Қавлаи таъолӣ : «у إзи қоли إброҳим » эйу азкри ази қоли иброҳӣм , « раби аҷъли ҳозои алблд » сири Макка , « омно » зоти амни лмни скнҳо . Ва қили омнои лои исоди тайрау лои иқтъи шаҷара , «у аҷнбнӣ ва банӣ » эй ҷнбнӣу валадии ибодаи алосном , иқоли ҷанбаи аллоҳи алсўء ,у аҷнбаҳу ҷанбаи бмънии воҳиду аҷнбнӣ эй сбтнии алии иҷтиноби ибодатҳо комаи қол : «у аҷълнои мусалламин лак » эй сбтнои алии алислом .

« раби إнҳни أзллни ксиро » эй зли бсбби алосноми касӣри ман аннос . Қили ҳўи мо исмъи ман алсўти тхрҷи ман афвоҳҳо бдхўли алшитон фӣҳо гуфтаанд ки азлол асном онаст ки шайтон дар даҳанҳои эшон шавад ва овоз диҳаду кофарони бон гумроҳ шаванд , чунонк ривоят кунанд аз ҳаҷари бен абии ҳаҷари алтмимии гуфто : бӯ ҷаҳл нишаста буд дар анҷумани Қурайшу бути хеши пеши ниҳода , расӯли худоӣ ( с ) бар гузашт , бӯи ҷаҳл рӯй қаробат кард гуфт ё Сайидии аҳҷи мҳмдои Муҳамадро ( с ) ҳаҷв кун , яъне ки ӯро бшъри носазои гӯй , бут ӯро ҳаҷв кард ва носазо гуфт чунонк аз даҳани вай овоз меомад ва мешуниданд , пас расӯли худоӣ ( с ) дар масҷид нишаста буд ки ҳотифӣ овоз дод ки ассаломи алейк ё расӯли аллоҳ , расӯли худоӣ ( с ) ҷавоб дод ва гуфт ман анати ирҳмки аллоҳ ?

Он ҳотифи сухан дар гирифт ва гуфт :

Ин мсъри шайтонӣ буд ки бар даҳанҳои батон сухан гуфтӣу абди аллоҳи бен алҳиърои яке буд аз муъминони ҷин ки брсўл ( с ) имон оварда буд , расӯли худоиро хабар дод бойени шеър ки ман он мсърро киштам , он гуҳ гуфт ё расӯли аллоҳи фардо ба бӯи ҷаҳл ва он бут бар гузар то он шинавӣ ки чашмат равшан бошад , расӯли худо ( с ) дигари рӯз ба бӯи ҷаҳли бргзшту бӯи ҷаҳли ҳам чунон бути пеши ниҳода ва ӯро суҷуд мекунад ва мегуяд ё Сайидии аҳҷи мҳмдо , аз даҳани бути ин шеър шуниданд : ании абди аллоҳу ибни алҳиъро . . . То охир ки мадҳи расӯл тамом шуд , бӯи ҷаҳли он бутро бар замин зад ва бишикаст ва гуфт тбои лаки ман илоҳи боломси тҳҷўаҳу алиўми тмдҳаҳ .

. . . « Фмни тбънии Фإнаҳи манӣ » эй ман атоънии фии динии ?фонаи велеу насирӣ , « ва ман ъсонии Фإнки ғафур » ?ла , « раҳим » ба ани тобу омн .

« рбнои إнии أскнти ман зритӣ » таърихён гуфтанд : миёни тӯфони Нӯҳу муваллиди иброҳӣм ( ъ ) ҳазор ва дивист ва шаст ва се сол буду иброҳӣмро дар аҳди намруди бен канъон зоданд ва пас аз онки раби алъзаҳ ӯро аз оташи намруд халос дод аз ногрўидгону душманони дайн эъроз карду лут бо вай буд васора зани вайу ҷамъии муъминони боълоءи калима ҳақ кӯшиданд ва аз куфру кофарон безорӣ гирифтанд , чунонк раби алъзаҳ аз эшон ҳикоят кард ки эшон гуфтанд : « إнои броؤои мнкму ммои тъбдўни ман дуни аллоҳи кФрнои бкм » рафтанд то ба ҳурони рӯзӣ чанд онҷо мақом карданд , он гуҳ бмср шуданд ва дар Мисри ҷабборӣ буд аз ҷбобраҳи рӯзгори азин кофари дилии кофари кеши гарданкаш , бо вай гуфтанд мардии расида ва бо вай занӣаст сахт бо ҷамоли бғоити хӯбӣу некуӣ , он ҷаббор тамаъ кард дар вай , кас фиристоду иброҳӣмро бихонад ва гуфт ин зан аз ту ки бошад ? иброҳӣм гуфт : ҳаии ахтӣ ӯ хоҳар манаст , аз бими онк агар гуяд зан манаст ӯро ҳалок кунад ва аз вай бастанд , гуфт агар хоҳараст ӯро ороста бар ман фирист то дар вай нагарм , иброҳӣм боз омад васораро хабар дод ки ин ҷаббори туро аз ман бхўост ва ман гуфтаам ки ту хоҳари манӣ ва рост гуфтаам ки дар дайну ислому китоби ту хоҳари манӣ нигар то марои дурӯғ зан накунӣ ва агар ӯ пурсади ҳамин ҷавоби диҳӣ , сора биёмад , чун бар он ҷаббор дар шуд ва ӯро бидид , хост ки даст буи кашад , дасташи хушки гашт , бидонаст ки кори ваии азимтар аз онаст ки вай андеша карда пушаймон гашт гуфт : силии إлҳки ани итлқи ании Фўи аллоҳи лои озитк , Фқолтсора аллоҳами ани кони содқои Фотлқи ?лаи яда , Фотлқи аллоҳи таъолии ?лаи яда .

Ва дар хабараст ки раби алъзаҳи ҳиҷоби бардошти миёни иброҳӣм васора , чун аз наздик вай бирафт каромати иброҳӣмроу сукӯни дили вайро то иброҳӣми ҳам чунон буи менагирист то бози гашт , чунсора бозгашти иброҳӣмро гуфт : кафӣ аллоҳ кед алФоҷру ахдмнии ҳоҷар , он ҷаббор чунсораро боз гардонид канизакии некӯ рӯй буи дод ном ӯ ҳоҷар ,сора он канизакро боброҳим дод гуфт маро аз ту фарзанд намеояд ин канизакро бтў додам магари туро аз вай фарзанд ояд ва моро қурраи алъайн буд , пас бойени ҳиммати некӯии ваии раби алъзаҳсораро низ аз иброҳӣм фарзанд дод баъд аз онки навад сол аз умри ваии гузашта буду иброҳӣмро сад ва бист соли гузашта .

Садӣ гуфту Муҳамади бен ясор ки ҳоҷар ба Исмоил бор гирифт васора ба исҳоқ ва ҳар ду бики вақти бор фурӯ ниҳоданд ва ҳар ду фарзанди баҳам бузург шуданд .

Рӯзии иброҳӣм , Исмоилро бар домани нишонд ва ӯро навохтӣ кард зиёдат аз навохт исҳоқ ,сора он бидид ва хашм гирифт , гуфт : фарзандӣ ки аз канизак омад ӯро ба май навозӣ аз фарзанди ман : Фўи аллоҳи лоқтъни бзъаҳи минҳоу лоғирни халқҳо , он ғайрат ки дар занон гирад дарав гирифт ва аз сари он ғайрату хашми савганд ёд кард ки аз андоми ҳоҷари порае бабраму халқи ваии бгрдонм , пас аз он гуфт хеши пушаймони гашту узри хост , иброҳӣми таҳқиқи гуфтору тасдиқи савганди вайро гуфт : асқбии азниҳо ҳар ду гӯши вай сӯрох кун , он худ суннатии гашти некӯи писандида дар занон .

Пас чун Исмоилу исҳоқ ҳар ду фаро рафтан омаданд рӯзӣ чунонк кӯдакони баҳам бар овезанд эшон баҳам бар овехтанд ,сора дигари бора хашм гирифт бар ҳоҷар ва аз ғайрат гуфт : лои тсокнинии фии балад дар як шаҳри баҳам на нишинем ,у иброҳӣмро гуфт : ҳоҷарроу Исмоилро бшҳрии дигар бар ки ман бо эшон нанишинам . Иброҳӣми дарин андеша буд ки эшонро куҷои барад , раби алъзаҳ ваҳй фиристод буи ки эшонро базмин Макка бар , иброҳӣми эшонро бар гирифт ва бимика овараду онҷо ки чоҳ замзамаст эшонро бинишонад , чун азишон бозгашт , онҷо ки эшон аз чашми вай ғоиб шуданд гуфт : « рбнои إнии أскнти ман зритӣ » эй исканати баъзи зритӣ ва ман нобути мноби албъз , « бўоди ғайри зии заръ » эй водии Макка яъне алأбтҳу ҳўи ҳаҷару ҷабали лои инбти зръо , « ъанд битки алмҳрм »у ҳўи байти аллоҳи лами имлкаҳи аҳади сӯии аллоҳу маънии алмҳрм эй ҳарами фӣаи мо аҳли фии ғайра . Ва қили ҳарами астҳлоли ҳарамоти аллоҳи фӣау алостхФоФи баҳақа .

Ва қили алмҳрм эй алъзими алҳрмаҳу ашори бқўлаҳ : « битк » илои мо банноаи одами алайҳи ассаломи ФрФъи змни алтўФон . Ва қили битки алзии қзити фии собиқи ълмки ани ибнӣ .

Қавмӣ гуфтанд : Исмоили болиғ буд он гуҳ ки иброҳӣм ӯро дар водӣ бинишонаду далели барин қавл онаст ки падарро ёрӣ медод дар бноءи хона . Қавмӣ гуфтанд аз тифлӣ бар гузашта буду бҳди булӯғи норасида . Ва қавл дуруст онаст ки Тифл буду бештарини муфассирони барин қавланд .

Ва гуфтаанд ки чун иброҳӣм азишон бозгашти ҳоҷар аз паии вай фаро рафт гуфт : илои ман тклно ? моро бкаҳи боз майгузорӣ ? иброҳӣм ҷавоб намедод то ҳам он зан гуфт : аллоҳи амрки бҳзо ? аллоҳи туро бад-ӣн фармуд ки кардӣ ? иброҳӣм гуфт ореи марои аллоҳ чунин фармуд , ҳоҷар гуфт : азои лои изиънои пас ӯ моро зойеъ нагузорад .

Ва гуфтаанд ки пас аз он ки иброҳӣм бирафт Ҷабраили алайҳ ассалом омад ва гуфт : ман анат ? ту кистӣ ? гуфт : ман сиррӣаи иброҳӣм , мароу писарамро раҳо кард ва худ бирафт , Ҷабраил гуфт : илои ману клкмо ? қолати вклнои илои аллоҳи таъолӣ , қоли лақади вклкмои илои коф . Пас раби алъзаҳи каромати эшонро чашмаи замзам падед кард , қабӣлае аз қбоӣли араб ки эшонро ҷрҳм гӯйанд мегузаштанд бқсди шоми мурғонро диданд бар он кӯҳ нишаста , биҷой овараданд ки онҷо чашма обаст бар он далел биёмаданд , ҳоҷарроу Исмоилро диданди наздики он чашма , гуфтанд агар хоҳед ва писандид мо ӣнҷо манзил созем ва шуморо мӯнис бошем , мо аз чашмаи шумо об хӯрем ва шумо аз гӯсфандони мо манфиат гиред , бад-ӣн ризо доданду ҷрҳми онҷо нузул карданду сокинони замини Маккаи аввал эшон буданд ,у Исмоил азишон зани хосту забон эшон гирифт .

. . . . « рбнои лиқимўои алслоаҳ » ҳзаҳи лоам кӣу ҳаии муттасилаи бқўлаҳи исканат . Ва қили муттасилаи бқўлаҳ : «у арзқҳми ман алсмрот » лиқимўои алслоаҳу қили ҳаии лоами аламри конаи дуои ?лаами боқомаҳи алслоаҳ , « Фоҷъли أФӣдаҳи ман анноси тҳўии إлиҳм » тсръи илайҳами болмўдаҳу алмҳбаҳи Финзлўни баҳоу иҳҷўни илоҳо ъомои Фъомои Фмои мусаллами алоу иҳби алҳҷу луи қоли аФӣдаҳи анноси тҳўии илайҳами лҳҷти алиҳўду алнсорӣу алмҷўсу локинаи қоли ман анноси фаҳми алмслмўн .

Қоли ибни аббоси луи лами иқли ман анноси лзоҳмткми Форсу алрўму Форси иўмӣзи арзи алмҷўсу млўкҳм . Ва қили маъноаи аФрзи ҳаҷи албити алии анносу ҳбби илайҳами злки лисръўои илайҳ , «у арзқҳми ман алсмрот » лзлки иҷбии илайҳи самароти кули шайъи ءи ман мшорқҳоу мғорбҳои Флотарӣ хиёри алсмроти шарқӣҳо ва ғарбӣҳо , рутабҳоу ёбсҳои борзи ғайри Маккаи лдъўаҳи иброҳӣми алайҳи ассалом , « лълҳми ишкрўн » кӣ иўҳдўку иъзмўк .

« рбнои إнки тааллуми мо нхФӣ » ман алохлос , « ва мо нълн » ман алтоъаҳ , мо нхФии ман алтрҳми алии алўлд , ва мо нълни ман исконаи бўоди ғайри зии заръ , « ва мо ихФии алии аллоҳи ман шайъи ءи фии алأрзу лои фии алсмоء » хоҳии ин аз сухани иброҳӣми гиру хоҳии мстأнФ .

« алҳмди ллаҳи алзии вҳби лии алии алкбри إсмоъилу إсҳоқ » қоли ибни аббоси валади Исмоили лإброҳиму ҳўи ибни тсъу тсъини санау валади ?лаи исҳоқу ҳўи ибни моӣаҳу аснтии ъушраи сана . Ва қили ибни моӣаҳ ва ъушрин сана . Ва қили влдои мъо , « إни рабии лсмиъи алдъоء » қили фии Исмоили лонаи кони мсӣўлоу исҳоқи кони нофила .

« раби аҷълнии муқӣми алслоаҳ » мؤдёи фарзи алслоаҳ « ва ман зритӣ » эйу аҷъли зритии аизои ман иқимҳо , қили ҳўи Муҳамад ( с )у қоли ибни аббоси лои изоли ман валади иброҳӣми носи алии алФтраҳи илои ани тқўми алсоъаҳ , « рбноу тақаббули дъоء » эй ӣмонӣу амалӣу ибодатӣ .

« рбнои ағФри лӣу лўолдӣ » анмои дуои бҳзои авлои Флмои табин ?лаи анаи адуи ллаҳ тбрأ манеҳ . Ва қил яъне бўолдиаҳи одаму ҳўоء «у ллмؤмнин » каллаам . Ва қили ман ИМАи Муҳамад ( с ) , « явми иқўми алҳсоб » эй явми алқёмаҳу ҳўи явми алсўобу алъқоб .

Қавла : «у лои тҳсбни аллоҳи ғоФлои ъмои иъмли алзолмўн » дарин ояти сухан бар ду зарбаст : яке баёну иди золим , дигари баёни савоби мазлӯм . Ва мо дарин навбату иди золим баён кунем ва дар навбати охири савоби мазлӯми гўӣиму сухани дарин боби ду тараф дорад : яке дар нафаси золимони сухани гуфтан ,у дигари эшонро ки бар зулм ёрӣ диҳанд ва зулм писанданд . Ва дар ҷумлаи бдонки зулми дрхтист ки зулмат бар диҳад ҳам дар дили ҳам дар гӯри ҳам дар қиёмат , Мустафо ( с ) гуфт : « аёкму алзлми ?фони алзлми зулмоти явми алқёмаҳу аёкму алФҳши ?фони аллоҳи лои иҳби алФҳшу алтФҳшу аёкму алшҳи ?фони алшҳи аҳлки ман кони қблкми амрҳми болқтиъаҳи Фқтъўоу амрҳми болФҷўри ФФҷрўоу амрҳми болзлми Фзлмўо » .

Қоли Фқоми раҷули Фқол ё расӯли аллоҳ эй алмؤмнини афзал ? қоли ман силами алмслмўни ман ядау лисона .

Зулми дайни мард табоҳ кунаду дили вай торик гирданду хона хароб кунад , на дар дунё ӯро бар хўрдории неъмат буд , на дар гӯри равшаноӣу роҳат , на дар қиёмати растгорӣ аз оташ . Мустафо ( с ) гуфт : « тзФри ҷаҳаннами явми алқёмаҳи зФраҳи Фтншқи минҳои қулӯби алзолмини сами тзФри зФраҳи Фикбкбўни алии рؤсҳми фии алнор » .

Ва ани каъби қол : ваҷдати фии алтўроаҳи алои ани алзолми малъун , алои ани алзолми ихрби байта . Гуфто дар таврот хондаам ки золим малъунаст , аз раҳмати худои давру бсхти аллоҳи наздик , золими хонаи хеш хароб мекунаду дайни хеш табоҳ мекунаду назири ин дар қуръонаст : « أлои лаънаи аллоҳи алии алзолмини Фтлки биўтҳми хоўиаҳи бмои злмўо » .

Ва Довӯд ( ъ ) аз дасти фосиқону ранҷ золимон бинолед ваҳй омад ки : ё Довӯд беФоФрҳу бзкрии Фтнъми Фъмои қалили аФрғи ?илдори ман алФосқин ,у анзли лаънатии алии алзолмин эй Довӯди баноми ман шод бош , бзкри ман хуш бошу фараҷи гӯши дор ки на баси рӯзгории ин сарой аз фосиқони вои пардозам , эшонро бурдораму лаънати худ бар золимони фурӯи боРом , ё Довӯди анаи алзолмини ани зикрӣу ани алқъўди фии масоҷидии фонии оляти алии нафасии ани ман зкрнии зкртаҳу ани алзолми азои зкрнии лаънатае Довӯди золимонро гӯй то ном мо набаранд ва моро нахонанд ва дар масҷидҳои мо нанишинанду ошноӣ бо мо наҷӯянд ки мо бҷлоли иззати худ бо худ савганд ёд кардаем ки ҳар ки моро ёд кунад мо ӯро ёд кунему золимонро блънт ёд кунем . Инаст уқубати золимону ситамкорон ва ҳар кас ки боишон пушти боз наад ва эшонро бар зулм ёрӣ диҳад фардо дар оташи уқубат бо эшонаст ки раб Алъоламин гуфт : «у лои тркнўои إлии аллазӣнаи злмўои Фтмскми алнор » .

Ва қоли таъолӣ : « аҳшрўои аллазӣнаи злмўоу أзўоҷҳм » эй атбоъҳми аллазӣнаи конўои иъоўнўҳми алии алшри фии дори алднёи Флои ибқии аҳади ммни кони шойиъаи алои қоми маъаа ҳатто ман кони сби фии дўотҳм ӯ қрأи ?лаами ктобо ӯ ахзи ?лаами ркобо ӯ силами алайҳим ӯ ҳўии ҳавои ҳам Фиҳшрўни ҷмиъои илои алнор , абди аллоҳи бен кисон дар тафсири ин оят гуфт ки фардо дар ърсоти қиёмати мунодӣ Нидо кунад : куҷоанд золимону ситамкорон ки дар дунё бар халқ зулм карданд , ҳақ аз мустаҳаққ боз гирифтанду афзӯнии ҷустанд ва ногирифтанӣ гирифтанд , золимон ҳама бархезанд , он гуҳи мунодӣ Нидо кунад : ин азўоҷҳм ? куҷоанд онон ки эшонро пас рӯй карданд ва бар зулм ёрӣ доданд , пас бо эшон бар хезад ҳар кас ки рӯзии об дар дуот эшон кард ё аз баҳри эшон нома хонд ё рикоб эшон гирифт ё бар эшон салом кард ё бар ҳавоу хост эшон бирафт , он гуҳи бФрмони аллоҳи ҳамаро бдўзх ронанд . Ва бар вифқи ин Мустафо ( с ) гуфт : « ман аъони золмои Фқд вале алисломи вроءи зуҳра , ман аъони золмои султаи аллоҳи алайҳ , ман машии маъаи золими лиъинаҳу ҳўи иълми анаи золими Фқди харҷи ман алислом » .

Ва қоли алҳсн : ман аъони золмо ӯ амомои ҷоӣрои лами истқри қудамоаи байни ядии арраҳмон ҳатто иؤмр ба илои алнор ва ман ҷбии ?лаи дрҳмои ҳабси фии зҳзоҳи ман нор .

Ва ани маози бен ҷабали қол : инодии мноди явми алқёмаҳи Фиқўли ин алзлмаҳу аъвони алзлмаҳи Фиқўмўни мсўдаҳи вҷўҳҳми мзрқаҳи аъинҳм ҳатто ман лоқи ?лаами давоа ӯ барии ?лаами қлмо .

Ва дар хабар меояд аз расӯли худо ( с ) ки гуфт : дар банӣ Исроили мардӣ буд обид , ҳаргиз маъсият накарда буд ва дар рӯзгори ваии подшоҳии золим буд , ин обид бархест бо асҳоби хеш ва дар пеши он золим шуданд то дар вай тақарруб кунанд , ин обиди дасти он золим гирифт ва дар рӯй вай хандид , даст аз вай боз нагирифта буд ҳануз ки раби алъзаҳи сӯрати ваии бгрдонид ва ӯро ммсўх кард .

Ва ани ҷобири бен абди аллоҳ : қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) лкъби бен ъҷраҳ ё каъби тъўзи биллоҳи ман аммораи алсФҳоءи анаи сикўни أмроءи ман дахли алайҳими Фсдқҳми бкзбҳму аъонаами алии злмҳми Флиси манӣ ва лст манеҳ ва ман лами идхли алайҳиму лами исдқҳми бкзбҳму лами иънҳми алии злмҳми Фҳўи манӣ ва ано манеҳу силқонии фии алдрҷоти алълӣ .

«у лои тҳсбни аллоҳи ғоФлои ъмои иъмли алзолмўн » хитоб бо Мустафоаст ( с )у муроди ваъиди золмонст , « إнмои иؤхрҳм » оммаи қроء биё хонанд магари аббос аз абӯи Амр ки вай « нؤхрҳм » бнўн хонд ва дар ҳар ду қроءти фоили таъхир аллоҳаст ҷлу ълоу тФхим дар навен бештар буд алои онк « иؤхрҳм » биё ки қроءт оммааст феъл дар он маснадаст бо замири исми аллоҳ ки аз пеш гуфт : «у лои тҳсбни аллоҳи ғоФло »у тақдири чунон буд ки « анмои иؤхрҳми аллоҳ »у ҳозои аввалии лмўоФқаҳи мо қибла ,у қавла : « иؤхрҳм » эй иؤхри ъзобҳму имҳлҳм , « лиўм » эй лмҷии ءи явм , « ташаххуси фӣаи алأбсор » эй тзҳби фӣаи абсори алхлоӣқи илои алҳўоءи ҳираҳу диҳиша . Ва қили шхўсҳои ани ттҳири Флои тғтмзи ман ҳавли мотарӣ фии злки алиўм . намегуяд аз ҳайрату даҳшату ҳавли қиёмати чашмҳошон дар ҳавои нигарон , мутаҳайир бимонада ки аз ҳавлу бим мево нанигаранд , ҳамонаст ки ҷой дигар гуфт : « Фإзои ҳаии шохисаи أбсори аллазӣнаи кФрўо » .

« мҳтъин » эй мсръини илои алдоъӣу алоҳтоъи алосроъи маъаи идомаи алнзр ,у қили алмҳтъи алФотҳи айнаи лои ттрФ , « Муқаннаъии рؤсҳм » муфассири бўҷҳин , аҳдҳмо : рофеъии рؤсҳму ҳўи қавли ибни аббос . Ва ассонӣ : нокасе рؤсҳми блғаҳи Қурайш . Ва алаввали аксари ирўии анҳми лои изолўни ирФъўни рؤсҳми инзрўни илои мо иأтӣ ман ъанд аллоҳи ъзу ҷл , « лои иртди إлиҳми турфаам » эй бақиятаи ъиўнҳми шохисаи ман алхўФи Флои ттрФ . Қоли алҳсн : вуҷӯҳи анноси явми алқёмаҳи илои алсмоءи лои инзри аҳади илои аҳад , «у أФӣдтҳми ҳўоء » эй холӣаи ман кули шайъи ءи лои таъаққули шиӣои ман шудаи алхўФ . Ва қили қлўбҳми холӣаи ани алъқўли ммои зҳлўои ман алФзъ «у أнзри аннос » эй анзр ё Муҳамади куффори Макка ва ғайриҳам , « явми иأтиҳми алъзоб » яъне явми алқёмаҳ . Ва қили явми аламуту ҳўи мафъӯл ба , эй хўФҳми болиўми алзии иأтиҳми фӣаи алъзоб , « Фиқўли аллазӣнаи злмўо » эй асрўои алии алкФр , « рбнои أхрно » эй ахри алъзоби ъноу рднои илои алднё ва ман ҳамли алиўми алии явми аламути қоли исӣлўни ани иؤхрҳми Флои имитҳми фии алўқту ибқиҳм , « إлии أҷл » иؤмнўни фӣау маънӣ « қариб » миқдори мо наҷиби дъўтку ҳўи алислом , « ва натабаъ алрсл » алии динҳми Фзлки замон қалил мегуяд кофарони рӯзи марг замон хоҳанд , гӯйанд бори худоёи моро замони даҳу марги мо бо пас дори чндонки даъвати пайғомбаронро иҷобат кунем ва мусулмон шавем бойени замони андаку ҳангоми қариб , яъне онч мо мехоҳем аз умр андакӣаст . Ва агар гўӣим « явми иأтиҳми алъзоб » рӯз қиёматаст маънӣ онаст ки кофарони рӯзи қиёмат чун азоб бенанд гӯйанд бори худоёи моро бо дунё фирист ҳангомии наздик яъне ки умр дунёанд каст ва аз дунёи берун омадани наздик , то иҷобат даъват кунем ва бар пай расӯлон рӯем , эшонро ҷавоб диҳанд ва гӯйанд : « أу лами ткўнўои أқсмтми ман қабл мо лаками ман завол » на шумо дар дунё савгандон хӯрдед ки шуморо аз маргии бзндгонӣ гаштан нест ? ва ин онаст ки аллоҳ гуфт : «у أқсмўои биллоҳи ҷаҳди أимонҳми лои ибъси аллоҳи ман имўт » .

Қоли алмбрди тем алклом ъанд қавла : « أу лами ткўнўои أқсмтми ман қабл » яъне қавла : «у أқсмўои биллоҳи ҷаҳди أимонҳми лои ибъси аллоҳи ман имўт » сами астأнФи Фқол : « мо лаками ман завол » эй лои тзўлўни ъмои антми алайҳу лои тҷобўни илои мо тридўн .

«у скнтми фии мсокни аллазӣнаи злмўои أнФсҳм » болкФру алмъосӣ , эй нзлтми фии алднёи манозили алкФори қавми Нӯҳу оду самуд ва ғайриҳам , « ва табин лакам » эй зуҳри лакам , « Киеви Фълнои баҳам » Флми тнзҷрўо , «у зрбнои лаками алأмсол » фии алқуръони Флми тътбрўо . Ва қили шоҳдтми фии мнозлҳми осор мо назул баҳами ?фонҳо боқӣа , «у зрбнои лаками алأмсол » ани ман феъли фаълаами Фҳкмаҳи фии ҳулӯли алъзоби ҳкмҳм .

«у қади мкрўои мкрҳм » эй дбри аломми алхолиаҳи тдбирҳми комаи дбри қўмку кФрўои брслҳми комаи кФрўои бку ҷҳдўои ллхлўд ҷҳдҳм мегуяд : умматҳои пешин ки гузаштанду ҷаҳони дорон ки буданд ба пайғомбарону расӯлони хеш кофар шуданд ва созҳои бад сохтанд дар кори пайғомбарону аизоءи эшон ҳам чунон ки мушрикони Маккаи бтў кофар мешаванд ва дар қатлу нафии ту созҳои бад май созанд , « ва ъанд аллоҳи мкрҳм » эй ҳўи собити ъндаҳи лиўми алҷзоءи ғайри хоФи алайҳ , ва он созу макру куфри эшон бнздики худоӣ таъолӣ собитаст бар ваии пӯшида на медонад ва мебинад то рӯзи ҷазо ки эшонро ҷзоء он диҳад , «у إни кони мкрҳм лтзўл манеҳ алҷбол » эй ва мо кони мкрҳми лизўл ба амр алнабӣ ( с )у амри дайни алислому субутаи ксбўти алҷболи алросиаҳи лони аллоҳи ъзу ҷли въди набӣаи алайҳи алслоаҳу ассаломи изҳори дайнаи алии кули алодёни Фқоли ҷли зикра : « лизҳраҳи алии аддӣни калла » маънӣ онаст ки макри эшон агар чанд кӯшанду созанди кӯҳро аз ҷои набард ва на ҷанбанд , яъне кори дайни ислому набуввати Мустафо ҳамчун кӯҳаст росиху собит , макри эшону созу тадбиру ҳияли эшон дар он асар накунад ки раби алъзаҳ ваъда дод ки ин дайни ислом бар ҳамаи дайнҳо ғолиб буду Мустафороу мؤмнонро бар душмани зафару нусрат буду далели барин қавл онаст ки бар ақаб гуфт : « Флои тҳсбни аллоҳи мхлФи ваъдаи русула » .

Қрأи алксоӣии лтзўли бФтҳи алломи алаввалӣу зми ассонӣау алмънӣ :у ани кони мкрҳми иблғи фии аллакайади илои азолаҳи алҷболи ?фони аллоҳи ъзу ҷли инсри дайнау мкрҳми ъндаҳи лои ихФӣ алайҳ мегуяд агар кеду макри эшон аз азимӣ ки буд баҷое расад ки кӯҳ аз ҷои бабради эшон дар он суд накунанд ва бакор наёяд эшонро , қавмӣ гуфтанд : ин макр намрудаст ки кӯҳ аз он макр вай биҷунбед .

Ва баёни ин қисса онаст ки алии бен абии толиб ( ъ ) ва ҷамоатӣ гуфтанд ки намруд ҷаббор гуфт агар онч иброҳӣм мегуяд ҳақасту рости пас ман нанишинам то он гуҳ ки бидонам ки дар осмон кист ва чист ? ! бифармуд то чаҳор бачаи каркасро бгўшти бпрўрднд то бузург шуданд , он гуҳи тобутии сохт ва худ бо дайгарӣ дар он нишасту тобут дар пойҳои насур басту болои тобути ъсоӣӣ фурӯ зад бар сари он порае гӯшти овехтаи он гуҳи эшонро фаро гузошт то бар париданд бтмъи он гӯшт , ва он тобутро ду дар сохта буд яке сӯии боло ва яке сӯии зер , чун нек бар ҳаво парвоз карда буданд намруди соҳиби хешро гуфт : аФтҳи албоби алоълӣу анзри илои алсмоءи ҳилли қрбнои минҳои ин дар ки сӯй болост бигушоӣ то худ куҷо раседем ? дар бикшод осмонро бҳиӣаҳ худ дид чунонк буд , он гуҳ гуфт : аФтҳи албоби алосФли Фонзри илои аларзи Киеви туроҳо он дар ки сӯй замин аст бигушоӣ то худ чунаст ? бикшод ва гуфт заминро ҳамчун миёни дарё май байнаму кӯҳҳо чун духон , дарҳо фурӯ афканданд то аз он бартар париданд , бози дигар бора бифармуд то дар бикшод бингараст , осмони ҳам чунон бҳиӣаҳ худ дид ва дар зер нигараст гуфт аз замини сиёҳӣ май байнами ҳеҷ осору атлоли пайдо на , ва он гуҳ аз боло Нидо омад : аиҳо алтоғиаҳ анӣ таред эй гумроҳ беҳосил чаҳ мехоҳӣу куҷо май рӯй ? ъкрмаҳ гуяд он ғулом ки бо вай буд тир ва камон дошт як тири сӯии ҳавои андохти моҳе аз он дарё ки бар ҳавост тани хеш фидо кард , дархост то он тири бхўни вай олӯда кунанд , он тири олӯдаи бхўни он моҳии бтобўт боз омад , намруд гуфт : кафяти шуғли илоҳи алсмоء , пас фармуд он ғуломи хешро то он Асо аз сӯии ҳаво бо сӯй зерин гардонид то он мурғони бтмъи гӯшти қасд зер карданду тобути базмин боз овараданд , ин буд тадбиру макри намруду кӯҳҳои замин аз паридан он мурғону бурдан ва овардан он тобут пиндоштанд ки фазаъи қиёмат ва растохезаст аз ҷои худ бҷнбиднд , инаст ки раб Алъоламин гуфт : «у إни кони мкрҳм лтзўл манеҳ алҷбол » . Он макр ва кеду тадбири мушрикон агар чанд бтдбиру макр намруд расад ки аз он кӯҳ ҳо биҷунбад , эшонро суд надорад ва бакор наёяд .

« Флои тҳсбни аллоҳ » ё Муҳамад , « мхлФи ваъдаи русула » мо ваъдаами ман алнсру алФтҳи лоўлёӣаҳу алҳлоки лоъдоӣаҳ , « إни аллоҳи азиз » мниъ , « зўи интиқом » ман алкФори иҷозиҳми бмои кони сиотҳм .

« явми тбдли алأрз » алъомли фии явм , қавла : « зўи интиқом » эй ҳўи зўи интиқоми фии злки алиўм , « тбдли алأрзи ғайри алأрз » муфассирони ӣнҷои ду қавл гуфтаанд : яке онаст ки ин табдил тағйир сӯратаст на табдили айни ҷавҳар , замину дأби замин ҳамонаст , аммо сӯрату сифати ваии бигардад ки ин нишебу фарозу кӯҳу дарёу анҳору ашҷор ҳама бурдоранд то заминӣ шавад млсоء , ҳомӯнии як ранг : « қоъои сФсФои лотарӣ фӣҳо ъўҷоу лои أмто » ва ҳамчунин ҷавҳари осмон бар ҷой буд аммо сифати ваии бигардад ки ситорагон фурӯ резанду офтобу моҳро равшанои бибаранд , гуҳӣ чун дардии зят буд чунонк гуфт : « явми ткўни алсмоءи колмҳл » . Гуҳии гулгуну сурхи ранги шикофта чунонк гуфт : « Фإзои аншқти алсмоءи Фконти вирдаи колдҳон » . Қавл дигар онаст ки ин табдил айнаст на табдили сӯрат , ин замину осмон ки ҳаст айн он бурдоранду заминӣу осмонии дигари биҷой он ниҳанд .

Ибн масъӯд гуфту ҷамоатии муфассирон : тбдли ирзои бизоءи конҳо Фзаҳи лами исФки фӣҳо даму лами тъмли алайҳои хтиӣаҳ . Саид ҷбир гуфту Муҳамади бен каъб : ҳаии арзи ман хбз яъне тбдли хбзаҳи бизоءи иأкли минҳои алмؤмнўни ман таҳти ақдомҳм ,у фии злки мо рӯй абӯи Саиди алхдрии ан алнабӣ ( с ) қол : ткўни аларзи явми алқёмаҳи хбзаҳи воҳидаи икФоҳои алҷбори бедаи комаи икФоаҳи аҳдкми хбзтаҳи фии алсФраҳи нзлои лоҳли алҷнаҳ .

Ва қили тбдли аларз норо Фтсири аларзи кулҳо нороу алҷнаҳи ман вроءҳои ирии кўоъбҳоу акўобҳо ,у қоли каъби тсири алсмоўоти ҷноноу исири макони албҳри алнор . Ва қили табдили алсмоўоти тайҳо ман қавла : « явми нтўии алсмоء »у қили тбдли аларзи ҷаҳаннаму алсмоўоти ҷноно . Ва ани ъоӣшаҳи қолати сأлти расӯли аллоҳ ( с ) ин икўни анноси ҳайни тбдли аларз ? Фқоли алии алсрот ,у ирўии алии ҷсри ҷаҳаннам ,у ирўии азёФи аллоҳ , «у брзўо » эй хрҷўои ман қбўрҳм , « ллаҳи алвоҳади алқҳор » лмҳосбтаҳи аёҳму муҷозотаи алии аъмолҳм .

Рӯй инси бен молик : қол назул Ҷабраили алии Муҳамад ( с )у ҳўи итлўои ҳзаҳи алоиаҳ : « явми тбдли алأрзи ғайри алأрзу алсмоўот » , Фқоли Муҳамад ( с ) ё Ҷабраил ва ин икўни анноси явми алқёмаҳ , қол ё Муҳамади алии арзи бизоءи лами иъмли алайҳои занби қт , Фозои зФрти ҷаҳаннами ттълқи алмлоӣкаҳи болърши кули инодии лои асأлки алои нафасӣ , «у ткўни алҷболи колъҳни алмнФўш » . Тзўби ман мхоФаҳи ҷаҳаннам ё Муҳамаду иҷоءи бҷҳнми явми алқёмаҳи тзФи зФои алайҳои сбъўни алифи зимоми алии кули зимоми сбъўни алифи малик ҳатто таваққуфи байни ядии аллоҳи ъзу ҷл , Фиқоли лҳо ё ҷаҳаннами такаллумӣ , қоли тқўли ҷаҳаннами лои илоҳи алои анату ъзтку ъзмтки лонтқмни алиўми ммни акли рзқку абди ғайрики лои иҷоўзнии алои ман ъндаҳи ҷавоза , қоли Муҳамад ( с ) ё Ҷабраил ва мо алҷўози явми алқёмаҳ ? қоли абшри абшр ё Муҳамади ?фони амтки алии алҷўоз , алои ман шаҳди ани лои илоҳи алои аллоҳи собтои ҷаззи ман ҷсри ҷаҳаннам , қоли Фқоли Муҳамад ( с ) : алҳмди ллаҳи алзии илоҳами умматии шҳодаҳи ани лои илоҳи алои аллоҳ .

« ватарӣ алмҷрмини иўмӣз » ватарӣ ё Муҳамади алкФори явми алқёмаҳ , « мқрнин » мшдўдини фии алқрну ҳўи алҳбл . Ва қили қрнўои фии алқиўду алоғлол , ман қарнати алшии ءи болшии ء эй зммтаҳи Фиқрни алкоФри маъаи алкоФр . Ва қили иқрни алкоФри маъаи шайтона . Ва қили иҷъли кули воҳиди маъаи қарина , « фии алأсФод » ҷамъи сафаду ҳўи алғл . Ва қили алқиду кули мо сафад ба алонсон Эй шуд .

« сробилҳми ман Қатарон » эй лбосҳми ман алқтрони алзии итлӣ ба алإблу ҳўи мнтни алриҳи тсръи илайҳи алнор . Ва қили алқтрони мо итҳлби ман шаҷари алأбҳлу ҳўи ақбли алошёءи аштъолоу луи ?ераади аллоҳи ҷлу ъзи алмболғаҳи фии аҳроқҳми бғири нору бғири Қатарони лқдри алии злку локинаи ъзби бмои иъқли алъбоди алъзоби ман ҷиҳатау ҳзрҳми мо иърФўни ҳақиқата ,у қрии ман Қатари ону алқтри алнҳоси алмзобу алонии алзии блғи алғоиаҳи фии алҳрораҳ , «у тғшии вҷўҳҳми алнор » тълўҳои ФтлФҳҳои Флои итиқўни радҳо .

« лиҷзии аллоҳи кули нафаси мо касбат » иҷзии вифқи аъмолҳм , ани хирои Фхироу ани шрои Фшро , « إни аллоҳи сариъи алҳсоб » иҳосби ҷамеъи алъбоди фии асраъи ман лмҳи албср .

« ҳозо » эй ҳозои алқуръон , « балоғи ллнос » аблғи аллоҳ ба илайҳами фии алҳҷаҳи алайҳим . Ва қили алблоғи алкФоиаҳ , ман қавла : « إни фии ҳозои лблоғо » эй ҳўи кофи фии инзори аннос , «у линзрўо ба » қил алўоў зоядау алтқдири линзрўо ба . Ва қили ҳўи мҳмўли алии алмънӣ эй ҳозои алқуръони балоғи фӣаи кифояи ллноси литъзўо бау линзрўо ба . Ва қили ҳўи атфи алии аввали алсўраҳ эй анзлнои алкитоби лтхрҷи анносу лтнзрҳми анат ё Муҳамад , «у лиълмўо » бмои зикри фӣаи ман алҳуҷаҷ , « أнмои ҳўи إлаҳи воҳид » лои шарики маъаау лои муайян , «у лизкр » эйу литъз , « أўлўои алأлбоб » аҳли аллбу алъқлу албсоӣр .