Қавлаи таъолӣ : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои إнмои алхмру алмиср ривоят кунанд аз Амри бен шрҳбл ки гуфт умри хитоб дуо кард ва гуфт : аллоҳами байни лнои фии алхмри бёнои шоФё , бори худоё ! дар кори хамри моро беоне даҳ шоФӣ , оятии равшану ҳукмии пайдои раби Алъоламин оят фиристод ки дар сӯра албқраҳаст : исӣлўнки ани алхмру алмиср .

Ин оят бар умри хонданд . Умрро он оят сирӣ накард , гуфт : бори худоё ! беоне азин шоФӣ тар хоҳам . Дигари бора оят омад ки дар сӯра алнсоءаст : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои лои тқрбўои алслоаҳу أнтми скорӣ . Бар умри хонданд , умр гуфт : ҳануз дарме бояд азин шоФитару равшантар худовандо ! анмои мӯҳликаи ллмоли мазҳабаи ллъқл , байни лнои фӣҳо бёнои шоФё , Фнзли қавла : ё أиҳои аллазӣнаи омнўои إнмои алхмру алмиср , то онҷо ки гуфт : Фҳли أнтми мнтҳўн , умр гуфт : антҳинои антҳино ,у бтриқии дигари азин равшантару кушодатар дар сӯраи албқраҳ баён кардаем ,у аъодт шарт нест .

Агар касе савол кунад ки ҳар чаҳ ҳаром карданд бикбор ҳаром карданд магари ин хамр , ки бчнди дафъат ҳаром карданд , ҳикмат дар он чист ? ҷавоб онаст ки ҳар муҳаррамиро чун ҳаром карданд вақте ивазӣ биҷой нишаст , ҳамчун саффоҳ ки ҳароми гашти раби алъзаҳи никоҳи биҷои он ниҳод ва мубоҳ кард . Мурдор ҳаром кард збоиҳ дар муқобили он мубоҳ кард , рибо ҳаром кард байъи биҷои он ниҳод ва мубоҳ кард . Хӯн ҳаром кард гӯшт ҳалол кард , лои ҷурми он муҳаррамот ки ивази он падед кард тарки он бар эшон гарон нагашт , бики бор ҳаром кард ,у мардумро аз он боз зад . Бози хамри маъшуқаи нафасҳо буд ,у сабаби тарабу нишот буд ,у мардуми фаро хӯрдан он ху карда буданд ,у бтбъи онро медӯст доштанд , раб Алъоламин донист ки тарки он беивазӣ ва бебадалӣ ки биҷои он бистад бар эшон дшхўор буд , бФзлу лутфи худу бардошти ҳараҷро аз эшон , таҳрими он батадрӣҷи фарои пеши эшон барад . Аз аввали айб он бигуфт ,у асми он зоҳир кард , гуфт : « қул Фиҳмои إсми кабӣр » , пас бсбби он аз намози боззд , гуфт : « лои тқрбўои алслоаҳу أнтми скорӣ » . Пас бъоқбт ҳаром кард то тарки он батадрӣҷ бар эшон осони гашт .

Субҳонаи мо арأФаҳу алтФаҳи бъбодаҳ ! ва ман алўъиди алворади фии алхмри мо рӯй ани Усмони бен ъФони қол : қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « ани аллоҳи лои иҷмъи алхмру алоямони фии ҷўФи амре абадан ,у ани абии ҳрираҳи қол : қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « мдмни алхмри къобди алўсн » ,у ани ибни аббоси қол : қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « аҷтнбўои алхмри ?фонҳо мифтоҳи кули шар ,у лои имўтни аҳдкму алайҳи дайн , ?фонаи лӣси ҳноки динору лои дарҳам ,у анмои иқтсмўни ҳноки алҳсноту алсиӣот , Фохзи биминаҳу охзи бшмолаҳ » .

Ва ани алӣ ( ъ ) қол : қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « ман шурби алхмри баъди ази ҳарамҳо аллоҳи алии лисонӣ , Флиси ?лаи ани изўҷи азои хтб ,у лои исдқи азои ҳдс ,у лои ишФъи азои шФъ ,у лои иؤтмн алӣамона , Фмни аӣтмнаҳ алӣамона Фостҳлкҳои Фҳқи алии аллоҳи ани лои ихлФи алайҳ » ,у ани абии ҳрираҳи анҳу ( с ) : « риҳи алҷнаҳи тўҷди ман масираи хумси моӣаҳи ом ,у лои иҷди риҳҳои мхтолу лои манону лои мдмни хамр » .

фасл

Хамри ънбии хоми ботФоқ ҳаромаст андак ва бисёр он , ва наҷисаст , ва хӯрдан он ҳад воҷиб кунад , аммо шофиӣ гуфт : таҳрими ин хамр на айни хамри рост , ки иллатӣу маънии рост , ва он маънӣ онаст ки шаробӣ мускираст ,у асл хбоӣсаст ,у мояи фасодҳо , пас ҳар шаробӣ ки мускир буд бидон мулҳақ буд ,у андак ва бисёр он ҳаром ,у абӯ Ҳанифа гуфт : таҳрими хамри айни хамри рост на иллатиро , ки ҳар чаҳ берун аз хамраст қадари мускир ҳаромаст , гуфто :у мтбўх ки ду сик аз он бишавад , ва сикӣ бимонад , хӯрдан он мубоҳаст ,у ҳад воҷиб накунад , то он гуҳ ки мастии орад , ва ҳар нбиз ки аз гандуму ҷӯу асалу қсб шукр кунанд . Мутлақ гуфт ки мубоҳаст алои қадари мускир ,у нқиъи миўизу хурмои нопухтаи бнздики вай ҳаромаст , аммо ҳад воҷиб накунад алои қадари мускир ,у далели шофиӣ равшанаст аз ҷиҳати хабари расӯл ,у злк

Қавла ( с ) : « ани ман алънби хмро ,у ани ман алтмри хмро ,у ани ман алъсли хмро ,у ани ман албри хмро ,у ани ман алшъири хмро » ,у қол : « кули мускири хамр ,у кули хамри ҳаром » .

Мустафо ( с ) номи хамри барин чизҳо афканд , ва чун ҳама хамраст ҳама дар таҳти ин оят шавад ки : إнмои алхмру алмисру алأнсобу алأзломи рҷси ман амали алшитони Фоҷтнбўаҳ , шарҳ додан ин масъалаи дарин мавзе беш аз ин эҳтимол накунад , ва дар сӯраи албқраҳ муставфӣ гуфтаем .

Муяссар қимораст ,у аслаи ман алисор ,у қили муштақи ман алисру ҳўи алсъаҳ ва алимкон , иқол : раҷули исру қавми аисори итсъўни Фитқомрўн ,у муяссари араби он буд ки дар ҷоҳилияти мардии фаро пеш омадӣ ва гуфтӣ : ин асҳоби алҷзўр ? пас нафарӣ фароҳам омадандӣ ,у шутурии хридндӣ , ва ҳар якеро дар он насибӣ кардандӣ , пас қуръаи бздндӣ , ҳар кас ки саҳми вай берун омадӣ аз баҳоии он уштури барии гаштӣ ,у насиби вай дар гӯшт бимонадӣ , ҳам чунон қуръа мезадандӣ то як кас бимонадӣу баҳоии шутури ҷумла бар он каси лозим будӣ , ва ӯро дар он шутури насиб гӯшт набӯдӣ , ва он гуҳи гӯшти шутур бар он қавми басӯиат қисмат кардандӣ . Ин буд қимори араб , ки раби алъзаҳи дарин оят ҳаром кард . Ва қоли ибни аббос : алмисри алқмор ҳатто лаъиби алсбёни болкъобу алҷўз . Ва сӣли алқосми бен Муҳамади ани алштрнҷи аи ҳўи муяссар ?у ани алнрди أи ҳўи муяссар ? Фқол : кули мо сад ани зикри аллоҳу ани алслоаҳи Фҳўи муяссар . Ва тафсири ансобу азлом дар аввали сӯраи бшрҳи гуфтем .

Рҷси ман амали алшитони рҷс номӣаст чизеро ки наҷису қзр буд , ва аз шаръи давр , сохтау оростаи шайтон бар банӣ одам . Раб Алъоламин гуфт : Фоҷтнбўаҳи ин ҳамаи сохтау броростаҳ шайтонасту ҳалоки дайни шумо , аз он бипарҳезед ва ҳазар кунед то растгор шавед .

إнмои ириди алшитони أни иўқъи бинкми алъдоўаҳу албғзоءи фии алхмру алмисри ин баёни иллати таҳрими хамр ва қимораст . Мегуяд : шайтони адовату кӣнау буғзи якдигар дар миёни шумо афканд чун хамр хуред ва қимор бозед , ва шуморо боз дорад аз зикри худо ки сари ҳама тоъотаст ,у асли ҳамаи хайрот , ва аз намоз ки калид саодатасту перояи шаҳодату мояи диёнат . Фҳли أнтми мнтҳўн ? ҳилли дарин мавзе бар ҷой тғлизаст на бар тхир , чунон ки ҷой дигар гуфт : Фҳли أнтми шокрўн ? Фҳли أнтми мслмўн ? ва дар хабараст : « ҳилли антми торкўи асҳобии лӣ » ? яъне ҳилли антми торкўни азоҳм . Ва ҳам азин бобаст ончӣ гуфт : ҳилли лаки إлии أни тзкӣ ? мегуяд : марои сипос дор ҳастед ? ҳар чанд ки сӯрат истифҳом дорад аммо маънӣ амраст , ва ин навъеаст аз анвоъи амр , ва дар луғат равосту равон .

Ва أтиъўои аллоҳу أтиъўо алрасул чун баёни муҳаррамот ва мнҳёт карда буд , тоъати худоу расӯл дар пас он дошт , яъне ки фармон бурдор бошед ва ин овомир ва навоҳӣ бакор доред , ва аз маҳорим бипарҳезед . Ва аҳзрўо эй аҳзрўои алмҳорму алмноҳӣ , Фإни тавлиятами ани алтоъаҳи Фоълмўои أнмои алии рсўлнои алблоғи улмубини Флиси алайҳи алои алблоғ ,у алтўФиқу алхзлони илои аллоҳ , ?фони атътму алои Фостҳққтми алъзоб .

Лӣси алии аллазӣнаи омнўоу ъмлўои алсолҳоти ҷиноҳи сабаби нузули ин ояти он буд ки қавмӣ аз саҳоба дар он рӯзҳо ки хамр ҳаром карданд аз дунёи берун шуда буданд , ва эшон мехӯрда буданд битозагӣ , ва дар шиками эшон май буд . Мусулмонони барояшони бтрсиднд , ва аз ҳоли эшон расӯли худоро пурседанд . Ин оят дар шан эшон омад . Мегуяд : бар эшон танагӣ нест , ва эшонро буза нест дар ончӣ чашида буданд аз май пеш аз таҳрим .

Ин тъмўо шрбўоаст чунон ки ҷой дигар гуфт : ва ман лами итъмаҳи Фإнаҳи манӣ . Шароб мтъўмаст аммо на мأкўласт . إзои мо атқўо яъне алкФри биллоҳ ,у омнўоу ъмлўои алсолҳоти сҷдўои ллаҳу аҷтнбўоу қрбўо , сами атқўои такзиби расӯла ,у сдқўаҳ , сами атқўои ?утёни алмҳорми алтии ърФўои ҳурматҳо ,у أҳснўои фии таркҳо ,у қили азои мо атқўои алмъосӣу алшрк , сами атқўо , домўои алии тқўоҳм , сами атқўои зулми алъбоди маъаи зми алоҳсони илайҳ . Ва қил : азои мо атқўои алшрку омнўои сдқўо , сами атқўои алкбоӣру омнўои аздодўои аимоно , сами атқўои алсғоӣри ҳзрўоу аҳснўои тнФлўо .

Қоли алии бен абии толиб ( ъ ) : « ани Усмони ман аллазӣнаи омнўоу ъмлўои алсолҳоти сами атқўоу омнўои сами атқўоу أҳснўо » ,у аллоҳи иҳби алмҳснин .

Дар рӯзгори умр , қдомаҳи бен мзъўн мехӯрд . Умри хост ки вайро ҳад занад қдомаҳ гуфт : шуморо нест ки марои ҳади занед , ки аллоҳ мегуяд : лӣси алии аллазӣнаи омнўоу ъмлўои алсолҳоти ҷиноҳи Фимои тъмўо , ва ман аз ҷумлаи мؤмнонм ва дар бадар бӯдаам . Умр гуфт роҳ ғалат кардӣ , ва гумонат хатост , ки раб Алъоламин гуфт : إзои мо атқўоу омнўо , ва тақво онаст ки ончии худо ҳаром кард , аз он бипарҳезӣ ,у гирд он нагардӣ . Алии бен абӣ толиб гуфт : ё умр ! ман аз нузули ин оят хабар дорам , чун раби Алъоламин хамр ҳаром кард , ҷамоатӣ аз муҳоҷир ва ансор биёмаданд ва гуфтанд : ё расӯли аллоҳи бародарони моу падарони мо ки дар бадар буданд , ва дар аҳад кушта шуданд , эшон дар он ҳол меҳаме хӯрданд , чаҳ гӯйӣ дар эшон ? ва чаҳ ҳукм кунӣ аз баҳри эшон ? расӯли худо таваққуф кард , то Ҷабраил омад , ва оят оварад : лӣси алии аллазӣнаи омнўоу ъмлўои алсолҳоти ҷиноҳи алоиаҳ . Пас умр бифармуд ,у қдомаҳро ҳади мФтрии бзднд , ва гуфтанд : ани шорби алхмри азои шурби антшӣ ,у азои антшии ҳзӣ ,у азои ҳзии аФтрӣ , Фиқими алайҳи ҳади алмФтрии смонини ҷилда .

ё أиҳои аллазӣнаи омнўои либлўнкми аллоҳи бшии ءи ман алсиди ин « ман » табъизаст аз ду ваҷҳ : яке онкии ӣнҷои сайд бар мехоҳад на сайди баҳр ,у дигари ваҷҳи онкӣ сайдаст дар ҳоли эҳром на дар ҳоли аҳлол . Тнолаҳи أидикми он сайд ки дастҳои шумо бон расад аз хояи мурғ ё бача ки аз ошиёнаи брнхостаҳ ,у рмоҳкм ё бон расад найзаҳои шумо , ва бар қиёси найзаи тиру сангу каманду ҷуз аз он аз ин кбори сайд чун хргўру гови даштӣу шутури мурғу амсоли он . намегуяд : шуморо бихоҳад озмуд , яъне ки шуморо бар он қодир хоҳад кард , ва он пеш шумо хоҳад оварад ,у Фоӣдаҳи алблўии изҳори алмтиъи ман алъосӣ ,у алои Флои ҳоҷаи ?лаи илои алблўӣ . Ва ин дар соли ҳудаибия буд ки расӯли худоро аз Макка боз доштанд , ва ҳам онҷо қурбон кард сад то уштур , чунон ки дар қисса ҳудаибияаст ,у мурғону ваҳши биёбони фаровон рӯй боишон ниҳоданд , ва аз он ҳаме хӯрданд , ва бо рҳоли эшон ҳаме даромехтанд , ва эшон ҳам дар ҳарам буданд ва ҳам дар эҳром .

Лиълми аллоҳ эй лирии аллоҳ , лонаи қади илма , ман ихоФаҳи болғиб эй ихоФи аллоҳи алзии лами ираҳи Флои итноўли алсиду ҳўи муҳаррам , Фмни аътдии баъди злк эй ман ахзи алсиди ъмдои баъди алнҳӣу ҳўи муҳаррам , фалаи азоби أлими изрби зрбои вҷиъо ,у ислби сёбаҳ ,у иғрми алҷзоء ,у ҳукми злки илои аломоми Фҳзои алъзоби алолим .

ё أиҳои аллазӣнаи омнўои лои тқтлўои алсиду أнтми ҳарами ин оят дар шаъни абӯи алиср фурӯ омад , номи ваии Амри бен молики алонсорӣ , дар соли ҳудаибияи муҳаррам буд эҳроми бъмраҳи гирифта , бихар гӯрӣ расед , ӯро таъна Эй зад бияфканад , ва бикушт . Ин оят фурӯ омад : лои тқтлўои алсиду أнтми ҳарам . Раби Алъоламин дар ин оят ҳаром кард бар муҳаррам ки эҳроми бҳҷ гирифта бошад ё бъмраҳ ки сайд бар гирад ва кашад ё таъарруз он кунад бҳичи ваҷҳ .

Ва бидон ки сайд дуаст : яке сайди баҳр , дигари сайд бар . Ҳар чаҳ сайд баҳраст хӯрдан он ҳама ҳалоласт , ва гирифтан он муҳаррамро равост ,у ончии сайд бараст , ончии гӯшти он ҳаромаст куштани он ҳалоласт магари ирбўъ , ва ҳар чаҳ гӯшт он ҳалоласт сайд кардан он ҳаромаст .

Ва ман қатлаи мнкм мтъмдо мегуяд : ҳар ки сайдӣ кашад аз ончии гӯшт вай ҳалоласт мтъмдо эй зокрои лоҳромаҳ , қосдои илои қатла , ӯ мхтӣои фии қатла , носиёи лоҳромаҳ .

Бештарини уламо чун шофиӣу молику абӯи Ҳанифау аҳли шому Ироқи ҷумла бар онанд ки ин ҷзоءи сайд дар амд ва дар хато яксонаст . Заҳрӣ гуфт : назул алқуръони болъмд ,у ҷирати алснаҳи фии алхтоء ,у злк

Қавла ( с ) : « фии алзбъи кбши азои асобаҳи алмҳрм » ,у лами иФсли байни мтъмду ғайра , фоҷирии алии алъмўм . Ва гуфтаанд : змони сайд ҳамчун змон моласт , лонаи иҷби фии алсғири сағиру фии алкбири кабӣри кзмони аломўол , ва маълумаст ки змони мол , амду хато дар он яксонаст , змон сайд ҳамчунонаст .

Фҷзоء мисли мо қатли ман алнъми ъосму Ҳамзау ксоиии Фҷзоء бтнўин хонанд , ва мисли брФъ , боқӣ бозоФт хонанд бетнўин . Ва маънии ҷазо фидоаст . Ва бидон ки сайд бар ду зарбаст : яке онаст ки онро мисл нест аз нъм , ҳамчун ъсоФиру қнобр ва мо дуни алҳмом , ҳар чаҳ кам аз кабӯтар бошад вайро аз нъм мислӣ набӯд , ҷзоء вай онаст ки онро қимат кунанд , ва он гуҳи он қимат бдрўишон набояд дод балки сарф кунанд ботаом , ва он таоми бдрўишон тафарруқат кунанд , ҳар дарвеширо мадӣ , ё пас рӯза дорад биҷой ҳар мадии рӯзӣ ,у зарби дувум аз сайд онаст ки онро мисласт аз нъм , ҷзоءи вай мисл онаст ва он бар ду зарбаст : зарбӣ онаст ки саҳоба дар он ҳукм кардаанд : фии алнғомаҳи бадана ,у фии ҳмори алўҳши бақара ,у фии алғзоли ънз ,у фии алорнби ъноқ ,у фии алирбўъи ҷФраҳ . Ва зарбӣ онаст ки саҳоба дар он ҳукм накардаанд , ду марди донишманди адл аз аҳли хубра бояд ки дар он назар кунанд , ва ҳар чаҳ шабаҳӣ дорад бони сайд ,у бони наздиктар буд , онро воҷиб гардонанд . Инаст ки раб алъзаҳ гуфт : иҳкм ба зўои адли мнкм яъне ман аҳли динкм , ҳдёи болиғи алкъбаҳи лафзаи муъаррифа , ва маъноа накара , тақдираи болиғи алкъбаҳ . أўи куффораи таоми масокини қроءти маданӣу шомии куффора бетнўинаст , таом бхФз мем . Боқӣ бтнўин хонанд ва бзм мем . أўи адли злки сёмо эй мисли злки ман алсём . Сёмои мансӯби алии алтмииз ,у адлу адли бФтҳи айну касри айни бқўл басарён яксонаст , ва гуфтаанд : бксри айн мисл бошад аз ҷинси хеш ,у бФтҳи айн мисл бошад аз ғайри ҷинси вай .

Иҳкм ба зўои адли мнкм чун ду адл ҳукм карданду ҷзоءи он падед карданд , вай мухайяраст миёни се чиз : агар хоҳад он мисли берун кунад , ва бдрўишон диҳад , ва агар хоҳад он мислиро қимат кунад бо дирам , ва он дирами ботаом сарф кунад ,у таом бдрўишон диҳад , ҳар дарвеширо мадӣ , ва агар хоҳад рӯза дорад ҳар мадиро рӯзӣ , ки раби алъзаҳи блФз « ӯ » гуфт ,у злки иўҷби алтхир .

Аммо мазҳаби бӯи Ҳанифа дар ҷзоء сайд онаст ки : ҳар ки сайдӣ кашад дар ҳоли эҳром , биравӣ қимати он воҷиб шавад агар он сайд мисл дорад ё надорад , пас он қимат агар хоҳад бдрўишон диҳад , ва агар хоҳад сарф кунад бо чаҳорпоеи қурбонӣ ,у гӯшти он бар даравишон тафриқа кунад , ва агар хоҳад он қимат ботаом кунад , ва ҳар дарвеширо ним соъ бидиҳад , ва агар хоҳад рӯза дорад ҳар ним соъро рӯзӣ , ва дар мавзеи тақвими сайди уламо мухталифанд . Қавмӣ гуфтанд : онҷо ки сайд гирад ва кашад ҳам онҷо қимат кунанд дар ҳар шаҳрӣ ва ҳар музиъӣ ки бошад . Қавмӣ гуфтанд : ло бад бимика бояду бмно , ки раб алъзаҳ гуфт : ҳдёи болиғи алкъбаҳ ,у қоли таъолӣ : сами маҳалҳо إлии албити алътиқи лизўқи ваболи أмраҳ эй ҷзоءи занба . ЪФои аллоҳи ъмои салафи ман қатли алсид қабл алтҳрим , ва ман оди илои қатли алсиди мҳрмои ҳукми алайҳи сонё ,у ҳўи бсдди алўъид , Финтқм аллоҳ манеҳ фии алохраҳ ,у аллоҳи азиз эй мниъи фии малака , зўи интиқоми ман аҳли маъсията .

أҳли лаками сайди албҳр ҳар чаҳ обӣаст гӯшт он ҳалоласт , ва гирифтан он ҳалол , ва дар чаҳор чиз хилофаст : яке мардуми обӣ , қавмӣ гуфтанд аз уламо ки : гӯшт ӯ макрӯҳаст ҳурмати сӯратро ,у дигари зФдъ , гуфтанд ки хӯрдан он макрӯҳаст ду маъниро : яке онкии заҳр дораст , ва қавмӣ гуфтанд : аз ҷиҳати хабар « ?фонаи аксари халқи аллоҳи тсбиҳо » , ва дар хабараст ки « нқиқаҳи тасбеҳ » ,у сдигр мор гуфтанд ки мори баҳрӣ заҳр дорост чун мори барӣ ,у каждуми ҳам чунон . Чаҳорум филаст , гӯшти он ҳаром , лонаи ашбаҳи алхлқи болхнзир . Қоли алмостўии ани лаҳми алФили ҳалол , лонаи мое ,у ҳўи дохили фии мазҳаби молику Довӯд : ани зўоти алорўоҳи кулҳо ҳалоли мо хилоли алхнзир , бадалели қавлаи таъолӣ : қул лои أҷди фии мо أўҳии إлии мҳрмои илои қавла « أўи лаҳми хнзир » ,у ҳўи қавли ибни аббосу ибни умру абии ҳрираҳу ъоӣшаҳу убайди бен ъмири ман алтобъин ,у ҳўи мазҳаби молику Довӯд .

Қавмӣ аз уламои ин тақсим бар қоидаи дигар ниҳодаанд . Гуфтанд : ҳар чаҳ обӣаст бар се ваҷҳаст : моҳёнанду аҷноси он , ҳама ҳалоланд , ва зФодъанду аҷноси он , ҳамаи ҳароманд , ва ҳар чаҳ боқӣаст дар он ду қавласт : як қавли ҳамаи ҳароманд , ва ба қоли абӯи Ҳанифа ,у бадӣгари қавли ҳама ҳалоланд , ва ба қоли аксари алълмоءи ман асҳоба ,у алдлили алайҳ

Қавла ( с ) : « ҳўи алтҳўри моؤаҳ , алҳли миттаҳ » ,у қоли абӯи бикри алсдиқ : « кули добаҳи мотти фии албҳри Фқди зкоҳои аллоҳи лакам » ,у қоли бъзҳм : мо кони мисолаи фии албри ҳлолои Фҳўи ҳалоли фии албҳр , ва мо кони мисолаи фии албри ҳромои Фҳўи ҳароми фии албҳр . Қолўо :у أроди болбҳри ҷамеъи алмёҳу алонҳор , лони алъараби саммии алнҳри бҳро , ва манеҳ қавлаи таъолӣ : зуҳри алФсоди фии албру албҳр . Қавла :у таомаи мтоъои лаками қоли Саиди бен ҷбири сайдаи кони трё ,у таома алмлиҳ манеҳ . Ибн аббос гуфт : сайдаи мо астдноаҳи бأидино ,у таомаи мо моти фӣа . Гуфт : сайд баҳр онаст ки бадасти хеш сайд кунем , ва таом онаст ки ҳам дар оби бимирад ,у мавҷи онро бар канори афканд ,у ончии Мустафо ( с ) гуфт : « мо ҷзри алмоءи анҳу Фкл , ва мо тФأи фӣаи Флои тأкл » , он наҳй тнзиаҳаст на наҳй таҳрим . Қоли ибни аббос : ашҳади илои абии бикри анаи қол : алсмки алтофии ҳалоли лмни ?ераади аклаҳ . Ва сабаби нузули ин ояти он буд ки қавмӣ аз банӣ мдлҷ гуфтанд : ё расӯли аллоҳи мо сайд баҳр кунем ,у гоҳи гоҳи дарё мавҷ занад ,у моҳён аз қаъри дарё бо об бсоҳл уфтанд . Пас оби биҷои хеш боз шавад ,у моҳён беоб бимонанд , ва бар хушк замин бимиранд , чун мо онро мурда ёбем хӯрем ё нахӯрем ? ҳалоласт ё ҳаром ?

Қол : Фأнзли аллоҳи таъолӣ : أҳли лаками сайди албҳру таомаи мтоъои лакаму ллсёраҳ .

Ҷобири бен абд аллоҳ гуфт : расӯли худои моро бғзоиӣ фиристод ,у абӯи убайдаи ҷарроҳро бар мо амир кард , ва бо мо ҳеҷ зод набӯд магари соъии хурмо , дар анбонӣ карда , гуҳи гуҳи абӯи убайда ҳар якеро аз мо аз он хурмо яке бидодӣ ,у кнои нмсҳои комаи имси алсбӣ , ва нашурб алайҳои алмоءи ФткФинои иўмои илои аллил , гуфто : бойени дшхўорӣу ранҷи рӯзгор басар мебарадем то бсоҳл дарё раседем , добаҳ эйро дидеми мурда бар соҳили дарё , бар мисоли кӯҳи порае , ва онро анбар мегуфтанд . Бӯ убайда гуфт : бихӯред азин добаҳ , ки шуморо ҳалоласт . Як моҳ бар он мавзе нишастем , ва аз он хӯрдем , ва аз азимӣ ки буд аз чашми хонаи ваии харворҳо равған берун кардем ,у бӯи убайдаи сездаҳ касро дар чашми хонаи ваии нишонд , то боз гӯйанд ки чаҳ азими добаҳ эй буд ! пас аз он зод барграфтем ,у омадем ба Мадина ,у расӯли худоро аз он хабар кардем , Фқол ( с ) : « ҳўи ризқи ахрҷаҳи аллоҳи лакам , Фҳли мъкми ман лаҳмҳо шайъи ء » ?

Фأрслнои илои расӯли аллоҳ шиӣо манеҳ , Фأклаҳ .

Мтоъои лакаму ллсёраҳ яъне мнФъаҳи лакам , яъне ллмқиму алмсоФр ибиъўн манеҳ ва итзўдўн манеҳ . Пас дигари бораи таҳрими сайд бар муҳаррам боз оварад , гуфт :у ҳарами алайкуми сайди албри мо дмтми ҳрмо эй муҳаррамин , Флои иҷўзи ллмҳрми акли алсиди азои соди ҳў , ӯ сайди ?лаи бأмраҳ , Фомои азои соди ҳалоли бғири амрау лои ?лаи Фиҷўзи ?лаи аклаҳ ,у азои қатлаи алмҳрми Фҳли иҷўзи ллҳлоли аклаҳ ? қоли алшоФъӣ : иҷўз , лонаи зкоаҳи мусаллам , ва ъанд абии Ҳанифаи лои иҷўз ,у أҳлаҳи маҳали зкоаҳи алмҷўсӣ .

Қоли ҷобир : самъати расӯли аллоҳ ( с ) иқўл : « сайди албри лаками ҳалоли мо лами тсидўаҳ ӯ исди лакам .

Ва атқўои аллоҳи алзии إлиаҳи тҳшрўни фии алохраҳ , Фиҷзикми боъмолкм .

Ҷаъли аллоҳи алкъбаҳи албитулҳаром араб ҳар хонае ки мураббаъ бошад онро каъба гӯйанд ,у асли он аз иртифоъаст . Каъби одамӣ аз он каъб гӯйанд ки аз пои фарои руста буд ,у иртифоъи гирифта ,у қили ллҷориаҳи азои қорбти алблўғ ,у харҷи сдёҳои қади ткъбт .

Хонаи мураббаъ каъба гӯйанд , лортФоъҳои ман аларз ,у нтўءи завоёҳо , ва ин хонаи каъбаро байт улҳаром гуфт ,у тафсири ин дар он хабараст ки Мустафо ( с ) гуфт рӯзи фатҳи Макка : « ани ҳозои алблди ҳарамаи аллоҳи явми халқи алсмоўоту аларз , Фҳўи ҳароми бҳрмаҳи аллоҳи илои явми алқёмаҳ ,у анаи лни иҳли алқтоли фӣаи лоҳди қаблӣ ,у лами иҳли лии алои соъаҳи ман алнҳор , Фҳўи ҳароми бҳрмаҳи аллоҳи илои явми алқёмаҳи лои иъзди шока ,у лои инқри сайда ,у лои илтқти лқттаҳи алои ман урфҳо ,у лои ихтлии халоаи алои алозхр »

,у фии рўоиаҳи ахрӣ : « ман ҷоءнии зоӣрои лиҳозои албит , ъорФои лҳқаҳ , мзънои лии болрбўбиаҳи ҳурмати ҷасадаи алии алнор » .

Қёмои ллнос эй қўомои ?лаами фии амри динҳм , иқўмўни илайҳи ллҳҷ ,у қзоءи алнск ,у амри днёҳм эй слоҳои лмъошҳми ман алтҷорот , ва мо иҷбии илайҳи ман алсмрот . Ва алшҳрулҳаром блФз ҷинс гуфт ,у муроди бони моҳҳои ҳаромаст , ва он чаҳоранд : воҳиди фард ,у ҳўи раҷаб ,у салосаи сард : зўи алқъдаҳу зўи алҳҷаҳу алмҳрм . Ва алҳдӣу алқлоӣд ҳудо қурбонаст ки бмно баранд , ва қлоӣд онаст ки дар гардан эшон кунанд , ва ин он буд ки мард чун аз ҳарами бтҷорт берун мешуд дар моҳи ҳаром , дар кори хеш назар кардӣ агар донистӣ ки боз гардад пеш аз онкии моҳ ҳаром бугзарад , ҳам чунон эмин берун шудӣ , ва ҳеҷ нишон бар худ ва бар роҳила хеш накардӣ , ва агар донистӣ ки мебознагардад дар моҳи ҳаром , амни хешро нишон бар худ кардӣ ва бар роҳилаи хеш ,у нишони он буд ки пӯсти дарахти ҳарам бо худ доштӣ , ва бар роҳилаи хеши афкандӣ , то ҳар ҷое ки рафтӣ эмин будӣ ,у каси таъарруз вай накардӣ . Инаст ки раб Алъоламин гуфт :у алҳдӣу алқлоӣд яъне кули злки кони қёмои ллносу أмнои фии алҷоҳлиаҳ .

Злки лтълмўои أни аллоҳи иълми мо фии алсмоўот ва мо фии алأрзу أни аллоҳи бакули шайъи ءи алӣами ваҷҳи таъвили ин ояту охири он бовел дар бастан онаст , ки раби Алъоламин ин таъзим ки ниҳоди хонаи хешро ,у ҳараму эҳромро , аз он ниҳод то онро бузург доранд ,у ҳурмат он бишносанд ,у озарми он бузург доранд , ва бидонанд ки чун ҷонвар беақл дарав мениёзоранд , дар озурдани мусулмон дар ҳарам чаҳ ваболаст ! ва чун фармуд ки дар ҳарам кафтор маёзоред аз онаст ки то донанд ки дар озори мусулмон дар ҳарам чист ?у дигар аллоҳ донист ки намозгарро аз ваҷҳат бад нест ва аз қибла ,у каъбаи қиблаи сохт , ва донист ки ҳаҷро ҳангомӣ бояд , онро ҳангомии сохт , ва донист ки ҳудоро нишони озарм бояд , нишони сохт , ва дар ҳиҷлаи ҳарами ҷои амни сохт , аз онкии араб дар ҷоҳилияти баси нопоку хӯн рез буданду бади феъл , роҳ ббим доштанд ,у моли бноҳқ май бурданд ,у биҷои як каси ҷамъиро мекиштанд , талаби сорро . Раби алъзаҳ чун аз эшон ин феъл мешинохт ва майдонаст каъбаи ҳарами сохт ,у моҳи ҳаром ,у ҳудоу қлоӣд падед кард ,у таъзим он фармуд , то эшонро бар мол ва бар нафаси хеши амн падед омад , ва ҳар ҷой ки нишони дарахти ҳарами диданд , сар бар хат фармон ниҳоданд ,у таъзими онро дастҳои бедоду ғорат кӯтоҳ карданд . Ва донист раби алъзаҳ ки агар эшонро бъодти ҷоҳилияти хеш фурӯ гузорад ҷаҳон хароб гардад . Ва мардум кушта шаванд ,у мтоҷр ботил гардад , раб алъзаҳ гуфт : ин ҳама бидон кардам то шумо бидонед ки ҳар чаҳ дар осмон ва заминаст аз масолеҳи бандагону мроФқи эшон ман медонам ,у баҳамаи чизеи доноу тўоноом .