Қавлаи таъолӣ : « ва мо أбрии нафасӣ » лмои қоли Юсуф ( ъ ) злки лиълми ании лами ахнаҳи болғиб . Қоли ?лаи Ҷабраилу лои ҳайни ҳммти баҳо ё Юсуф : ва мо абрии нафасӣ эй мо أзкии нафасии ани илоҳам , « إни алнФси лأмораҳи болсўء » эй ани нуфус банӣ одами тأмрҳми бмои тҳўӣу ани лами икни фӣаи разии аллоҳ . Фонии лои абрии нафасии ман злку ани канти лои атоўъҳо , « إлои мо раҳми рабӣ » эй алои раҳмаи рабӣ : яъне кули нафаси тأмри соҳибҳо ҳавоҳо алои мо адрктаҳи раҳмаи аллоҳи ФдФътаҳ . Ва қили алмънии локини ман раҳмаи аллоҳи ъсмаҳи ммои тأмраҳ ба нафса .
Маънии ин калимот онаст ки нафаси одамӣ ббдӣ фармоеду онч дар он рзоء аллоҳ набӯд хоҳад ва ман нафаси худро аз он муназзаҳ намедорам ки он дар табъ башарӣ сиришта агар чаҳ ман онро мтоўъ набудам ва бар таҳқиқи он ҳиммату ҳаракати табъӣ азм накардам .
Он гуҳ гуфт : « إлои мо раҳми рабӣ » ишоратаст ки ин брҳмт худованд манаст ки ҳар ки аллоҳи таъолӣ бар вай раҳмат кунад ӯро аз он маъсӯм дорад . Ҷамоатӣ муфассирон гуфтанд ки ин ҳама сухан Зулайхост муттасил бонч гуфт : « алони ҳсҳс алҳақ » он гуҳ гуфт злк эй алоқрори алии нафасии лиълми Юсуфи ании лами ахнаҳи бзҳри алғибу ани аллоҳи ло иҳдӣ кед алхоӣнин . Ин иқрор ки додам бар хештан бон додам ки то Юсуфи бидонад ки ман бзҳри алғиб бо вай хиёнат накардаму иқрор боз нагирифтам . « ва мо أбрии нафасӣ » ани занби ҳммт ба , « إни алнФси лأмораҳи болсўء » азои ғлбти алшҳўаҳ , « إлои мо раҳми рабӣ » бнзъи алшҳўаҳи ани Юсуфу ҳозои қавли латифу ҳўи алозҳру лои ибъди ман қавлҳо : « إни рабии ғафури раҳим » маъаи куфрҳо ?фони алкФори мақруни биллоҳи ъзу ҷл , иқўли аллоҳи таъолӣ : «у лӣни сأлтҳми ман хлқҳми лиқўлни аллоҳ » .
«у қоли алмалик » лмои табин ллмлки узри Юсуфу урфи амонатау илмаи қол : « аӣтўнӣ ба » чун ақлу илм Юсуф бидонасту амонату кифояти вай ӯро маълум шуду узри ваии зоҳир гашт гуфт : « аӣтўнӣ ба أстхлсаҳи лнФсӣ » аҷълаҳи холсои лнФсии ман ғайри ширка . Пас хосгён худ фиристод бзндон то Юсуф берун ояд , Юсуф чун хост ки берун ояд зиндониёнро дил хушӣ доду бФрҷ аўмидўор кард ва аз баҳри эшон ин дуо кард : « аллоҳами аътФи алайҳими бқлўби алохёру лои тғми алайҳими алохбор » бори худоёи дилҳои некону неки мардон бар эшон мушфиқи гардон ва хабарҳо бар эшон мапуашон , аз инаст ки дар ҳар шаҳрии зиндониёни хабарҳои атроф бештар донанд ва дар миёни эшон ароҷиф бисёр равад . Чун аз зиндон бадар омад бар дар зиндон бинишаст ва гуфт ҳозои қубӯри алоҳёءу байти алоҳзону таҷрибаи алосдқоءу шмотаҳи алоъдоء , пас ғусл карду асбоби назофат бакор дошту ҷомаи некӯ дар пӯшеду қасди сарой малик кард , чун бадари сарой малик расед боистод ва гуфт : ҳасбии рабии ман дунёӣ , ҳасбии рабии ман халқаи ъзи ҷорау ҷли сноؤаҳу лои илоҳи ғайра , пас дар сарой малик шуд гуфт : аллоҳами ании асӣлки бхирки ман хирау аъўзи бки ман шарау шари ғайра . Чун бар малик расед бар малик салом кард бзбони арабӣ , малик гуфт мо ҳозои аллсон ? қоли лисони ъмии Исмоил , он гуҳ ӯро бъбронӣ дуо гуфт , малик гуфт ин чаҳ забонаст ? гуфт забони падарони ман ёқӯбу исҳоқу иброҳӣм .
Ва гуфтаанд ки малики забонҳо ва луғатҳои бисёр донист , ба ҳафтод забон бо Юсуф сухан гуфту Юсуфи баҳри забон ки малик бо вай сухан гуфт ҳам бони забони ҷавоб вай медод , маликро он хуш омад ва аз вай бипасандеду Юсуфро он вақти сӣ сол аз умри гузашта буд , малик бо надимону наздикон худ менигарад ва мегуяд : ҷавонии бад-ӣни син ки ӯст бо ин илму ақлу зиракӣ ва доноӣ аҷабасту турфа тар онаст ки соҳирону коҳинони рӯзгор аз таъбири он хоб ки ман дидам дармонданд ва ӯ баён кард ва аз оқибати он моро хабар кард ! он гуҳ малик гуфт хоҳам ки он хобу таъбири он бмшоФҳт аз ту бишинавам , Юсуфи он чунон ки малики дида буд бихоб аз аввал то охир бигуфту таъбири он бар вай равшан кард , малик гуфт акнӯн раъии ту эй садиқи дарин кор чисту рушди моу салоҳи мо дар чист ? Юсуф гуфт бойени ҳафт сол ки дар пеш аст бифармоӣ то нҳмор заръ кунанд ва чндонк тавонанд ҷамъ кунанд дар анборҳо ва донҳои қӯти ҳама дар хӯша ҳо бигузоранд то ҳам мардумонро қӯт буд ва ҳам чаҳор поёнро алаф . Ва низ чун ҷамъ таом карда бошанд брўзгори қаҳт ки аз атрофи халқ рӯй бтў ниҳанд , чунонк худ хоҳии туоне фурӯхтан ва аз он ганҷҳои азими тавон ниҳодан , малик гуфт : ва ман лии бҳзо ва ман бҷмъаҳ ?
Фқоли Юсуф : « аҷълнии алии хзоӣни алأрз » эй влнии амри хзоӣни Миср яъне хзоӣни алтъоми алмдхраҳи ллқҳт , « إнии Ҳафиз » аҳФзи мо иҷби ҳифза , « алӣам » аълами алмўозъи алтии иҷби ани тўзъи аломўоли фӣҳо . Қоли алзҷоҷи анмои сأли злки лони алонбёءи алайҳими ассаломи бъсўои лоқомаҳ алҳақу вазъи алошёءи мавозиъҳо феълами анаи лои иқўми аҳади бзлк мислаиу лои аҳад ақўм манеҳ бмслҳаҳи анноси Фороди алслоҳу алсўоб . Юсуф донист ки дар рӯзгори қаҳти масолеҳи мардумон чунонк вай нигаҳ дорад ҳеҷ кас нигаҳ надорад , аз баҳр он гуфт : « аҷълнии алии хзоӣни алأрзи إнии Ҳафизи алӣам » . Ва қили ҳзаҳи алоиаҳи ҳаҷаи фии назарияи алнФс болҳқ ъанд алҳоҷаҳи илоҳоу лои икўни ман алтзкиаҳи алмнҳии анҳо , бқўлаҳ « Флои тзкўои أнФскм » . Дарин ояти тақдим ва таъхираст , тақдираи аҷълнии алии хзоӣни аларзи ании Ҳафизи алӣам , Фқоли алмалик « إнки алиўми лдинои макин أмин » эй аҷобаҳи илои мултамиса , макин эй зўи маконау манзала , амини мأмўни қади ърФнои амонтку броءтк ,у қили амини омни лои тхоФи алъўоқби Фмри лии бмои ҳудоати илайҳу ашрт ба .
Ани ибни аббоси қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « раҳми аллоҳи ахии Юсуфи луи лами иқли аҷълнии алии хзоӣни аларзи лостъмлаҳи ман соъатау локинаи ахри злки санаи Фоқоми фии байтаи ъндаҳи санаи маъаи алмалик » .
Пас аз онки ин сухани миён эшон бирафт Юсуфи як сол дар хонаи малик май буд , азизу макраму муҳтарам ва малик мегуфт ту аз хосгёну муқаррабони манӣ , дар мамлакати ман ҳичиз аз ту дареғ нест ва ҳар чаҳ анвоъи икром ва эҳсонаст туро мабзуласт магари онк бо ту таом нахӯрам . Юсуф гуфт чаро нахурӣ бо ман таом ? гуфт аз баҳри онк банда бӯдае , Юсуф гуфт ман сзоўортрм ки аз ту нанг дорам ки ман писари ёқӯби бен исҳоқи бен иброҳӣмам ,у мақсӯди малики он буд то бҳқиқти бидонад ки вай кист . Чун бидонаст бо вай таом хӯрд ва икромҳои азим кард .
Ибн аббос гуфт чун он як сол басар омад малик бифармуд то шаҳрро ойини бастанду сарой малик биёростанду тахти заррини бҷўоҳр мурассаъ карда биниҳоданду Юсуфро бар тахти нишонди баъд аз онки вайро халъат гиронмоя пӯшонеду тоҷ бар сари ниҳоду мамлакати Мисри буи таслим карду амирону сарҳангону сарварони лашкари ҳамаро бхдмти ваии бдошту азФирро маъзул карду Юсуфро биҷой вай бинишонад ва бар онч ӯ дошт бисёр биФзўд . Чун рӯзӣ чанд баромад азФир бамурду малики Зулайхоро бизанӣ биўсФ дод , он гуҳи малики Мисри буи рост шуд , инаст ки раб Алъоламин гуфт : «у кзлки мкнои лиўсФи фии алأрз » .
Брўоитӣ дигар гуфтаанд ки пас аз марги азФир , Зулайхои оҷизи гашту молӣ ки дошт аз даст вай бишуд ва дар Яман бародарон дошт ки мулӯки Яман эшон буданд , душман бар эшон даст ёфту ҳамаро бикуштанду мамлакати бадаст фурӯ гирифтанд , Зулайхо танҳо ва бечора бимонад мол аз даст шудау марги гиромӣони дидау рӯзгори дарози андӯҳи ишқ « 3 » Юсуф кашида перу нобӣно ва оҷиз гаштау злу инкисори дарвешӣ бар ваии пайдо шуда ва бо ин ҳама ҳануз бут мепарастед , охири рӯзӣ дар кори хешу бут парастидани хеш андеша кард , аз камӣни гоҳи ғайби каманди тавфиқ дарав андохтанд , рӯй бо он бут хеш кард гуфт эй бутӣ ки на суд кунӣ на зиёну обиди ту ҳар рӯз ки барояд нигунсортар ва зиёнкортар ! аз ту безори гаштам ва аз ибодати ту пушаймон шудаму бхдои Юсуф имон оварадам .
Он гуҳи бутро бар замин зад ва рӯй босмон кард , гуфт : эй худои Юсуф агар осӣ май пазирӣ инак омадам бипазир , ва агар маъюбонро менавозӣ манам маъюб бинавоз , вари бечорагонро чора мекунӣ манам дармондау бечораи чора ман бисоз , эй худои Юсуфи доне ки бҷмол басӣ кушедам ва бимол ҷаҳд кардам ва дар чорау ҳиялат басӣ овехтаму сиёсат ва савлат намудем ва бмқсўд нарасидам вази он пас марг гиромӣон дидаму фироқ хуишон чашидаму ранҷи дарвешӣу ишқи Юсуф бар дилам ҳар рӯзи тозатару ҷавонтар , бори худоё бар ман бибахшоӣу Юсуфро бмн намой ки аз ҳамаи ҳилтҳо ва чорҳо оҷизи гаштаму хира фурӯ мондам . Зулайхои ин тазаррӯъу зорӣ бар даргоҳи иззат ҳаме карду Юсуфи онҷо ки буд тақозои дидори Зулайхо аз дилаши сар барме зад . Андешау тафаккури Зулайхо бар дили Юсуфи ғолиби гашт , бо худ ҳаме гуфт кошкӣ бдонстмӣ ки Зулайхоро ҳол бача расед ва куҷо афтод то агар дар ҳоли вай халалӣаст ман бо вай эҳсон кардамӣу фасоди маишати ваии бслоҳи бози оўрдмӣ ки ӯро бар ман ҳқҳост . Ва он рӯз ки Юсуфи ин сухан гуфту Зулайхои он дуо кард понздаҳи соли гузашта буд ки Юсуф , Зулайхоро надида буд . Юсуфи он рӯз аз сари он андеша бархест бо хайлу ҳашам ки ман имрӯзи сар он дорам ки тамошоро гирди Мисри броим ва тнзаҳ кунам , бзоҳр тнзаҳ менамӯду бботни аҳволи Зулайхоро търФи ҳмикрд , баҳри кӯе ки ҳаме расед аз аҳволи даравишон ҳаме пурсед то магари Зулайхо Бамён барояд , охири басари кӯй Зулайхо расед ва Зулайхо шунида буд ки Юсуф ҳаме гузарад басари кӯии омадау интизор расӣдан вай мекард , чун дар расед ӯро гуфтанд инак Зулайхои дарвешу нобӣно ва оҷиз гашта , Юсуфи онҷо таваққуф кард , Зулайхоро даст гирифтанду фарои пеши ваии бурданд , ҳаводиси рӯзгор дар вай асар карда аз ашки дидаи мижгонаш ҳама бирехта ва нобӣно гашта , шамотати аъдоаши гудохтау фироқ гиромӣонаш молидаа . Юсуф ки вайро дид об дар чашм овараду андўҳгни гашт ва бо ваии соъатии боистоду Зулайхои овози рикоби дорону сҳили асбону брдобрди чоўўшон ҳаме шунид ва мегиристу даст бар асби Юсуф ҳаме молида ва мегуфт субҳони алзии аъзи алъбиди бъзи алтоъаҳу азли алмулуки базли алмъсиаҳ .
Он гуҳ гуфт эй Юсуфи марои бсроӣ худ хон ки бо ту ҳадисӣ дорам , Юсуф фармуд то ӯро бсрои бурданд ва худ баромад ва бсроӣ омад , Зулайхо биёмаду пеш Юсуф бинишаст гуфт эй Юсуф аз хонадони набуввати ҳурмати доштану ҳақ шинохтан бадеъ набӯду мумтаҳанро навохтан аҷаб набӯд , эй Юсуфи аввали бдонки ман имон овардаам бегонагии худои осмону кирдигори ҷаҳонён , ӯро якто ва ягона донам бешарик ва беанбоз ва беназир ва бениёз , аз он дайн ки доштами баргаштаму дайни ҳақи пазируфтаму миллат ислом гузидам ва писандидам , акнӯн бтўи се ҳоҷат дорам : яке онаст ки ман донам ту бар худованди худ карӣмӣу бнздики ваии пойгоҳи баланди дорӣ аз ман буи шафиъ бошад то чашми равшани бмн боз диҳад , Юсуфи забон тазаррӯъ бикшод ва дуо кард гуфт : илоҳии баҳақи Муҳамаду ?алаи антарад алии ҳзаҳи алзъиФаҳи басарҳоу лои тхҷлнии ъндҳо ва ъанд аннос . Зулайхо гуфт ё Юсуфи алҳмди ллаҳ ки ҳоҷат раво шуду чашми ман бадӣдори ту равшан карду дили ман ба маърифати имон нӯронӣ кард . Юсуф гуфт дигар ҳоҷат чист ? Зулайхо гуфт дуо кун то ҷамоли бмн боз диҳад , Юсуфи рдоءи худ бар ваии афканд ва дуо кард , Зулайхо чунон шуд ки аз нахусти рӯз ки Юсуфро дид . Ҳоҷати сеюм он буд ки гуфт маро бизанӣ бихоҳ , сар дар пеши афканди бойени андеша то Ҷабраил омад ва гуфт малики ҷл ҷалола мегуяд : Зулайхо то акнӯн бҳилту чораи худ турои митлбиди лои ҷурм бтў намерасед , акнӯн туро аз мо талаб карду бсбби ту бо мо сулҳ кард , ҳоҷати вай раво кун , Юсуфи бФрмони аллоҳи таъолӣ ӯро бизанӣ бхўост , чун баҳами расиданд Юсуф гуфт : أи лӣси ҳозои хирои ммои канти тридин ? Фқолти аиҳо алсдиқи лои тлмнии фонии канти амрأаҳи ҳсноءи ноаммаи коматарӣ фии малику дунёу кони соҳибии лои иأтии алнсоءу канти комаи ҷълки аллоҳи фии ҳснку ҳиӣтки Фғлбтнии нафасии Фўҷдҳои Юсуфи ъзроءи Фособҳоу валади ?лаи минҳои ибнон : аФроӣиму мишо .
Пас Зулайхо бар ибодати аллоҳи таъолии чунон ҳарис шуд ки як соъат фориғ набӯдӣу Юсуфи бхлўти ваии рағбат ҳаме карду Зулайхои эҳтироз ҳаме кард ! Юсуф гуфт эй Зулайхои бойени муддати кӯтоҳи чунин аз ман малули гаштӣ ки дар суҳбати ман рағбат ҳаме накунӣ ! Зулайхои даст вай бабўсед ва гуфт ҳошо ки ман аз ту малул шавам ё сар дар чанбар ту наёрам ки турои басаи сабаб дӯст дорам : яке онки маъшӯқи деринаи манӣ , дигари шӯии муҳташами манӣ , сеюм пайғомбари худои манӣ ҷли ҷалола , локини он гуҳ ки дар талаб ту будам аз хизмати ҳақ ғофил будам , акнӯн ки ӯро бишнохтам то аз ибодати вай фориғ набошам бо хизмати ту напардозам .
«у кзлки мкно » эй кзлки алтмкини алаввали болонъоми алайҳи болхлоси ман алсҷн , « мкнои лиўсФи фии алأрз » ҷълноаҳи ммкнои фии тадбири арзи Миср , « итбўأи минҳои ҳайси ишоء » эй ихтори атибҳоу инзли минҳои ҳайси ?ераад . Албўоءи алмнзли иқоли бўأтаҳи Фтбўء . Ва қрأи ибни касӣри ҳайси ншоءи болнўни алии маънии ҳайси ишоءи аллоҳу ирзоаҳи сноءи алии Юсуф ва ман қрأи болёءи ?фонаи аснди алФъли илои Юсуфи тФзилои ?лаи алии ғайраи бзлку даллолаи алии тамкинаи ?лаи мо лами икни лғираҳ . Қавла « насиби брҳмтнои ман ншоء » ахбори ман аллоҳи анаи инъми алии ман ишоءи ман ибодаи комаи анъми алии Юсуф , «у лои нзиъи أҷри алмҳснин » савоби алмуваҳидин .
Қоли ибни аббос : аҷри алмҳснин эй алсобрини бсбраҳи фии албӣру сабраи фии алсҷну сабраи фии алрқу сабраи ъмои дътаҳи илайҳи алмрأаҳ . Қоли муҷоҳид : Флми изли идъўи алмалики илои алислому итлтФи ?ла ҳатто аслми алмалику касӣри ман анноси Фҳзои фии алднё , «у лأҷри алохраҳи хайри ллзини омнўоу конўои итқўн » эй мо иътии аллоҳи ман савоби алохраҳи хайри ллмؤмнин , яъне ани мо иътии аллоҳи Юсуфи фии алохраҳи хайри ммои эътоаи фии алднё .
Ва лақади аншди албҳтрӣ :
Кутуби бъзҳми илои садиқи ?ла :
Аммо фии расӯли аллоҳи Юсуфи усва
Вроءи мзиқи алхўФи мтсъи аломн
Ақоми ҷамили алсбри фии алҳбси бурҳа
Флои тأисни Фоллаҳи малики иўсФо
Лмслки мҳбўсои алии алзлму алоФк
Ва аввали мФрўҷ ба охири алҳзн
Фол ба алсбри алҷмили илои алмалик
Хзоӣнаҳи баъди алхлоси ман алсҷн