Қавлаи таъолӣ : «у إни ман шайъи ءи إлои ънднои хзоӣнаҳ » муфассирон гуфтанд муроди бойени шайъ ء боронаст , ?фонаи асли ҷамеъи алошёء ва ба наботи кули шайъи ءи Фолмънӣ :у ани ман шайъи ءи ман арзоқи алхлқи алои ънднои хзоӣнаҳ , ҷаъли хзоӣни алмоءи хзоӣни алсмору алошҷору алҳбўби лмо кант манеҳ . намегуяд хзинҳои обу борон ки асли ҳама чизҳоасту мояи ҳамаи наботу асмори бнздики мост яъне дар ҳукму фармони мосту мақдӯри мосту рӯзии халқи ҳама дар яди мосту кори ҳамаи бтдбиру тақдири мост , мутаваллӣу ҳофизи эшон моӣим . Ва гуфтаанд лафзи хзоӣн мустаъораст ва маънӣ онаст ки : алхири каллаи беди аллоҳ , он гуҳ гуфт : « ва мо ннзлаҳи إло бақадр маълум » эй маълум ъанд аллоҳи ҳадау маблаға , гуфтаанд ки ин об осмонаст ки аз осмони бФрмони ҳақ дар меғ ояд , он гуҳ аз меғ базмин ояд , Қатароти он бар шимурдау ҳангоми он дониста , ва чанд ки адади фарзанди одаму адади фарзанди Иблис , бо борон аз осмон бзир оянд донанд ки ҳар қатрае куҷо базмин ояд ва аз он чаҳ равед ,у қил « мо ннзлаҳи إло бақадр маълум » лои инқсаҳу лои язидаи ғайри анаи исрФаҳи илои ман шоءи ҳайси шоءи комаи шоء . намегуяд боронро дар ҳамаи соли ҳаддӣу маблағӣ маълумаст , андозаи он донистау миқдори он ном зад карда ки дар он ниФзоинд ва аз он накоҳанд .
Ибни масъӯд азинҷо гуфт : лӣси арзи бомтри ман арзу лои оми бомтри ман ому локини аллоҳи иқсмаҳу иқдраҳи фии аларзи Киеви шоءи ъомоҳо ҳноу ъомоҳо ҳнои сами қрأи ҳзаҳи алоиаҳ . Ва ани алҳкми бен ъиинаҳи фии ҳзаҳи алоиаҳи қол : мо ман оми боксри мтрои ман ому лои ақалу локинаи имтри қавму иҳрми охрўну рбмои кони фии албҳр . Қоли вҳб : салосаи мо азни иълмҳои алои аллоҳ : алръду албрқу алғис , мо адрии ман ин ҳай ва мо ҳай , Фқили ?ла « أни аллоҳи أнзли ман алсмоءи моء » қолу лои адрии амтри ман алсмоءи алӣ алсҳобам халқи фии алсҳоб . Ва ани ҷаъфари бен Муҳамад ( ъ ) ани абӣаи ани ҷаддаи анаи қоли фии алърши тимсоли ҷамеъи мо халқи аллоҳи фии албру албҳру ҳўи таъвили қавла : «у إни ман шайъи ءи إлои ънднои хзоӣнаҳ ва мо ннзлаҳи إло бақадр маълум » «у أрслнои алрёҳи лўоқҳ » қрأи Ҳамза : «у арслнои алриҳ » алии анаи ллҷнси колонсону воҳидаи аллўоқҳи лоқҳаҳ эй ҳомила , иқоли лқҳти алноқаҳи Фҳии лоқҳу лоқҳаҳи азои ҳамлату анмои сифати алрёҳи бзлки лонҳои таҳаммули алсҳобу алмоءу лони алхири фӣҳо Фконҳои ҳомилаи ?ла , эйу арслнои алрёҳи ҳўомли ллмоءу алхир . Ва қили лўоқҳи фии маънии млоқҳи ҷамъи млқҳаҳу ҳаии алтии тлқҳи алшҷру алсҳоби комаи илқҳи алФҳли алноқаҳ .
Қоли абӯи бикри бен айёш : лои тқтри қатраи ман алсҳоби алои баъди ани тъмли алрёҳи алорбъи фӣа : Фолсбои тҳиҷаҳ ,у алдбўри тлқҳаҳ ,у алҷнўби тдраҳ ,у алшмоли тқзФаҳ . Ва ани убайди бен ъмири қол : ибъси аллоҳи алмбшраҳи фатқами аларзи қмои сами ибъси аллоҳи алмсираҳи Фтсири алсҳоби сами ибъси аллоҳи алмؤлФаҳи ФтؤлФи алсҳоби сами ибъси аллоҳи аллўоқҳи Фтлқҳи алшҷри сами тела : «у أрслнои алрёҳи лўоқҳ » . Ва ани абии ҳрираҳи қоли алриҳи алҷнўби ман алҷнаҳу ҳаии алрёҳи аллўоқҳи алтии зикрҳо аллоҳи фии китоба ва фӣҳо манофеи ллнос . Ва қоли ибни масъӯд : таҳаммули алрёҳи алмоءи Фтлқҳи алсҳобу тмр ба Фтдраҳи комаи тдри алмлқҳаҳи сами тмтр . Ва қоли ибни аббоси тлқҳи алрёҳи алшҷру алсҳоб .
« Фأнзлнои ман алсмоء » эй ман алсҳоб , « моءи Фأсқинокмўаҳ » эй ҷълноаҳи лаками сқёу фӣаи ҳёткм . Қили мо тнолаҳи алоидӣу алдлоءи Фҳўи алсқӣ ва мо лои тнолаҳи алоидӣу алдлоءи Фҳўи алосқоء « ва мо أнтми ?лаи бхознин » эй бмонъини ммни асқиаҳи лони злки бедии асқиаҳи ман ашоءу амнъаҳи ман ашоء . Ва қил ва мо антми ?лаи бхознини ҳофизин фии аларзи лӯлои ҳифзи аллоҳ Аёа лакам . Ва қили листи хзоӣнаҳи боидикм . Ва қили ҳозои далели алии ани алмоءи лои имлки алои мҳзўро .
«у إнои лнҳни нҳиӣу намят » нҳиии болоиҷоду намяти болоФноء , «у нҳни алўорсўн » азои моти алхлоӣқи кулҳоу лои ибқии ҳии сўонои Фнрси аларз ва ман алайҳо .
«у лақади ълмнои алмстқдмини мнкм » илои ин сорўо ва мо зои лқўо , «у лақади ълмнои алмстأхрин » кам иъишўну маттии имўтўну Киеви иблўну Киеви иҳшрўн . Мегуяд мо донистаем гузаштагони пешинён аз ҷаҳонёну ҷҳондорон ки кору ҳоли эшон бача раседу саранҷоми шан чаҳ буд ва чаҳ диданду бачаи расиданд , ва донистаем пасинёни шумо яъне эшон ки зоданд ва эшон ки хоҳанд зод то бқёмт ки ҳануз дар пушт падаронанд донистаем ки чанд зӣанд ва кӣ меринд ва дар гӯр чанд бошанд ва дар қиёмат чаҳ бенанд ва бача расанд . Маънии дигар «у лақади ълмнои алмстқдмини мнкм » фии алтоъоту алхирот « алмстأхрин » анҳо . намегуяд эшон ки бтоъот ва хайрот мешитобанду бники мардӣу неки аҳдӣ дар пеш афтодаанд ва эшон ки аз тоъоту некии вопас мондаанд ҳама медонем ва ҳар касро бсзои худ ҷазои диҳем . Ибн аббос гуфт ин оят дар суфӯфи намози гарон омадааст , қавмии неки мардони саҳобаи бсФ аввал мешитофтанд ду маъниро : яке онки расӯли худо ( с ) бар он тҳриз мекарду ваъдаи савоб некӯ медод . Ва дигари онк дар охир суфӯф будандӣ ки занон истода будандӣ ва намехостанд ки занонро бенанд , мстқдмон эшонанд ,у мстأхрон қавмӣ буданд ки ҳам дар сафи охири аистодндӣ ва он гуҳи назораи он занон мекарданд буқати рукӯъ ё баъд аз салом . Ва фии алхбри ани баъзи алмноФқини кони ислии фии охири суфӯфи алрҷоли Фозои ркъу сҷди рамақи алнсоءи халафаи блҳзаҳи Фнзлти ҳзаҳи алоиаҳ . . .
Маънӣ онаст ки мо мстқдмон дар саф аввал медонем нияти эшону ҳиммати эшону фардои эшонро бони савоби диҳему мстأхрон дар саф охир медонем он рибаҳ ки дар дил эшонаст яъне мунофиқону фардои эшонро ҷазои кирдори худ диҳему лиҳозои алмънӣ
Қол алнабӣ ( с ) : « хайри суфӯфи алрҷоли аввалҳо ва шарҳо охирҳоу шари суфӯфи алнсоءи аввалҳо ва хайрҳо охирҳо » .
«у إни рбки ҳўи иҳшрҳм » эй иҷмъи алаввалу алохри явми алқёмаҳи Фириҳми аъмолҳму иҷзиҳми баҳо , « إнаҳи ҳаким » фии тадбири халқаи фии аҳёӣҳму амоттҳм , « алӣам » баҳаму боъмолҳм .
«у лақади хлқнои алإнсон » яъне одам , « ман слсол » қоли ибни аббос : ҳўи алтини алёбс . Ва қоли қтодаҳ : иибси Фисири ?лаи слслаҳу алслслаҳи алсўт . Қоли абӯи убайда : иқоли ллтини алёбси слсоли мо лами тأхзаҳи алнори Фозои ахзтаҳи алнори Фҳўи Фхор , « ман ҳмإ » ҷамъи ҳмأаҳу ҳаии алтини батӯлии ҷараёни алмоءи алайҳи Финтну исўд , « мснўн » эй мсбўби лиибсу алсни алсб . Ва қили мснўн эй мутағаййири ман ҳоли алҳмأаҳи илои ҳоли алслслаҳ . Ва қили мутағаййири алроӣҳаҳи мнтн . Ва қили алмснўни алмсўри ахзи ман санаи алўҷаҳу ҳаии сӯратау маънии алоиаҳ : хлқнои одами ман тини ёбси злки алтини ман ҳмоءи мсбўби Фсори слсоло .
«у алҷони хлқноаҳ » қоли алҳсну қтодаҳу мақотил : ҳўи Иблис . Ва қоли ибни аббос : одами абӯи албшру алҷони абӯи алҷну Иблиси абӯи алшётин ва ҳам лои имўтўни алои маъаи абиҳму алҷни имўтўн ва манеҳам кофар ва манеҳам муъмин , « ман қабл » эй ман қабл одам , « ман нори алсмўм » алсмўми алҳораҳи алмҳрқаҳу самяти алриҳи алҳораҳи смўмои лдхўлҳои фии алмсом . Ва қоли алклбӣ : ҳаии нори лои духони лҳоу алсўоъқи ткўни фӣҳоу ҳаии байни алсмоءу байни алҳҷоби Фозои аҳдси аллоҳи умарои хрқти алҳҷоби Фаҳдати илои мо амрати Фолҳдаҳи алтии тсмъўни хрқи злки алҳҷоб . Ва ани ибни аббоси қол : кони Иблиси ман ҳии ман аҳёءи алмлоӣкаҳи иқоли ?лаами алҷни хлқўои ман нори алсмўми ман байни алмлоӣкаҳу хилқати алҷни аллазӣнаи зкрўои фии алқуръон : « ман морҷи ман нор » . Ва қоли ибни масъӯд : ҳзаҳи алсмўми ҷузъи ман сабъин ҷзءои ман алсмўми алтии халқи минҳои алҷону тела : «у алҷони хлқноаҳи ман қабл ман нори алсмўм » .
«у إзи қоли рбки ллмлоӣкаҳи إнии холиқ » эй сохлқ , « бшрои ман слсоли ман ҳмإи мснўн , Фإзои сўитаҳ » адлати сӯратау атммти халқа , «у нафхати фӣаи ман рӯҳӣ » Фсори бшрои ҳаё , « Фқъўои ?лаи соҷдин » . Бдонки нафх бар худои ъз ва ҷл равост , феълӣаст аз афъол ӯ ҷли ҷалола , ӯро ҳам феъласт ва ҳам қавл , дар феъл яктост ва дар қавл беҳамто , агар кунад ё гуяд бар сифат камоласт ва аз ваии сазо , ва агар накунад ё нагӯяд брФът камоласт ва аз айби ҷудо , нафхи азоФт бо худ карду одамро бон мушарраф кард , ҳаёаи одами бон ҳосил омад ва аз зоти бории ҷли ҷалола дар зоти одами ҷузъӣ на ҳамчунонк нафхи исо ( ъ ) дар мурғи равони гашт ва аз зоти исо дар мурғи ҷузъӣ на , аҳл таъвил гуфтанд «у нафхати фӣаи ман рӯҳӣ » аҷряти фӣаи ман рӯҳии алмхлўқаҳ .
Ва ин на дар ахбор сҳоҳаст ва на дар осори саҳобау салаф ва на гуфт муфассирони сқот , таъвил бигзор ки таъвили роҳ бероҳонст ва моя туғёнаст , иқрору таслими гӯши дору зоҳири дасти Бамдор ки роҳи мؤмнонсту эътиқод синёнасту наҷот дар онаст , иқўли аллоҳи ъзу ҷл : « Фإни тнозътми фии шайъи ءи фурдуаи إлии аллоҳ ва алрасул إни кантами тؤмнўни биллоҳу алиўми алохри злки хайру أҳсни тأўило » ,у қоли алшоФъӣ ( рз ) : аззоҳири амлк , қавла : « Фқъўои ?лаи соҷдин » яъне суҷуди тҳиаҳу ткрмаҳ , лои суҷуди салоау ода .
« Фсҷди алмлоӣкаҳи каллаами أҷмъўни إлои إблис » алостсноءи саҳеҳу ҳўи ман қавми ман алмлоӣкаҳи иқоли ?лаами алҷни комаи зкрно . Ва қоли алҳсни алостсноءи мунқатиъу лами икни ҳўи ман алмлоӣкаҳу лои турфаи айн . Ва ани ибни аббоси қол : лмои халқи аллоҳи ъзу ҷли алмлоӣкаҳи қол : ании холиқи бшрои ман тин , Фозои анои хилқатаи Фосҷдўои ?ла , қолўо ло нафеъл Форсли алайҳим норо Фоҳрқтҳм , сами халқи малоикаи Фқол : ании холиқи бшрои ман тин , Фозои анои хилқатаи Фосҷдўои ?ла , қолўои смъноу атънои алои Иблиси кони ман алкоФрини алаввалин , « أбии أни икўни маъаи алсоҷдин » амтнъи ман ани икўни мъҳм .
« қол ё إблиси мо лаки أлои ткўни маъаи алсоҷдин » мавзеи он насби босқоти фӣ ,у алмънии молики фии ани лои ткўни маъаи алсоҷдин , сами азҳари алъдоўаҳи алтии кони иктмҳои Фқол : « лами أкни лأсҷди лбшри хилқатаи ман слсоли ман ҳмإи мснўн » .
« қоли Фохрҷи минҳо » ман алсмоءу қили ман алҷнаҳ ,у қили ман сувараи алмлоӣкаҳ , « Фإнки раҷим » малъуни матруд . Ва қили маънии раҷим эй ани ҳоўлти алрҷўъи илои алсмоءи рҷмти болшҳоби комаи ирҷми алшётин .
«у إни алейк аллънаҳ » эй лаънаи аллоҳу ғазаба , « إлии явми аддӣн » эй илои явми мҷозоаҳи алъбод .
« қоли раби Фأнзрнӣ » эй раби Фозои ахрҷтнии ман алсмоўот , Фохрнии илои явми тбъси хлқки ман қбўрҳм , ириди ани йенҷуи ман аламут .
« қоли Фإнки ман алмнзрин » эй ммни ахри ҳалока .
« إлии явми алўқти алмълўм »у ҳўи алнФхаҳи алаввалии ҳайни имўти алхлқи каллаам .
« қоли раби бмои أғўитнӣ » эй бсбби ағўоӣк Аёӣ , « лأзинни ?лаам » лоўлоди одам , алботл ҳатто иқъўои фӣа , эй адъўҳми болўсўсаҳи илои алмъосӣ , «у лأғўинҳм »у лозлнҳму аҳмлҳми алии ъсёнк .
« إло ъбодк манеҳам алмхлсин » қрأи аҳли алмдинаҳу алкўФаҳу алшом : бФтҳи аллом , яъне алои ман ахлстаҳи лтоътку тҳртаҳи ман алшўоӣби бтўФиқки ?фонаи лои султони лии алайҳ . Ва қрأи албоқўн : алмхлсини бксри аллом , яъне алои ман ахлси лаки алтўҳиду алтоъаҳ ,у аксари ҳзаҳи алоёти сабақи тафсирҳо ва мо итълқи баҳо .
« қоли ҳозои сирот » ҳозо ишоратаст бохалоси бандау тоътдорӣ вай мегуяд : ихлоси бандау тариқи убудийяти сирот мустақӣмаст , « алӣ » ани байнау азҳара , пайдо кардану равшани доштани ону роҳи намӯдани бон бар ман яъне ки ҳеҷ каси роҳ рост наёфт магари бтўФиқу иршоди ман ва ҳеҷ каси бтриқи убудийят ва ихлос нарафт магари бҳдоиту иродати ман . Ва қил : маъноа алҳақ тариқаи алӣу марҷаъаи ило .
Ва раво бошад ки ин сухан бар сиблати таҳдиди ронӣ чунонк касеро бими диҳӣ , гӯйӣ : алии тариқати оре ! роҳи гузари ту бар манаст , ту ҳар чаҳ хоҳӣ мекун .
Раби алъзаҳи Иблисро гуфт : тариқаами алӣу мрҷъҳми илои Фоҷозӣ куллан боъмолҳми бозгашти ҳамагон бо ману роҳи гузари ҳамагон бар ман , ҳар касро бикрдори худ ҷазои даҳум чунонк сазоӣ ӯст , ва гуфтаанд ин таҳдиди алӣ алхусус Иблиси рост , иқўли таъолӣ : « аФъли мо шӣти Фтриқки алӣ » .
Ва қрأи ёқӯб : « сироти алӣ » бксри аллому рафъи алёء , эй сироти ъол .
Бойени қроءт маънӣ онаст ки ин роҳӣаст баланд , бузургвор , ҳамвор .
« إни ибодии лӣси лаки алайҳими султон » эй лӣси лаки қувваи алии қулӯби алмхлсини ман ибодӣ , туро бар дилҳои мухлисони бандагони ман туонеу даст рисӣ нест . Ва раво бошад ки бовели оят таъаллуқ дорад , маънӣ онаст ки ъҳдисту паймонии муҳками эшонро бар ман ки туро бар эшон қӯтӣу даст рисӣ нест . « إлои ман атбъки ман алғоўин » эй лӣси лаки султони алии қулӯби алмؤмнини ани слтонки алии қулӯби алғоўини алзолини алкоФрин .