Қавлаи таъолӣ :у лақади хлқнокми сами сўрнокми алоиаҳи ақволи муфассирони дарин оят мухталифаст . Қавмӣ гуфтанд : ин халқ одамасту тасвири вай , яъне : хлқнои абокму сўрнои абокм , яъне одам ( ъ ) , бҳкми онкии фарзандони ҳама аз аҷзоъ ӯанд ,у мунфасили азу .

Халқи одамро манзалати халқ ҳамагон дод ,у музофи илайҳи биҷои музофи ниҳод . Ва қавли ҷумҳӯри муфассирон дар халқу тасвири одам ( ъ ) онаст ки : раби алъзаҳ чун хост ки одамро биёфрианад , базмин ваҳй омад ки : ании холиқи мнки хлқо , манеҳам ман итиънӣ , ва манеҳам ман иъсинӣ , Фмни атоънии адхлтаҳи алҷнаҳ , ва ман ъсонии адхлтаҳи алнор .

Гуфт : ман аз ту халқӣ хоҳам офарид азишон ҳаст ки фармон бурдорӣ кунад , ва ҳаст ки нофармон шавад . Ҳар ки фармон бурдор буд , ӯро ббҳшти фурӯи орм , ва ҳар ки нофармон буд ӯро ботш бисӯзам .

Пас Ҷабраилро фиристод , то қабзае хок бардорад . Замин бФрёд омад : ании аъўзи бъзаҳи алзии арслки أни тأхзи манӣ алиўми шиӣои икўни фӣаи ғдои ллнори насиб . Замин бзнҳор омад Ҷабраил ӯро зинҳор дод ,у бозгашт . Микоил омад бФрмони ҳақ то қабза Эй бардорад , ҳамон шуниду бозгашт . Малик аламут омад бФрмони ҳақи ҷли ҷалола . Замин ҳамон гуфт . Малики аламут ҷавоб дод ки :у أнои аъўзи бъзтаҳи ани аъсии ?лаи умаро . Қабза Эй барграфт аз чаҳор гӯшаи замин , аз рӯй онкӣ дар он ҳам шӯр буд ва ҳам хуш , ҳам сурх ва ҳам сиёҳ ва ҳам сипед , ҳам ҳомӯн ва ҳам шикаста . Лои ҷурми фарзандони одам мухталиф омаданд чунон ки қабзаи хоки мухталиф буд , Фмнҳми алтибу алхбису алсолҳу алҷмилу алқбиҳ . Аз онаст ки рангҳошон мухталифаст , ва сӯратҳо ва лавнҳо ва халқҳо мухталиф . Қоли аллоҳи таъолӣ : ва ман оётаи халқи алсмоўоту алأрзу ихтилофи أлснткму أлўонкми إни фии злки лоёти ллъолмин .

Малики аламути он хоки босмони барад , ва фармуданд то он хоки боби хушу об шӯртар карданд . Азинҷост ки табоиъу ахлоқи фарзандони одам мутафовитаст : баъзе хўшхўӣанд , ва баъзе бади хуй . Пас Ҷабраилро фармуд то аз равзаи Мадинаи онҷо ки қабр Мустафоаст салавоти аллоҳи алайҳ , қабзае сипеди бардошт , қабзаи нӯронӣ ки нури замин аз он буд ,у бҳўзи кавсару таснӣму слсбил тар карданд , ва Биёлуданд , ва аз он шмомаҳ эй бсохтнд ҳамчун донаи марвориди равшан ,у босмонҳои бгрдониднд , то осмонёну ҷумлаи Каррӯбӣону қиддӣсони Муҳамадро слии аллоҳ алайҳ бишнохтанд ,у фазлу каромат вай бидиданд , пеш аз онкии одамро шинохтанд . Пас он шмомаҳ дар тинат одам ниҳоданд ,у мояи хамир вай карданд ,у рӯзгории чунин фурӯ гузоштанд , тинои лозбо , гулии дўсндаҳ . Пас рӯзгории баромад то слсоли гашти гулии хушк . Слсл эй савт ,у ҳикмати дарин гули хушки он буд то оламён бидонанд ки кори ваии бснъу қудрат буд на бтбъу ҳиялат , ?фони алтини алёбси лои инқоду лои итأтии тасвира . Пас раби алъзаҳи бкмоли қудрати хеш ,у ҷалоли иззати хеши онро ҷасадии сохт афкандаи миёни Маккау тоӣФ бар тариқи Фриштгони чиҳил сол . Инаст ки раб Алъоламин гуфт : ҳилли أтии алии алإнсони ҳайни ман алдҳри лами икни шиӣои мзкўро . Қол :у клмои мар ба малаъи ман алмлоӣкаҳи ъҷбўои ман ҳасани сӯратау тӯли қомата ,у лами икўнўои рأўо қабл злк мислаи ,у мар ба Иблис , Фқол : ломри мо хилқат ? сами зарбаи беда , Фозои ҳўи аҷўФ , Фдхли ман фӣау харҷи ман дбраҳ ,у қоли лосҳобаҳи аллазӣнаи маъааи ман алмлоӣкаҳ : ҳозои халқи аҷўФ , лои исбту лои итмоск . Ва қол алнабӣ ( с ) : « халқи аллоҳи одами ммои қади васфи лаками ман тин ,у хилқати алмлоӣкаҳи ман нур » . Ва дуруст онаст ки аллоҳи таъолии қабзае хок ки одамро аз он офарид аз рӯй замин худ гирифт , идли алии злки мо рӯй абӯи Мӯсои алошърии أн алнабӣ ( с ) қол : « ани аллоҳи таъолии халқи одами ман қабзаи қабзҳо ман ҷамеъи аларз , Фҷоءи бнўи одами алии қадари аларз , манеҳам алоҳмру алأбизу алосўду байни злк ,у алсҳлу алҳзну алхбису алтиб » ,у қади аўрди ҳозои алҳдиси абӯи Довӯди сулаймони бен алошъси алсҷстонии раҳмаи аллоҳи фии сунната . Ва алайҳи аҳли алснаҳу алҷмоъаҳ .

Қавмӣ гуфтанд :у лақади хлқнокм бо одам шавад , сами сўрнокм бо фарзандон . Яъне : хлқнои абокми сами сўрнокми фии зуҳра ,у фии злки мо рӯй : ан алнабӣ ( с ) қол : « халқи аллоҳи одам , сами масҳи зуҳраи биминаҳ , Фостхрҷ манеҳ зуррия »у зикри алҳдис . Ин офариниш авваласт ки фарзандони одамро нигоштанд , ва эшонро аз сулби вай берун овараданд , ва бирав арз карданд . Миёни абии каъбу абди аллоҳи аббос дар он хилофаст . Абди аллоҳ аббос гуфт : нтФ буданд , абӣ каъб гуфт : арвоҳ буданд . Қавмӣ гуфтанд : хлқнокми сами сўрнокм ҳар ду бо фарзандон шавад , яъне : хлқнокми фии аслоби алобоء , сами сўрнокми фии бутуни аломҳот ,у фии злки мо рӯй : ан алнабӣ ( с ) қол : « азои ?ераади аллоҳи халқи абд , Фҷомъи алрҷли алмрأаҳи тори моؤаҳи фии кули арақу узв , Фозои кони явми алсобъи ҷумъаи аллоҳи ъзу ҷл , сами аҳзраҳи кули арақи ?лаи фӣ эй сувараи мо шоءи ркбаҳ » ,у қил : хлқнокми нтФоу ълқоу мзғо , сами сўрнокми болўҷўаҳу алъиўну алоъзоء .

Ва фии злки мо рӯй ан алнабӣ ( с ) қол : « ани халқи аҳдкми иҷмъи фии батни ИМАи арбаъӣни лайла , сами икўни ълқаҳ мисли злк , сами икўни мзғаҳ мисли злк , сами ибъси аллоҳи ъзу ҷли илайҳи маликои бأрбъи калимот , Фиқўл : актби аҷалау ризқа . Ва шқӣ ӯ Саид » ,у фии баъзи алосор : « ани аллоҳи ъзу ҷли халқи аларзу алсмоءу алҷомдоти азҳорои лқдртаҳ ,у халқи алмлоӣкаҳу алшётину алҷни азҳорои лслтонаҳу ҳайбата ,у халқ банӣ одами азҳорои лмғФртаҳу раҳмата . »

Сами қлнои ллмлоӣкаҳ бар қавли аввал « сам » бмўқъи хеши афтода ,у сухан бар як назм ростаст бтртиби хеш , ки халқу тасвиру хитоб ҳар се бо одам шавад . Аввали халқи вай буд аз гул , пас тасвир , пас хитоб , ва агар халқу тасвир бо фарзандон шавад пас « сам » маънӣ онаст ки : сами ахбркми анои қлнои ллмлоӣкаҳи асҷдўои лодми Фсҷдўои إлои إблиси лами икни ман алсоҷдини лодми маъаи алмлоӣкаҳ ,у фии илми аллоҳ . Ва дар баъзе тафсир овардаанд ки раби алъзаҳи ду бори Фриштгонро суҷуд фармуд : одамро як бори он гуҳ ки хилқати вай тамом гашта буд ,у злки қавла : Фإзои сўитаҳу нафхати фӣаи ман рӯҳии Фқъўои ?лаи соҷдин , ва як бори он гуҳ ки гуфт : أнбӣўнии бأсмоءи ҳؤлоءи إни кантами содиқин . Ва ин қавл бар хилофи иҷмоъ муфассиронаст . Қавмӣ гуфтанд : бист ваанд Фриштаҳ буданд ки эшонро суҷуд фармуданд . Қавмӣ гуфтанд : Фриштгони заминро фармуданд ,у қавл дуруст онаст ки ҳама Фриштгон буданд , ки раб алъзаҳ гуфт : Фсҷди алмлоӣкаҳи каллаами أҷмъўн , ва ин ниҳоят тўкидаст . Каллаам далеласт ки ҳама суҷуд карданд на баъзе ,у аҷмъўни далели суръат тоъатаст яъне ки ҳама баҳам буданд дар як вақт на дар авқоти мухталифа ,у тамомии шарҳи ин қисса дар сӯра албқраҳ рафт .

Қоли мо мнъки أлои тсҷди إзи أмртки ин саволи тавбих ва тъниФаст , ва « ло » зиёдааст , яъне : мо мнъки ани тсҷди ази أмртк ? ин далеласт ки алии алонФрод ӯро суҷуд фармуданд , пас бо Фриштгон дар хитоб шуд ,у раб Алъоламин донист ки чаҳ чиз ӯро боздошт аз суҷуд , локини хост ки вайро дарин савол тавбих кунад , ва то ончӣ дар дил дорад бзбон бигӯед , ва бо халқи намояд , ки вай муонидаст , то ин маънӣ мавъизатӣ бошад фарзанди одамро , ва заҷрӣ бошад эшонро аз нофармонӣ .

Қоли أно хайр манеҳ яъне мнънии ман алсҷўди ?лаи анӣ хайр манеҳ , ази канти нориёу кони тинё ,у алнори тғлби алтин . Қоли ибни аббос : аввали ман қоси Иблис , Фأхтأи алқёс , Фмни қоси аддӣни бшии ءи ман раъйаи қарнаи аллоҳи маъаи Иблис ,у қоли ибни сайрин : аввали ман қоси Иблис , ва мо абдати алшмсу алқмри алои болмқоиис . Иблис қиёс кард , ва дар қиёс хато кард гуфт : ман аз оташам ,у одам аз гул ,у оташ ба аз гул , пас ман баам аз одам . Қиёс кард ва дар қиёс хато кард , ки баъзе ҷавоҳир бар баъзе тафзили ниҳод , бе онкии вайро дар он илмӣ буд . Ҷавҳар оташ бипасандед ,у ҷавҳари гули бнкўҳид , ва надонист ки ин ду ҷавҳари ду халқанд аз халқи худо , ки манофеи ибодро офарӣдаанд , ва аз онҷо ки ҷавҳарятаст ҳама яксонанд агар ихтилофӣаст дар эъроз ва авсофаст , ва агар ночораст тафзили баъзе бар баъзе , пас гул фазл дорад бар оташ . Аз вуҷӯҳи яке онкӣ дар ҷавҳари гул рзонтасту сукӯну виқору ҳаламу ҳаёу сабр , ва ин доъияи тавбау тавозуъ ва тазаррӯъасту мӯҷиби мағфират , ва дар ҷавҳар оташ хуфту тиш ва ҳадатасту иртифоъу изтироб , ва ин доъияи тамарруд ва истикборасту мӯҷиби лаънат . Дигар ваҷҳ онаст ки гули сабаб ҷамъаст ,у оташи сабаби тафреқ .

Сеюм : оташи сабаб азобаст ,у гули сабаб азоб нест . Чаҳоруми хабар нотиқаст ки : туроби алҷнаҳи машки азФр , ва дар ҳеҷ хабар наомад ки дар биҳишт оташаст , ё дар оташ хокаст . Чун дуруст шуд ки оташро бар гул фазласт ,у тафзили ҷавоҳири баъзе бар баъзе ваҷҳ нест , маълуми гашт ки қиёси Иблиси хато буду айни маъсияту мӯҷиби лаънат , аммо қиёси саҳеҳ раво бошаду айни тоъат буд , чунон ки иброҳӣм ( ъ ) кард : чун ғуруби кавокибу шамс ва қамар дид далел гирифт бар ҳудуси он , ва донист ки онро муҳаддисӣ ва мудаббирӣаст . Аз он баргашт , ва рӯй дар талаби ҳақи ниҳод , гуфт : إнии ваҷҳати ваҷҳеи ллзии Фитри алсмоўоту алأрзи ҳниФои алоиаҳ . Лои ҷурми раби алъзаҳ ӯро аз он боз назд , ва аз ваии тоъати шимурд . Ва гуфтаанд : ҷавоби ин сухан ки Иблис гуфт : أно хайр манеҳ хлқтнии ман нору хилқатаи ман тин онаст ки ӣнҷо гуфт : иқўли алкоФр ё литнии канти тробо

. Фардо ки каромати одам ошкоро гардад Иблис гуяд : кошкӣ ман аз он хок будамӣ ки одамро аз он офарӣдаанд .

Қоли Фоҳбти минҳо яъне ман алҷнаҳ . Ва қил : ман алсмоء . Фмои икўни лаки أни тткбри фӣҳо яъне фии алҷнаҳ . Маънӣ онаст ки аз биҳишти беруни шӯ , ва аз осмони бзири шӯ . Он кас ки бартарӣ ҷӯяду фармонро мухолиф буд , вайро нарасад ва насазад ки дар биҳишт нишинад , ё дар осмон . Ва алФрқи байни алнзўлу алҳбўти ани алнзўли иқтзии анаи манзалаи баъди манзала ,у лӣси кзлки алҳбўт , лонаи колонҳдори фии алмрўри илои ҷҳаҳи алсФли дафъаи воҳида , ва гуфтаанд : « минҳо » ва « фӣҳо » ҳар ду бо замин шавад , эй : Фоҳбти ман аларзи илои ҷзоӣри албҳўр , Фмои икўни лаки ани тткбри фии аларзи алии одаму валада ! мегуяд : туро нарасад ки дар замин такаббур кунӣ ,у бартарии ҷӯӣ бар одаму фарзандон . Акнӯн ватани Иблис дар ҷзоӣраст ,у арш ӯ бар баҳраст ,у султону азимат ӯ онҷо равонаст . Каси вайро дар замин набинад магар басӯрат перии шикаста , бар ваии ҷомае куҳна , бар ҳайати дуздони тарсону ларзон . Ва қил : Фоҳбти минҳо яъне ман алмртбаҳи алтии анати фӣҳо , Фмои икўни лаки أни тткбри фӣҳо эй ттрФъу тмтнъи ъмои амрат ба . Фохрҷи إнки ман алсоғрини алأзлоءи бтрки алтоъаҳ .

Қоли أнзрнии Иблис то бурузи қиёмати замони хост , ва дарин замон хостани муроди ваии он буд то марг начишад , гуфт : أнзрнӣ эй : амҳлнӣ , إлии явми ибъсўни ман қбўрҳм ,у ҳўи алнФхаҳ алохраҳ ъанд қиёми алсоъаҳ . Раб алъзаҳ гуфт : إнки ман алмнзрини рӯ ки туро замон додам . Қавмӣ гуфтанд : ин анзор то бнФхаҳ аввалӣаст . Қавмӣ гуфтанд : то бурузи қиёмат . Ва дуруст онаст ки вақти он муайян нест , ки раби алъзаҳи бҷўоб вай нагуфт : анки ман алмнзрини илои явми ибъсўн ,у лои илои явми алқёмаҳ ,у онҷо ки гуфт : إлии явми алўқти алмълўм дар он таъйин вақт нест , ва ин таъйин дар ҳақи ҳеҷ каси муқтазӣ ҳикмат нест , ки ҳар ки донад ки то кӣ мизед , нафаси худ фарои паии муродоту шаҳавоту иртикоб мҳзўрот дорад ,у тавбау узр хостан ҳамеша дар таъхир май наад , то бони вақти муайян наздик гардад , он гуҳ тавба кунад , пас дар таъйини вақти марг ағроءаст бар маосӣу далерӣ , ва ин дар дайн раво нест ,у бҳкмт рост нест .

Қоли Фбмои أғўитнӣ эй Фбмои азллтнӣу лънтнӣу хибтнӣу أҳлктнӣ . Гуфтаанд : ин « мо » масдарӣаст , яъне боғўоӣк Аёӣ лأқъдни ?лаами сротки алмстқим , эй атрсди ?лаами Фأсдҳми ани сулӯки алсроти алмстқим ,у ҳўи аддӣни алқим ,у қил : ҳўи тариқи алҷнаҳ ,у қил : тариқи Макка .

Қол алнабӣ ( с ) : « ани алшитони қъди лобни одами бтрқаҳ , Фқъди ?лаи бтриқи алислом , Фқоли أи тслму тзри динку дайни обоӣк ? ! Фъсоаҳ , Фأслм . Сами қъди ?лаи бтриқи алҳҷраҳ , Фқол : أи тҳоҷру тзри أрзку дёрк ? Фъсоаҳ ,у ҳоҷар . Сами қъди ?лаи бтриқи алҷҳод ,у ҳўи ҷаҳди алнФсу алмол , қол : тқотли Фтқтл , Фтнкҳи алмрأаҳ ,у иқсми алмол ? ! Фъсоаҳ , Фҷоҳд .

Яке аз уламои дайну асҳоби ҳадис дар масҷид ҳаром нишаста буд номи ваии тоўс .

Фақиҳӣ қадре дар пеш вай шуд . Тоўс бичишам инкор дар вай нигараст , ва ӯро аз масҷид берун кард . Яке гуфт тоўсро ки : ин мардӣ фақиҳаст , бар вай меистихфоф кунӣ ? ! тоўс гуфт : Иблис уфуқа манеҳ , иқўли Иблис : раби бмои أғўитнӣ ,у ҳозои иқўл : анои ағўити нафасӣ , яъне ки Иблиси ағўоءу азлол аз ҳақ дид , ва қадре аз худ мебинад , пас Иблиси азуи фақиҳтар буд .

Сами лотинҳми он гуҳ дар оем бар эшон ман байни أидиҳм аз пеши эшон , яъне аз сӯии дунёии эшон бأмли дарози намӯдан , ва ман хлФҳм ва аз сӯии охирати эшон бФромўш кардан он бар эшон ,у ани أимонҳм ва аз сӯии дайни эшон , чунон ки онҷо гуфт : إнкми кантами тأтўннои ани алимин эй ман қабл аддӣн ,у ани шмоӣлҳми ман қабл днёҳму амониҳм ,у иқоли ман байни аидиҳми ман қабл алохраҳ , Фأзини ?лаами алткзиби болбъсу болҷнаҳу алнор , ва ман хлФҳм , яъне ман қабл алднёи Фأзинҳои фии аъинҳм , Фأрғбҳми фӣҳо , Флои иътўни фӣҳо ҳқо ,у ани аимонҳм , яъне ман қабл динҳм , ?фони конўои алии ҳудои шбҳтаҳи алайҳим , ҳатто ишкўои фӣа ,у ани конўои алии залолаи зинатҳо ?лаам ,у ани шмоӣлҳм , яъне ман қабл алшҳўоту аллзоти ман алмъосӣу أштҳиҳои илайҳам ,у иқол : ман байни аидиҳми мкобраҳ , ва ман хлФҳми мхотлаҳ ,у ани аимонҳми ман тариқи алҳдӣ ,у ани шмоӣлҳми алоҳтҷоҷи бҳҷҷи алмзлин .

Қоли ибни аббос :у лами иқли ман Фўқҳм , лони раҳмаи аллоҳи таназзули алайҳими ман Фўқҳм ,у лами иқли ман тҳтҳм , лон алإтён манеҳ мувҳиш . Ва қоли фии алоўлиин « ман » лобтдоءи алғоиаҳ ,у фии алохриин « ан » , лон « ан » идли алии алонҳроФ . Ва лои тҷди أксрҳми шокирин муваҳҳидин мутӣъин . Қоли алҳсн : лмои ағўии одам ( ъ ) илми أни зритаҳ азъФ манеҳ , Фқоли аллоҳ :у лақади сидқи алайҳими إблиси занна .

Қоли ахрҷ эй қоли аллоҳи лоблиси ахрҷи минҳо . Ин амр иҳонатаст на амри таклиф , ва агар на амри иҳонат будӣ имтиноъ намӯдӣ , чунон ки дар асҷдўо лодм кард . Қоли ахрҷи минҳо эй ман алҷнаҳ , мзؤмо эй мзмўмои мъибои бأблғи алзму алъиб . Алзому алзиму алзм , алъиб .

Мдҳўро эй мтрўдои мбъдои ман раҳмаи аллоҳ ,у қил : мтрўдои ман алсмоء . Лмн тбък манеҳам ин лоам эдар лоам қисмаст ,у лأмлأни ин лоами ҷавоб қисмаст , эй лмн тбък манеҳам алии динки ман авлоди одами лأмлأни ҷаҳаннами мнкми أҷмъин яъне ман алкоФрину қрноӣҳми ман алшётин .

Крри алхурӯҷи фии ҳзаҳи алоёти слоси марот , лони алаввали хурӯҷи мутлақ ,у ассонии хурӯҷи бсФаҳи сғору зл ,у алсолси бсФаҳи тарду зми шадид . Қоли Саиди бен алмсиб : Иблиси абӯи алшётин , ва ҳам зукуру анос , итўолдўну лои имўтўн ,у алҷони абӯи алҷн , ва ҳам зукуру анос , итўолдўну имўтўн ,у алмлоӣкаҳи лисўои бзкўру лои анос ,у лои итўолдўну лои имўтўн .