Қавлаи таъолӣ : « имҳўои аллоҳи мо ишоءу исбт » мухаффафи қироати ибн касӣрасту абӯи Амру ёқӯбу ъосму мшдди қроءти боқӣ , «у ъндаҳи أми алкитоб » яъне аллўҳи алмҳФўз имҳў манеҳ мо ишоء ва исбт манеҳ мо ишоء мегуяд лавҳи маҳфӯз ки асл китобҳоасту мояи нсхтҳо бнздик ӯст , маҳв ва исбот мекунад чунонк худ хоҳад . Қавмӣ гуфтанд оят бар умумасту тахсӣс дар он нест , саодату шақовату аҷалу ризқу ҳаёау мӯату ғайри он маҳву исбот бар ҳама меравад ,у далели барин қавли умр хитобаст разии аллоҳи анҳу ки гуфт : илоҳии ани канти ктбтнии шқёи Фомҳнӣу актбнии съидои Фонки қиллати имҳўи аллоҳи мо ишоءу исбт . Ва ҳамчунин ривоят кунанд аз абди аллоҳи масъӯд ки гуфт : аллоҳами ани канти ктбтнии фии алсъдоءи Фосбтнии Фиҳму ани канти ктбтнии фии алошқёءи Фомҳнии ман алошқёءу асбтнии фии алсъдоءи Фонки тмҳўи мо ишоءу тсбт ва ъндкам алкитоб .

Ва рӯй ан алнабӣ ( с ) анаи қол : алсдқаҳи алии ваҷҳҳо эй ириди баҳо мо ъанд аллоҳ ва бар алўолдину астноъи алмърўФу салаи алрҳми таҳаввули алшқои алсъодаҳ ва тизед фии улумру тақии мсоръи алсўء .

Баъзе уламои дайни тахсӣси дарин умум овараданд ва гуфтанд имҳўи аллоҳи мо ишоءу исбти алои сто : алхлқу алхлқу алрзқу алаҷалу алсъодаҳу алшқоўаҳу ҳўи қавли ибни аббос . Ва рӯй нофеъи ани ибни умри қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) : имҳўи аллоҳи мо ишоءу исбти алои алшқоءу алсъодаҳу алҳёҳу аламут .

Ъкрмаҳ ривоят кунад аз ибни аббос ки гуфт ҳумои китобон : китоб сӯйам алкитоби имҳў аллоҳ манеҳ мо ишоءу исбт , ва ъндаҳам алкитоби алзии ло иғир манеҳ шайъи ءу лои ибдл . Ва ани алии бен абии талҳаи ани ибни аббоси қоли алмрод ба алмнсўху алносх , « имҳўои аллоҳ » яъне ибдли аллоҳи ман алқуръон , « мо ишоء » Финсхаҳу исбти мо ишоءи Флои ибдлаҳ , «у ъндаҳи أми алкитоб » эй ҷумлаи злку ъндаҳ фӣам алкитоби алносху алмнсўх .

Клбӣ гуфт : маҳв онаст ки Фриштгони ҳифза ҳар рӯзи панҷ шанбеи ҷаридаи аъмолу ақволи бандагон бар аллоҳи таъолӣ арза кунанд ,у кирдору гуфтори эшон , рамзоту лаҳазоти эшон , ҳамаи набишта ҳар чаҳ дар он савоб ва уқоб набӯд чунонк : бандаи басари забон фаро гуяд ки аклту шарбат , дахлату харҷат , вай дар он рости гӯй буд ва дар он ҳеҷ савоб ва уқоб набӯд , он ҳама маҳв кунанд аз девони вайу онч дар он савобу уқоб буд исбот кунанд .

Ъкрмаҳ гуфт : маҳв онаст ки чун бандаи осӣ тавба кунад раби алъзаҳи он маосӣ аз девони вай бар гирад ва исбот онаст ки биҷои он маосии ҳасанот наад чунонк гуфт : « Фأўлӣки ибдли аллоҳи сиӣотҳми ҳасанот » ва гуфтаанд имҳўи аллоҳи мо ишоءи ман алботлу исбти мо ишоءи ман алҳақ ҳамонаст ки ҷой дигар гуфт : « ҷоء алҳақу зҳқи алботл » .

Амири алмؤмнини алӣ ( ъ ) гуфт имҳўи аллоҳи мо ишоءи ман алқрўн

Кқўлаҳ : « ва кам أҳлкнои қиблаами ман қарн »у исбти мо ишоءи ман алқрўни кқўлаҳ : « сами أншأнои ман бъдҳми қрнои охирин » .

Қавмии ҷҳондорони азин ҷаҳон май баради он маҳваст , дигарон биҷои эшон май нишонди он исботаст , ҳамонаст ки падарон май раванду писарони биҷой эшон менишинанд .

Муҳамади бен каъби алқрзӣ ҳамин гуфт : азои валади алонсони асбти аҷалау ризқау азои моти мҳии аҷалау ризқа .

Садӣ гуфт : имҳўи аллоҳи мо ишоء яъне алқмру исбт яъне алшмс беона фии қавлаи таъолӣ : « Фмҳўнои ояи аллилу ҷълнои ояи алнҳори мубсира » . Ва гуфтаанд маҳву исботи Фноءи дунёсту бқоءи уқбои кқўлаҳ : « мо ъндкми инФд ва мо ъанд аллоҳи боқ » .

Ва қили имҳўи мо ишоءи ман аъзоъи аломўоти фии қбўрҳму абшорҳму шъўрҳму исбти алорўоҳи Флои тағайюрҳо ани ҳолҳо ҳатто ирдҳои илои алнФўс . Ва қили имҳўи аллоҳи мо ишоءу исбт яъне : « имҳқи аллоҳи алрбоу ирбии алсдқот » ва гуфтаанд ин маҳву исботро рӯзӣ ва вақте муайян ном зад нест ки раб алъзаҳ мегуяд : « кули явми ҳўи фии шаън » яъне мҳўоу асбото . Қавмӣ гуфтанд рӯзи панҷ шанбеаст чунонк баён кардем дар ақвол , қавмӣ гуфтанд даҳуми моҳ раҷабаст , қавмӣ гуфтанд шаб қадараст яъне лайлаи алтқдир ва дуруст онаст ки Мустафо ( с ) гуфт брўоити абӯи алдрдоءу ҷамоатии саҳобау хабар дар саҳеҳаст , қоли расӯли аллоҳ ( с ) : инзли аллоҳи таъолии фии охири сулси соъоти ибқини ман аллили ФиФтҳи аззикри фии алсоъаҳи алаввалии алзии лои ироаҳи аҳади ғайраи Фимҳўи мо ишоءу исбт , сами инзли фии алсоъаҳи ассонӣаи илои ҷинаи адану ҳаии дораи алтии лами тарҳо ғайрау лами ихтри алии қалби башару ҳаии масканаи лои искнҳои ман банӣ одами ғайри салоса : алнабӣину алсдиқину алшҳдоء , сами иқўли тӯбои лмни дхлки сами инзли фии алсоъаҳи алсолсаҳи илои алсмоءи алднёи брўҳаҳу млоӣктаҳи ФтнтФзи Фиқўли қавмии бъзтии Фитлъи илои ибодаи иқўли алои ҳилли ман мстғФри истғФрнии ФоғФри ?ла , алои ҳилли ман соили исӣлнии Фоътиаҳ , алои ҳилли ман доъи идъўнии Фоҷибаҳ ҳатто икўни салоаи алФҷр

Ва лзлки иқўли аллоҳи ъзу ҷл : «у қуръони алФҷри إни қуръони алФҷри кони мшҳўдо » ишҳдаҳи аллоҳу малоикаи аллилу малоикаи алнҳор , «у ъндаҳи أми алкитоб » яъне аллўҳи алмҳФўзу ҳўи асли кули китоби фӣаи мо халқ ва мо лами ихлқ . Ва ани ътоءи ани ибни аббоси қол : ани аллоҳи таъолии лўҳои мҳФўзои масираи хумси моӣаҳи оми ман дарраи бизоءи лҳои дафатони ман ёқӯтаи ллаҳи фӣаи кули явми слосмоӣаҳу сутуни лаҳзаи имҳўи аллоҳи мо ишоءу исбт ва ъндаҳам алкитоб .

«у إни мо нринк » яъне ани аринок , « баъзи алзии нъдҳм » ман алъзоб . Ва қили ман изҳори дайни алисломи алии аддӣни калла , « أўи нтўФинк » қабл ани нрики злки Флиси алейк алои алблоғи кФрўои ҳам ба ӯ омнўо эй лӣси алейк алои алблоғи Киеви мо сорти ҳолҳм , « Фإнмои алейк алблоғ » ириди таблиғи алрсолаҳ «у ълинои алҳсоб » алмҷозоаҳ .

« أу лами ирўо » ин ояти баёни таҳқиқи он ваъдааст ки эшонро дод аз азоби душману нусрати расӯлу муъминону изҳори дайни ислом бар дайнҳо . « أу лами ирўо » яъне аҳли Макка , « أнои нأтии алأрз » Эй нафатҳ кули явми ллмслмини шиӣои Фшиӣои Фннқси ман билоди алкФр ва назайд фии билоди алисломи Финқси алкФору язиди алмслмўни ФкиФи лои иътбрн , назираи қавла : « أи Флои ирўни أнои нأтии алأрзи ннқсҳои ман أтроФҳои أи фаҳми алғолбўн » . Ъкрмаҳу муҷоҳиду ибн аббос гуфтанд : « ннқсҳои ман أтроФҳо » онаст ки ҳар чаҳ дар дунё ободаст аз он шаҳри шаҳру ҷои ҷои брўзгор хароб мешаваду халқ май коҳад ва аз смору набот баракат меравад то он гуҳ ки дар олами худ як гӯша ободон намонад . Ва дар баъзе ахбор овардаанд ки расӯли худо ( с ) Ҷабраилро гуфт баъд аз ман ҳеҷ донистае ки туро базмин фиристанд ё на ? гуфт ё расӯли аллоҳи се бор фурӯ оем : як бор фурӯд оему шафқату меҳрбонӣ аз дилҳо бар гирам , дигари бор фурӯ оему амонату баракат аз миён халқ бурдорам , сеюм бор фурӯ оему қуръон аз миёни халқи босмони боз барам .

Ва қили ҳзаҳи алоиаҳ ва ъад ман аллоҳи ъзу ҷли бхроби алднёу Фноءи аҳлҳо , кқўлаҳи таъолӣ : « кули ман алайҳои ?фон »у қоли таъолӣ : « кули шайъи ءи ҳолки إлои виҷҳа » . Ва қил : « ннқсҳои ман أтроФҳо » бмўти алълмоءу алФқҳоءу фии злки мо

Рӯй абӯи ҳрираҳи қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) фии қавла « нأтии алأрзи ннқсҳои ман أтроФҳо » қоли зҳоби алълмоء

Ва ани абии алдрдоءи қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) : хзўои алълм қабл ани изҳб , қлнои ФкиФи изҳби алълму алқуръони байни азҳрнои қади асбтаҳи аллоҳи фии қлўбноу асбтноаҳи фии мсоҳФнои нқрأаҳу нқрӣаҳи абноӣнои Фғзб . Сами қолу ҳилли злти алиҳўду алнсории алоу алтўроаҳи байни азҳрҳми зҳоби алълми зҳоби алълмоء .

Ва ани абди аллоҳи бен Амри бен алъоси қоли самъати расӯли аллоҳ ( с ) иқўли ани аллоҳи лои иқбзи алълми антзоъои интзъаҳи ман анносу локини иқбзи алълми бқбзи алълмоء ҳатто азои лами ибқи олами атхзўои анноси руасои ҷҳолои Фсӣлўои ФоФтўои бғири илми Фзлўоу азлўо .

Ва ани абии алдрдоءи анаи қол ё аҳли ҳмси мо лӣ арӣ уламо кам изҳбўну ҷҳолкми лои итълмўну Ароками қади ақблтми алии мо такаффули лакаму зиътми мо вклтм ба аъмлўо қабл ани ирФъи алълми ?фони рафъи алълми бзҳоби алълмоء .

Ва қоли алӣ ( ъ ) : анмо мисли алълмоءи кмсли алокФи азои қатъати кафи лами тъд .

Ва қоли ибни масъӯд : мӯати Алъолами слмаҳи фии алисломи лои исдҳои шайъи ءи мо ахтлФи аллилу алнҳор .

Ва сӣли Саиди бен ҷбири мо алломаи ҳалоки аннос ? қол : ҳалоки ълмоӣҳм . «у аллоҳи иҳкми лои мъқби лҳкмаҳ » алтъқиби ради алҳкми баъди фаслаи أии лои аҳади итбъи мо ҳукми Фиғираҳ ,у алмънии лои ноқизи лҳкмаҳу лои роди лқзоӣаҳу амрау лои мғири лородтаҳ , «у ҳўи сариъи алҳсоб » ҳисобаи лоъмолҳми асраъи ман лмҳи албсри лои ишғлаҳи муҳосибаи аҳдҳми ани муҳосибаи алохрини лои иҳтоҷи илои таъаммулу тафаккур ва ақд болид . Ва қил : « сариъи алҳсоб » сариъи алҷзоء .

«у қади макри аллазӣнаи ман қиблаам » яъне куффори аломми алҳолиаҳи кФрўоу мкрўои бонбёӣҳму аҳтолўои фии ибтоли дайни аллоҳ ,у алмкри иродаи алмкрўаҳи фӣ хФиаҳ мегуяд пеш аз мушрикони Макка кофарон буданд ки бо пайғомбарони хеш макр сохтанд ва дар ибтоли дайни ҳақи сози бад наоне бар даст гирифтанд , чунонк ин мушрикон бо ту сози бад май созанд , он гуҳ гуфт : « Фллаҳи алмкри ҷмиъо » эй алмкри алмؤсри макра , эй Муҳамади макр ки таъсир кунад макр худоӣаст ки асбоби макри ҳамаи беди худоӣ таъолӣаст , Фбидаҳи алхиру алшру алнФъу алзри Флои изри макри аҳади аҳдои алои ман ?ераади аллоҳи зраҳ . Ва фии алхбри ани ибни аббоси қоли кон алнабӣ ( с ) идъўи бҳзои алдъоء : « раби аънӣу лои тъни алӣу ансрнӣу лои тнсри алӣу амкри лӣу лои тмкри алӣ » .

Ва қили алмкри ман аллоҳи субҳонаи алтдбири болҳқ , макр чун азоФт бо ҳақи ҷл ҷалола кунанд аз троҷъи пок буду макри махлуқ на , ҳамчунин таъаҷҷуби азоФт бо ҳақ кунанд ва аз астнкори пок буду таъаҷҷуби махлуқ на ,у сабри ҳақ аз аҷзи пок буду сабри махлуқ на ,у ғазаби ҳақ аз зҷри пок буду ғазаби махлуқ на , ҳам номӣ ҳаст аммо ҳам сифатӣ нест , ки чун ваии ҷли ҷалолаи ҳеҷ кас ва ҳичиз нест « лӣси кмслаҳи шайъи ء » , « иълми мо тксби кули нафас » лои ихФии алайҳи мкрҳми Фиҷозиҳми алайҳ , «у сиълми алкоФр » блФзи алвоҳади қрأаҳи ибни касӣру абӯи Амру ҳўи Иблиси иълми ҷавоби қавла : « أно хайр манеҳ »у қрأи албоқўни блФзи алҷмъ « сиълми алкФор » ва ҳам Қурайши ҳайни қолат « أии алФриқини хайри мқомоу أҳсни ндё » , « лмни уқбои ?илдор » ҳзаҳи алломи тдли алии алъоқбаҳи алмҳмўдаҳи комаи ани алии тдли алии алмзмўмаҳу ҳозои ваъиди алкФор эй сиълмўни азои қдмўои алии рбҳми лмни алъоқбаҳи алмҳмўдаҳ ?лаамам ллмслмин .

«у иқўли аллазӣнаи кФрўои лсти мрсло » , ин каъб ашрафасту асҳоби ваии азин сарони ҷуҳудон ки набуввати Мустафоро мункир буданд ва мегуфтанд : « лсти мрсло »у ани ибни аббоси қоли қадами алии расӯли аллоҳ ( с ) усқуфи ман алимни Фқоли ?лаи расӯли аллоҳ ( с ) ҳилли тҷднии фии алонҷили рсўло ? қоли ло , Фонзли аллоҳи таъолӣ : « қул кафии биллоҳи шҳидои бинӣу бинкм » ании расӯлаи аликм ,у шҳидои мансӯби алии алтмииз ,у қили алии улҳол ,у қили алшҳиди фии ҳозои алмўзъи бмънии алҳкми сўғи злку иҷоза : ани алҳкўмоти лои тқўми алои болшҳодот , « ва ман ъндаҳи илми алкитоб » ҳўи абди аллоҳи бен салому салмон ва темем алдорӣ ва ман омни ман аҳли алкитобин алтўроаҳу алонҷил .

Гуфтаанд ки аллоҳи таъолӣ дар қуръони чаҳор ҷои абди аллоҳи саломро сутӯдау каромат ва навохт бар ваии ниҳода , эмоми аҳли таврот буд дар шом чун хабари беъсати Мустафо ( с ) шунид бархесту қасд Мадина кард , ва дар тавроти наъту сифати Мустафо ( с ) неки шинохта буду дониста , биёмад то аз ваии масоили пурсаду хабар аён гардаду илми алиқини бнбўту рисолати вай ҳосил шавад , ва дар роҳ ки меомад корвонӣ дид аз мусулмонон ки сӯй шом мешуданд , яке аз ёрони расӯли ин оят мехонд : « ё أиҳои аллазӣнаи أўтўои алкитоби омнўои бмои нзлнои мсдқои лмои мъкми ман қабл أни нтмси вҷўҳо » он хондан дар вай асар кард ва ӯро дар сиҳҳати набуввати Мустафо ( с ) яқини афзуд ва даст биравӣ худ май барад ки мабодо ки рӯй ман масх кунанд имон буи наёварда , чун бмдинаҳ омад наздики расӯли худо , аз ваии масаъла ҳо пурсед , чунонк дар ахбор биоранд гӯйанд чиҳил масаъла пурсед ва гӯйанд ки ҳазор масаъла пурседу расӯли худо ( с ) ҳама аз ваҳй ҷавоб медод . Он гуҳ мусулмон шуд ва гуфт ё расӯли аллоҳи қавмӣ аз пай ман меоянд чун дар расанд эшонро босалом даъват кун то магари эшон низ мусулмон шаванд , чун он қавм биёмаданд расӯли худои абди аллоҳи саломро дар хона Эй бинишонад ва эшонро пурсед ки дар абди аллоҳ чаҳ гўӣид ? эшон бар вай саноҳо карданд ва никўӣиҳо гуфтанд ки : амомноу сидноу аълами ман бқии алии ваҷҳи аларзи болтўриаҳ , абди аллоҳ аз хона берун омад ва гуфт эй қавм бидонед ки онч дар таврот хондаему дониста аз наъту сифати пайғомбари охир алзмон , ҳамаи сифат ва наът Муҳамадасту бдрстӣу ростӣ ки пайғомбараст ва ман ки абд аллоҳам бнбўту рисолати вай гувоҳӣ медаҳум : ашҳади ани лои илоҳи алои аллоҳу ашҳади ани мҳмдои расӯли аллоҳ , эшон ҳамаи брмиднду сухан дар ҳақи вай боз гардониданд ва носазо гуфтанд ки : ҳўи сФиҳноу шрно , пас раби Алъоламин дар муқобили он ҷафоҳои эшон бар вай сано гуфт ва ӯро бстўд ва оятҳо дар қуръони бшأни вай фурӯ фиристод яке инаст ки : « ва ман ъндаҳи илми алкитоб » яъне абди аллоҳи бен салом . Ва қили ҳўи алии бен абии толиб ( ъ ) . Ва қили ҳўи аллоҳи ъзу ҷлу тақдираи кафии биллоҳи алзии ъндаҳи илми алкитоб , шҳидои бинӣу бинкм ,у далелаи қроءаҳи ман қрأ « ва ман ъндаҳи илми алкитоб »у бойени қроءт маънӣ онаст ки миёни ман ва шумо довару гувоҳи аллоҳ таъолӣаст , худовандӣ ки аз наздик ӯст илми дайну қуръон .