Қавлаи таъолӣ : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои лои ттхзўои аллазӣнаи атхзўои динкми ҳзўоу лъбои ин дар шаъни ду ҷуҳуд омад ки ҷое холӣ нишаста буданд , бонг намоз шуниданд , ханда карданд ,у бофусӯс сухан гуфтанд . Раб Алъоламин гуфт : « эшон ки дайни шуморо бофусӯс ва бозӣ гирифтанд бадваст мгирид , ва бо эшон мўолот макунед ва дар ҷумлаи се қавм буданд ки бофусӯс сухан мегуфтанд ,у мусулмононро мирнҷониднд : мушрикони арабу мунофиқону аҳли китоби раби Алъоламин ҳўолти истеҳзо бо мушрикон кард , онҷо ки гуфт : إнои кФиноки алмстҳзӣин , ва дар сифат мунофиқон гуфт : إнмои нҳни мстҳзؤн , ва дар сифати аҳл китоб гуфт : аллазӣнаи атхзўои динкми ҳзўоу лъбои ман аллазӣнаи أўтўои алкитоби ман қблкму алкФори أўлёء . Ва алкФори мҷрўри қроءти абӯи умр ва ксоиӣаст маътӯф бар ман аллазӣнаи أўтўои алкитоб эй : ва ман алкФор .

Боқӣ бнсб хонанд , маътӯф бар аллазӣнаи атхзўои динкм эй :у лои ттхзўои алкФори авлиёъ .

Он гуҳ гуфт :у атқўои аллоҳи إни кантам муъминин парҳезед аз хашму азоби худо дар мўолоти ин кофарон агар бҳқиқти грўидгониду бўъду ваъиди вай имон доред .

Ва إзои нодитми إлии алслоаҳ яъне болозону алоқомаҳ . Чун мусулмонони бонг намоз мегуфтанд , ва бар намози михостнд ҷуҳудон мегуфтанд : қади қомўои лои қомўо , қади слўои лои слўо , ркъўои лои ркъўо , сҷдўои лои сҷдўо . Ин сухан бар тариқ истеҳзо мегуфтанду михндиднд , то раби алъзаҳ дар шаъни эшон ин оят фиристод .

Садӣ гуфт : мардии тарсо дар Мадинаи овоз муаззин шунид ки мегуфт : « ашҳади ани мҳмдои расӯли аллоҳ » . Он тарсо гуфт : ҳрқи алкозб , сӯхтаи боди дурӯғи зан . Раби алъзаҳи ин сухани ҳам дар он тарсо иҷобат кард . Чокарӣ дошт , ва як шаб оташ барафрӯхт андари хона ,у тарсоу касони ваии ҳама хуфта буданд . Шарарӣ аз он оташ дар ҷома афтод , тарсоу касони вай ҳар чаҳ дар хона ҳама бсухт . Ва гуфтаанд : кофарон чун овоз муаззин шуниданд ки бонг намоз мегуфт ҳасади бурданди брсўли худоу мусулмонон , ва онро азим кроҳит доштанд . Омаданд брсўли худо ва гуфтанд : ту даъвӣ набувват мекунӣ , ва бидъатӣ наҳодӣ ки анбиё наниҳоданд ки пеш аз ту буданд , ва агар дарин хайрӣ будӣ эшон бидон сазовор тар будандӣ аз куҷо барсохтӣ ва чаро наҳодӣ ин овоз додани бад-ӣни нохушӣ ? раби Алъоламин бҷўоби эшон ин оят фиристод : ва ман أҳсни қўлои ммни дуои إлии аллоҳу амали солҳо яъне ки агар кофарони ин овоз нохуш майдонанд бидон эътибор нест , ки ҳеҷ гуфтори азин .

Некӯтар ва ҳеҷ овози азин хуштар нест , ки халқро бар худоӣ мехонд ,у баҳақ даъват мекунад . Атхзўҳои инҳоу алифи бики ваҷҳ бо намоз мешавад , аз баҳри онкӣ чун бар бонги намоз истеҳзо кунанд бар намоз карда бошанд . Дигар ваҷҳ онаст ки : атхзўои алдъўаҳи ҳзўоу лъбо . Злки бأнҳми қавми лои иъқлўни мо ?лаами фии аҷобтҳми луи аҷобўои илоҳо ! ва мо алайҳими фии астҳзоӣҳми баҳо !

Фасли фии бадви алозону зикри фазоъилау одоба

Абди аллоҳи бен зайд алонсорӣ гуфт : мусулмонон чун ба Мадина ором гирифтанд намоз мекарданд ,у бонги намоз худ намешинохтанд ва намедонистанд . Бо якдигар машварат карданд ки сабабӣ бояд ки моро фароҳами оради намозро ,у нишоне буд вақти намозро . Қавмӣ гуфтанд : илмӣ бар боми масҷид барпоӣ кунем буқати намоз то мусулмонон чун он бенанди якдигарро хабар диҳанд , ва бнмоз оянд . Расӯли худои онро напасандед . Қавмӣ гуфтанд : оташӣ барафрӯзем ,у мусулмононро бидон огоҳии диҳем . Қавмӣ гуфтанд : қарнӣ созем чунон ки ҷуҳудон сохтаанд .

Қавмӣ гуфтанд : ноқавс созем чунон ки тарсоён кардаанд . Мустафо ( с ) ҳар ду кроҳит дошт , аз онкӣ ҳар ду шиори ҷуҳудону тарсоён буд . Абди аллоҳ зайд гуфт : он шаб бихуфтам . Бихоб намуданд марои мардӣ ки ҷомаи сабзи пӯшида буд , ва ноқавсӣ дошт . Гуфтам эй бандаи худо ! ин ноқавси бмни диҳӣ ? гуфт : то чаҳ кунӣ . Гуфтам то мардумро бойен бар намоз хонам . Гуфт : турои бчизӣ ба азин далолат кунам . Гуфтам : он чист ? бар болои истод ва гуфт : аллоҳи Акбар , аллоҳи Акбар . Ҳаме гуфт то бонги намоз тамом кард . Пас аз он мавзе таҳаввул кард , порае фаротар шуд . Як қъдаҳ бинишаст . Он гуҳ бархест , ва иқомат гуфт ҳар калимае як бори магари калимаи иқомат ки ду бор бигуфт . ( гуфто ) чун бедор шудам , расӯли худоро аз он хоби хеш хабар додам . Гуфт : ё абди аллоҳи ин калимоти балолро дромўз , то ваии бонг намоз кунад , ки овози вай баландтараст . Балол дар масҷиди бонг намоз гуфт . Умр хитоб бишунид дар хонаи хеш , бархест берун омад , гуфт : ё расӯли аллоҳи ин овоз ки балол дод , ва ин бонги намози ҳам бар ин сифати маро низ бихоб намуданд . Расӯли худо аз он шоди гашт ,у худоиро ъзу ҷл ҳамд гуфт .

Ва бидон ки бонги намози суннатӣ мؤкдасту шиори ислом ,у таътили он раво нест . Ва гуфтаанд ки : фарз кифоятасту тарҷеъ дар он суннат ,у тсўиб дар бонги намози бомдоди суннат ,у таҳорат дар он суннат , ки Мустафо ( с ) гуфт : « ҳақу санаи ани лои иؤзни лаками аҳади алои ҳўи тоҳир » ,у қиём дар он суннат , ки расӯли худои балолро гуфт : « Қуми фаноад » , ва дар азони трсл суннатаст , яъне оҳистагӣу гусастагӣ , ва дар иқомати адроҷ суннатаст , яъне пайвастагӣу сабки гуфтан , лқўл алнабӣ ( с ) лблол : « азои изнати Фтрсл ,у азои ақмти Фоҷдр ,у аҷъли байни азонку ақомтки қадари мо иФрғи алокли ман аклаҳу алшорби ман шурба ,у алмътсри азои дахли лқзоءи ҳоҷата ,у лои тқўмўо ҳатто трўнӣ » .

Ҳар ки бонги намози шунӯд мустаҳабаст ҷавоб додан он ҳам чунон ки муаззин мегуяд вай мегуяд , ало дар ҳиълаҳ , ки бҷўоб он гуяд : лои ҳавлу лои қувваи алои биллоҳ ,у бҷўоб тсўиб гуяд : сидқату бррт ,у бҷўоби лафз иқомат гуяд : ақомҳои аллоҳу адомҳои мо домати алсмоўоту аларз .

Ва агар дар намоз буд , он соъат ки бонги намози шунӯд , чун салом боз диҳад , бқзои бози орад , ва агар қуръон хонд ҷавоби азон боз диҳад , он гуҳ бар қуръони хондан боз шавад , ва чун аз бонги намоз фориғ шуд дуруд бмстФӣ диҳад , лқўлаҳ ( с ) : « азои смътми алмؤзни Фқўлўо мисли мо иқўл , сами слўои алии ?фонаи ман слии алии мараи слии аллоҳи алайҳи баҳои ъшро » .

Пас гуяд ҳам муаззин ва ҳам шунаванда : « аллоҳами раби ҳзаҳи алдъўаҳи алтомаҳу алслоаҳи алқоӣмаҳи оати мҳмдои алўсилаҳу алФзилаҳ ,у абъсаҳи алмқоми алмҳмўди алзӣу ъдтаҳ » , ки Мустафо ( с ) гуфт : ҳар кас ки ин бигӯед , ҳалати ?лаи шафоатии явми алқёмаҳ .

Ва дар миёни бонги намози сухани гуфтан ношоистаст , ва бар доштани овозу истодан бар ҷои олӣу истиқболи қибла аз шроӣт онаст ,у ангушт дар ҳар ду гӯш ниҳодан аз ҳиأти он . Ва пас аз бонги намоз шом бигӯед : « аллоҳами ҳозои иқболи лайлаку идбори нҳорку асвоти дъоӣк , ағФри лӣ » , ки расӯл худоам слмаҳро чунин фармуд . Ва миёни бонги намозу иқомати дуо фурӯ нагузорад ки Мустафо гуфт : « ани алдъоءи лои ирди байни алозону алоқомаҳ , Фодъўо » , ва чун ндоءи алслоаҳи шунӯд , гуяд : марҳабои болқоӣлини ъдлоу болслоаҳи марҳабоу аҳло .

Ва муаззин бояд ки мардии мусулмон оқил бошад ки аз кофару девона дуруст наёяд , ки на аҳл ибодатанд ,у занро кроҳитаст магари иқомат , ки вайро равост ,у мустаҳабу аввалӣ тар онаст ки муаззин озод бошаду болиғу адлу амин , ки дар хабараст : « иؤзни лаками хёркм » .

Умри хитоби якеро гуфт : ман мؤзнўкм ? Фқоли мўолино ӯ ъбидно .

Қол : ани злки лнқси кабӣр . Ва бештарини уламои муаззинӣ кардани фозил тар доштаанд аз имомӣ кардан , лқўли аллоҳи таъолӣ : ва ман أҳсни қўлои ммни дуои إлии аллоҳ ?у лқўл алнабӣ ( с ) : « алأӣмаҳи змноء ,у алмؤзнўни амноء , Форшди аллоҳи алأӣмаҳу ғФри ллмؤзнин » , ва маълумаст ки ҳоли амин тамомтараст аз ҳоли змин . Ва қол ( с ) : « салосаи алии ксбони алмски явми алқёмаҳ : абди адии ҳақи аллоҳу ҳақи мавлоа , ва раҷулам қўмо ва ҳам ба розўн ,у раҷули инодии болслўоти алхмси кули явму лайла » ,у қол ( с ) : « алмؤзни иғФри ?лаи мадии савта ,у ишҳди ?лаи кули рутабу ёбс » ,у қол : « ман изни сабъи синӣни мҳтсбои кутубати ?лаи броءаҳи ман алнор » ,у қол : « таъаҷҷуби рбки ман роъии ғнми фии раси штиаҳи ллҷбл , иؤзни болслоаҳ ,у ислӣ , Фиқўли аллоҳи ъзу ҷл : анзрўои илои абдии ҳозои иؤзну иқими алслоаҳ , ихоФи манӣ , қади ғФрти лъбдӣ ,у أдхлтаҳи алҷнаҳ » ,у қоли умр : « луи канти мؤзнои лмои боляти ани лои أҷоҳду лои аҳҷу лои аътмри баъди ҳаҷаи алислом » .

Қул ё أҳли алкитоби ҳилли тнқмўни мнои ибн аббос гуфт : нафарӣ аз ҷуҳудони брсўл худо омаданд абӯи ёсири бен ахтбу рофеъи бен абии рофеъу ашиъу амсоли эшон , ва пурседанд аз расӯли худо ки аз пайғомбарони мурсал кадоманд ки имон ба эшон мебояд оварад ? расӯл гуфт : « омнои биллоҳ ва мо أнзли ълино ва мо أнзли алии إброҳиму إсмоъилу إсҳоқу ёқӯбу алأсбот ва мо أўтии Мӯсоу исо » . Чун ном исо шуниданд набуввати вайро ҷоҳд шуданд ва инкор намуданд ва гуфтанд : имон наёрем бонкс ки буии имони ораду савганд ёд карданд , ва гуфтанд :у аллоҳ ки ндонем бтар азин дайн ки шумо доред . Раби Алъоламин бҷўоби эшон ин оят фиристод : қул ё أҳли алкитоби ҳилли тнқмўни мно эй ҳилли ткрҳўну тнкрўни мнои алои аимонноу Фсқкм ? ин хулоса суханаст яъне шумо кроҳит медоред имони мо , ва майдонед ки мо бар ҳақем , ва ин кроҳити шумо аз онаст ки шумо фосиқ гаштед ва бар дайн ботил бимонадед , бсбби он раёсат ки ёфтаед , ва ришват меситонид ,у мол бадаст меоред .

Ва أни أксркми Фосқўн ва ӯ зиёдатаст , маънӣ онаст : лФсқкми нқмтми ълинои алоямон . Агар касе савол кунад , гуяд : чун тавонад буд касе ки дайни ҳақи шиносад ,у ҳақиқату сидқ он донад , он гуҳи дайн ботил гирад ,у ҳақи бигузорад , ин бъқл чун рост ояд ? ҷавоб онаст ки мисли ин дар мушоҳидаи басӣ дидаем ва шунида , касе ки донад бтҳқиқ ки қатли гуноҳӣ саъбасту кабӣрае бузург , мардро бдўзхи бараду бъқўбт дар афканд , ва он гуҳ дар он микўшд ва мекунад шФоءи ғайзиро ё салби молиро , ва ҳамчунин Иблис маҳҷӯр донист ки аллоҳи таъолии вайро бони маъсият ки кард бигирад ва уқубат кунад , ва он гуҳ ҳаме кард ,у ҳўоءи хеш бар тоъати ҳақ эсор мекард , ва азин ҷинс агар бар шуморем фаровонаст ва он ҳамаи бородту тақдир худоӣ ҷаҳонаст .

Қул ҳилли أнбӣкми башари ман злки ин злк ишоратаст фарои тасдиқи муъминону ҳудои аллоҳи эшонро бнздики худо , ва ин ояти ҷавоб ҷуҳудонаст ки гуфтанд ндонем динии бтар аз дайни шумо . Раб Алъоламин гуфт : ё Муҳамади эшонро ҷавоби даҳ ки : хабар кунам шуморо ба бтар аз онкии шумо муъминонро мепиндоред бподоши наздики худо . Мсўбаҳи насби алӣ алтФсираст . Ман лаънаи аллоҳи ин ман ду ваҷҳ дорад : яке онкии маҳали он хФзаст бар бадали шар ,у бадӣгари ваҷҳи маҳали он рафъаст бар азмори ҳў , яъне : ҳўи ман лаънаи аллоҳ , ва барин ваҷҳ маънӣ онаст ки : чун ин оят омад ки : қул ҳилли أнбӣкми башари ман злк ҷуҳудон гуфтанд : ман ҳам ? Мустафо ( с ) гуфт : ман лаънаи аллоҳ

Яъне : ҳўи ман лаънаи аллоҳ .

Ва ғазаби алайҳ ва ҷаъл манеҳам алқрдаҳу алхнозири қрдаҳ аз ҷуҳудонасту хнозир аз тарсоён , қрдаҳ аз сайёдон шанбеанд ба эла ,у хнозир аз мкзбоннди бмоӣдаҳ ,у абди алтоғўти парастандагон гӯсолаанд . Тоғӯти ӣнҷо аҷҷаласт . Ҳамза танҳоу абд алтоғўт хонд бзм бо ,у тоғӯти бхФз бар сиблати азоФт . Ва абд бар мисоли ҳазару Фтни бноء маболиғатаст бар маънии обид , яъне : зҳби фии ибодаи алтоғўти кули мазҳаб . Боқии қроءи абди бФтҳ бо ва дол хонанд ,у тоғӯти бнсб , ва маътӯфаст бар мо тақаддум , яъне : ман лаънаи аллоҳу абди алтоғўт . أўлӣки шари мконо эй маконау манзала ,у أзли ани сўоءи алсбил эй ани қасди алсбили тариқи алҳдӣ .

Ва إзои ҷоؤкми қолўои омно дар миёни ҷуҳудон мунофиқоне буданд ки дар пеши расӯл худо мешуданд ва мегуфтанд : нҳн наурф сФтку нътк , омнои бأнки расӯли аллоҳ . Бзбон ин мегуфтанд , ва дар дил куфр медоштанд . Раб Алъоламин гуфт : дхлўои болкФр ва ҳам қади хрҷўо бае дхлўоу хрҷўои кофарин ,у алкФри мъҳми фии колтии ҳолтиҳм . Ва аллоҳи أълми бмои конўои иктмўни фии қлўбҳми ман алкФр .

Ватарӣ ксиро манеҳам ман алиҳўд , исоръўни фии алإсму алъдўони ибодрўни илои алмъсиаҳу алзлм ,у أклҳми алсҳти иأхзўни ман алршоءи алии китмон алҳақ . Ксиро манеҳам аз баҳр он гуфт ки : на ҳама он буданд ки дар асму адуон мсорът намуданд , қавмӣ он карданд ,у қавмӣ шарм доштанд , ва аз он во истоданд . Раб алъзаҳ гуфт : лбӣси мо конўои иъмлўни бад чизеаст ки эшон мекунанд ки дар ҳукми ришвати мистоннд ,у ҳароми михўрнд , ва зулм мекунанд . Раббонӣону аҳборро итоб кард . Раббонӣони уламо тарсоёнанд ,у аҳбори уламои ҷуҳудон . Заҳҳок гуфт : дар қуръони саъбтар аз ин оятӣ дар хавф нест , ки раби алъзаҳи он кас ки мункир пеш гирифт ва бок надошт , ва он кас ки наҳй накарду боз назд , ҳар дуро зм баробар кард . Гуноҳкорону муртакибони мункирро гуфт : лбӣси мо конўои иъмлўн , ва торакон наҳй мункирро гуфт : лбӣси мо конўои иснъўн .

Ва Мустафо ( с ) гуфт : «у алзии нафасии бедаи лихрҷни носи ман умматии ман қбўрҳми фии сувараи алқрдаҳу алхнозири бмои доҳнўои аҳли алмъосӣ ва ҳам исттиъўн » .

Ва أўҳии аллоҳи таъолии илои Юшаъ бен навен : ании мӯҳлики ман қўмки арбаъӣни алФои ман хёрҳм , ва сетин алФои ман шарораам . Қол : ё раби ҳؤлоءи алошрор , Фмои боли алохёр ? қол : анҳми лами иғзбўои лғзбӣ ,у конўои иؤоклўнҳму ишорбўнҳм . Ва дар осори биоранд ки аллоҳи таъолии ду Фриштаҳ фиристод боҳилли шаҳрӣ то он қавмро ҳалок кунанд , ва он шаҳрро зер ва зибр кунанд . Мардиро диданд ки дар намоз буд , эшон босмони бҳзрти иззат боз шуданд , то аллоҳ чаҳ фармоед . Аллоҳ гуфт : бозгардеду ҳамаро ҳалок кунед , ва он мардро низ бо эшон ҳалок кунед , ки ҳаргиз чун мункирӣ дид аз баҳри мо рӯй турш накард . Ва ҷамъии кӯдакон дар миёни шаҳрии хурӯсиро гирифта буданд , вапурҳои вай меканданд , ва онро тъзиб мекарданд . Периро диданд дар канори эшон ки онро медид ва наҳй нмикрд ва инкор наменамӯд , то раби алъзаҳи он қавмро уқубат кард , ва он шаҳрро базмин фурӯи барад . Агар касе пурсад чаҳ фарқаст миёни амалу сунъ ? ҷавоб онаст ки сунъи феълӣ буд ки дар зимни ороишу некуӣ буд , ва азинҷо гӯйанд : сўби сниъ ,у фалони сниъаҳи фалон , азои астхлсаҳи алии ғайра ,у сунъи аллоҳи лФлон эй аҳсани илайҳ .

Пас сунъи бкмол тараст аз амал , аз баҳри ин маънии раббонӣону аҳборро иснъўн гуфт ,у оммаи мардумро иъмлўн , чандон ки раббонӣонро бар оммаи мардум фазласт сунъро бар амал фазласт .

Ва қолати алиҳўди ин оят дар шаъни ҷуҳудон фурӯ омад Фнҳоси бен ъозўроу асҳоб ӯ , ки аллоҳи эшонро рӯзии фаровону неъмат тамом дода буд . Пас чун дар аллоҳи кофари гаштанд ,у Мустафоро дурӯғ зан гирифтанд , ва дар неъмати аллоҳ куфрон овараданд ,у злки фии қавла « أи ламтар إлии аллазӣнаи бдлўои неъмати аллоҳи кФро » ! раби алъзаҳи он неъмат аз эшон востд ,у брўзгори қаҳту ниёзи афтоданд . Ин Фнҳосу асҳоб вай гуфтанд : « яди аллоҳи мғлўлаҳ » мумсикаи ънои алрзқ , дасти розиқ бастаасту рӯзии бози гирифта , ва ин киноя аз бухласт , яъне ки бар мо бахилӣ кунад , ва чунон ки пеши азин рӯзӣ медод намедиҳад . Ин ҳамчунонаст ки ҷой дигар гуфт расӯли худро : «у лои тҷъли ядаки мғлўлаҳи إлии ънқк » ФтнФқи дун алҳақ , «у лои тбстҳои кули албст » фавқ алҳақ . Ва раво бошад ки бар маънӣ истифҳом ниҳанд яъне :ед аллоҳи мғлўлаҳи ънои ҳайси қтри алрзқи ълино ?

Раби Алъоламин эшонро ҷавоб дод : ғулати أидиҳм эй амскти ани алхироту қабзати ани алонбсоти болътёт . Даст эшонаст ки аз хайроту ътёти фурӯ бастааст , ки ҳаргиз азишон касеро набинӣ ки нафақа фарох кунад бар хештан ё бар касе магари андакӣ . Маънии дигари ғулати أидиҳм яъне явми алқёмаҳ . « إзи алأғлоли фии أъноқҳм » ҷзоءи ин калимаи куфр эшон онаст ки фардо дар қиёмати ғули оташин бар гардан эшон ниҳанд , ва дастҳои эшон во гардан банданд ,у лънўои бмои қолўои бўъдўои ман раҳмаи аллоҳ ,у ъзбўои болҷзиаҳи фии алднё ,у алнори фии алъқбӣ . Ва ин сухан аз ҷуҳудони бас аҷаб нест пас аз онкӣ аз эшон ҳикоят мебоз кунанд ки : « қолўо ё Мӯсои аҷъли лнои إлҳои комаи ?лаами ?алаа » ,у қол : إни аллазӣнаи атхзўои алъҷли синолҳми ғазаби ман рбҳми алоиаҳ . Ва ани ибни аббоси қол : қол алнабӣ ( с ) : « ман лаъни шиӣои лами икни ллънаҳи аҳлои раҷъати аллънаҳи алии алиҳўди блънаҳи аллоҳи аёҳм » .

Он гуҳ гуфт ҷли ҷалола : бали идоаҳи мабсутатон асбт ?иледу нафии алғл . Яди сифатро исбот карду ғулро нафй кард , ва ин радаст бар ҷҳмён ки сифатро мункиранд ,у таъвил ботил ниҳоданд . Уламои салафу аъиммаи аҳл суннат гуфтанд ки : ончӣ ҷуҳудон гуфтанд яди аллоҳи мғлўлаҳ , « яд » рост гуфтанд , аммо мғлўлаҳ дурӯғ гуфтанд , ки раби алъзаҳи эшонро дар ғули дурӯғ зан кард на дар яд , гуфт : бали идоаҳи мабсутатон . Ин ҳамчунонаст ки қавмиро гуфт : «у إзои Фълўои фоҳишаи қолўои вҷднои алайҳои обоءноу аллоҳи أмрнои баҳо » . Рост гуфтанд ки : вҷднои алайҳои обоءно , аммо дурӯғ гуфтанд ки :у аллоҳи амрнои баҳо , ки раби алъзаҳи эшонро дарин дурӯғ зан кард на дар он , гуфт : « қул إни аллоҳи лои иأмри болФҳшоء » .

фасл

Бидон ки мардуми дарин масъалаи яд бар се гуруҳанд : гуруҳе мӯътазилаанд ва қадреау аснои ушрияи рофиза . ӣнон гуфтанд : яди аллоҳи яди қадарау қувва ва наамма ,у гуруҳеи дигар муҷассамаанд кромиаҳу ҳшомиаҳ . Ва ҳшомиаҳи тоӣФаҳ эй аз рофизёнанд , эмоми эшон Њишоми бен алҳкм , гуфтанд ки яди худои яд ҷорҳаҳаст , ва ин сухан рӯй бкФр дорад ки Мустафо ( с ) гуфт : « ман шабаҳи аллоҳи бшии ءи ман алмхлўқини Фқди куфр » .

Сиўми гуруҳи уламо суннатанду қдўаҳ уммат нақулла ахбору ҳамлаи осор , гуфтанд : яди худои яд сифатаст ,у яди зот , зоҳири он пазируфта ,у ботин таслим карда ,у ҳақиқати он дар ноёфта , ва аз роҳи чигунагӣу тасарруфу таъвили бархеста ,у тӯҳмат бар хиради хеши ниҳода , ва эътиқод карда , ки аз ҳамномӣ ҳамсанӣ нест ,у бхёли гирди он гаштан рӯй нест , маълум ҳаст аммо тахайюл нест , мсмўъ ҳаст аммо маъқӯл нест .

Қавмӣ гуфтанд яди яд қудратасту неъмат , ва ин маҳоласту ботил , ки раб алъзаҳ гуфт : бали идоаҳи мабсутатон , ду яд гуфт бози густардау кушода , ва маълумаст ки қудрат якеаст на ду ,у неъмат на худ якеаст ки бисёраст , лқўлаҳи таъолӣ :у إн тъдўо наамма аллоҳи лои тҳсўҳо , ва дар қисса одам гуфт : мо мнъки أни тсҷди лмои хилқати бедӣ .

Агар маънии яди қудрат будӣ Иблисро будӣ ки гуфтӣ : чунон ки одамро бақадрат бёФридии маро низ бақадрат бёФридӣ , чаҳ шараф дорад бар ман ? чун Иблиси бҷўоби он тафсил бо сухании дигари гашт , ва фарқ кард миёни оташу гул , гуфт : أно хайр манеҳ хлқтнии ман нору хилқатаи ман тин . Маълуми гашт ки ин тахсӣсӣ буд ки ҷузи одамро набӯд , ки вайро баҳри давиди сифати хеши офариду яди сифати ҳақ буи расед , ва он ду яд инаст ки гуфт : бали идоаҳи мабсутатон .

Аҳл таъвил гуфтанд : бали идоаҳ яъне рзқоаҳи ризқи мувассаъу ризқи мқтўр , ризқи ҳалолу ризқи ҳаром , ва ин таъвил маҳоласту ботил , ки раб алъзаҳ гуфт : мабсутатон , ва маълумаст ки ризқи мқтўр мабсут набӯд , ва низ гуфт таъолӣу тақаддус : лмои хилқати бедӣ , муқтазӣ таъвил онаст ки лмои хилқати брзқӣ , ва ин маҳз куфр бошад . Ва Мустафо ( с ) гуфта : « ани алмқстини алии манобири ман нури ани ямини арраҳмон ,у клтои идиаҳи ямин » .

Ҳилли иҷўзи أни иқоли маъноаи ани ризқи арраҳмон ,у клтои рзқиаҳи ямин ! ин чунин сухани ҷузи маҳол ва ботил набӯд . Агар гӯйанд дар луғати араб соӣғасту равони яди бмънии неъмату қӯт , гўӣими ин мусалламаст , аммо дар саёқи сухани мутакаллим падед ояд ки маънӣ он чист . Агар гуяд : лФлони ъндии яди أкоФиаҳ , ӣнҷо маълум шавад ки неъмат мехоҳад ки мукофоти он бшкр кунанд , ва агар гуяд : фалони лии яду ъзду Носир , донем ки маънии он нусрату тақвият ва мъўнтаст на ҳақиқати яд . Аммо агар гуяд : зрбнии фалони беда ,у аътонии алшии ءи беда ,у кутуби лии беда , ҳар оқилӣ донад ва дарёбад ки ӣнҷо на неъмат мехоҳад ки даст мехоҳад , ки бидон нависанд , ва бидон ато диҳанд , ва бидон зананд . Ва дар луғат араб гӯйанд : беди фалони амреу молӣ , бедаи алтлоқу алътоқу аламр ва мо ашбҳаҳ .

Ва ҳам азин бобаст ончӣ дар қуръон гуфт : табораки алзии бедаи алмалик ,у қавла : бидки алхир , қул إни алФзли беди аллоҳ , ва маълумаст ки ин талоқу ътоқу амру фазлу хайру малик на чизеаст ки бар даст ниҳодааст , аммо араб дар касе ҷоӣз доранд ин калимот ва ин азоФт , ки худованди даст буду дасти гӣранда дар ваии раво буд , на бинӣ ки раво бошад ки гӯйанд : беди алсоъаҳи кзо ,у беди алқуръони кзо ,у беди алъзоби кзо ,у беди алқриаҳи кзо , аз баҳри онкии яди бҳқиқт аз инҳо дуруст набошад , аммо лафзи байни идиаҳ бар ҳар ду уфтад ҳам бар худовандони даст ва ҳам бар чизҳо , ки онро даст набӯд , чунон ки гӯйӣ : байни ядии алсоъаҳ ,у байни ядии азоби шадид , байни ядии кзоу кзо , аз баҳри онкии маънии байни идиаҳи эмома ва қдомаҳ бошад , аммо беди кзоу кзои алои худованди дастро нгўинд ,у қуръони блғти араби фурӯ омадааст , ҳар чаҳ дар луғати араб соӣғасту ҷоӣз , раво бошад ки бар вифқи он тафсир қуръон гӯйанд , ва ҳар чаҳ дар луғати араби маҳол буд тафсири қуръон дар он раво набӯд .

Ва лизидн ксиро манеҳам эй ман алиҳўд , мо أнзли إлики ман рбки тғёноу кФрои бонкорҳму ткзибҳм . Ксиро мафъӯласт , мо أнзли إлики ман рбк фоиласт , тғёноу кФрои мафъӯл сонӣаст . Мегуяд : ин қуръони туғёну куфри ҷуҳудони мёФзоид , чандон ки қуръон фурӯд ояд ва бидон кофар мешаванд , эшонро куфру туғёни мёФзоид . Ва أлқинои бинҳми алъдоўаҳу албғзоء яъне байни алиҳўду алнсорӣ . Миёни ҷуҳудону тарсоён адоват афкандем , ҳаргизи ҳеҷ ҷуҳуди тарсоёнро дӯст надорад ва на ҳеҷ тарсои ҷуҳудонро .

Ҷуҳуди мазҳаби тарсоён дар ибодати Масеҳ душман дорад ,у тарсои мазҳаби ҷуҳудон дар кофар шудани Масеҳ душман дорад . Ин ҳамчунонаст ки гуфт . « тҳсбҳми ҷмиъоу қлўбҳми штӣ » . Он гуҳ гуфт : إлии явми алқёмаҳ то рӯзи растохези ин адоват хоҳад буд , ва ин далеласт ки мазҳаби ҷуҳудӣу тарсое то бқёмт пайваста хоҳад буд .

Клмои أўқдўо норо ллҳрби أтФأҳои аллоҳ эй клмои аҷмъўои амрҳми алии ҳарби расӯли аллоҳ ( с ) фарқи аллоҳи ҷумъаам ,у أФсди тдбирҳм . Ин далеласт ки дайни ислом бар ҳамаи дунё ғолибасту қоҳир , ва кед душмани он ботил ,у илми он ҳамеша зоҳир , чунон ки ҷой дигар гуфт : лизҳраҳи алии аддӣни калла ,у исъўни фии алأрзи Фсодои иҷтҳдўни фии рафъи алислому маҳви зикр алнабӣ ( с ) ман ктбҳм ,у аллоҳи лои иҳби алмФсдин яъне алиҳўд .