Қавлаи таъолӣ :у إзои раъйати аллазӣнаи ихўзўни фии оётнои хавз номӣаст ки ботилро гӯйанд , ҳақро нгўинд , чунон ки гуфт : « ва кно нахавз маъаи алхоӣзин » ,у хзтми колзии хозўо , « фии хўзҳми илъбўн » . Ва асли алхўзи алдхўли фии алшии ءи алии тлўс ба ,у қили ҳўи алхлт ,у кули шайъи ءи хзтаҳи Фқди хлттаҳ , ва манеҳ хози алмоءи болъсли хилта . Ва хавз дар оёт онаст ки пайғомбарроу қуръонро дурӯғ зан гиранд , ва бидон истеҳзо кунанд , ва ботил шимуранд . Ва ин он буд ки кофарони Макка чун аз муъминон қуръон мешуниданд онро таън мезаданд ва носазо мегуфтанд . Садӣ гуфт : мушрикон бо муъминон наменишастанд , ва дар расӯли худо ( с ) таън мекарданд , ва носазо мегуфтанд . Раби Алъоламин эшонро аз он наҳй кард , гуфт : ё Муҳамад ! чун мушриконро бинӣ ки дар қуръон таън кунанд ва носазо гӯйанд , бо эшон манишин , ва аз эшон рӯй гардон . Ва бо муъминон ҳамин гуфт ки : чун кофарон дар расӯл ( с ) таън кунанд ва ӯро носазо гӯйанд , бо эшон мншинид , ва аз эшон рӯй бгрдонид . « лои тқъдўо » маънӣ онаст ки мншинид , ва он кас ки нишаста буд , ин бо вай ҳам гӯйанд , аммо « лои тҷлс » зиштаст дарин мавзе , ки он бар пои истодаро гӯйанд .

Ва إмои инсинки қроءти ибни омир инсинкаст , насӣ инсӣ ,у инсии инсӣ , бмънӣ якеанд , ҳамчун ғрмтаҳу أғрмтаҳ . « Фмҳли алкоФрини أмҳлҳм » .

Ва агар шайтон ин наҳй мо бар ту фаромӯш кунад , ва бо эшон биншинӣ , чун бо ёдат ояд бархез , ва низ манишин . Ва тафсири ин онҷоаст ки гуфт : « ва қад назул алайкуми фии алкитоби أни إзои смътм » алоиаҳ . Пас муъминон гуфтанд : ё расӯли аллоҳ ! ҳар гоҳ ки эшон такзиби оранд , ва истеҳзо кунанд , ва дар ботил хавз кунанд , агар мо бархезем ва нанишинем пас натавонем ки дар масҷид ҳаром биншинем , ва натавонем ки гирди каъба тавоф кунем . Чун эшон чунин гуфтанд раби алъзаҳ рухсат дод нишастан бо эшон , бшрти онкии эшонро панд диҳанд ва тзкир кунанд , гуфт : « ва мо алии аллазӣнаи итқўн » алшрку алкбоӣру алФўоҳши ман ҳисоби алхоӣзин « ман шайъи ء » эй : ман осомҳм «у локини зикрӣ » насби алии алмсдр яъне зкрўҳми зикрӣ , ва раво бошад ки мавзеи он рафъ бошад , яъне : алайкуми зикрӣ , эй алайкуми ани тзкрўҳм . « лълҳми итқўн » алхўзи азои възтмўҳм . Ибн аббос гуфт ки : муъминон гуфтанд : ё расӯли аллоҳ ! агар мо аз эшон эъроз кунем , ва эшонро бон хавз бигзорем ,у бози нрним , тарсим ки гунаҳкор шавем . Раби Алъоламин бҷўоби эшон ин оят фиристод : ва мо алии аллазӣнаи итқўни ман ҳсобҳм эй ман осоми алхоӣзин « ман шайъи ء » ,у локини амреи алмؤмнини бҳҷрони алхоӣзини тзкири ллхоӣзин . « лълҳми итқўн » алхўзи фии алботл , яъне азои қмтми анҳуам мнъҳми злки ман алхўзу алостҳзоء , Фأнкрўои қёмкми анҳуам , Фикўни злки тзкиро . Саид ҷбир гуфт : чун мусулмонони бмдинаҳ ҳиҷрат карданд , мунофиқон бо мусулмонон менишастанд , ва чун қуръон мешуниданд хавз ва истеҳзо мекарданд , чунон ки мушрикон дар Макка мекарданд . Мусулмонон гуфтанд : бар мо ҳараҷ нест дарин маҷоласт , ки аллоҳи моро дар он рухсат дода , ва аз хавзи эшон бар мо ҳеҷ чиз нест .

Раби алъзаҳ дар Мадинаи он оят фиристод ки дар сӯра алнсоءаст : ва қад назул алайкуми фии алкитоби алоиаҳ , ва ин оят ки ва мо алии аллазӣнаи итқўни мансӯхи гашт .

Ва зри аллазӣнаи атхзўои динҳми алоиаҳи ин лафзӣаст аз алфози таҳдид ва аз алфози тҳоўн . Дар ваъид гӯйанд : зрнӣу Флоно , ва дар тҳоўн гӯйанд : зри Флонои фии кзо ,у зарраи иФъли кзо ,у қуръони ҷойҳо баҳри ду нотиқ . Мегуяд : гузори эшонро яъне боки мадор аз эшону хори дори эшонро ки дайн худ бибозӣ гирифтанд , яъне : атхзўои дайни алисломи лъбо эй ботиллоу лҳўои анҳу . «у ғртҳми алҳёҳи алднё » ани динҳми алислом . Ибн аббос гуфт : ин дар шаъни кофарони Маккау тарсоёну ҷуҳудон фурӯ омад , ки раби алъзаҳ ҳар гуруҳеро идӣ кард , ва ҳар қавмӣ дар иди хеши бботлу бозӣу нишоту тараб машғӯл шуданд магари уммати Муҳамад ( с ) , ки эшон иди худ мавсим тоъат сохтанд , намози ҷамоату зикри фаровону такбиру тҳлилу қурбон . Раб алъзаҳ мегуяд : гузори эшонро ки дар иди худ бботлу беҳудаи машғӯли гаштанд ,у бзндгонии дунё ғарра шуданд . «у зикр ба » эй болқрон ,у қил : бонзорку блоғк . Ва панди даҳ ӣнонро бпиғом ки гузорӣу бим ки намое . « أни тбсл » яъне : ман қабл ани тбсли нафаси бмои касбат . Абсли алрҷли азои дафъи илоашад алҳлок , пеш аз онкии тани кофарро Фросхттар гирифтан диҳанд . Ва қил : « أни тбсли нафас » яъне ман қабл ани тҳлки нафаси бмои амалату тҳбси фии алнор . Қоли қтодаҳ : ҳзаҳи алоиаҳи мансӯха , насхҳо қавла : « Фоқтлўои алмшркин » ,у қоли муҷоҳид : листи мансӯхаи лأнаҳи алии алтҳдди кқўлаҳ : « зрнӣ ва ман хилқати вҳидо » .

Лӣси лҳои ман дуни аллоҳ валеу лои шафиъ дар номи худованди ҷли ҷалола валеу мавло якеаст , ва он аз вилоятаст бФтҳ ваов бмънии нусрат ,у ончӣ дар сӯра алръд гуфт : « вол » , он аз вилоятаст бкср ваов , ва он тамаллукаст . «у إни тъдли кули адл » яъне :у ани туфади нафаси кули Фдоءи лои иؤхзи алФдоءи минҳо . Ин адл эдар фидоаст , аз баҳри онкии он чиз ки тани хеши бон мебоз харанд он чизи ҳамтоӣ тан мениҳанд ,у адл он мекунанд ,у адли баробар кардан ҳар чиз бо дайгарӣ буду ҳомтои сохтан , ва ҳар ду чиз аз он адласту ъдил чун над ва надид . Мегуяд : агар тании фардо ҳар ки буд аз кофарон , хештани бози хариди баҳамаи фидойӣ . Ҷои дигар тафсир кард , гуфт : мли ءи алأрзи зҳбо . Ҷой дигар гуфт : луи иФтдии ман азоби иўмӣзи ббниаҳ .

Лои иؤхз минҳо ҳамонаст ки онҷо гуфт : «у лои иқбли минҳои адл » . Ахз дар қуръон бар панҷ ваҷҳ ояд : яке бмънии қабул , чунон ки : «у إни тъдли кули адли лои иؤхзи минҳо » эй лои иқбл , ва дар ол умрон гуфт : «у أхзтми алии злкми إсрӣ » эй қблтми алии злкми аҳдӣ . Ва дар сӯра алмоӣдаҳ гуфт : إни أўтитми ҳозои Фхзўаҳ , эй Фоқблўаҳ , ва дар сӯра алтўбаҳ гуфт :у иأхзи алсдқот яъне :у иқбли алсдқот , ва дар аъроф гуфт : хзи алъФў эй ақбли алФзли ман амўолҳм . Ваҷҳи дувум « ахз » бмънӣ ҳабсаст , чунон ки дар сӯра Юсуф гуфт : Фхзи أҳднои макона яъне аҳбс . Ваҷҳи сеюм « ахз » бмънии азоби чунон ки : дар ҳам алмؤмн гуфт : Фأхзтҳми ФкиФи кони уқоб яъне Фъзбтҳм , ва дар ҳуд гуфт :у кзлки أхзи рбки إзои أхзи алқрӣ , ва дар анкабут гуфт : Фклои أхзнои бзнбаҳ яъне : ъзбно . Ваҷҳи чаҳорум « ахз » бмънии қатл , чунон ки дар ҳам алмؤмн гуфт :у ҳиммати кули أмаҳи брсўлҳми лиأхзўаҳ эй лиқтлўаҳ . Ваҷҳи панҷуми ахз бмънӣ усарост , чунон ки дар сӯра алтўбаҳ гуфт : Фоқтлўои алмшркини ҳайси вҷдтмўҳму хзўҳм , ва дар сӯра алнсоء гуфт : Фإни тўлўои Фхзўҳм .

أўлӣки аллазӣнаи أбслўо яъне ҳбсўои фии алнори бмои ксбўои ман алкФру алткзиб « ?лаами шароби ман ҳмим » яъне алмоءи алҳори алзии қади антҳии ҳура «у азоби أлим » вҷиъ « бмои конўои икФрўн » .

Қул أ надаъво ин ҷавоб эшонаст ки расӯли худоро ( с ) бо ширк мехонданд ,у миёни хешу миён ӯ ммолот меҷустанд , ҷойҳо дар қуръон аз он зикраст , « вдўои луи тдҳн » « вдўои луи ткФрўн » аз онаст , ва ҷавобҳоаст онро дар қуръон , сӯраи қул ё أиҳои алкоФрўн аз онаст , ва ин оят аз онаст . Қул أ надаъво ман дун аллоҳ мегуяд : шумо ки мусулмононед ҷавоби кофарон ки шуморо бо куфри михўоннд ин диҳед ки : أ надаъво ман дуни аллоҳи мо лои инФъно эй лои имлки лнои нФъои фии алохраҳу лои изрно ,у лои имлки лнои зрои фии алднё . « ва нарад алии أъқобно » ин аъқоб дар қуръони ҷойҳо мазкӯраст гоҳи бараду гоҳи бонқлоб ,у зикри ақаб дар он мустаъораст ,у ҷумла кноитаст аз бозгаштан аз дайн .

Колзии астҳўтаҳи алшётини қроءти Ҳамза « астҳўиаҳ » болФи ман мола бар маънии ҷамъи шаётин , «у астҳўтаҳ » бар маънии ҷамоати шаётин . Қоли алзҷоҷ : « астҳўтаҳ » зинати ?лаи ҳавоа ,у қоли ибни аббос : астФзтаҳи алғилони фии алмҳомаҳ . Ибн аббос гуфт : ин мислӣаст ки раб Алъоламин зад он касро ки бар дайни ҳақ буд ,у доъии залолат ӯро бар ибодат бут мехонд , мегуяд : мисли вай мисли он мардаст ки бар роҳ рост меравад бо рафиқони писандидау ҳамроҳони гузида ,у ғӯл ӯро аз рафиқони бози барад , то аз роҳи биўФтд , ва дар биёбони ҳайрон ва аташон бимонад , ва бар шарафи ҳалок буд , пас он рафиқону асҳоб ӯро бароа боз хонанд , наёяд , ва ҳам чунон саргардону ҳайрони сар дар бироҳӣ наад то ҳалок шавад . Ин дар шаъни абди арраҳмони бен абӯ бикр омад , пеш аз онкӣ мусулмон шуд шайтон ӯро аз роҳи ҳудо боз дошта буд ,у асҳоби ваии падару модар вай буданд , ва бо вай мегуфтанд ки : аитнои Фонои алии алҳдӣ . Ва ҳам дарин қиссаи вай оят омад :у алзии қоли лўолдиаҳи أФи лкмои алоиаҳ . Ваии ҷавоб эшон медиҳад ки ман бар ҳудоу рост роҳӣам . Раб Алъоламин гуфт : қул إни ҳудои аллоҳи ҳўи алҳдии роҳ исломаст , ки роҳ ростасту дайни ҳақ . Растгорӣ дар онаст на дар куфру залолат ки намӯда шайтонаст . Маънӣ дигар гуфтаанд : ?лаи асҳоби ман алмшркини идъўнаҳи илои алҳдии ъндҳм . Ва ин маънӣ дар навбати аввали мухтасари гуфтем .

Ва أмрнои лнслми лрби Алъоламин қтодаҳ гуяд : ҳзаҳи алоиаҳи ҳаҷаи лқнҳои аллоҳи набӣаи ихосми баҳои аҳли алоҳўоء . Гуфто : ҷавоби ҳамаи мтнтъону муътаризон дар дайн инаст ки аллоҳи дромўхт : фармуданд моро ки гардан наед аллоҳро таслим кунед , ва аз таслими дрмгзрид .

Ва أни أқимўои алслоаҳ « أн » аз баҳр он гуфт ки лоам дар « лнслм » бмънӣ « أн »аст , яъне : амрнои ани наслам ва ан нақайи , кқўлаҳ : « иридўни литФؤо » ,у ҳумои бмънии воҳид , ва гуфтаанд : исломи ӣнҷои бмънӣ ихлосаст . Нахуст ихлос фармуд пас амал , то бадоне ки амал беихлос бакор нест , пас танбеҳ кард бар баъсу муҷозот , гуфт : «у ҳўи алзии إлиаҳи тҳшрўн » то бадоне ки он амалро ҷазо хоҳад буд , агар нек бошад ва агар бад , пас бар сунъи худ далолат кард то ӯро якто ва беҳамто донанд . Гуфт :у ҳўи алзии халқи алсмоўоту алأрзи болҳқи ин ҳақро ду маънӣаст : яке онкӣ ба « кун » офарид , чунон ки гуфт : қавла алҳақ бсхни росту фармони равон ,у дигари маънӣ : болўҳдониаҳ , чунон ки ҷой дигар гуфт : рбнои мо хилқати ҳозои ботилло . На бботли офарид ва на бибозӣ , ки баҳақи офариду биктоиӣ ,у бҷд на бъбсу газоф . Ва қил : болҳқ эй бкломаҳ ,у ҳўи қавла : « аӣтёи тўъои أўи карҳо » . « болҳқ » ӣнҷои сухан тамом шуд , пас гуфт : «у явми иқўл » ёд кун он рӯз ки гуяд : охират эй дунёи шӯ . Ончӣ гуяд : бош , буд .

Ҳар чаҳ аллоҳ хабар дод ки бӯданӣаст он дар илми аллоҳ мавҷӯдаст ,у лои маҳола бӯданӣаст ,у хитоб « кун » бони дуруст . Ва қил :у явми иқўли ллхлқи мўтўои Фимўтўн ,у антшрўои Финтшрўни дили аллоҳи субҳонаи алии сръаҳи амри албъс ,у ради алии ман анкраҳ . « қавла алҳақ » гуфтаанд ки ин муттасиласт бсхни пеш , яъне : « иқўл кун Фикўн » . « қавла » эй иأмри Фиқъи амра , ин чунонаст ки гӯйанд : қади қиллати факони қўлк ,у бойени ваҷҳи ҳақи наът қавл бошад . Ва раво бошад ки « кун Фикўн » ӣнҷои сухан бурӣда гардад , пас ибтидо кун « қавла алҳақу ?лаи алмалики явми инФхи фии алсўр »у тахсӣси рӯзи қиёмати бзкр на аз онаст ки дар рӯзгори дигарон қавл ва он малик набӯд , балки дар ҳамаи вақту ҳамаи рӯз буд , аммо дигарон бар сиблати муҷоз дар дунёи даъвӣ малик мекарданд ,у рӯзи қиёмати он даъвӣҳо ботил гардад ,у мулӯк хозеъ шавад , касро даст рас набӯд , ва дар каси нафъ ва зр набӯд чунон ки аллоҳ гуфт :у алأмри иўмӣзи ллаҳ .

Явми инФхи фии алсўри сувари номи он қарнаст ки исрофил дар он дамад .

Рӯй абди аллоҳи бен Амри ан алнабӣ ( с ) : « ани аъробёи қоли мо алсўр ? қол : қарни инФхи фӣа » ,у қол ( с ) : « Киеви анъму соҳиби алсўри қади алтқми алсўри бФиаҳу асғии самъау ҳинои ҷбҳтаҳи интзри маттии иؤмри أни инФхи ФинФх » . Қолўо : ё расӯли аллоҳ ! Киев нақавл ?

Қол : « қўлўои ҳсбнои аллоҳу нъми алўкил . Алии аллоҳи тўклно » .

Ва дар баъзе кутуб овардаанд ки : сувари чаҳор шох дорад : яке то бзир аршаст . Яке то бсрӣ . Яке то бмимнаҳи олам .

Чаҳоруми бмисраҳи олам , чунон ки аз арш то срӣ ва аз майманаи олам то майсараи ҳама дар миёни ин чаҳор шохаст рӯзи қиёмат . Рӯзи ҳашару нашр чун аллоҳ хоҳад ки халқро зинда кунад ҷонҳои пайғомбарон дар он шохи оранд ки зер аршаст , ва ҷонҳои муъминон дар он шох ки бмимнаҳ оламаст , ва ҷонҳои ҷумлаи кофарон дар он шох ки дар срӣаст , ва ҷонҳои зиндиқону мбтдъон дар он шох ки бмисраҳ оламаст ,у баъдад ҳар ҷонии дарин шохҳо сӯрохҳоаст бар мисоли занбӯри хона , чун ҷонҳо барин сӯрохҳо даройади чунон рост ояд ки на ҷон зиёдат ояд на ҷой кам буд , ва чиҳил соли ҷонҳо чунон медорад пас заминро биҷунбанд , чунон ки аллоҳ гуфт : إзои рҷти алأрзи раҷо то хокҳои шахсҳо аз якдигар ҷудо шавад , сиёҳ аз сифеду мард аз зан ҷудо шавад , он гуҳи ббҳри мсҷўр фармон ояд , дарёӣаст дар зери арши Маҷид , оби ҳаёт дар он . Фармойанд ӯро ки бабори чиҳил соли он дарёи оби базмин май борад , то он хокҳо дар зери замин омехта шавад , пас он хокҳо бФрмони ҳақи рагу пайу пӯст ва устихон гардад . Ҳамон шахсҳо ки дар дунё буд , раби алъзаҳи бози офаринад . Он гуҳи замин аз гронборӣ баҳақ нолад , ва фармон ояд ки : борҳои берун на , Фзлки қавла :у أхрҷти алأрзи أсқолҳо . Замин шикофта шавад шахсҳо аз замин берун ояд . Исрофилро фармойанд то дар сувари дамад , он ҷонҳои халқи ҷумла аз сувар берун оянд ҷонҳои некбахтони сифед чун марворид , ва ҷонҳои бадбахтони сиёҳ чун қӣр ,у ҳамаи аҳволи олам аз он пар гардад ,у раб алъзаҳ гуяд ҷли ҷалола : лирҷъни кули рӯҳи илои ҷасада , Фтأтии алорўоҳ , Фтдхли фии алхёшим , Фтмшии фии алоҷсоди камашии алсми фии аллдиғ .

« олами алғибу алшҳодаҳи ин шаҳодат бо ғайби қарин дар ҳамаи қуръони маънии он шоҳидасту ҳозир , мегуяд : донои баҳри ғоӣб ва ҳозир ӯст . «у ҳўи алҳким » яъне ҳукми албъс « алхбир » болбъси маттии ибъсҳм .