Қавлаи таъолӣ : «у лои тқФи мо лӣси лак ба илм » эй лои тқўлни фии шайъи ءи мо лами ло тааллум мегуяд онч ндонӣ дар он сухан магӯӣ , чун расӯли худо ( с )ро наҳй мекунанд аз гуфтани ончи вайро дар он илм набӯд бо камоли ҳикмат ӯу тавфиқи аллоҳи таъолӣ бо ӯ , пас бо дигарон ки дар сухани эшон газоф ва исроф равад чтўон гуфт ? ! иқоли қФўти алрҷли ақФўаҳи азои атбъти асара , Фолтأўили лои ттбъни лсонки ман алқўл , « мо лӣси лак ба илм »у кзлки ман ҷамеъ алъамал мегуяд аз гуфтору кирдор онч ндонӣ магӯӣ ва макун . Қтодаҳ гуфт : ин онаст ки гуяд дидам ва надида бошад , ё гуяд шунидам ва нашунида бошад , ё гуяд донистам ва надониста бошад . Муҷоҳид гуфт : ин наҳйаст аз қзФу рӯмӣ , эй лои терми аҳдои бмои лӣси лак ба илм ,у асли алқФўи албҳту алқзФи болботл , иқоли қФўти алрҷли азои қзФтаҳи брибаҳ ва манеҳ

Қавл алнабӣ ( с ) : нҳни бнўи алнзр бен кунона лои нқФўои уманоу лои ннтФии ман абино .

Ва қил ҳў наҳй ани шҳодаҳи алзўр , « إни алсмъу албсру алФؤод » амри бҳФзи аллсони сами аъқбаҳи бҳФзи албсру алсмъу алФؤод , « кули أўлӣк » эй кули ҳзаҳи Фоҷроаҳи муҷрии алъқлоء , « кони анҳу мсؤло » тсأли ҳзаҳи алоъзоءи ъмои қолау амалау истшҳди баҳои комаи қоли таъолӣ : « явми ташаҳҳуди алайҳими أлснтҳм » алоиаҳ . . . Ва қили исӣли аллоҳи алъбоди Фимои астъмлўои ҳзаҳи алҳўос .

«у лои темаши фии алأрзи мрҳо » яъне бтрои мхтолои Фхўрои лотарӣ Фўқки мзидо , « إнки лни тхрқи алأрз » эй лни тқтъҳои бкбрк ҳатто тблғи охирҳо , «у лни тблғи алҷболи тўло » эйу лои ани татовули алҷбол яъне ани қдртки лои тблғи ҳозои алмблғи Фикўни злки васлаи илои алохтёл . Ва қил « إнки лни тхрқи алأрз » мтўозъо , «у лни тблғи алҷболи тўло » мтҷброи маънӣ оят онаст ки эй одамӣ бикашӣ дар замини Марв ки ту оҷизӣу оҷизро нарасад ки кашӣ кунаду кибри ораду бузургии намояд , ва на он кас ки кибри оради бкбри худ ҷое мерасад бртбт ки дигарон ки кибр надоранд онҷо менарасанд .

Мустафо ( с ) гуфт : иҳшри алмткбрўни явми алқёмаҳи амсоли алзри фии сувари анноси иълўҳми кули шайъи ءи ман алсғори иқодўни илои сҷни фии алнор . Иқоли ?лаи бўлси тълўҳми нори алонёри исқўни ман тинаҳи алҷболи усораи аҳли алнор .

« кули злки кони сиӣаҳ » қрأи ибни омиру аҳли алкўФаҳ : « сиӣаҳ » алии алозоФаҳ , эй кони сиии мо зкрноу ъдднои алейк , « ъанд рбки мкрўҳо » қоли алҳсни ани аллоҳи зикри амўрои фии қавла : «у қзии рбк » илои ҳозои алмўзъ , минҳои ҳасану минҳои сиӣу алсиии ман кули злк кон ъанд рбк мкрўҳо мегуяд он ҳама ки брдодим ва бар шимурдем бдонки шуморо аз он боз заданд , бнздики худованди ту ношоистасту нописандида , боқии қроء « сиӣаҳ » бтнўин хонанд яъне кул мо наҳй аллоҳи анҳу кон сиӣаҳ ъанд рбки мкрўҳо , фӣаи тақдиму таъхир эй кули злки кони мкрўҳои сиӣаҳ . Ва қили рҷъи илои алмънӣу ҳўи алзнбу алзнби музаккар .

« злк » бо кул шавад яъне он ҳама ки фармудем ё аз он боз задем ва наҳй кардем , « ммои أўҳии إлики рбк » аз он пайғом ва ваҳйаст ки аллоҳи таъолӣ бтў дод , « ман алҳкмаҳ » аз он сухани дурусти росту мавъизаи некӯ дар қуръон . Қоли ибни аббоси ҳзаҳи алсмонии ъушраи ояи канти фии алвоҳи Мӯсои алтии кутуби аллоҳи субҳонаи анзлҳои алии Муҳамад ( с ) , абтдоؤҳо : « лои тҷъли маъаи аллоҳи إлҳои охир » ва охирҳо : « мдҳўро » қавлаи таъолӣ : «у лои тҷъли маъаи аллоҳи إлҳои охири Фтлқии фии ҷаҳаннами млўмо » тлўми нФску тстҳқи алмломаҳи ман ғайрик , « мдҳўро » мтрўдои мбъдои ман раҳмаи аллоҳ , ҳозои хитоби ллнбӣ ( с )у алмрод ба ғайра . Ва қили тақдири алоиаҳ : қул ё Муҳамади ллкоФр : « лои тҷъли маъаи аллоҳи إлҳои охири Фтлқии фии ҷаҳаннами млўмои мдҳўро » .

« أи ФأсФокми рбкми болбнин » ин хитоб бо мушрикон арабаст ки мегуфтанд : алмлоӣкаҳи анос ва анҳо бенот аллоҳи лзлки стрҳм , истифҳомаст бмънии инкору тавбих , « أи ФأсФокм » яъне осркм ,у алосФоءи алоисору алохтёри тдхли алтоءи фӣҳо комаи тдхли фии алостбору алостёд , иқўли таъолии осркму ахтскми болоҷлу ҷаъли лнФсаҳи алодўн , « إнкми лтқўлўни қўлои ъзимо » иъзми алосми фӣау алъқўбаҳи алайҳ .

«у лақади срФнои фии ҳозои алқуръон » эй кррнои алқўли фии алқуръони ман алмўоъзу алохбори мо дарин қуръони сухан рӯй биравӣ гардонидем , тавҳиду сифот , ҳукму оёт , въду ваъид , амр ва наҳй , муҳкаму муташобиҳ , носиху мансӯх , қасасу ахбор , ҳукму амсол , ҳуҷаҷу эълом , танбеҳу тзкир , « лизкрўо » яъне литзкр , онро кардем то дар ёбанд ва панд пазиранд . Қрأи Ҳамзау алксоӣӣ : « лизкрўо » бскўни алзолу зми алкоФ ва тахфифҳо , яъне лизкрўои алодлаҳи Фиؤмнўо бау қади иأтии аззикру алмрод ба алтзкру алтдбр , комаи қоли таъолӣ : « хзўои мо отинокми бқўаҳу азкрўои мо фӣа » эй тдбрўаҳу лӣси ирод ба зиди алнсёну қрأи албоқўн « лизкрўо » бФтҳи алзолу алкоФу тшдидҳмоу аласли литзкрўои комаи зкрнои Фодғми алтоءи фии алзол ,у алмънии литдбрўо , комаи қоли таъолӣ : «у лақади срФноаҳи бинҳми лизкрўо » . Ва қол : «у лақади вслнои ?лаами алқўли лълҳми итзкрўн »у ?ераади алтдбри лои зиди алнсён .

Ва қил : «у лақади срФнои фии ҳозои алқуръон » яъне аксрнои сарфи Ҷабраили алик ба лами инзлаҳи мараи воҳидаи бали нҷўмои касӣраи кқўлаҳ : «у қронои Фрқноаҳ » , « ва мо изидҳм » тсриФноу тзкрно : « إло нафавран » зҳобоу тбоъдои ан алҳақу ани алнзру алоътбор ба , кқўлаҳ : «у лои язиди алзолмини إлои хсоро » . Эшонро нафрат аз он май афзуд ки эътиқод надоштанд дар қуръон ки калом ҳақаст росту дуруст , балки эътиқод доштанд ки ботиласту афсонаи пешинён , шабаҳи ҳиялу дастон , пас ҳар чанд ки бештар мешуниданд нафрати эшон бештар май буд .

« қул » ё Муҳамади лҳؤлоءи алмшркин , « луи кони маъааи ?алааи комаи иқўлўн » ибни касӣру ҳФс : « иқўлўн » хонанд биё , эй комаи иқўли алмшркўни ман исботи ?алааи ман дуна . Боқӣ « тқўлўн » бета хонанд ,у қади зкрнои виҷҳа , « إзои лобтғўои إлии зии алърши сбило » инро ду ваҷҳаст аз маънӣ : яке луи кони фии алўди ?алааи лтлбўои мғолбаҳи аллоҳу алостилоءи алии зии алърши ҷли ҷалола , агар дар вуҷӯд бо аллоҳи таъолии худоён будӣ чунонк шумо май гўӣид ки коФрониди эшон бхдоўнди арш ки аллоҳаст яктоу маъбуд бе ҳамтои роҳи ҷустандӣ , яъне баҳра хостандӣу мғолбаҳу ковидани ҷустандӣ .

Маънии дигари лобтғўои илайҳи алўсилаҳи лонаами ърФўои қудратау ъҷзҳм , кқўлаҳи таъолӣ : « ибтғўни إлии рбҳми алўсилаҳ » мегуяд он худоён агар будандӣ бхдоўнди арш тақарруб кардандӣу наздикии ҷустандӣ аз онки қудрати аллоҳи таъолӣу аҷзи хеши шнохтндӣ .

« субҳонау таъолии ъмои тқўлўн » бтоءи мухотабаи Ҳамза ва ксоиӣ хонанд , алии мухотабаи алқоӣлин , боқӣ « ъмои иқўлўн » биё хонанд ,у виҷҳаи мо зкрноаҳи фии қавла « комаи иқўлўн »у иҷўзи ани икўни қавла : « субҳонау таъолии ъмои иқўлўн » тнзиаҳ аллоҳ назиҳ таъолӣ нафса ани дъўиҳми Фқол : « субҳонау таъолии ъмои иқўлўн » эй ҳўи муназзаҳи ани алшркаҳи фии алолҳиаҳу ъмои адъўои ман алботл « ълўои кбиро »у кони алқёси тъолёи локини радаи илои аласли кқўлаҳ : « أнбткми ман алأрзи нбото » .

« тсбҳи ?лаи алсмоўоти алсбъу алأрз ва ман Фиҳн » қрأи абӯи Амру ёқӯбу Ҳамзау алксоӣӣу ҳФси бтоءи алтأниси лони алФоъли мؤнсу қрأи албоқўн « исбҳ » болёии лони фоилаи ғайри ҳақиқии алтأниси лонаи ҷамъу маъаи злки ФолФъли мақдам ,у алмънии қомати алсмоўоту аларзи болдлолаҳи алии қудратау алолоҳаҳи илои ҳикматаи Фсори қиёмҳо ллсонъи тсбиҳо , сами ҳаии сбҳти ?лаи нотиқаи бклмоти алтсбиҳи антқҳои аллоҳи ъзу ҷли баҳои мқтдрои алии антоқҳои нтқои мؤисои ллъқўли ани фаҳмҳо ҳафт осмон ва ҳафт замин ва ҳар чаҳ дар он далеланд бар камоли қудрату ҳикмату ҷалоли иззату ваҳдонияти офаридагор , ҳама ӯро тоъати дор ва ситоянда ,у рубубият ӯро гувоҳидиҳанда , ҳар чаҳ муъминаст забон ӯу дил ӯ бпокии аллоҳи таъолӣ гувоҳӣ медиҳанд , ва онч кофараст сӯрат ӯу давлат ӯу ризқ ӯу кору бор ӯ бар тавоноӣу донои аллоҳи таъолии роҳ май намояд , «у إни ман шайъи ءи إлои исбҳи бҳмдаҳ » қавмӣ гуфтанд ин дар ҳайвонот ки зўот алорўоҳанд махсӯсаст ,у қавл дуруст онаст ки омаст дар ҳайвоноту номӣоту ҷамодот , ҳамаи аллоҳи таъолиро меситоянд ва тасбеҳ мекунанду бпокии вай сухан мегӯйанд ,у одамиро бадар ёфт он роҳ на ,у бдонстни бахуди ҳеҷ сомон на , инаст ки раб алъзаҳ гуфт : «у локини лои тФқҳўни тсбиҳҳм » лонаи бғири лсонкму лғткм . Ва қили ҳзаҳи мухотабаи ллкФори лонаами лои истдлўну лои иърФўн ,у Киеви иърФи алдлили ман лои итأмлаҳ . Ва қил « лои тФқҳўни тсбиҳҳм » лонҳои ттклми фии баъзи улҳолоти дуни баъз .

Қоли абӯи улхитоби кнои маъаи язид алрқошӣ ъанд алҳсни фии таоми Фқдмўои алхўони Фқол : кони исбҳи мара , Фзлк

Қавл алнабӣ ( с ) мо ъзҳти ъзоаҳи алои бтркҳои алтсбиҳ .

Ва ани холиди бен мъдони ани алмқдоми бен мъдии крби қол : ани алтроби исбҳи мо лами ибтли Фозои абтли тарки алтсбиҳ ,у ани алўрқи лтсбҳи мо домати алии алшҷри Фозои сиқтати таркати алтсбиҳ ,у ани алмоءи лисбҳи мо доми ҷорёи Фозои рукади тарки алтсбиҳ ,у ани алсўби лисбҳи мо доми ҷдидои Фозои всхи тарки алтсбиҳ ,у ани алўҳши азои соҳти сбҳту азои сктти таркати алтсбиҳ ,у ани алтири лтсбҳи мо домати тсиҳи Фозои сктти таркати алтсбиҳ ,у ани алсўоби алхлқи инодии фии аввали алнҳор : аллоҳами ағФри лмни ниқонеу қили срири албобу хафифи алриҳу раъди алсҳоби ман алтсбиҳи ллаҳи ъзу ҷл .

Ва қоли ъкрмаҳи алшҷраҳи тсбҳу алостўонаҳи тсбҳу алтъоми исбҳ .

Ва ани ҷобири бен абди аллоҳи қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) алои ахбркми бшии ءи амр ба Нӯҳи ибна : ани нўҳои қоли лобнаҳ ё банӣ омрки ани тқўли субҳони аллоҳу алҳмди ллаҳ , ?фонҳо салоаи алхлқу тсбиҳҳму баҳои ирзқўн , қоли аллоҳи таъолӣ : «у إни ман шайъи ءи إлои исбҳи бҳмдаҳ » .

Ва қоли вҳби ани тбнии байти масҷиди алоу қади кони исбҳи аллоҳи слосмоӣаҳи санау ани инси бен молики қол кно ъанд алнабӣ ( с ) Фохзи кФои ман ҳсои Фсбҳни фии яди расӯли аллоҳ ( с ) ҳатто смънои алтсбиҳи сами сбҳни фии яди абии бикри Фсбҳн ҳатто смънои алтсбиҳи сами сбҳни фии яди умри Фсбҳн ҳатто смънои алтсбиҳи сами сбҳни фии яди Усмони Фсбҳн ҳатто смънои алтсбиҳи сами сбҳни фии аидинои Фмои сбҳти фии аидино .

Ва ани ҷаъфари бен Муҳамад ( ъ ) қоли марази расӯли аллоҳ ( с ) Фотоаҳи Ҷабраили бтбқаҳи фӣҳо румону ънб , Фокл алнабӣ ( с ) Фсбҳи сами дахли алҳсн ва алҳусайн Фтноўло манеҳ Фсбҳи алънбу алрмон , « إнаҳи кони ҳлимо » ани ҷаҳли алъбод , « ғФўро » лзнўби алмؤмнин .

«у إзои қрأти алқуръони ҷълнои бинку байни аллазӣнаи лои иؤмнўни болохраҳи ҳҷобои мстўро » дар маънии ин ояти ду ваҷҳ гуфтаанд : яке онаст ки қавмии кофарони расӯли худоиро азӣ менамуданд чун қуръон хондӣ , ва ӯро манъ мекарданд аз рафтани бнмоз , раби Алъоламин эшонро аз вай дар ҳиҷоб карду расӯл ( с )ро аз чашм эшон бапушед то ӯро наме диданд чун берун омадӣ ё қуръон хондӣ , ва он ҳиҷоби баса оятаст аз қуръон чунонк каъб гуфт дар тафсири ин оят , қол : кони расӯли аллоҳ ( с ) исттри ман алмшркини бслси оёт , алоиаҳи алтии фии алкҳФ : « إнои ҷълнои алии қлўбҳми أкнаҳи أни иФқҳўаҳу фии озонҳми вқро » ,у алоиаҳи алтии фии алнҳл : « أўлӣки аллазӣнаи табъи аллоҳи алии қлўбҳму смъҳму أбсорҳм » ,у алоиаҳи алтии фии алҷосиаҳ : « أи Фрأити ман атхзи إлҳаҳи ҳавоау أзлаҳи аллоҳи алии илму хатми алии самъау қалбау ҷаъли алии Басраи ғшоўаҳ » . Қоли каъби Фҳдсти бҳни рҷлои болшоми Фосри борзи алрўми Фмкси Фиҳми мо шоءи аллоҳи ани имкси сами қрأи бҳну харҷи ҳорбои Фхрҷўои фии талаба ҳатто икўнўои маъааи алии тариқау лои ибсрўнаҳ .

Ва рӯй ани ътоءи ани Саиди қоли лмои нзлт : « таббати идои أбии лҳб »

Ҷоءти амрأаҳи абии лҳби ило алнабӣ ( с )у маъааи абӯи бикри Фқол ё расӯли аллоҳи луи тнҳити анҳо алои тсмъки ?фонҳо бзиаҳ , Фқол алнабӣ ( с ) анаи сиҳоли бинӣ ва байнҳо Флми тара , Фқолти лобии бикри ҳҷонои соҳбк , Фқолу аллоҳи мо интқи болшъру лои иқўлаҳ , қолати анки лмсдқи ФондФъти роҷеъа . Фқоли абӯи бикр ё расӯли аллоҳ аммо рأтк ? қоли лои лами изли малики бинӣ ва байнҳо истрнӣ ҳатто зҳбт .

Ва қавла : « ҳҷобои мстўро » яъне сотро , мафъӯли бмънии фоил , кқўлаҳ : « إнаҳи кони ваъдаи мأтё » эй отё . Ва қили мстўрои ани аъини анноси Флои ирўнаҳ .

Ваҷҳи дигар дар маънӣ оят онаст ки : « إзои қрأти алқуръон » ё Муҳамад « ҷълнои бинку байни аллазӣнаи лои иؤмнўни болохраҳ » лои иқрўни болбъсу алсўобу алъқоб , « ҳҷобо » иҳҷби қлўбҳми ани фаҳми мо тқрأаҳи алайҳим , бойени қавли таъвили ҳиҷоб меҳраст ки аллоҳи таъолӣ бар дили эшон ниҳод то ҳақро дар наёбанд ва бандонанд . Ва далели барин қавл онаст ки бар ақаб гуфт : «у ҷълнои алии қлўбҳми أкнаҳ » ҷамъи кунону ҳўи мо стар , « أни иФқҳўаҳ » яъне ани лои иФқҳўаҳ ӯ кроҳаҳи ани иФқҳўаҳ , «у фии озонҳми вқро » эй сқлои имнъи ани алостмоъ , «у إзои зикрати рбки фии алқуръони вҳдаҳ » яънеу азои қиллати лои илоҳи алои аллоҳи фии алқуръону анати ттлўаҳ , « влўои алии أдборҳм » рҷъўои алии аъқобҳм , « нафавран » ман истимоъи алтўҳид ,у алнФўри масдари нафари азои ҳрбу иҷўзи ани икўни ҷамъи нофар мисли қоъду қууду ҷолсу ҷулус .

« нҳни أълми бмои истмъўн ба » сабаби нузули ин ояти он буд ки амири алмؤмнини алӣ ( ъ ) ашрофи Қурайшро бар таомӣ хонд ки эшонро сохта буду расӯли худо ( с ) ҳозир буд он соъат бар эшон қуръон хонд ва бар тавҳид даъват кард эшон бо якдигар броз мегуфтанд : ҳозои соҳир , яке мегуфт шоир , яке мегуфт коҳин , яке мегуфт маҷнӯн , раби Алъоламин оят фиристод дар он ҳол ки : « нҳни أълми бмои истмъўн ба » исмъи бъзҳм баъзан , « إзи истмъўни إлик » исғўни алики исмъўои алқуръон , «у إз ҳам наҷӯй » алнҷўии исми ллмсдр , эйу ази ҳам зўўо наҷӯй итноҷўни бинҳми болткзибу алостҳзоء , « إзи иқўли алзолмўн » эй алмшркўн , « إни ттбъўн » эй мо ттбъўн , « إлои рҷлои мсҳўро » қоли абӯи убайдаи алмсҳўри алзии саҳари Фзоли ақлау сори мҷнўно . Ва қили мсҳўрои зўи саҳари иأклу ишрби ксоири анносу алсҳри алрӣаҳ . Ва қили мсҳўрои мхдўъои мғрўрои мкзўбо ва қил назул фии қавми аҷтмъўои фии дори алндўаҳу конўои азои ародўои машвараи аҷтмъўои ҳнок , яънеу إз ҳам наҷӯй фии дори алндўаҳи Фбъзҳми иқўли анаи соҳиру бъзҳми иқўли анаи маҷнӯну бъзҳми иқўли анаи коҳин , Фқоли таъолӣ : « анзри Киеви зрбўои лаки алأмсол » яъне нсбўои лаки алолқобу тхрсўои лаки алосмоءу бенавои лаки алошбоаҳ ҳатто шбҳўки болсоҳру алкоҳну алшоъру алмҷнўн , « Фзлўо » ан алҳақ бе сомони монданд дар кори туу фурӯи монданд , агар туро ҷодӯ гуфтанд ҷодӯонро диданд ва ҷодӯ наёфтанд туро , вагар девона гуфтанд девонагонро диданд ва девона наёфтанд туро , вагар шоир гуфтанд шоиронро диданд ва шоир наёфтанд туро , вагар дурӯғи зани хонданди дурӯғи занонро диданду дурӯғ зан наёфтанд туро , « Фзлўо » на фарои ростӣ роҳ меёбанд на бо ботил кардан ту метованд дар монданд , « Флои исттиъўни сбило » наметавонанд ки фарои сомон роҳӣ баранд «у қолўо » яъне мункирии албъс , « أи إзои кнои ъзомо » баъди аламут , « рФото » эй тробо , « أи إнои лмбъўсўни хлқои ҷдидо » набаъс ва нахалқ хлқо муҷаддадан ҳайни срнои ъзомоу рФотои ҳтомо ,у кули мдқўқи маболиғи фии алдқи рФоту мрФўт . Ва қили алъзми азои тҳтми Фҳўи рФот .