Қавлаи таъолӣ : «у лақади крмно банӣ одам » эй шрФноҳму аксрнои ?лаами алкромаҳ ,у қили нсбноҳми илои алкрми мо фарзандони одамиро гиромӣ кардем ки эшонро сӯрати некӯи додему қаду қомати рост бо ақл ва бо нутқ ва бо тмиизу онкии мардони бмҳосни оростау занони бгисўон . Ибн аббос гуфт дар тафсири ин оят : кули шайъи ءи итноўли мأкўлаҳи бФиаҳи ман аларзи алои ибни одами ?фонаи итноўли алтъоми бедау ирФъаҳи илои фӣа .

Абӯи Юсуфи қозӣ дар ҳазрати ҳорӯни алрашед буд ки моида биниҳоданд ва таомӣ овараданд ки ӯро дар он ҳоҷати бмлъқаҳ буд , ҳорӯни интизор млъқаҳ мекард , абӯ Юсуф гуфт аз ҷади ту абди аллоҳи бен аббос ривоят карданд дар тафсир : « крмно банӣ одам » ки ин такрим онаст ки ҳар хӯрандае бдҳни худ аз замин хӯрд магари фарзанди одам ки бадаст бар гираду фарои даҳани барад , ҳорӯн чун ин бишунид млъқаҳ бишикасту бадаст таом мехӯрд .

Муҳамади бен ҷрир гуфт : такрим банӣ одам онаст ки эшонро бар ҳамаи халқи худо мусаллат карданду ҳамаро мусаххар эшон гардониданд ва эшонро мусаххар ҳичиз накарданд то бо ибодат аллоҳ пардозанд .

. . . «у ҳмлноҳми фии албр » алии алإблу алхилу албғолу алҳмир ,у фии албҳри алии алсФн , «у рзқноҳми ман алтибот » алсмору алҳбўбу алмўошӣу алсмну алзбду алҳлоўӣ . Ва қил « ман алтибот » эй ман касби яда аз халқи худо ҳичиз нест ки рӯзии вайу қӯти вай поктараст ва хуштар ва некӯтар аз фарзанди одам , «у Фзлноҳми алии касӣри ммни хлқнои тФзило » агар гўӣим : « крмно банӣ одам » омаст , пас ин касӣр бҳоӣманду анъому дўобу вуҳуш , ва агар гўӣим хосаст ва мؤмнонро мехоҳад ки ҷой дигар гуфт : « ва ман иҳни аллоҳи Фмои ?лаи ман макрам » пас касӣри бмънӣ умумаст : малоикау ҷину ғайри эшон ,у алъараби изъи алксиру алоксри фии мавзеи алҷмиъи кқўлаҳи таъолӣ : «у أксрҳми козбўн » эй каллаам , ва ин қавли банно бар он асласт ки : алмؤмни афзали ман алмлоӣкаҳ .

Ва рӯй ани зайди бен аслми қол : қолати алмлоӣкаҳи рбнои анки аътит банӣ одами алднёи иأклўни фӣҳоу итнъмўну лами тътнои злки Фоътноаҳи фии алохраҳ , Фқолу иззатӣу ҷалолии лои аҷъли зуррияи ман хилқати бедӣ ,у фии рўоиаҳ : лои аҷъли солеҳи зуррияи ман хилқатаи бедии кмни қиллат ?ла кун факон .

Ва ани абии ҳрираҳи қоли самъати расӯли аллоҳ ( с ) иқўл : алмؤмни акрами алии аллоҳи ман алмлоӣкаҳи аллазӣнаи ъндаҳ .

Ва ани абди аллоҳи бен Амри қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) : мо шайъи ءи акрами алии аллоҳи явми алқёмаҳи ман ибни одам , қил ё расӯли аллоҳу лои алмлоӣкаҳ , қолу лои алмлоӣкаҳи ани алмлоӣкаҳи мҷбўлўни бмнзлаҳи алшмсу алқмр , ва рӯй мҷбўрўн .

Ва ани ъоӣшаҳи қолати қиллат ё расӯли аллоҳи ман акрами алхлқи алии аллоҳи таъолӣ ? қол ё ъоӣшаҳ аммо тқрӣн : « إни аллазӣнаи омнўоу ъмлўои алсолҳоти أўлӣки ҳам хайри албриаҳ » .

Ва ани умри бен абди алъзизи қол : ани алмؤмн афзал ъанд аллоҳи ман алмлоӣкаҳ , Фқил ё амири алмؤмнини Фмои ҳҷтк ? қоли қавли аллоҳи таъолӣ : « ҷиноти адани идхлўнҳо ва ман сулҳи ман обоӣҳм » илои қавла : «у алмлоӣкаҳи идхлўни алайҳими ман кули боб » Фолзини иؤтўни афзали ман аллазӣнаи иأтўн

Ва ммои идли алии тафзили алмؤмнини алии алмлоӣкаҳи ани аллоҳи амрҳми болсҷўди лодму қади ахзи кули воҳиди ман авлодаи ҳзои ман тлки алкромаҳи бадалели қавла : «у лақади хлқнокми сами сўрнокми сами қлнои ллмлоӣкаҳи асҷдўои лодм » ҳозо

Кқўлаҳи лҳзаҳи аломаҳ : « анои лмои тғии алмоءи ҳмлнокми фии алҷориаҳ »

Фохбри анаи ҳмлноу нҳни фии аслобҳми иўмӣз , сами қол : « лнҷълҳои лаками тазкира »

Фозои ҷаззи ани икўнўои мҳмўлини бҳмли алобоءи кзлки ани икўнўои масҷудин бсҷдаҳи алобоء ,у лзлки сорўои хдмои лўлди одаму лами икни валади одами хдмои ?лаами факони бъзҳми ҳамлаи алорзоқи алино ,у бъзҳми алии алорўоҳи лқбзҳо ва ҳамлҳо ,у бъзҳми мўклўни болостғФори ?лаам ,у бъзҳми мўклўни болсҳобу алрёҳ , ва манеҳам алмъқботи таҳаффуз банӣ одам , ва манеҳам фии алоъёди иҳмлўни алҷўоӣз ва манеҳам ман иҳзри алҷмъоту иҳмли алолўиаҳу алроёту иктби асомии ман сабақи илои алҷмъаҳ қабл хурӯҷи аломом , ва манеҳам сёҳўни фии аларзи илтмсўни маҷолиси аззикр , ва манеҳам мўклўни ботамоми алкломи азои қоли алодмӣ « субҳони аллоҳ » қолўо «у бҳмдаҳ »у азои қол : « алҳмди ллаҳ » қолўо « раби Алъоламин » , сами явми алқёмаҳи иўклўни ббнии одам , Фмнҳми ман исҳбаҳи илои алмўқФ , ва манеҳам ман иҳмли алнҷоӣб , ва манеҳам ман изни алоъмол , ва манеҳам ман ишиъаҳи илои алсроти Фиқўлўни нҳни аўлёؤкми фии алҳёҳи алднёу фии алохраҳ ҳатто азои сорўои илои алҷанон , Фмнҳми хазон , ва манеҳам зуввор ва манеҳам ҳамлаи ассалом ман ъанд алъзизи алҷбор . Қоли аллоҳи таъолӣ : «у алмлоӣкаҳи идхлўни алайҳими ман кули боб , саломи алайкуми бмои сбртми Фнъми уқбои ?илдор » , сами ани ҷимоъаи ман аҳли алснаҳи атФқўои алии ани ҷумлаи валади одами маъаи абиҳми одаму алонбёءу алмрслини афзали ман ҷумлаи алмлоӣкаҳ ,у лои иқоли ллъсоаҳи ман алмؤмнини анҳми хайри ман Ҷабраилу Микоил .

Қавла : « явм надаъво » явми мансӯб , алии маънии азкр явм надаъво . Ва қили мансӯби бмънии иъидкми алзии Фтркм явм надаъво мегуяд он худованд ки шуморо бёФриди нахусти бори бози офаринади шуморо рӯзи растохези он рӯз ки хонем ҳар гуруҳеро аз мардумони бомоми эшон . Муҷоҳид гуфт эмоми ӣнҷо пайғомбараст яъне ҳар умматиро он рӯзи бпиғомбри эшон боз хонанд .

Рӯй абӯи ҳрираҳи ан алнабӣ ( с ) фии қавла : « явм надаъво кули أноси бإмомҳм » қоли бнбиҳм

Гуяд : ё ИМАи Нӯҳ , ё ИМАи ҳуд , ё ИМАи солеҳ , ё ИМАи иброҳӣм , ё ИМАи Мӯсо , ё ИМАи исо , ё ИМАи Муҳамад , ҳар умматиро бпиғомброни эшон боз хонанд ва эшонро бо пайғомбарон бидоранду аллоҳ доварӣ кунад миёни эшон , пайғомбарро гуяд ки ту бо уммати хеш чаҳ гуфтӣ ва эшон бо ту чаҳ гуфтанд ? Фзлки қавла : « Флнсӣлни аллазӣнаи أрсли إлиҳму лнсӣлни алмрслин » .

Заҳҳок гуфту ибни зайду ҷамоатӣ : « бإмомҳм » эй бктобҳм ҳар умматиро бктоби хеш боз хонанд он китоб ки аз осмон ба пайғомбари эшон фурӯ омад , гӯйанд : ё аҳли алтўроаҳ , ё аҳли алонҷил , ё аҳли алзбўр , ё аҳли алқуръон . Рӯй ҷаъфари бен Муҳамади ани обоӣаҳи ани алӣ ( ъ ) ан алнабӣ ( с ) қол : идъии кули қавми бомоми замонааму китоби рбҳму санаи нбиҳм .

Ибн аббос гуфт : « бإмомҳм » яъне эмоми ҳудо ӯ эмоми залола , имрӯз дар дунё ҳар касро пешвоеасту муқтадоеи бҳдоит ё бзлолт , пешвои ҳидоятро мегуяд : «у ҷълноҳми أӣмаҳи иҳдўни бأмрно »у пешвои залолатро мегуяд : «у ҷълноҳми أӣмаҳи идъўни إлии алнор » ҳар ки имрӯз бар паии эмом ҳидоят равад фардо ӯро буи боз хонанд , ва ҳар ки бар паии эмом залолат равад буи боз хонанд .

Муҳамади бен каъб гуфт : « бإмомҳм » эй бомҳотҳм , бойени қавли эмом ҷамъ амаст кхФу хФоФи вақфу қФоФу ҷл ва ҷалол мегуяд ҳар касро бмодри худ боз хонанд , се маъниро : яке онаст ки то исо ( ъ ) дар он даъват аз халқ ҷудо нашавад ва хаҷал намонад ки ҳамаро бпдр боз хонанд ва ӯро бмодр , дигари изҳори шарафи ҳасану ҳусайнро то нисбати эшон бо Мустафои наздиктар буд , гӯйанд : ё ҳасани бен Фотимаи бинти Муҳамад , ё ҳусайни бен Фотимаи бинти Муҳамад , сеюм то авлоди зиноро Фзиҳт нарасад ва дар стар бимонад . Ва қил : « явм надаъво кули أноси бإмомҳм » яъне бмъбўдҳм , Фиқол ё абдаи алнирон , ё абдаи алоўсон , ё абдаи алслбон , ё абдаи алшитон , Филҳқи кули обиди бмъбўдаҳу ибқии алмؤмнўни маъаи мъбўдҳм .

Рӯй абӯи бардаи ани абии Мӯсои қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) : азои кони явми алқёмаҳи ҷамъи аллоҳи табораку таъолии алхлоӣқи фии съиди воҳиди сами рафъи лкли қавми олҳтҳми алтии конўои иъбдўни Фиўрдўнҳми алнору ибқии алмўҳдўни Фиқоли ?лаами мо тнтзрўн , Фиқўлўни ннтзри рбнои ъзу ҷли кнои нъбдаҳи болғиб , Фиқоли ?лаами أи търФўнаҳ , Фиқўлўни ани шоءи ърФно нафса , қоли Фитҷлии ?лаами табораку таъолии Фихрўни ?лаи сҷдо , Фиқоли ?лаам ё аҳли алтўҳиди арФъўои рؤскми Фқди авҷаби аллоҳи таъолии лаками алҷнаҳу ҷаъли макони кули раҷули мнкми иҳўдё ӯ нсронёи фии алнор .

Ва қил : « бإмомҳм » яъне бсҳоӣФи аъмолҳми фардо ҳар гуруҳеро баномаи кирдори эшон боз хонанд , ҳар ки дар дунёи тоъати дору нек мард бӯда ӯро баномаи тоъат ӯ боз хонанду нома ӯ бадасти рост ӯ диҳанд , ва ҳар ки осӣу бад мард бӯда ӯро баномаи маъсият ӯ боз хонанду нома ӯ бадасти чап ӯ диҳанд ,у злки қавлаи ъзу ҷл : « Фмни أўтии китоба » эй китоби амала , « биминаҳ »у ҳўи алмؤмн , « Фأўлӣки иқрؤни ктобҳм » мараи баъди ахрии фараҳин бмои фӣау ҳозои дأби ман атоаҳи китоби фӣаи мсраҳу ибтиҳоҷ , «у лои излмўни Фтило » эй лои инқсўни ман ҷзоءи аъмолҳми қадари Фтилу ҳўи мо Фтлтаҳи ботроФи асобъку трҳтаҳ ,у қили ҳўи исми лмои фии шқи алнўоаҳ .

« ва ман кони фии ҳзаҳи أъмӣ » мؤмнонро гуфт ки номаи шани бадаст рост диҳанд ва бшодӣ хонанду кофаронро нагуфт ки номаи шани бадаст чап диҳанд ки ин оят бар он маънӣ далолат мекунад ва бар вай ақтсор кард гуфт : « ва ман кони фии ҳзаҳ » эй фии алднё , « أъмӣ » ъмии алқлби лои ибсри рушда , « Фҳўи фии алохраҳи أъмӣ » эйашад ъмӣ манеҳ фии алднёи лонаи кони ибсри фии алднёи бъини раъсау лои ибсри бъини қалбау иҳшри явми алқёмаҳи аъамии лои ибсри бъини раъсаи комаи лои ибсри бъини қалба , лқўлаҳи таъолӣ : «у нҳшрҳми явми алқёмаҳи алии вҷўҳҳми ъмё »у қоли таъолӣ : « ва наҳашара явми алқёмаҳи أъмӣ » мегуяд ҳар ки имрӯзи дарин ҷаҳон аз дидор ҳақ нобӣносту ҳуҷҷат ҳақ намебинад , фардо нобӣнотарасту гумроҳтар ки фарои роҳ биҳишт набинад , имрӯз ки вақт амал ёфта ва дар тавбаи кушода ва бичишам сар дар оёти қудрати аллоҳ таъолӣ менигарад ҳеҷ роҳ наме баради фарои рушди хеш ва тавба намекунаду ҳақ дар намеёбад ва аз дидан ҳақ нобӣност , фардо ки вақти амали Фоӣт шуда ва дар тавбаи фурӯи баста ва бичишам сар низ нобӣно гашта ночор ки аз дидори ҳақи нобӣнотар буд ва аз роҳи ҳақу ростии давртар .

Аҳли Кӯфаи аъамӣ ҳар ду бо Малта хонанду боқӣ ҳар ду ҳарфи бтФхими магари абӯи Амр ки аввал бо Малта хонду дувуми бтФхим , яъне Фҳўи фии алохраҳашад ъмӣ «у أзли сбило » «у إни кодўои лиФтнўнк » ибн аббос гуфт сабаби нузули ин ояти он буд ки вФд сқиФ омаданд гуфтанд эй Муҳамади мо мусулмон шавем ва бо ту байъат кунем бшрт ки бо мо се кор кунӣ : яке онк дар намози пушт хам надиҳем ва суҷуд накунем . Дувум батонро бадаст худ нашканем . Сеюм онки як соли бути лоатро хизмат фурӯ нагузорем , Мустафо ( с ) гуфт : « лои хайри фии дайни лои рукӯъи фӣау лои суҷуд »

Он дайн ки дар он рукӯъ ва суҷуд набӯд дар он ҳеҷ хайр набошад ,у онч май гўӣид ки батонро бадаст хеш нашканем ин шумо рост яъне ки агар дайгарӣ шаканд шояд , аммо хизмати лоат ки мехоҳед як сол он туғёнаст ва ботил нагузорам ва дастурӣ надаҳум , эшон гуфтанд мо мехоҳем ки бсмъ араб расад ки ту моро гиромӣ кардӣ ва азиз доштӣу ончи дигаронро надодии моро додӣ ва агар туро кроҳит меояд ё май тарсӣ ки араб гӯйанд ки боишон он додӣ ки бмои надодӣ ту бигӯӣ ки : аллоҳи амрнии бзлки аллоҳи таъолии маро бон фармуд , ин чунин мегуфтанд ва алҳоҳ мекарданд то расӯл ( с ) ҳиммат кард ки баъзи мурод эшон бидиҳад то бад-ӣн ислом даройанд , Фонзли аллоҳи таъолӣ : «у إни кодўои лиФтнўнк » .

Саиди бен ҷбир гуфт : мушрикон гуфтанд расӯли худоиро ки нагузорем туро ки даст ба ҳаҷари асвади барӣ ва онро астлом кунӣ магар ки як бор батон моро бпосии вари ҳамаи басари ангуштон буд , расӯли худо ( с ) гуфт : аллоҳ таъолӣ медонад ки ман инро кораам аммо чаҳ зиён дорад ки он кунам то аз астломи ҳаҷари бози нмонм , чун расӯли худои ин ҳиммат кард оят омад : «у إни кодўои лиФтнўнк » .

Қтодаҳ гуфт як шаб аз расӯли худо ( с ) хилват талаб карданд ва то бомдод бо вай сухан мегуфтанд ва худро буи наздикӣ менамуданд , он гуҳ гуфтанд агар хоҳӣ ки мо бтўи имони орем , ин сқоту рзол ки гирди ту мигрднду буии пашми мяш аз эшон май дамад аз он ки либос суф доранд , эшонро аз наздик худ барону даври гардон , агар турои бмо фиристодаанд ? то мо бо ту биншинему сухан ту бишинавем он гуҳи бтўи имони орем , расӯл ( с ) ҳиммат кард ки онч дар хостаанд баъзе биҷои орад то эшон мусулмон шаванду раби алъзаҳ ӯро аз он ҳиммат маъсӯм гардонид ва ин оят фиристод : «у إни кодўои лиФтнўнк » эй ародўоу қорбўои лиФтнўнки исрФўнку истзлўнк , « ани алзии أўҳинои إлик » яъне алқуръон , « лтФтрии ълинои ғайра » эй лтхтлқи ълинои ғайри мо аўҳинои алику ҳўи қўлҳм : қул аллоҳи амрнии бзлк , «у إзои лотхзўки хлило » эй луи қиллати мо қолўаҳу феълати мо ародўаҳи лоҳбўк . Қоли ибни баҳри маъноаи лохзўку анати илайҳами муҳтоҷу фақир .

«у луи лои أни сбтнок » алӣ алҳақ бъсмтнои аёк , « лақади кодати тркн » эй ардту ҳммти тмил , « إлиҳми шиӣои қлило » фӣаи азмори ?фони алўъиду алъзри лои иҷтмъону алмънӣ : лақади кодати тркни илайҳаму луи рукнати илайҳами шиӣои қлило .

« إзои лأзқнок » агар ту бондкӣ боишон гроӣидӣ аз муҳобо дар ҳукми ман , « лأзқноки заъфи алҳёҳу заъфи алммот » эй заъфи азоби алднёу заъфи азоби алохраҳ яъне заъфи мо иъзб ба ғайра , « сами лои тҷди лаки ълинои нсиро » носрои имнъки ман ъзобно .

Қоли қтодаҳи Флмои нзлти ҳзаҳи алоёти қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « аллоҳами лои тклнии илои нафасии турфаи айн » .

Қоли аҳли алмъонӣ лиқъ манеҳ ҳаму лам иқъ манеҳ ҳаму лои ғайра .

Қоли алҳсни ҳаму ҳозои илоҳами ммои итҷоўзи аллоҳи анҳуу зоҳири алоиаҳи тдли алии ана ( с ) лами иҳми лони лӯлои идли алии имтиноъи алшии ءи лўҷўди ғайрау алммтнъи фии алоиаҳи иродаи алркўни лўҷўди тасбити аллоҳ Аёа .

«у إни кодўои листФзўнки ман алأрз » ибн аббос гуфт ҷуҳудон дар Мадинаи брсўли худо ( с ) ҳасади бурданд ки мақом бмдинаҳ дошт омаданд ва гуфтанд эй Муҳамади ту пайғомбарӣ ? расӯл гуфт ореи ман пайғомбарам , гуфтанд агар пайғомбарӣ чаро мақом на дар шом доштӣу ҷойгоҳу маскани онҷои сохтӣ ки замин муқаддасааст ҷои пайғомбарону мҳбти ваҳйу рисолату замини маҳшару мншр , иброҳӣм ( ъ )у дигари анбёءи ҳама онҷо бӯдаанду ҷои хеши онҷо писандидаанд , ва дар замини Мадинаи ҳаргизи ҳеҷ пайғомбари набӯда , агар ту пайғомбарии онҷои рӯу маскани соз ҳамчун эшон , ва агар аз рӯм май тарсӣу рост май гӯйӣ ки пайғомбарии худои ъзу ҷли туро аз эшон нигаҳ дорад ва бебим кунаду ангаи моро низ сидқи ту маълум шаваду бтўи имони орем , расӯли худои эшонро бонч гуфтанд рост гӯй дошту бғзоء табук рафту мақсӯди ваии шом буд , чун онҷо расед Ҷабраил омад ва оят оварад : «у إни кодўои листФзўнк » ва ӯро фармуданд то бо Мадина шавад , гуфтанд : фӣҳо мҳёку ммотку минҳои тбъс . Қоли муҷоҳиду қтодаҳу алҳсн : ҳам аҳли Маккаи бохароҷ алнабӣ ( с ) минҳои мушрикони Қурайш ҳиммат карданд ки расӯли худоиро аз Макка берун кунанд ,у бқўли баъзе муфассирон ҳиммат карданд ки ӯро аз замини араб берун кунанд , раби Алъоламин эшонро азу боз дошт ва ӯро аз он кеду қасди эшон нигаҳ дошт , он гуҳ ӯро бҳҷрт фармуд то бФрмони ҳақ ҳиҷрат кард бмдинаҳ ва ин оят бимика фурӯ омад , раби алъзаҳи расӯлро аз ҳиммати эшон хабар кард гуфт : «у إни кодўои листФзўнк » яънеу алмшркўни кодўои истФзўнк , Фдхлти ану алломи ллтўкид , « листФзўнк » эй изъҷўнк , « ман алأрзи лихрҷўки минҳоу إзои лои илбсўни хлФк » қроءт нофеъасту ибни касӣру абӯи Амру абӯи бикр , эй баъди хрўҷку насбаи алии алзрФу қрأи албоқўн : « хлоФк »у ?лаи ваҷҳон : аҳдҳмои анаи бмънии бъдку алохри анаи масдари холови ихолФу насбаи алии алмФъўли ?ла яъне лои илбсўни лхлоФк . Ва қили насби алии хлоФки Фнзъи ҳарфи алхФзу алмънии анҳми азои ҳамвои бостФзозку ахроҷки ман аларзи Фонҳми лои илбсўни баъди алии хлоФк , « إлои қлило » Флми илбсўои алои қлило ҳатто аҷалии аллоҳи ъзу ҷли алнзири илои алшому ъзби қришои болсиФи явми бадар .

Қавла : « санаи ман қади أрслнои қблки ман рслно » басти ҳзаҳи алоиаҳи фии қавлаи ъзу ҷл : «у қоли аллазӣнаи кФрўои лрслҳм » алоитин . . . Ва алмънии анои сннои ҳзаҳи алснаҳи Фимни арслнои қблки ман рслнои анҳми азои ахрҷўои нбиҳми ман байни азҳрҳм ӯ қтлўаҳи лами илбсҳми алъзоби ани инзл баҳам мегуяд мо суннат чунон ниҳодем дар кори пайғомбарон ки пеш аз ту буданд вааматон эшон : чун қасд карданд душманон ки пайғомбаронро берун кунанд мо душманонро ҳалок кардему замини он душманони бпиғомброни додем ва натавонӣ ту ки расӯли мое ин ниҳод ва ин суннати бгрдонидн .

« أқми алслоаҳ » эй адмҳоу асбти алайҳо , « лдлўки алшмс » эй баъди длўки алшмс , кқўли алъараби лхмси хлўну лъшри хлўн яъне бъдҳмоу длўки алшмси заволҳо ва майлҳо фии вақти алзҳру кзлки майлҳо ллғрўби длўки шамс дар гаштан хуршедаст ҳам буқати завол ва ҳам буқати фурӯ шудани офтобу муфассиронро хилофаст ки ӣнҷои вақт завол мехоҳад ё вақти ғуруб , мақотили ҳёну заҳҳоку садӣу ҷамоатии мигўинд вақт ғурубасту ҳадиси абди аллоҳи бен масъӯд бадалел овараданд : анаи кони азои ғарби ҳоҷиби алшмси слии алмғрбу аФтри ани кони соӣмоу иҳлФи биллоҳи алзии лои илоҳи алои ҳўи ани ҳзаҳи алсоъаҳи лмиқоти ҳзаҳи алслоаҳу ҳаии алтии қоли аллоҳи ъзу ҷл : « أқми алслоаҳи лдлўки алшмс » .

Аммо ибни аббосу муҷоҳиду мақотилу қтодаҳу ҷамоатӣ аз уламои саҳоба ва тобеъину аъиммаи дайни мигўинди длўки вақт заволасту ҳадиси ақабаи бен Амри бадалели оранд : қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) ?утонеи Ҷабраили лдлўки алшмси ҳайни золати алшмси фаслӣ беалзҳр ,у қоли абӯи барзаи кони расӯли аллоҳ ( с ) ислии алзҳри азои золати алшмси сами тела : « أқми алслоаҳи лдлўки алшмс » .

Ва қоли ҷобири бен абди аллоҳи даъват алнабӣ ( с ) ва ман шоءи ман асҳобаи Фтъмўои ъндии сами хрҷўои ҳайни золати алшмси Фхрҷ алнабӣ ( с ) Фқоли ахрҷ ё бо бикри Фҳзои ҳайни длкти алшмс .

Ва таҳқиқи ин таъвил онаст ки Ҷабраил ( ъ ) чун расӯли худоро мўоқити намоз баён мекард ибтидои бнмоз пешин кард ва ин таъвили авқоти намозро шомил тараст ки намози пешину дигар дар таҳт ин шавад ки гуфт : « лдлўки алшмс »у намози шом ва хуфтан дар он шавад ки гуфт : « إлии ғсқи аллил »у ғсқи аллили духули зулматау алғосқи ҳўи аллил ,у илои ӣнҷои бмънӣ маъааст чунонк дар ояти обдст кардан гуфт : « илои алмроФқу илои алкъбин »у тқўли алъараби алзўди илои алзўди абл яъне маъаи алзўд , «у қуръони алФҷр » мансӯби болоқомаҳ яънеу ақми қуръони алФҷр , саммии салоаи алФҷри қронои батӯлии алқроءаҳи фӣҳо ҷҳроу идли ҳозои алии ани алслоаҳи лои тсҳи алои бқроءаҳи алқуръони лони қавлаи ҷлу ъзи ақми алслоаҳу ақми қуръони алФҷри қади амри ани иқими алслоаҳи болқроءаҳ ҳатто самяти алслоаҳи қронои Флои ткўни салоаи алои бқроءаҳ .

« إни қуръони алФҷри кони мшҳўдо » ташаҳҳудаи малоикаи аллилу малоикаи алнҳори инзли ҳؤлоءу исъди ҳؤлоءи Фҳўи фии охири девони аллилу аввали девони алнҳор .

Рӯй абӯи ҳрираҳи қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) : тҷтмъи малоикаи аллилу малоикаи алнҳор Фиҷтмъўн ъанд салоаи алсбҳи Фтсъди малоикаи аллилу тмкси малоикаи алнҳори Фисӣлҳми рбҳми Фиқўли Киеви трктми ибодии Фтқўли рбнои атиноҳм ва ҳам ислўну тркноҳм ва ҳам ислўни ФоғФри ?лаами явми аддӣн .

Ва ани абии алдрдоءи қоли қрأи расӯли аллоҳ ( с ) : « إни қуръони алФҷри кони мшҳўдо » қоли ишҳдаҳи аллоҳу малоикаи аллилу малоикаи алнҳор .

Қоли ибни баҳри ҳозои алтрғиби фии ҳузури алмсоҷди лҳоу шуҳуди алҷмоъаҳи лоҷлҳо .

Ва ани абии ҳрираҳи қоли қол алнабӣ ( с ) : тФзли салоаи алҷмоъаҳи салоаи аҳдкми вҳдаҳи бхмсаҳ ва ъушрин ҷзءоу тҷтмъи малоикаи аллилу малоикаи алнҳори фии салоаи алФҷр , сами қоли абӯи ҳрираҳи ақрؤои ани шӣтм : «у қуръони алФҷри إни қуръони алФҷри кони мшҳўдо » .