Бдонки ин сӯраи чиҳил ва се оятаст ва ҳаштсад ва панҷоҳ ва панҷ калима ва се ҳазор ва панҷсад ва шаш ҳарфаст , ҷумла бимика фурӯ омад бқўли ҷамоатии муфассирону бқўли ибни аббосу муҷоҳиди ҷумлаи бмдинаҳ фурӯ омаду қавл дуруст онаст ки бимика фурӯ омад магари ду оят : « ҳўи алзии ирикми албрқи хўФоу тмъо » ва инро қиссаи ист ки бон расем шарҳи диҳем , дигари оят «у иқўли аллазӣнаи кФрўои лсти мрсло » . Ва дар ин сӯраи ду оят мансӯхаст : яке маҷмаъи алии насхҳоу дигари мухталифи фии насхҳо . Аммо онки боҷимоъ мансӯхаст : «у إни мо нринки баъзи алзии нъдҳми أўи нтўФинки Фإнмои алейк алблоғ » боити сайф мансӯхаст , ояти дигар : «у إни рбки лзўи мғФраҳи ллноси алии злмҳм » бқўли баъзе муҳкамасту бқўли баъзе мансӯх ва носихҳо қавла : « إни аллоҳи лои иғФри أни ишрк ба » ва дар фазилати сӯраи абии каъб ривоят кунад аз Мустафо ( с ) қол : ман қрأи сӯраи алръди аътии ман алоҷри ъушри ҳасаноти бўзни кули саҳоби мзӣу кули саҳоби икўни илои явми алқёмаҳу кони явми алқёмаҳи ман алмўФини бъҳди аллоҳ .

« бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳими алмр » қоли ибни аббоси маъноаи анои аллоҳи аълам ва арӣ ,у алкломи фии таъвили алҳрўФи қади сабақ , « тлки оёти алкитоб » ӣнҷои сухан тамом шуду маъноаи тлки алохбори алтии қсстҳои алейк ман хабари Юсуфу ғайраи ҳаии оёти алкитоби алзии анзлтаҳи алии алонбёء қблк мегуяд эй Муҳамади он қиссаҳои пайғомбарон ки бар ту хондему ойини рафтагону саргузашти эшон ки туро дар қуръон баён кардем ҳам чунон дар тавроти Мӯсоу Инҷили исоу збўри Довӯд баён кардем ва бо эшон бигуфтем яъне ки ин китобҳои худованд , оёту суханони ваии ҳама мувофиқ якдигаранду Мусаддиқи якдигар , ва гуфтаанд ки китоби ӣнҷои лавҳ маҳфӯзаст яъне ки он ҳамаи оёту суханон моаст дар лавҳи маҳфӯзи набишта ва мусбат карда , он гуҳ гуфт : «у алзии أнзли إлик » яънеу алқуръони алзии анзли алик , « ман рбк алҳақ » Фоътсм бау аъмли бмои фӣа .

Ибн аббос гуфт : оёт алкитоб қуръонаст , ҳар чаҳ пеши азин сӯра фурӯ омад аз аҳкому ахбору қасас , «у алзии أнзли إлик » яъне ҳзаҳ алсўраҳ мегуяд ончи пеши азин сӯра фурӯ омад аз қуръон ва ин сӯраи ҳама ҳақасту рост , каломи худованду сифати вай на чунонк куффор Макка мегӯйанд : ани мҳмдои тқўлаҳи ман тлқоء нафса , «у локини أксри аннос » ман мушрикии Макка , « лои иؤмнўн » лои исдқўни болқрони ана ман ъанд аллоҳ , қоли алзҷоҷ : лмои зикри анҳми лои иؤмнўни урфи алзии иўҷби алтсдиқи ман далоили алрбўбиаҳу шавоҳиди алқдра .

Фқоли ъзи ман қоил : « аллоҳи алзии рафъи алсмоўот » эй ман вазъҳо ман ҷониби алълў , « бғири амд » ҷамъи имоду қили ҷамъи амӯд , тқўли алъараби амӯди албиту имоди албит ва ҷамъҳо амди бФтҳтини кодму аҳбу иҷмъи алъмўди алии амди аизои крсўлу русул , « трўнҳо » алзмири иъўди илои алсмоўот эй трўнҳои кзлки Флои ҳоҷаи илои баён ,у қили иъўди илои алъмду фӣаи қавлони аҳдҳмои лҳои амди ғайри маръӣау ҳаии қадараи аллоҳи субҳона ,у қили ҳаии ҷабали қофу алсмоء мисли алқбаҳи атрофҳо алии злки алҷблу злки алҷбли муҳӣти болднё , махлуқи ман зибри ҷаддаи хзроءу ани Хизраи алсмоءи ман ҷабали қоф . Ин ояти ҷавоби саволи мшрконст ки аз расӯли худо ( с ) пурседанд ки он худованд ки маъбуд туаст феълу сунъ вай чист ? ва дар қуръон мисли ин ояти бҷўоби эшон сад ва ҳаштод оятаст ,у алмънии халқи аллоҳи алсмоўоти фии алҳўоءи ман ғайри асосу ғайри аъмдаҳу бноءи алхлқи лои исбти алои бососу аъмдаҳи лиътбрўоу иърФўои қадараи аллоҳи таъолӣ , « сами астўии алии алърш » алостўоءи фии Алъарабияи зиди алоъўҷоҷу алостиФозу қади сабақ беона , «у схри алшмсу алқмр » маънии алсхраҳи ани икўни мқҳўрои мдброи лои имлки лнФсаҳи мо ихлсаҳи ман алқҳр мегуяд офтобу моҳро равон ва фармонбардор кардем то ҳамеи раванд дар маҷории хеш ва ҳаме баранд дараҷоту манозил ном зад карда хеш ки бон дар нагузаранд то шумо бар рафт эшон солу моҳу рӯзгор ҳаме донеду ҳисоби муомилот ҳаме кунед , инаст маънӣ « кули иҷрии лأҷли мсмӣ » бики қавл ,у бқўли дигари кули иҷрии лоҷли мсмӣ , эй кули воҳиди мнҳмои иҷрии илои вақти маълуму ҳўи Фноءи алднёу қиёми алсоъаҳи алтии ъндҳои ткўри алшмсу ихсФи алқмру тнкдри алнҷўм , « идбри алأмр » иқзиаҳи вҳдаҳ ,у қили ибъси алмлоӣкаҳи болавҳӣу алрзқ , « иФсли алоёт » ибини алоёти алдолаҳи алии ваҳдонията ,у қили ибини оёти алқуръон , « лълкми блқоءи рбкми тўқнўн » кӣ ттФкрўо ё аҳли Маккаи ФтърФўои қудратаи алии албъсу алоъодаҳ .

«у ҳўи алзии мади алأрз » эй бастҳо ман таҳти алкъбаҳи лисбти алайҳои иқдоми алхлқ , ин оят далеласт ки шакли замин баситаст на бар мисоли кара , раби алъзаҳ аз зери каъбаи паҳн боз кашид бар як табақа , он гуҳ шикофта кард онро ва ҳафт табақаи сохт Фзлки қавла : « контои ртқои ФФтқноҳмо » пас раби Алъоламин Фриштаҳ Эй фиристод аз зери арш то бзири ин табақаҳои замин дар шуд ва онро бар дӯш худ гирифт , як дасти он Фриштаҳи сӯии машриқи дигари дасти сӯии мағриб ва ҳар ду тарафи замини бадви дасти худ устувор бигрифта , Фриштаҳ дар нигараст қадам худ дид бар ҳавои муъаллақи истодау бҳич қароргоҳ нарасида то раби алъзаҳ аз фирдавс говӣ фиристод ки вайро чиҳил ҳазор сайр вааст ва чиҳил ҳазор қоимау барзаи он гови қароргоҳи қадами Фриштаҳи сохт , ва мегӯйанд сарвҳои гов аз ақтори замин дар гузаштааст ва ҳар ду бинии гов рӯй ббҳр дорад ,у ҳўи итнФси кул явм наФасо Фозои танаффуси мади албҳру азои мад нафса ҷзр , ва он гови қадам бар ҳеҷ қароргоҳ надошт чунонк Фриштаҳ надошт то раби алъзаҳи зери ваии сахрае офариди сабзи брнги ёқӯти чндонки ҳафт осмон ва ҳафт замин то қадами гов бар он сахра қарор гирифт ,у ҳаии алсхраҳи алтии қоли луқмони лобнаҳ « ё банӣ إнҳои إни так мисқоли ҳубаи ман хардали Фткни фии сахра » , ва он гуҳи сахра бар ҳаво буд онро мустақарӣ на то раби алъзаҳи моҳии бёФрид аз он сахраи бузургтару азимтар Фўзъи алсхраҳи алии зуҳрау соири ҷасадаи хол , ва гуфтаанд ки моҳӣ бар дарёсту дарё бар боду бод бар қудрати ҳақ .

Вҳб мнбаҳ гуфт : раби Алъоламин бодро бёФрид ва онро дар замини дувум маҳбӯс кард акнӯн бодҳои мухталиф аз онҷо берун меояд ва чунонк аллоҳ хоҳад дар олам мегирданд комаи қоли ъзу ҷл : «у тсриФи алрёҳ » , ва дар замини сеюм халқии офарӣда ки рӯйҳои эшон чун рӯй одамиёнаст аммо даҳанҳошон чун даҳанҳои сегон , дастҳошон чун дасти одамӣу пойҳошон чун пои гову гӯш чун гӯши гову мӯӣ чун пашми мяш , бар тани эшон ҳеҷ ҷома нау кори эшон ҷузи ибодати аллоҳи таъолӣ на : лои иъсўни аллоҳи турфаи айни лилнои нҳорҳму нҳорнои лилҳм ,у замини чаҳоруми маъдани санг кибрятаст аъдҳои аллоҳи таъолии лоҳли алнори тсхни баҳои ҷаҳаннам , қол алнабӣ ( с ) : «у алзии нафасии бедаи ани фӣҳо лоўдиаҳи ман кибряти луи арсли фӣҳо алҷболи алрўосии лмоът » .

Ва дар замини панҷуми каждумону морони азими офарӣда чунонк кӯҳи кӯҳ ҳар якеро ҳаждаҳи ҳазор нешаст бар мисоли хурмои бенон зер ҳар неши ҳаждаҳи ҳазор қуллаи заҳри ноб ки агар як неш аз он бар кӯҳҳои замин занад онро паст гирданд , раби алъзаҳи онро офарӣда то фардои брстохизи кофаронро бидон азоб кунад . Ва замини шашум сҷинаст ҷои арвоҳи кофарону дўоўини аъмоли эшон чунонк раб алъзаҳ гуфт : « куллан إни китоби алФҷори лФии сҷин » . Ва замини ҳафтуми маскан Иблисасту ҷои лашкари вай , фии аҳади ҷонибӣаи сумуму фии алохри змҳриру аҳтўштаҳи ҷунудаи ман алмрдаҳу ътоаҳи алҷну минҳои ибси сроёҳу ҷунудаи Фоъзмҳми ъндаҳи манзалаи аъзмҳми фитна .

Рӯй слмаҳи бен кҳили ани абии алзъроءи ани абди аллоҳи қол : алҷнаҳи алиўми фии алсмоءи алсобъаҳи Фозои кони ғдои ҷаълҳо аллоҳи ҳайси ишоء ,у ани алнори алиўми фии аларзи алсФлии Фозои кони ғдои ҷаълҳо аллоҳи ҳайси шоء . «у ҷаъли фӣҳо рўосӣ » ҷболои савобати ман расои алшии ءи азои сабту канти аларзи тзтрби Фхлқи аллоҳи алҷболи аўтодои Фостқрт . Қоли ибни аббос : кони абӯи қбиси аввали ҷабали вазъи алии аларз .

Рӯй инси бен молики қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) : лмои халқи аллоҳи аларз ҷаълат темед Фхлқи алҷболи Фолқоҳои алайҳои Фостқомти Фтъҷбти алмлоӣкаҳи ман шудаи алҷболи Фқолт ё раби Фҳли ман хлқки шайъи ءашад ман алҷбол ? қоли нъм , алҳдид . Фқол ё раби ҳилли ман хлқки шайъи ءашад ман алҳдид ? қоли нъм , алнор . Қолат ё раби Фҳли ман хлқки шайъи ءашад ман алнор ? қоли нъм , алмоء , қолат ё раби Фҳли ман хлқки шайъи ءашад ман алмоء ? қоли нъм , алриҳ . Қолат ё раби Фҳли ман хлқки шайъи ءашад ман алриҳ ? қоли нъм , алонсони итсдқи биминаҳи ФихФиҳои ман шимола .

Қавла : «у أнҳоро » эйу ҷаъли фӣҳо анҳорои лмноФъи алхлқ , ҷамъи наҳру ҳўи сиблати алмоءи ман наҳрати алшии ء эй вусъата « ва ман кули алсмрот » эй ва ман аҷноси алсмрот , « ҷаъли фӣҳо завҷайни аснин » эй лавнин ва зарбин ҳалвоу ҳомзоу мароу ъзбоу ҳороу борадои ириди ихтилофи кули ҷинси ман алсмру алзўҷи воҳиду алзўҷи аснону лиҳозои қайди лиълми ани алмроди болзўҷҳо ҳнои алФрди лои алтсниаҳу хси аснини болзкру ани кони ман аҷноси алсмори мо язиди алии злки лонаи алоқли ази лои навъи инқси аснофаи ани аснин . Ва қил « завҷайни аснин » алшмсу алқмр ,у қили аллилу алнҳори алии ани алкломи теми алии қавла : « ва ман кули алсмрот » , « иғшии аллили алнҳор » эй иғшии зулмаи аллили зўءи алнҳору зўءи алнҳори зулмаи аллил , « إни фии злки лоёти лқўми итФкрўн » фӣҳо .

«у фии алأрзи қатъи мтҷоўрот » эй мутақориботи мтдолёти иқрби баъзҳо ман баъзи болҷўору ихтлФи болтФозли Фмнҳои ъзбаҳу минҳои молҳаҳу минҳои тайибаи тунбату минҳои сбхаҳи лои тунбат ва баъзҳо инбти шҷрои лои интбаҳ баъзҳо мегуяд дар замини бқътҳости муттасили якдигар , яке хуш ки набот медиҳад ва дарахт мерӯйанд , яке шўрстон ки наботи надиҳаду дарахти нрўёнду ангаи он замин ки рӯйанд дар яке ангур ва дар дигар на , дар яке нахл дар дигар на , дар яке зайтӯн дар дигар на , дар яке туранҷу норанҷ дар дигар на , дар яке норҷил дар дигар на , дар яке нил дар дигар на , дар яке каттон дар дигар на , «у ҷиноти ман أъноб » эйу бсотини ман самари алкрм , ва дар замини бустонҳост аз миваи ангури рангоранги лўнолўн , қариби дивист гӯнаи ангур адад кардаанд , «у заръ ва нахайл снўону ғайри снўон » ин ҳама рафъанд бар қроءти ибни касӣру абӯи Амр , атф бар ҷинот , ва бар қроءти боқӣ ҳама ҷиранд , атф бар аъноб . Ва алзръи илқоъи алҳби ллнботи фии аларз ,у алнхили ҷамъи нахла ,у алснўони ани икўни аласли воҳдои сами итФръ Фисир на?хело иҳмлну аслҳни воҳид . Ва ғайри снўони ҳаии алмтФрқаҳи воҳидаи воҳида . Ва алснўони ҷамъи снў мисли қнўони ҷамъи қнўу алснўи алмисл ,у тқўли алъараби ҳўи снўаҳ эй ахўаҳи лобӣау ИМА . Ва фии алхбр : ъам алрҷли снўи абӣа , « исқӣ » болёءи қроءаҳи шомӣу ъосму ёқӯб , эй злки каллаи исқӣу қрأи албоқўни бтоءи алтأнис эй ҳзаҳи алошёءи тсқӣ , « бмоءи воҳид » Фолмоءи фии аслаи муттаҳиди алвасфу ихтилофи алвони алмоءу тъўмаҳи болмҷоўраҳ , «у иФзл » болёءи қроءаҳи Ҳамзау алксоӣии радои алии қавлаи идбру иғшӣ ,у қрأи албоқўн : « нафазл » болнўни ахборои ани аллоҳи блФзи алҷмъи кқўлаҳ : « إнои нҳни нҳиӣу намят » . « баъзҳо алии баъзи фии алأкл » эй фии алсмру ҳўи хулосаи алшҷри тأтии мухталифау ани кони алҳўоءи воҳдои Фқди илми ани злки лӣси ман аҷали алҳўоءу лои алтбъу ани лҳои мдбро .

Қоли ибни аббос : « ва нафазл баъзҳо алии баъзи фии алأкл » қоли алҳлўу алҳомзу алфорисӣу алдқл . Қоли муҷоҳиди ҳозо мисли лабании одами солҳҳму толҳҳм ва Абуҳам воҳид .

Ва ани ҷобири қоли самъат алнабӣ ( с ) иқўли лаълӣ ( ъ ) : анноси ман шаҷари штӣу аноу анати ман шаҷараи воҳидаи сами қрأ алнабӣ ( с )у фии аларзи қатъи мтҷоўрот ҳатто блғи исқии бмоءи воҳид , « إни фии злк » эй фии алзии мзии зикраи лдлолот « лқўм » зўии уқул , қол алнабӣ ( с ) : « алъоқли ман ақли ани аллоҳи амра » .

Ва қоли алўостии алъоқли мо ъқлки ани алмҷозӣ «у إни таъаҷҷуби Фъҷби қўлҳм » тақдири алоиаҳу ани таъаҷҷуби Фқўлҳм : « أи إзои кнои тробои أи إнои лФии халқи ҷадид » аҷаб , маънӣ онаст ки эй Муҳамад агар шигифти хоҳӣ ки бинӣу шинавии онки шигифт сухан эшонаст пас онк май бенанд ки ман дарахт тиҳӣ гаштау хушк шуда ҳар сол сабз мекунаму пари бор ,у замин тиҳӣ гашта хушк сабз мекунаму пар бар , мигўинди моро дар офариниш нав хоҳанд гирифт ,у қилу ани таъаҷҷуб ё Муҳамади ман ъбодтҳми мо лои инФъу лои изру ткзибки баъди албён Фоъҷб манеҳам ткзибҳми болбъсу қўлҳм , « أи إзои кнои тробо » баъди аламут , « أи إнои лФии халқи ҷадид » наод хлқои ҷдидои комаи кно қабл аламут . ?маккейу абӯи Амру ъосму Ҳамза « аи ӣзои кнои тробо , аи إно » ҳар ду клмт бостФҳом хонанд , нофеъу ксоиӣу ёқӯб « أи إзои кнои тробо » бостФҳом хонанд , « анои лФии халқи ҷадид » , ибни омири бзд эшон хонд : « азои кнои тробои аи إно »у ҳосил маънӣ онаст ки азои кно тробо набаъсу нҳиӣ , ва ин сухан бар сиблат инкор гуфтанд , пас раби Алъоламин хабар дод ки баъд аз ин баён ки кардему бурҳон ки намудем он кас ки баъс ва нашӯрро инкор кунад кофараст .

Фқоли ъзи ман қоил : « أўлӣки аллазӣнаи кФрўои брбҳм » лонаами анкрўои албъс , «у أўлӣки алأғлоли фии أъноқҳм » явми алқёмаҳу фии алнори алоғлоли ҷамъи алғлу ҳўи тавқи иқид ба ?илед илои алънқу қили алоғлоли алоъмоли аллозмаҳи ?лаами алмؤдиаҳи илои алъзоб , «у أўлӣки أсҳоби алнор » эй суккони алнор , « ҳам фӣҳо холдўн » моксўн абадан лои имўтўни фӣҳоу лои ихрҷўни минҳо .

«у истъҷлўнк » алостъҷоли талаби алтъҷилу алтъҷили тақдими алшии ء қабл вақта , « болсиӣаҳ қабл алҳасана » эй болъқўбаҳ қабл алтсдиқу алтўбаҳ , ин дар шаъни мушрикон Маккааст ки аз расӯли худо азоб хостанд , бар сиблат астҳзоء гуфтанд : « Фأсқти ълинои ксФои ман алсмоء » , ҷой дигар гуфт : « إни кони ҳозои ҳў алҳақ ман ъндки Фأмтри ълинои ҳаҷҷораи ман алсмоء » , « қабл алҳасана » гуфтаанд ин қабл бмънӣ вақтаст яъне истъҷлўнки болъзоби вақти эҳсони аллоҳи илайҳами бтأхираҳи анҳуам илои явм алқёмаҳ мегуяд азобӣ ки бъоҷли эшонро нФрстодм ва то рӯзи қиёмат дар таъхири ниҳодам , эшон бтъҷил мехоҳанд .

Ва яҳтамил « қабл алҳасана » эй дуни алҳасанаи комаи истъмли дуни бмънӣ қаблу злки фии қавла ( с ) : « ман қатли дуни молаи Фҳўи шаҳид »

Ва иқоли ахтари алҷўд қабл албхл эй дуна , «у қади хулати ман қиблаами алмислот » яъне мзти ман қиблаами алъқўботи фии аломми алмкзбаҳи Флми иътбрўои баҳо , алмислаи алъқўбаҳи алшдидаҳи алтии изрби баҳои алмисли лъзмҳоу алҷмъи алмислот , мисли садақаи алмрأаҳу сидқот , «у إни рбки лзўи мғФраҳи ллноси алии злмҳм » ириди таъхири алъзоби илои явми аддӣни лои ғуфрони алзнўб . Ва қили ҳўи кқўлаҳ « иғФри лмни ишоءу иъзби ман ишоء »у қавла « алии злмҳм » ҳоли ллноси мо лами икни шурако . Ва қили алии злмҳм болтўбаҳ манеҳ . Ва қили алии злмҳм яъне алии алсғоӣр , «у إни рбки лшдиди алъқоб » яъне алии алмшркин .

Рӯй Саиди бен алмсиби қоли лмои нзлти ҳзаҳи алоиаҳ

Қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « луи лои афви аллоҳу раҳматау таҷовузаи лмои ҳнأи аҳдои айшу луи лои уқобау ваъидау азобаи лоткли кули аҳад » .

«у иқўли аллазӣнаи кФрўои луи лои أнзл » эй ?ҳуллои анзли алайҳи أии алии Муҳамад , « ояи ман раба » эй алломау ҳаҷаи лнбўтаҳи лами иқнъўои бмои анзли алайҳи ман алоёти алўозҳаҳи ман иншиқоқи алқмру алқуръони алзии даъвои илои ани иأтўои бсўраҳ мислаиу алтмсўои ояи коиаҳи Мӯсоу исоу солеҳи Фқоли мҷибои ?лаам , « إнмои أнти мунзар » эй лӣси алейк алои иблоғи алрсолаҳу инзори алкФору табшири алмؤмнин , «у лкли қавмҳоад » иҳдии илои алтоъаҳ , фӣаи арбаъаи ақвол : аҳадҳо ани алҳодии ҳўи алмнзру ҳў алнабӣ ( с ) эй анати мунзар ваҳоад лкли қавм ,у ассонии ани алҳодии ҳўи аллоҳ эй анати мунзару аллоҳҳоад лкли қавм ,у алсолси анаи ом яънеу лкли ИМАи набии баъси илайҳами иҳдиҳми бмои иътиаҳи аллоҳи ман алоёти лои бмои итҳокмўни фӣау иқтрҳўни алайҳу ҳўи алзии ашори илайҳи ибни аббос «у лкли қавмҳоад » эй доъи ило алҳақ ,у алқўли алробъи анаи алӣ ( ъ ) . Қоли ибни аббоси лмои нзлти ҳзаҳи алоиаҳи вазъи расӯли аллоҳ ( с ) ядаи алии садраи Фқоли анои алмнзру аўмои бедаи илои мнкби алии Фқоли анати алҳодӣ ё алии бки иҳтдии алмҳтдўни ман баъдӣ ,у далели ҳозои алтأўили мо рӯй ҳзиФаҳи ан алнабӣ ( с ) қол : ани влитмўҳои абои бикри Фзоҳди фии алднёи роғиби фии алохраҳу ани влитми умри Фқўии амини лои тأхзаҳи фии аллоҳи лўмаҳи лоӣму ани влитми улёи Фҳоди Меҳдӣ .