди أни лои илоҳи алои аллоҳ ,у أни мҳмдои расӯли аллоҳ ,у тақӣами алслоаҳу тؤтии алзкоаҳ ,у тсўми рамазон ,у тҳҷи албити ани асттъти илайҳи сбило » . Қол : сидқат , Фأхбрнии ани алоҳсон . Қол : « алоҳсони ани тааббуди аллоҳи кأнки туроа , ?фони лами ткни туроаи ?фонаи ирок » . Қол : Фأхбрнии ани алсоъаҳ . Қол : « мо алмсؤли анҳо бأълми ман алсоӣл » .

Қол : Фأхбрнии ани Иморотҳо . Қол : « ани телади аломаҳи рбтҳо ,у أнтарӣ алҳФоаҳи алъроаҳи алсми албкми мулӯки аларз » . Қол : сами антлқ , Флбсти млё , сами қоли лӣ : « ё умри أи тдрии ман алсоӣл ? » қиллат : аллоҳу расӯлаи аълам . Қол : « ?фонаи Ҷабраили атокми иълмкми динкм » .

Фмни азтри фии махмасаи ин сухан роҷеъаст бо аввали оят , чун муҳаррамот ёд карда буд , ва гуфта ки : « злкми фисқ » , бар ақаб он гуфт : Фмни азтри фии махмаса . Агар касе бозтрору бечорагӣ баҷое расад ки аз гуруснагии бими ҷон буд , ӯро рухсатаст ки мурдор хӯрд , бойени шарт ки гуфт : ғайри мтҷонФи лإсм . Ҳамонаст ки ҷой дигар гуфт : ғайри боғу лои од , бшрти онкии қадар зарурат хӯрд , ва беш аз кифоят ва беш аз сад рамақ нахурд ва наниҳад , ва агар саг ёбад ва мурдор ёбад , саг нахурд мурдор хӯрд , агар саг мурда ёбаду ҷонвари дигар мурда ёбад , саг нахурд ва онро хӯрд , ва агар саг ёбад ва хӯк ёбад , саг хӯрд ва хӯк нахурд , ва агар мардум мурда ёбаду ҷуз аз мардум ёбад , мурда мардум нахурд ҳурматро , ва гуфтаанд : ғайри мтҷонФи лإсм эй ғайри мутаарризи лмъсиаҳ ,у ҳўи أни икўни ъосёи бсФраҳ , أўи иأкли фавқи алшбъ .

Он гуҳ гуфт : Фإни аллоҳи ғафури раҳими ӣнҷои мзмрист , яъне : Фأкли ?фони аллоҳи ғафури иғФри ?лаи мо акли ммои ҳарами алайҳ , раҳими боўлёӣаҳи ҳайси рхси ?лаам . Хатми ояти брҳмту мағфират аз он кард ки охири ин музтари ҳаром хӯрдааст агар чаҳ бъзр хӯрдааст , пас бҳқиқт на ҳалол хораст аммо маъзӯрасту наздики аллоҳ мғФўраст .