Қавла : « إни аллазӣнаи сабқати ?лаами мнои алҳснӣ » , ибни аббосу ҷамоатӣ аз муфассирон гуфтанд ки сабаби нузули ин ояти он буд ки снодиди Қурайш дар ҳтим ҳозир буданду гирди каъбаи муқаддасаи сесад ва шаст бути ниҳода ва онро мипрстиднди расӯли худо ( с ) бар эшон хонд : « إнкм ва мо тъбдўни ман дуни аллоҳи ҳсби ҷаҳаннами أнтми лҳои вордўн » , кофаронро ин сухан дшхўор омад бонг бароварданд гуфтанд : мибиниди ин Муҳамад ки худоёни моро зишт гуяд ва дашном диҳад ? расӯл худо бирафт ва эшон ҳам чунон дар гуфт ва гӯй буданд ва дар таҳайюр , абди аллоҳи бен алзбърӣ фароз омад ва гуфт чаҳ будаст шуморо ки чунин мутаҳайир ва мутағаййир гаштаед ва дар гуфту гӯй рафтаед ? гуфтанд : Муҳамади худоёни моро дашном дод ва носазо гуфт ки : « إнкм ва мо тъбдўни ман дуни аллоҳи ҳсби ҷаҳаннам » гуфт ӯро боз хонед то ман бо вай сухан гӯям , расӯли худо боз омад , гуфт : ё Муҳамади ҳозои шайъи ءи лолҳтнои хосса ӯ лкли ман абди ман дуни аллоҳ ? ин худоёни мо рости алӣ алхусус ё ҳар маъбудӣ ки фурӯд аз аллоҳ таъолӣаст ? гуфт ҳамаи рост бар умум , ибн алзбърӣ гуфт : хасмату раби ҳзаҳи албниаҳ яъне алкъбаҳ . Дасти барадаму хасмро шикастам , бхдои ин каъбаи ҷуҳудони ъзирро мепарастанд , тарсоёни Масеҳро мепарастанд , бнўи малеҳи Фариштагонро мепарастанд , пас эшон ҳамаи бдўзхнд ? расӯл худо гуфт : « бали ҳам иъбдўни алшётини ҳаии алтии амртҳми бзлк » , Фнзли аллоҳи ъзу ҷл , « إни аллазӣнаи сабқати ?лаами мнои алҳснӣ » , ва ҳам ъзиру алмсиҳу алмлоӣкаҳ . « أўлӣки анҳо мбъдўн » лонаами ъбдўои ман дуни аллоҳ ва ҳам лзлки корҳўн . Ва анзли фии ибни алзбърӣ , « мо зрбўаҳи лаки إлои ҷдлои бали ҳам қавми хсмўн » . Гуфтаанд ки : « إнкм ва мо тъбдўн » далеласт ки мурод асномаст на Фриштгон ва на мардум , ки агар эшон мурод буданд ман тъбдўн гуфтӣ . Ва қили ?ераади бқўлаҳ : « сабқати ?лаами мнои алҳснӣ » ҷамеъи алмؤмнин ,у алҳснии алсъодаҳу алъдаҳи алҷмилаҳи болҷнаҳ .
Ва ани алнъмони бен бшири қол : телаи алӣ ( ъ ) лайлаи ҳзаҳи алоиаҳ : « إни аллазӣнаи сабқати ?лаами мнои алҳснии أўлӣки анҳо мбъдўн » . Қол : ано манеҳаму абӯи бикру умру Усмону талҳау алзбиру саъду абди арраҳмони бен ъўФ манеҳам , сами ақимти алслоаҳи Фқоми алии иҷри радоа ,у ҳўи иқўл : « лои исмъўни ҳсисҳо » яъне савтҳо азои нзлўои мнозлҳми фии алҷнаҳ .
« ва ҳам фии мо аштҳти أнФсҳми холдўн » , кқўлаҳ : « ва фӣҳо мо тштҳиаҳи алأнФсу тлзи алأъин » .
« лои иҳзнҳми алФзъи алأкбр » қоли ибни аббос : ихрҷи аҳли алоямони ман алнор ҳатто азои лами ибқи фӣҳо воҳид манеҳам атбқти алнори алии аҳлҳо атбоқо Филҳқҳм ъанд злки фазаъи лами илҳқҳм мислаи қиблаи Фзлки алФръи алокбр ,у қили алФзъи алокбри алнФхаҳи алохираҳи алтии ибъси ъндҳои алхлқ ,у қили ҳайни избҳи аламути алии сувараи кбши амлҳи алии алоъроФ ,у алФриқони инзрону инодӣ ё аҳли алҷнаҳи хлўди Флои мӯат , ва бо аҳли алнори хлўди Флои мӯат .
Ва гуфтаанд фазаъ маин онаст ки бандаро бдўзх баранд забонӣаи дарави овехтау хашми малики бадви расида ,у анвоъи азоби гирд ӯ дар омада . Мустафо ( с ) гуфт : рӯзи қиёмати се касро бар тели машк азФр бидоранд аз фазаъи Акбар эмин гаштау бими ҳисоб боишон нарасида : мардӣ ки қуръон хонд бе риёи брзоءи худо аммо мекунад дар намози қавмиро ки буи розӣ бошанд . Дигари мардӣ ки дар масҷид муаззинӣ кунад бемузд дар талаби рзоءи худоӣ . Сдигри мардӣ ки дар дунёи барқи бандагии мубтало буд ва дар гузоради ҳақи Сайид аз талаби охират боз намонад .
Қавла : «у ттлқоҳми алмлоӣкаҳи ҳозои иўмкми алзии кантами тўъдўн » фии алднё . Онон ки фазаъи Акбари эшонро андӯҳгин накунад Фриштгони раҳмати бостқбол эшон оянд бар дар биҳишт , ва эшонро таҳният кунанд ва гӯйанд : бишорати боди шуморо бнъими ҷовидону ъзи бекарон , ин он рӯзаст ки шуморо ваъда дода буданд дар дунё ки бкромт раседу савоб тоъат бибинед .
« явми нтўии алсмоء » эй азкри явми нтўии алсмоء . Ва қили тақдира ,у ттлқоҳми алмлоӣкаҳи явми нтўии алсмоء . Яъне ттўиҳои баъди нашрҳо кқўлаҳ : «у алсмоўоти мтўёти биминаҳ » ,у қили тайҳо ибтолҳоу аФноؤҳо ,у қили тайҳо табдилҳо « ктии алсҷли ллктб » , қрأи Ҳамзау алксоӣӣу ҳФсу ъосм . Ллктби алии алҷмъ ,у қрأи алохрўни ллктоби алии алвоҳад , уламо , тафсир дар маънӣ сҷл мухталифанд ибн аббос гуфту ҷамоатии муфассирон ки : сҷл саҳифааст муштақи ман алмсоҷлаҳ ,у ҳаии алмкотбаҳу лоами бмънӣ алӣаст . Ва китоб бмънӣ китобатаст . эй нтўии алсмоءи алии мо фӣҳо ман алнҷўми комаи ттўии алсҳиФаҳи алии мо фӣҳо ман алкитоба . Ва қили алломи зоидаи ллтўкид ,у алкитоби бадали ман алсҷлу алмънӣ , нтўии алсмоءи ктии алкитоб . Ва қили алломи лоами алълаҳ эй ктии алсҳиФаҳи лоҷли алкитоби алзии фӣҳо кӣ лои итлъи алайҳ . Садӣу ҷамоатии дигар аз муфассирон гуфтанд : сҷли ном котибаст ки нависанда саҳифааст он гуҳ хилоф карданд ки он котиб кист ? қавмӣ гуфтанд номи котиби расӯл ( с )аст , қавмӣ гуфтанд номи Фриштаҳи ист ки истиғфор бандагон нависад бмдоди нур , қавмӣ гуфтанд номи он Фриштаҳи ист ки сҳоиФи аъмоли банда дар даст вайаст ва пас аз марги ваии онро дар навардад . Раби Алъоламин таии осмони бурузи қиёмат монанда кард бтии котиби мари саҳифаи хешро яъне чунон ки осон беранҷу душвории котиби саҳифа дар навардад , мо осмон бидон азимӣ бақадрат дар навардем бетаазуру такаллуф , ӣнҷои сухан тамом шуд он гуҳ бар истиноф гуфт : « комаи бдأнои أўли халқи нъидаҳ » алкоФи насиби бнъидаҳ , эй азои аФнинои алхлқи аъдноҳми хлқо эй қдртнои фии алоъодаҳи кқдртнои фии алобтдоء . Ва қили хлқноҳми ман алмоءи сами нъидҳми ман алтроб . Ва қили комаи бдоноҳми фии бутуни амҳотҳми ҳФоаҳи ъроаҳи ғрло , кзлки нъидҳми явми алқимаҳи назираи қавла : «у лақади ҷӣтмўнои Фродии комаи хлқнокми أўли мара » ва ба қол алнабӣ ( с ) : « анкми мҳшўрўни ҳФоаҳи ъроаҳи ғрлои комаи бдонои аввали халқи нъбдаҳ »у ани ъоӣшаҳи қолат : дахли алии расӯли аллоҳ ( с )у ъндии ъҷўзи ман банӣ омири Фқоли ман ҳзаҳи алъҷўз ё ъоӣшаҳ ? Фқлти аҳадии холотӣ , Фқолти адъи аллоҳи ани идхлнии алҷнаҳ , Фқоли ани алҷнаҳи лои тдхлҳои алъҷз , Фохзи алъҷўзи мо ахзҳо Фқоли алайҳи ассаломи ани аллоҳи иншӣҳни хлқои ғайри хлқҳни қоли аллоҳи таъолӣ : « إнои أншأноҳни إншоء » алоиаҳ . Сами қол : иҳшрўни явми алқёмаҳи ҳФоаҳи ъроаҳи ғлФо , Фоўли ман иксии иброҳӣми халили аллоҳ , Фқолт : ъоӣшаҳи восўотоаҳу лои иҳтшми анноси бъзҳм баъзан , қол : « лкл амрӣ манеҳам иўмӣзи шаъни иғниаҳ » сами қрأи расӯли аллоҳ : « комаи бдонои аввали халқи нъидаҳи киўми влдтаҳи ИМА » .
« въдои ълино » насби алии алмсдр яъне въдноаҳи въдои ълинои анҷозаҳ , « إнои кнои фоилин » лои халафи лўъдноу қўлно ,у қили маъноаи анои кнои фоилин лмои ириди авлоу охрои лои фоили ллхлқи сўоно .
«у лақади ктбнои фии алзбўри ман баъди аззикр » алзбўри алмзбўру ҳўи алмктўб , иқоли зибрати алшии ء эй ктбтаҳ . Збўр номӣаст ҳар китобиро ки ба пайғомбарӣ фурӯ омад ,у зикри ӣнҷои лавҳ маҳфӯзаст . намегуяд мо навиштем ва ҳукм кардем дар китобҳои манзил ба пайғомбарони пас он ки дар лавҳи маҳфӯз мусбат карда будему навишта , Ҳамза « фии алзбўр » бзм алзоء хонд , ҷамъи зибр ,у ҳаии алктби алмнзлаҳ ,у қили маъноаи қзиноу бинои фии алктби алмнзлаҳи илои аларзи ман баъди мо зкрнои фӣҳо ман алўҳӣ . Шуъабӣ гуфт збўр китоб Довӯдасту зикри тавроти Мӯсо ,у қили алзбўри китоби Довӯд ,у аззикри алқуръон ,у баъди бмънӣ қабл кқўлаҳ : «у алأрзи баъди злки дҳоҳо » эй қабл злк ва мислаи фии алзрўФи вроء , ?фонаи икўни бмънии халафу бмънии эмому истъмли лҳмо . Маънӣ онаст ки мо дар збўр Довӯд навиштем пеш аз қуръони Муҳамад . « أни алأрз » яъне арзи алҷнаҳ . « ирсҳои ибодии алсолҳўн » алмؤмнўн , далелаи қавла : « أўлӣки ҳам алўорсўни аллазӣнаи ирсўни алФрдўс »у қоли таъолӣ : « алҳмди ллаҳи алзии сдқнои ваъдау أўрснои алأрз » яъне арзи алҷнаҳ . Ва гуфтаанд замини ӣнҷои замини дунёсти он гуҳ хилоф карданд ки кадом заминаст ? қавмӣ гуфтанд замин муқаддасаасту ибодии алсолҳўн банӣ Исроиланд ки мироси бурданд аз ҷабборон . Қавмӣ гуфтанд замин Мисраст ки мироси бурданд аз қибтӣон . Қавмӣ гуфтанд ҳамаи замин дунё хоҳад ки уммати Муҳамади мироси бурданд аз ҷаҳонён ки пеш аз эшон буданд ,у ҳозои ҳукми ман аллоҳи субҳонаи бозҳори аддӣну эъзози алмуслимӣну қаҳри алкоФрин . Қоли аллоҳи таъолӣ : « лизҳраҳи алии аддӣни каллау луи караи алмшркўн » ,у қоли вҳби қрأти фии иддаи кутуби ман кутуби аллоҳи субҳонаи қоли аллоҳи ъзу ҷл : « ании лоўрси аларзи ибодии алсолҳин » ман ИМАи Муҳамад .
« إни фии ҳозо » эй фии ҳозои алқуръон . « лблоғо » эй всўлои илои албғиаҳ , ман атбъи алқуръону амал ба васли илои мо ирҷўи ман алсўоб . Ва қили блоғо эй кифоя . Иқоли фии ҳозои алшии ءи балоғу блғаҳ , эй кифоя ,у алқуръони зоди алҷнаҳи кблоғи алмсоФр ,у қили ани фии ҳозо эй фии тўриснои алҷнаҳи алсолҳини лблоғоу кифояи фии алмҷозоаҳ . « лқўми обидин » мутӣъин ллаҳи субҳона ,у қоли ибни аббос : эй оламин . Ва қоли каъби ҳам ИМАи Муҳамад ( с ) аҳли алслўоти алхмсу шаҳри рамазони смоҳми аллоҳи обидин .
Рӯй Саиди бен ҷбири ани ибни аббоси ан алнабӣ слии аллоҳи алайҳу силами анаи қрأ « лблоғои лқўми обидин » , қол : « ҳаии алслўоти алхмси фии алмсҷдулҳаром ҷимоъа » .
Қавла : « ва мо أрслнок » ё Муҳамад . « إлои раҳмаи ллъолмин » наамма тшмлҳми қили ҳаии ллмؤмнини хоссау илайҳи зҳби ибни аббос . Ва қили оми Фиҳми амнўи алхсФу алмсху алъзоб яъне ман омн ба кутубати ?лаи алрҳмаҳи фии алднёу алохраҳ ва ман лами иؤмн ба Авфии ммои асоби аломми қиблаи ман алхсФу алғрқу нҳўҳмо .
Ва қади қоли слии аллоҳи алайҳу силам : « анмои анои раҳмаи мҳдоаҳ » .
« қул إнмои иўҳии إлии أнмои إлҳкми إлаҳи воҳид » эй ахбри қўмк ё Муҳамади бони аллоҳи аўҳии илои ани мъбўдкми маъбуди воҳиду ҳўи аллоҳ . « Фҳли أнтми мслмўн » , лафзаи алостФҳому маъноаи аламр , эй Фослмўои ?лау аъбдўаҳу лои тшркўо ба шиӣо ,у алисломи алонқёди ломри аллоҳу тарки мухолифата « Фإни тўлўо » эй аързўои ани алислом , « Фқли ознткми алии сўоء » , ҳозои ман фасеҳоти алқуръону аҳсанаи ахтсоро , маъноаи аълмткми лнстўии нҳну антми фии алълм ,у қили маъноаи аълмткми мо амрат бау сӯяти бинкми фии алоъломи лами ахФи ани бъзкми шиӣоу азҳртаҳи лғиркм ,у қили маъноаи ознткми алии ании ҳарби лакаму ани лои сулҳи биннои лои куни аноу антми фии алълми болҳрби алии сўоءи лои икўни фӣаи хдоъ ,у қили алии сўоءи сафаи масдари мҳзўФ эй ознткми аизонои алии сўоءу қили ҳўи ҳоли ман алФоъл ӯ ман алмФъўл ӯ мнҳмои ҷмиъо «у إни أдрии أи қариби أми баъӣди мо тўъдўн » эй лои адрии маттии ткўни явми алқимаҳи أ қарибам баъӣд , иқоли ҳўи мансӯхи бқўлаҳ : «у ақтрби алўъд алҳақ » ,у қили маънии алоиаҳ , лои адрии маттии иҳли бкми алъзоби ани лами тؤмнўо .
« إнаҳи иълми алҷҳри ман алқўлу иълми мо тктмўн » эй иълми мо тҷҳрўн ба ман алкФр ва мо тхФўн ,у қили ани алзии иълми алсру алълониаҳи ҳўи алзии иълми вақти қиёми алсоъаҳ .
«у إни أдрии лаълаи фитнаи лакам » эй мо адрии лами ахри уқобаи ънкми фии алднёи Флъли таъхираи злки ахтбори лакам , лонаами конўои иқўлўни луи кони ҳқои лнзли банно ,у қили маъноаи мо адрии мо ознткм ба ахтбори лакам ,у қили мо адрии лаъли абқоؤкми алии мо антми алайҳи фии алднё .
« фитнаи лакам » эй азоби лакаму қади итлқи лафзи алФтнаҳи бмънии алъзоб . Кқўлаҳ : « зўқўои Фтнткм » яъне ъзобкм . «у матоъи إлии ҳайн » лттмтъўои бҳиўткми илои алаҷали алмълўму ҳўи аламут ,у қили илои явми бадару қили илои явми алқёмаҳ ,у қили лттмтъўои бҳиўткми илои аҷали қади зарбаи лаками лтздодўои асмои Фтстўҷбўои зиёдаи алъзоб .
« қул раби аҳкми болҳқ » қрأи ҳФси ани ъосм , қоли раби аҳкми бололФи алии алохбори ан алрасул ( с ) бона дуои илои аллоҳи таъолии ани иҳкми байнау байни қавмаи болҳқ .
Комаи дъти алрсли алтии қиблаи ҳайни қолўои рбнои аФтҳи бинноу байни қўмнои болҳқ . Ва қрأи алохрўни қул раби аҳкми алии аламр , эй қул ё Муҳамади раби аҳкми болҳқ . эй ақзи бинноу байни аҳли Маккаи болҳқ . ?фони қили Киеви қоли аҳкми болҳқу аллоҳи лои иҳкми алои болҳқ ?
Қил алҳақ ҳоҳнои бмънии алъзоби конаи астъҷли алъзоби лқўмаҳ , Фқил ё Муҳамади атрки ахтёрки фии амри алкФору Фўзи аламри фии злки илои ҳукми аллоҳи болҳқи бинку бинҳму лои тстъҷли алайҳими бзлку слнии алҳкми болҳқу лои ттързи лмои лои тааллуми оқибата ,у қили маъноаи раби аҳкми бҳкмк алҳақ , ФҳзФи алҳкму ақим алҳақ мақома , амри ани иқўли комаи қолати алрсли қибла : рбнои аФтҳи бинноу байни қўмнои болҳқ .
«у рбнои арраҳмон » эй ва қул рбнои арраҳмони алъотФи алии халқаи болрзқ , « алмстъон » алмтлўб манеҳ алмъўнаҳу алнср , « алии мо тсФўн » ман алкзбу алботл ,у тқўлўни мо ҳозои алои башари мслкму азғоси аҳлому асотири алаввалину ашбоаҳи злк .