Бидон ки сӯраи алонФол маданӣаст магари ҳафт оят ки ба Макка фурӯ омаду إзи имкри бки аллазӣнаи кФрўои илои қавлаи сами иғлбўн . Ҷумлаи сӯраи панҷ ҳазор ва ҳаштод ҳарфаст ва ҳазор ва навад ва панҷ калимааст . Дар фазилати ин сӯраи абии каъб ривоят кунад аз Мустафои си қоли қоли расӯли аллоҳ : « ман қрأи сӯраи алонФолу броءаҳ , Фонои шафиъи ?лау шоҳиди явми алқимаҳ , анаи барии ءи ман алнФоқу аътии ман алоҷри баъдади кули мунофиқу мунофиқаи фии дори алднёи ъушри ҳасаноту мҳии анҳу ъушри сиӣоту рафъи ?лаи ъушри дараҷот ,у кони алършу ҳмлтаҳи ислўни алайҳи айёми ҳаётаи фии алднё » .

Дарин сӯраи шаш ояти мансӯхи чунон ки расем бони шарҳи диҳем .

Бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳим . Исӣлўнки ани алأнФол . Ибн аббос гуфт : сабаби нузули ин ояти он буд ки рӯзи бадар Мустафо гуфт : « ман қатли қтилои фалаи салба ва ман асри асирои фалаи кзо »

Гуфт : ҳар ки кофариро бикашади верости салби он кушта ва ҳар ки асириро гирад ҳамчунин . Пас чун ҷанг дар пайвасти ҷавонону врноёни фаро пеш шуданд ва ҷанг карданд , қавмиро киштанду қавмиро асир гирифтанд ,у перону аъёну вуҷӯҳи лашкари бнздики ройоти ислом истода буданд дар ҳазрати Мустафои су дафъи душманон аз вай мекарданд ,у қалби лашкар нигоҳ медоштанд аммо ҷанг намекарданд . Пас он ҷавонону нўхостгон ки ҷанг мекарданд тамаъ карданд ки салбҳо ва ғаниматҳо муфрад боишон диҳанд . Яке Ансорӣ бархест , номи ваии абӯи алисри ибн ъаму ахў банӣ слмаҳ , гуфт : ё расӯли аллоҳ инак ҳафтод мард аз душман киштем ва ҳафтод душмани асири гирифтеми салби эшон ҳамаи мо рости чунон ки ваъда додае ,у саъди маоз дар ҷумлаи эшон буд ки бҳзрти Мустафо буд истода ,у масоф нигаҳ медоштанд , гуфт : ё расӯли аллоҳи мо на аз бади дилӣ ҷанг мекардем , локин нахостем ки туро холӣ бигзорем ва чунон ки эшон мо низ ҳам дар масоф будем ва эшонро бдФъи душман ёрӣ медодем , пас салбу ғанимати эшонро танҳо нарасад , сухан дар миёни эшон дароз шуд .

Ва саъди бен абии вқоси бародари вайро умр кушта буданд баҷанг шуд ,у Саиди бен алъоси бен Умияро бикушту шамшери ваии бастад , шамшерии некӯи номи он зўи алктиФаҳ , он шамшери бардошти пеши Мустафо с оварад гуфт : « аътнии ҳозо » расӯли худо ҷавоб дод : « зъаҳ » , як бор дигар гуфт « аътнии ҳозо » , расӯл ҷавоб дод « зъаҳ » . Саъдро он нохуш омад , дил танг шуд , ва дарин маънӣ гуфту гӯй дар миён саҳоба афтод , то Ҷабраил оят оварад : исӣлўнки ани алأнФоли қул алأнФоли ллаҳ ва алрасул . Мустафои си бҳкми ин ояти ғаниматҳо ва салбҳо аз дасти эшон берун карду миёни эшон басӯиат қисмат карду саъди бен абии вқосро бихонад ва гуфт : ё саъди он гуҳ на он ман буд шамшер , акнӯн он манаст бтўи додем .

Исӣлўнки ани алأнФол ва ӯ замир муъминонаст . Яъне ки муъминони туро май пурсанади азин моли ғанимат . Савол бар ду ваҷҳаст : саволи истеълому саволи талаб . Ва ин савол истеъломаст ки ан дар он пайваста . Мегуяд : туро аз анфоли мипрснд то бидонанд ки ҳукм он чист , ҳалоласт ё ҳаром ?у бкаҳ мебояд дод ? ва гуфтаанд : ки аз он мепурседанд ки бар умматҳои гузаштаи пеши азин уммати ҳаром буд . Хӯрдан он мехостанд то бидонанд ки бар эшон ҳам ҳаромаст ё на . Қавмӣ гуфтанд : ин савол талабаст ,у ан зиёдатасту далел бар ин қироати ибн масъӯдаст : исӣлўнки алонФоли бҳзФи ан . Маънӣ онаст ки муъминони анфол аз ту талаб мекунанд ва мехоҳанд ,у алонФоли алғноӣм , воҳидҳо нФл . Қол лабед :

Иқоли нФлнии кзо эй аътонӣ ,у алнўФли алрҷли алксири алътоء ,у қили алнФли алзёдаҳ ва манеҳ алноФлаҳи лўлди алўлду кзлки алноФлаҳи ман алслоаҳ .

Қул алأнФоли ллаҳ ва алрасул таъзимро номи аллоҳ дар овараду ибтидои бзкр хеш кард ҷли ҷалола . Маънӣ онаст ки ҳукми ғанимат бо Мустафо афкандем , он вайаст , чунон ки ӯ хоҳад дар он ҳукм кунад . Ибн ҷрир гуфт : анфол дигарасту ғноӣми дигар . Ғноӣм онаст ки баъд аз ҷанги мусулмононро нусрату зафар буд ва бимол кофарон дар расанд ва ҷамъ кунанд , ҳукми ин ғноӣм онаст ки аллоҳ гуфт :у аълмўои أнмои ғнмтми ман шайъи ء . . . Алоиаҳу анфоли зёдтст , ки баъд аз қисмати эмоми чизе бксӣ диҳад зиёдат аз қисмат барои хеш . Муҷоҳид ва ъкрмаҳ гуфтанд : ғноӣми рӯзи бадари алӣ алхусус Мустафоро буд , бҳкми ин оят ва он касро медод ки худ мехост , пас раби алъзаҳи он ҳукми бхмс мансӯх карду бқўли эшон ин оят мансӯхаст ва носих онаст ки :у аълмўои أнмои ғнмтми ман шайъи ء . . . Алоиаҳ .

Ибн зайд гуфт : оят муҳкамасту собит , ва маънӣ онаст : қул алأнФоли ллаҳу ҳаии лои шаки ллаҳи маъаи алднёи бмои фӣҳоу алохраҳ , ва алрасул изъҳои фии мавозиъҳо алтии амри аллоҳи бўзъҳои фӣҳо .

Мегуяд : анфолу ғноӣми ҳамаи худоироасту дунёу охират ва ҳар чаҳ дар он ҳамаи худоироаст , касро бо вай дар он анбозӣ нау расӯли рост , яъне ки расӯли бҳкми фармони худои онҷо наад ва бонкс диҳад ки аллоҳ фармоед . Ин ҳукм чунин кард ва пас аз он бчҳли рӯзи ҳукми ғноӣм фурӯ фиристод , гуфт : ?фони ллаҳи хумсау лаками арбаъаи ахмосаҳ .

Фотқўои аллоҳу أслҳўои зоти бинкм эй улҳолаи алтии бинкм , ликўни сббои лолФткму иҷтимои клмткм . Ва أтиъўои аллоҳи фии Фроӣзаҳу расӯлаи фии сунната .

إни кантами муъминин ?фони алоямони иўҷби злк . Ин хитоб бо саҳоба расӯл аст мегуяд : агар муъминонед муқтазӣ имон онаст ки худоӣу расӯлро фармон бурдор бошед , ва дар тоъати дории як дил ва як сухан бошед , ва дар кори ғноӣму анфоли мҷодлту ихтилоф аз миён бурдоред ,у бхдоӣу расӯл боз гузоред то чунон ки хоҳад дар он ҳукм кунад ,у ҳамаи баҳам сулҳ кунед то растгор шавед .

Рӯй ъдии бен ҳотами қол : хтб раҷул ъанд расӯли аллоҳи си Фқол : « ва ман итъи аллоҳу расӯлаи Фқди рушд ва ман иъсҳмои Фқди ғўӣ » . Фқол алнабӣ с : « аскти Фбӣси алхтиби анат » сами қоли расӯли аллоҳ : « ман итъи аллоҳу расӯлаи Фқди рушд ва ман иъси аллоҳу расӯлаи Фқди ғўӣ , Флои тқл ва ман иъсҳмо

Сами васфи алмؤмнини Фқол : إнмои алмؤмнўни аллазӣнаи إзои зикри аллоҳ . . . Алоиаҳ эй азои зикрати азмаи аллоҳу қудрата , ва мо хавф ба ман Асоаи фазаъати қлўбҳм , Фонқодти лоўомраҳу артдъти ани нўоҳиаҳу атмأнти илои ваъдау фурқати ани ваъида . Ва إзои теляти алайҳими оёта . . . эй алқуръони зодтҳми тсдиқо ва яқинану хшиаҳ , азои томлўоу тдбрўои маъонӣа . Ҳуҷҷатӣ равшанаст ин оят бар мараҷён ки зиёдату нуқсонро мункиранд дар имон ,у раби Алъоламин сариҳ мегуяд : зодтҳми тсдиқо ва яқинану хшиаҳ , азои томлўоу тдбрўои маъонӣа . Ҳуҷҷатӣ равшанаст ин оят бар мараҷён ки зиёдату нуқсонро мункиранд дар имон ,у раби Алъоламин сариҳ мегуяд : зодтҳми إимоно , ва он ваҷҳеи дигар ки раби алъзаҳи ҳақиқати имон исбот накард алои боҷтмоъи хислатҳои некӯ аз аъмоли зоҳиру ботин , ва эшон ҳақиқати имони бмҷрди қавл исбот мекунанд . Таъолии аллоҳи ъмои иқўли алзолмўн . Қоли умри бен ҳабибу кони ?лаи сҳбаҳ : ани ллоимони зиёдау нқсоно , қили Фмои зёдтаҳ , қол : азои зкрнои аллоҳу ҳмдноаҳи Фзлки зёдтаҳ ,у азои сҳўноу қсрноу ғФлнои Фзлки нақсона . Ва кутуби умри бен абди алъзизи илои баъзи ихвона : ани ллоимони снноу Фроӣзу шроӣъи Фмни асткмлҳои асткмли алоямон ва ман лами исткмлҳои лами исткмли алоямон . Ва алии рбҳми итўклўни иФўзўни илайҳи амўрҳму исқўн ба Флои ирҷўни ғайрау лои ихоФўни сўоаҳ .

Аллазӣнаи иқимўни алслоаҳу ммои рзқноҳми инФқўн . Ҳар нафақа ки дар қуръон бо намоз пайвастааст зкоаҳаст .

أўлӣки ҳам алмؤмнўни ҳқои сароу ҷҳрои бхлоФи алмноФқ . Ибн аббос гуфт : ман лами икни мноФқои Фҳўи муъмини ҳқоу қил : тақдираи ҳқўои ҳқо , мисли сдқўои сдқо , сأли раҷули алҳсни Фқол : أи муъмини анат ? Фқол : алоямони имонон , ?фони канти тсأлнии ани алоямони биллоҳу млоӣктаҳу кутубау русулау алиўми алохру алҷнаҳу алнору албъсу алҳсоби Фонои муъмини баҳо ,у ани канти тсأлнии ани қавла : إнмои алмؤмнўни аллазӣнаи إзои зикри аллоҳи вҷлти қлўбҳми ило қавла ъанд рбҳм , Фўи аллоҳи мо адрӣ أ манеҳам аноам ло ?у иқол алҳақ фии алкломи алии ваҷҳин , аҳдҳмои алмстҳқу ассонии мо ?лаи ҳқиқаҳи алўҷўд , бхлоФи алботли ?фонаи лои вуҷӯди ?ла . Ва раво бошад ки أўлӣки ҳам алмؤмнўни ӣнҷои сухан бурӣда гардад пас гӯйӣ : ҳқои ?лаам дараҷот ъанд рбҳми бдрстӣу ростӣ ки эшонро дрҷтҳо ва манзалатҳоаст дар биҳишти наздики худованди эшон . Ва қил : ?лаами дараҷоти фии алҷнаҳи иртқўнҳои боъмолҳми алрФиъаҳ . «у мғФраҳ » ллзнўб , «у ризқи Карим » холиси ман шўоиби алкдр .

« комаи أхрҷки рбк » муфассирон дар маънии оят мухталифанд . Қавмӣ гуфтанд : ин муттасиласт бовел ,у кофи коф ташбеҳасту алтшбиаҳи вақъи байни алслоҳин , эй слоҳҳми фии ислоҳи зоти албини кслоҳҳми фии ихроҷи аллоҳи лқоҳм , ва ин қавл ъкрмаҳасту тақдир оят инаст Фотқўои аллоҳу أслҳўои зоти бинкми ?фони злки хайри лаками комаи кони ихроҷи аллоҳи таъолии мҳмдои ман байтаи болҳқи хирои лакаму ани карааи Фриқи мнкм . Мегуяд : ҳамаи баҳам сулҳ кунед ва бо якдигар боштӣ зӣед ки салоҳи кору салоҳи дайни шуморо даринаст , ҳам чунон ки рӯзи бадари худои таъолии Муҳамадро аз хонаи хеши Мадина берун оварад баҷанг бадар , агар чаҳ қавмиро кроҳит омад ки соз ҷанг накарда буданд , аммо салоҳи эшон дар он буд .

Ва қил : алтшбиаҳи вақъи байни алҳақин эй ҳам алмؤмнўни ҳқои комаи أхрҷки рбки ман битк болҳқ мегуяд : эшон муъминонанд баҳақу ростии чунон ки аллоҳи туро аз хонаи хеш берун оварад баҳақу ростӣ . Ва қил : алтшбиаҳи вақъи байни алкроҳтин эй алонФоли ллаҳ ва алрасулу ани караи бъзҳми комаи أхрҷки рбки ман битки болҳқу إни Фриқои ман алмؤмнини лкорҳўн , мегуяд : ин кроҳити эшону мҷодлти эшон дар қисмати ғиноеми ҳам чун кроҳит эшонасту мҷодлти эшон рӯзи бадар . Ази қолўои ахрҷтнои ллъиру лами тълмнои қтолои Фнстъди ?ла . Ва тақдираи амзи ломри аллоҳи фии алғноӣму ани крҳўои комаи мзити алии хрўҷк . Ва ҳам корҳўн , қавмӣ гуфтанд аз муфассирон ки ин ояти бовели ҳеҷ таъаллуқ надораду кофи бмънӣ азоаст кқўлаҳу أҳсни комаи أҳсни аллоҳи إлики маъноау аҳсани азои аҳсани аллоҳи алик . Ва тақдираи азкр ё Муҳамади ази أхрҷки рбки ман битк яъне алмдинаҳи илои бадари болҳқ . эй болавҳии алзии аток ба Ҷабраил . Ва إни Фриқои ман алмؤмнини лкорҳўни алхурӯҷи маъаи кроҳиаҳи нФори алтбъи ани алмисоқи лои кроҳиаҳи зиди алородаҳ , лонаами крҳўои авлои сами ародўоу лами икрҳўои амри аллоҳи ъзу ҷли баҳол .

Иҷодлўнки фӣ алҳақ эй фии алқтолу злки анҳми хрҷўои ллъиру лами ёхзўои аҳбаҳи алҳрби Флмои амрўои болҳрби шқи алайҳими злку тлбўои алрхсаҳи фии тарки злк , Фҳўи ҷдолҳми баъди мо табин ани алҷҳоди воҷибу алхурӯҷи савоб ,у ълмўои ани амрки амри аллоҳ , кأнмои исоқўни إлии аламут ва ҳам инзрўн эй корҳўни алқтоли кроҳиаҳи ман исоқи илои аламут , ва ҳам инзрўни илои асбоба . Қоли ибни зайд : иҷодлўнк яъне , алкФори фӣ алҳақ , эй фии алислом . Баъди мо табин бону зуҳри алисломи кأнмои исоқўни إлии аламути ҳайни даъвои илои алислом ва ҳам инзрўни тлки улҳола .

Ва إзи иъдкми аллоҳи إҳдии алтоӣФтини шарҳи ин қиссаи бқўли ибни аббосу садӣу ҷамоатӣ муфассирон онаст ки крзи бен ҷобири алқршии бадар Мадина омад ва ғорат карду чрндгони Мадина ҷумла баранд . Хабар ба Мустафо с расед , бар нишаст бо ҷамоатии ёрон ва бар пай вай бирафтанду буи дар нарасиданду бози гаштанд , баъд аз он хабар бмдинаҳ омад ки бӯи Сафён аз шом меояду корвони Қурайш бо ваии молии азиму тиҷоратии фаровон . Ва ҳаии аллтимаҳ яъне қофилаи маъаҳо алтиб .

Расӯли худои муҳоҷиру ансорро бар хонд ва эшонро хабар дод ки онки корвони Қурайш бо мол фаровон расед бнздики бадар , ва агар мо бароа эшон шавем , бихиру ғанимат боз гирдем . Сесад ва сездаҳ марди фаро роҳ буданд ва аз эшон ду савор беш набуданд ва як шутури миёни се кас буд .

Конўои итъоқбўни алайҳ , ва ҳеҷ сози ҷангу олати ҳарб бо эшон на , ки эшон барои корвон май рафтанд на бқсди ҷангу ҳарб . Дар корвони Қурайши Амри бен алъос буду Амри бен Њишому мхрмаҳи нўФли алзҳрӣ бо чиҳил савори бузургону сарварони Қурайш . Бӯ Сафён бидонаст ки расӯли худо берун омад бо ёрон ба талаби корвон . Змзми бен Амр алғФорӣ бимика фиристод , Қурайшро хабар кард аз ҳол , ва гӯйанд ки шайтон бар сӯрати сроқаҳи бен молики бен ҷъсм Фродид омад ва гуфт : « ани мҳмдоу асҳобаи қади ързўои лъиркму лои ғолиби лаками алиўми ман анносу ании ҷори лакам » . Аҳли Маккаи ҳама хашм гирифтанду овоз бикдигр доданд то ҷумла берун шуданд магари заъифон . Ҳама бо сози ҳарбу силаҳи тамом . Расӯли худо бо ёрон аз Мадина бирафта . Ва водӣӣаст ки зФрон хонанд онҷои фурӯи омада , Ҷабраил омад , аз ҳазрати иззати ин оят оварад :у إзи иъдкми аллоҳи إҳдии алтоӣФтини أнҳои лаками алтоӣФтони ҳоҳнои алҷнду алъиру абӯи ҷаҳли маъаи алҷнду абӯи Сафёни маъаи алъир . Хайри расӯли аллоҳи байни ани инсри алии алъдў ӯ инқли ъирҳм . Гузин доданд расӯли худоиро ки агар хоҳад сипоҳи душман дар даст ӯ диҳанд , ва агар хоҳад корвону мол . Расӯли худои душмани бгрид ки дар даст ӯ диҳанд ,у муъминон дӯст доштанд ки корвон бо мол дар даст эшон диҳанд . Эшонро ҷавоб доданд :у тўдўни أни ғайри зоти алшўкаҳи ткўни лакам , шумо дӯст медоред ки аз дарахт бехор рутаб гиред ва аллоҳ мехоҳад ки ҳақ дуруст кунаду дайн бузург дорад бсхнони хешу бехи кофарони бабрад . Мустафои с бо ёрон машварат кард дар кори ҳарбу ончӣ дар пеш буд . Ҷамоатӣ кроҳит намуданд , гуфтанд ё расӯли аллоҳ : « ?ҳуллои ахбртнои анаи икўни қаттол ҳатто нахарҷ слоҳоу нтأҳби ?лаи ано хрҷно наред алъир ва лам наилм алқтол » . Абӯи бикр садиқ донист ки мурод расӯл чист бархесту суханон некӯ гуфт умри хитоби ҳам чунин суханон некӯ гуфт миқдоди бен Амри фаро пеш омад гуфт : ё расӯли аллоҳ , амзи лмои амрки аллоҳ , Фнҳни мък ,у аллоҳ мо нақавл комаи қолати бнўи Исроили лмўсӣ : азҳби анату рбки Фқотлои анои ҳоҳнои қоъдўн ,у локини азҳби анату рбки Фқотлои анои мъкми мқотлўн , Фўи алзии бъски болҳқи луи сарати баннои илои брки алғмод , яъне Мадинаи алҳбшаҳи лҷолднои мък ҳатто нблғаҳ . Ин сухани муҳоҷирон буд .

Расӯли худо таваққуъ дошт аз ансор ки то ҳам он сухан гӯйанд , бо эшон менигараст ва мегуфт : « аширўои алии аиҳо аннос » . Саъди бен маози Сайиди ансор буд донист ки расӯли худои эшонро мехоҳад гуфт : « ё расӯли аллоҳи қади омнои бку сдқноку шҳднои ани мо ҷӣт ба ҳў алҳақу аътиноки алии злки ъҳўдноу мўосиқнои алии алсмъу алтоъаҳ , Фомз ё расӯли аллоҳи лмои ардт , Фўи алзии бъски болҳқ , ани астързти баннои ҳозои албҳри Фхзтаҳ , лхзноаҳи мъки мо тахаллуфи мнои раҷули воҳиди ано лсбр ъанд алҳрб лсдқ ъанд аллқоءи Фсри баннои алии биркаи аллоҳи ҳайси шӣт ,у сли ҳабли ман шӣту ақтъи ҳабли ман шӣт ,у хзи ман амўолнои мо шӣт » . Сами қоли расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳу силам : « сирўои алии биркаи аллоҳу абшрўои ?фони аллоҳи қади въднии аҳадии алтоӣФтину аллоҳи лкоФи алони анзри илои мсоръи алқўм » .

Пас аз онҷо бирафт расӯли худо то ббдр фурӯ омаду кофарону мушрикони Макка аз он ҷониб омаданду ббдр фурӯ омаданд . Ҳафдаҳуми моҳи рамазон ва он ҷанг бадар рафт чунон ки дар қиссааст .

Ва إзи иъдкми аллоҳи إҳдии алтоӣФтини أнҳои лаками маъноа :у азкрўои ази иъдкми аллоҳи ани лаками إҳдии алтоӣФтину أнҳои лаками фии мавзеи насби ман албдли ман аҳадӣ ,у тўдўни أни ғайри зоти алшўкаҳи ткўни лакам яъне алъири алзии лӣси фӣҳо қаттол ,у алшўкаҳи алшдаҳ ,у зоти алшўкаҳ эй зоти алслоҳ , иштиқоқҳо ман алшўкаҳу ҳўи алнбти алзии ?лаи ҳадау ириди аллоҳи أни иҳқ алҳақ , изҳри алислому инсри аҳлаи бклмотаҳ эй боўомраҳу нўоҳиаҳу қили бзмонаҳу мўоъидаҳ ,у иқтъи добри алкоФрини истослҳм , добри кули шайъи ءи охира .

Лиҳқ алҳақу ибтли алботл , эй лиълӣ алҳақу исФли алботл ,у луи караи алмҷрмўни алмшркўн ,у крри лони алأўли муттасили бқўлаҳу тўдўни أни ғайри зоти алшўкаҳи ткўни лакам эй антми тридўни алъиру аллоҳи ириди аҳлоки алнФиру ассонии муттасили билкул . Қавмӣ муфассирон гуфтанд : ки ин ду оят дар нузули пеш аз комаи أхрҷк рбканд ва дар қроءти баъд аз ибтидо .