Қавлаи таъолӣ : «у аллазӣнаи ҳоҷрўои фии аллоҳ » эй Форқўои втонҳми фии зоти аллоҳу абтғоءи дайна . Ва қили фии аллоҳ эй фии рзоءи аллоҳ , « ман баъди мо злмўо » эй злмҳми Қурайшу ъзбҳми лиртдўои ани алоямон . Ин зулми ҳамон фитнааст ки онҷо гуфт : « ман баъди мо Фтнўо » ҷой дигар гуфт : «у алФтнаҳи أшди ман алқтл » ва ин фитна онаст ки кофарони Қурайши муъминонро муаззаб ҳаме доштанд ва ранҷ менамуданд то магар аз дайн баргарданд ва он сҳибасту балолу хбобу аммори ёсиру модар ӯу асҳоби эшон : аввали шаҳиди фии ҳзаҳи аломаҳ саммӣаам аммори бен ёсиру ҷоءҳои абӯи ҷаҳли бҳрбаҳи фии фараҷҳо вақфи алайҳои расӯли аллоҳ ( с ) Фқол ё оли ёсири въдкми алҷнаҳ .

Ва рӯй ани сҳибои қоли лоҳли Маккаи ании раҷули кабӣри ани канти мъкми лами анФъкму ани канти алайкуми лами азрркми Фхзўои молӣу дъўнии Фоътоҳми молау ҳоҷари илои расӯли аллоҳ ( с ) Фқоли ?лаи абӯи бикри рбҳи албиъ ё сҳибу қоли умри нъми алрҷли сҳиби луи лами ихФи аллоҳи лами иъсаҳ , таъвилаи анаи луи амни азоби аллоҳу уқобаи лмои тарки алтоъаҳу лои ҷнҳи илои алмъсиаҳи ломнаҳи алъзоб .

Қтодаҳ гуфт : ин дар абтдоءи ислом буд ки мусулмонони анбӯҳи набуданду кофаронро шавкат буду саҳобаи расӯлро пайвастаи азӣ ва ранҷ менамуданд то қавмӣ аз эшон ба ҳабаша ҳиҷрат карданду бъоқбти ҷумлаи саҳобаро аз хону мону ватани худ берун карданду раби Алъоламин эшонро дори алҳҷраҳи Мадинаи сохт , Фзлки қавла : « лнбўӣнҳми фии алднёи ҳасана » эй дороу баладаи ҳасанау ҳаии алмдинаҳи дори алълму мтнзли алмлоӣкаҳу мбўءи алҳлол ваулҳаром анқзи аллоҳи баҳои расӯлаи ман дори алшрку аҳкми баҳои аҳкоми дайнаи болносху ақди ?ла ба алоҷтмоъу хатми баҳои алқуръон .

Қол алнабӣ ( с ) : « ани алисломи лиأрзи илои алмдинаҳи комаи торзи алҳиаҳи илои ҳаҷарҳо » .

Ва қол : « салоаи фии масҷидии ҳозои тъдли алифи салоаи фии ғайраи ман алмсоҷд » .

Қоли алзҷоҷ : « лнбўӣнҳми фии алднёи ҳасана » анҳми сорўои маъа алнабӣ ( с ) илои алислому илои ани смъўои сноءи аллоҳи ъзу ҷли алайҳим . Ва қоли алзҳок : аскнҳми алмдинаҳу рзқҳми алғнимаҳу нсрҳми алии алъдў . Ва рӯй ани умри разии аллоҳи анҳу кони азои аътии алрҷли ман алмҳоҷрини ътоءи қоли ?лаи хзи боруки аллоҳи лаки фӣаи ҳозои мо въдки аллоҳи фии алднё ва мо зхри лаки фии алохраҳи афзали сами телаи ҳзаҳи алоиаҳ , «у лأҷри алохраҳ » яъне алҷнаҳ .

« أкбр » эй афзал , « луи конўои иълмўн » злк .

« аллазӣнаи сбрўо » алии азии алкФор , «у алии рбҳми итўклўн » Фўзўои аламри илои рбҳму рзўои бмои инолҳми фии дайни аллоҳ .

« ва мо أрслнои ман қблк » ё Муҳамади илои аломми алмтқдмин , « إлои рҷоло » ман албшри аўҳинои илайҳами Форслнои ҳам илои қўмҳми Фкзлки арслноки илои алъарабу анзлнои алейк ктобои блсонҳм , « наваҳй » болнўну касри алҳоءи равоҳо ҳФси ани ъосму алўҷаҳи ан алмрод наваҳй нҳн « إлиҳм »у алмўҳии ҳўи аллоҳи таъолӣ ,у қрأи албоқўн « иўҳӣ » болёءу фатҳи алҳоءу кзлки абӯи бикри ани ъосми алии мо лами исми фоилау ҳозои комаи қоли таъолӣ : «у أўҳии إлии Нӯҳ »у қоли фии мавзеи охир : « إнои أўҳинои إлики комаи أўҳинои إлии Нӯҳ »у амоли Ҳамзау алксоӣӣ « иўҳӣ » лони алолФи мунқалибаи ани алёءи Фҳснти аломолаҳи фӣҳо . « Фсӣлўои أҳли аззикр » ин дар шаъни мушрикони Қурайш фурӯ омад ки набуввати расӯлро мункир буданд ва мегуфтанд : « أи баъси аллоҳи бшрои рсўло » аллоҳ аз он азим тараст ки расӯли вай башар бошад , Фҳлои баъси алинои малико ?

Чаро на Фриштаҳ Эй фиристод бмо то мо бгрўим , раби Алъоламин ин ояти бҷўоб эшон фиристод гуфт : « Фсӣлўои أҳли аззикр » эй аҳли алълми болтўриаҳу алонҷилу алктб алмтқдмаҳ мегуяд бипурсед аз асҳоби тавроту Инҷилу збўр ва эшон ки кутуби пешин хондаанду дониста , агар мувофиқи ин миллатанд ё мухолиф то донед ки на аз баҳри ин миллат гувоҳӣ медиҳанд то шуморо гӯйанд ки пайғомбарон бо одамиён ҳамеша башар бӯдаанд . Ва қил « Фсӣлўои أҳли аззикр » ман омни ман аҳли алкитоб .

Ва қил « Фсӣлўои أҳли аззикр » аҳли алқуръон , « إни кантами лои тълмўн » Фонҳми иълмўнкми ани аллоҳи лами ибъси илои ИМАи алои одмёи рҷло .

Қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « лои иҳли ллъолми алои ани ибзли илмау лои иҳли ллҷоҳли алои ани итълм » сами тела : « Фсӣлўои أҳли аззикри إни кантами лои тълмўн » .

Ва қавла : « болбиноту алзбр » равост ки мардӯд буд бар ваҳй яъне : иўҳии илайҳами болбиноту алзбр боишон пайғомҳо омад пайғомҳои равшану номаҳо , ва раво бошад ки мардӯд буд бар зикр яъне : Фсӣлўои аҳли аззикри болбинот ва алзбр бипурсед эшонро ки ёд доранд байноту зибр , ва равост ки мардӯд буд бар илм яъне : ани кантами лои тълмўни болбиноту болзбр ,у бойени қавл бо зоидааст эй лои тълмўни албинот , ва ин дар луғат равост : тқўли ълмтаҳу илмат ба .

Зибри дарин мавзе қисса гузаштагонасту ҳадиси эшон дар кутуби пешин ва дар қуръон зибраст бмънии кутуби чунон ки гуфт : «у إнаҳи лФии зибри алأўлин » яъне наъти Муҳамаду умматаи лФии кутуби алаввалин , ва зибраст бмънии лавҳи маҳфӯз чунонк гуфт : «у кули шайъи ءи Фълўаҳи фии алзбр » яъне фии аллўҳи алмҳФўз , «у أнзлнои إлики аззикр » кони Ҷабраили алайҳи ассаломи инзли алии расӯли аллоҳ ( с ) болқрону алснаҳу ҳозои аззикри ҳў мо назул алӣ алрасул ман алснаҳ , назири ҳзаҳи алоиаҳи қавла : « аллазӣнаи кзбўои болктобу бмои أрслно ба рслно »у қавла : «у лои тъҷли болқрони ман қабл أни иқзии إлики ваҳйа » эй ман қабл ани ибини лаки бёнои болснаҳ . Ва қил : «у أнзлнои إлики аззикр » эй алқуръон , « лтбини ллнос » эй лтўзҳи ?лаами маъонии алқуръон , «у лълҳми итФкрўн » итдбрўнаҳи Фиълмўни анаи каломи аллоҳ .

« أи Фأмни аллазӣнаи мкрўои алсиӣот » лафзаи истифҳому маъноаи тавбиху инкору маънӣ « мкрўои алсиӣот » ъмлўои болФсод яъне куффори Маккаи злмўои асҳоби расӯли аллоҳ ( с )у ромўои сдҳми ани динҳму аҳтолўои лҳлок алнабӣ иқўл : аҳами омнўн : « أни ихсФи аллоҳи баҳами алأрз » комаи феъли бқўми луту комаи хсФи бқорўн . Ва қили комаи феъли бнмрўд , « أўи иأтиҳми алъзоби ман ҳайси лои ишърўн » бғтаҳи ман ғайри собиқа . Ва қили иأтиҳми алъзоби ман ҳайси иأмнўн , факони кзлки лонаами аҳлкўои ббдр ва мо конўои иқдрўни злк .

« أўи иأхзҳми фии тқлбҳм » эй мҷиӣҳму зҳобҳми фии дёрҳму асФорҳм , « Фмои ҳам бмъҷзин » эй бммтнъини алии аллоҳ . Ва қили мо ҳам бмъҷзини ҷунуди аллоҳ , тқўли аъҷзаҳи ваҷдаи ъоҷзоу аъҷзаҳи ҷаълаи ъоҷзо .

« أўи иأхзҳми алии тхўФ » эй алии тнқси ман амўолҳму сморҳм ҳатто иҳлкми алии злк , иқоли тхўФти алснўни ҳрси фалону нахлае аҷтоҳтҳоу нқстҳо . Қоли Саиди бен алмсиби бинои умри бен улхитоби алии алмнбри Фқол : ё аиҳо анноси мо тқўлўни фии қавли аллоҳ : « أўи иأхзҳми алии тхўФ » Фскти аннос , Фқоми шайх , Фқол ё амири алмؤмнини ҳзаҳи лғтно банӣ ҳзил , алтхўФ : алтнқс , қоли умри Фҳли търФи алъараби злки фии ашъорҳо ? қоли нъм , қоли шоърнои абӯи кабӣри алҳзлӣ :

ИсФи ноқау ани уссайри тнқси сномҳои баъди тамаккунау актнозаҳ . Ва қили алии тхўФи зиди албғтаҳ эй алии ҳудуси ҳолоти ихоФи минҳои колрёҳу алзлозлу алсўоъқу лиҳозои хатми бқўлаҳ : « Фإни рбкми лрؤФи раҳим » лони фии злки мҳлаҳу имтидоди вақти Фимкни фӣҳо алтлоФӣ .

« أу лами ирўо » болтоءи қрأҳои Ҳамзау алксоӣӣ эй қади рأитми Фмои болкми лои ттФкрўни Фтълмўои ани ибодаи холиқҳо воҷибаи алайкум ,у қрأи албоқўн « ирўо » болёءи хброи ани аллазӣнаи мкрўои алсиӣот . « إлии мо халқи аллоҳи ман шайъи ء » ман ҷабалу шаҷару ғайри злки ман кули ҷисми қоими ?лаи зилл , ва ман ллтбиин , « ттФиؤо » қроءаҳи аҳли албсраҳи болтоءу албоқўни болёء , Фтأниси алФъли лоҷли ани фоилаи ҷимоъау алҷмоъаҳи мؤнсаҳу тзкираҳи ман аҷали анаи мутақаддиму фоилаи ғайри ҳақиқии алтأниси лкўнаҳи ҷмъоу тأниси алҷмъи ғайри ҳақиқӣ , « итФиؤо » итмилу ирҷъи ман ҷониби илои ҷониби Фҳии аввали алнҳори алии ҳола , сами тнқси сами тъўди илои ҳолаи ахрии фии охири алнҳори Фмилонҳо ва давронҳо ман мавзеи илои мавзеи суҷудҳо Фзлки қавла : « ани алимину алшмоӣл » эй фии аввали алнҳори ани алимину фии охираи ани алшмоли азои канти мтўҷҳои илои алқблаҳ ,у ҳозои кқўлҳм : «у злолҳми болғдўу алосол » алзли мо нсхтаҳи алшмсу алифии ءи мо ҷоўзтаҳи зилли миёни субҳ ва бар омадан офтобасту боқии рӯзи ҳамаи фӣ ءаст , ҷумъаи аФёء , тқўли Фоءи алзлу тФиأи бмънии воҳид , « сҷдои ллаҳ » мансӯби алии улҳолу алмънии ани кули мо халқи аллоҳи ман ҷисму азму лаҳму наҷму шаҷари хозеъи соҷди ллаҳи ҷлу ъзи ФолкоФри ани куфри бқлбаҳу лисонау қасдаи ФнФси ҷисмау азмау лаҳмау ҷамеъи алшҷру алҳиўоноти хозеъаи аллоҳи соҷидау алдлили алайҳи қавла : « أи ламтар أни аллоҳи исҷди ?лаи ман фии алсмоўот ва ман фии алأрзу алшмсу алқмр » алоиаҳ . . .

Ва рӯй ани ибни аббоси анаи қол : алкоФри исҷди лғири аллоҳу зиллаи исҷди ллаҳ . Ва қоли қтодаҳи зилли кули шайъи ءи суҷудау суҷуди алзлоли Миланҳо ва давронҳо ,у қили таъвили алзли таъвили алҷсми алзии анҳу алзл . Қоли муҷоҳиди азои золати алшмси сҷди кули шайъи ءи ллаҳи субҳона ,у фии алхбри лӣси ман шайъи ءи алоу ҳўи исбҳи ллаҳи таъолии тлки алсоъаҳ , қавла . « ва ҳам дохрўн » эй соғрўни корҳўни ириди суҷуди изтирори лои ихтиёру фии тавҳиди алимину ҷамеъи алшмоли ақвол : аҳадҳо ани алобтдоءи ани алимини сами тнқси ҳолои баъди ҳоли ани алшмоӣли Флҳзои ҷамъат . Ва ассонии анҳо бмънии алоямону ҷамъи алшмоли идли алайҳо .

Ва алсолси лмои кони лафзи мо мўҳдоу маъноаи ҷмъои ҳамли алимини алии аллФзу ҷамъи алшмоли алии алмънӣу лиҳозои аизои ҷамъи алзлолу вҳди алзмир .

«у ллаҳи исҷди мо фии алсмоўот ва мо фии алأрзи ман добаҳ » баъзҳо болохтёр ва баъзҳо болозтрори кқўлаҳ : « тўъои أўи карҳо » . Ва қили маъноа :у ллаҳи исҷди мо фии алсмоўоти ман алмлоӣкаҳ ва мо фии аларзи ман добаҳ , «у алмлоӣкаҳ » эй малоикаи аларзи аизоу алдлили алии ани алмлоӣкаҳи фии аларзи аизои қавла : « ?лаи мъқботи ман байни идиаҳ ва ман халафа . Ва إни алайкуми лҳоФзин , кромои котибин . Мо илФзи ман қавли إлои лдиаҳи рақиби ътид » . Ва қили анмои хси алмлоӣкаҳи болзкри маъаи кўнҳми ман ҷумлаи мо фии алсмоўоту аларзи тФзилои ?лааму рФъои лшأнҳм . Ва қили лхрўҷҳми ман ҷумлаи алмўсўФини болдбиби ази ҷаъли аллоҳи ?лаами аҷнҳаҳу кони алтирони алайҳими ғлби ман алдбиб , « ва ҳам лои исткбрўн » ани ибодаи аллоҳ яъне алмлоӣкаҳ .

« ихоФўни рбҳми ман Фўқҳм » эй ихоФўнаҳи ъолёи алайҳими васфи алмлоӣкаҳи болхўФи лонаами қодрўни алии алъсёну ани конўо « лои иъсўни аллоҳи мо أмрҳму иФълўни мо иؤмрўн » ман алтоъаҳ вағайриҳо .

Хавф дар қуръони бчҳор маънӣаст : яке бмънии қатлу ҳазимат чунонк дар сӯра алнсоء гуфт : «у إзои ҷоءҳми أмри ман алأмни أўи алхўФ » яъне алқтлу алҳзимаҳ .

Ваҷҳ дувум хавфаст бмънии қаттол чунонк дар сӯра алоҳзоб гуфт : « Фإзои ҷоءи алхўФ » яъне алқтоли рأитҳми инзрўни алику кқўлаҳ : « Фإзои зҳби алхўФ » бмънии азои зҳби алқтол .

Ваҷҳ сеюм хавфаст бмънии илм чунонк дар сӯра албқраҳ гуфт : « Фмни хоФи ман мўс » яъне Фмни илм , ҷой дигар гуфт : « Фإн хуфтам أлои иқимои ҳудӯди аллоҳу إни амрأаҳи хоФти ман бълҳо . Ва إн хуфтам أлои тқстўо . Ва أнзр ба аллазӣнаи ихоФўн » ин ҳамаи бмънӣ илмаст .

Ваҷҳи чаҳоруми ҳақиқат тарсаст аз азоби худои таъолӣ ё аз чизе чунонк дар қуръон ҷойҳо гуфт : « лои хавфи алайҳиму лои ҳам иҳзнўн . أлои тхоФўоу лои тҳзнўо .

Ирҷўни раҳматау ихоФўни азоба . Ва адъўаҳи хўФоу тмъо . ИхоФўни рбҳми ман Фўқҳм »