Қавлаи таъолӣ :у атли алайҳими нбأи إброҳими алоиаҳ , ъотби абоау қавмау толбҳми болҳҷаҳи алии мо ъобҳм бау қол : лами тъбдўни мо лои исмъу лои ибсру лои инФъу лои изру лои иҳсу лои ишър . Иброҳӣм ( ъ ) падари худроу қавми худро дид ки бут май парастиданад , эшонро ба парастиш батон итоб карду айб батон бар эшон пайдо кард вонгаҳи ҳуҷҷату байнат бар он ибодат азишон дархост кард , гуфт : борӣ бидонед ки маъбуди шунавоу биноу доно бояд то обидро нафъу зр бакор ояд . Бача мепарастед шумо ин батонро ки намешунаванд наме бенанд ва намедонанд ва на бҳичи вақти ҳечкасро бакор оянд ? сазои маъбудӣ аллоҳаст ки шунавоу бино ва доноаст ва аз ҳамаи корҳо огоҳаст . ӯро чаҳ бонги баланд чаҳ сари дил , чаҳ рӯзи равшан чаҳ шаб сиёҳаст . Бут прессатон чун аз иброҳӣми ин сухан шуниданд аз ҷавоб дармонданд даст дар тақлид падарон заданд гуфтанд : мо майдонем ки дарин батон нафъ ва зр нест аммо падарони худроу аслофи худро дидем ки парастиданад мо низ прстидим ва бар пай эшон рафтем . Раби Алъоламин бҷўоб эшон гуфт : қоли أу луи ҷӣткми бأҳдии ммои вҷдтми алайҳи обоءкм ё Муҳамади эшонро бигӯӣ бош , ва агар ман бшмо оварадам росттар аз он чиз ки падарони хеш бар он ёфтед шумо ҳам бар пай падарон хоҳед рафт ва оварда ман нахоҳед пазируфт ? иброҳӣм чун ҳуҷҷати худ баришон собит диду аҷзи эшон дар ҷавоби зоҳири гашт аз зикри эшону маъбуди эшон эъроз карду мадҳи мавло оғоз кард ва дар васф ӯ ҷли ҷалола итноб кард , гуфт : Фإнҳми адуи лии إлои раби Алъоламин , алзии хлқнии Фҳўи иҳдин . Нишон муҳаббат онаст ки муҳиб чун дар васф маҳбӯб ояд дил аз дигарон вопрдозд , ҳамаи зикр маҳбӯб кунад , ҳамаи саноӣ маҳбӯб гуяд , аз зикру сноءу шукр ӯ сайр нашаваду хомӯшии натавонад , чунон ки халил ( ъ ) чун дар зикру мадҳ аллоҳ омад , бингар ки чун дар зикру сноء фаровон овехту дуоу хоҳиш бисёр кард . Басои Фрқо ки миёни ду қавмаст яке арбоби ҳўоиҷи дигари асҳоби ҳақоиқи арбоби ҳўоиҷ ҷаҳд кунанду тоъати оранд ва аврод шимуранд вонгаҳи ҳоҷатҳои худ бар паии он арза кунаду дил дар подоши бастау алҳоҳ дар дуоу ҳоҷат хост карда . Ва фии алхбр : ани аллоҳи ъзу ҷли иҳби алмлҳини фии алдъоء .

Ин мақоми арбоб шариъатаст ,у Мӯсо ( ъ ) барин мақом буд он гуҳ ки мегуфт раби ашрҳи лии садрӣу исри лии أмрии илои охири алоиаҳ . Ва бартари азин мақоми асҳоб ҳақоиқаст ки аз зикру сноءи маҳбӯбу аҳоҷти хост на пардозанд . Гуҳии забон дар сноءи овехтаи гуҳии дил дар мушоҳидаи омехтау сари бмўослти расида дар худ фонӣ гаштау баҳақи боқӣ шуда , инаст ҳоли халили он гуҳ ки мегуфт : алзии хлқнии Фҳўи иҳдин , эй иҳдинии манӣ илайҳи фонии маҳви фии вуҷӯдии лои аҳтдии фии нафасии илои маъбудӣ .

Пери тариқат азинҷо гуфт : илоҳӣ роҳам намой бахуд ва боз Раҳон маро аз банди худ , эй расонанда ! бахуд бирасонам ки кас нарасед бахуд , илоҳии ёди ту айшасту меҳри ту сураст , шинохти ту маликаст ва ёфт ту сарвар , суҳбати ту рӯҳ рӯҳасту қурби ту нур , ҷӯяндаи ту кушта бо ҷонаст ва ёфт ту растхез бесувар .

Ва алзии ҳўи итъмнӣу исқин . Халил аз таомҳои лазиз бо роҳат ва шаробҳои равшани мрўқи нФўри гашт . Гуфтанд чаро азу нахоҳӣ ва нахурӣ ҷавоб дод ки : алои ?лаи алхлқу аламр . Ин сӯрати мо фармӯда халқ ӯст ва ин тани мо фармон амр ӯст . Мо домани бдомни иродат аз ани вобстим ва худро дар тавилаи ттўл вай кашидем то моро беқӯт нагузорад . Ҳануз пуркори қудрат дар доира вуҷӯд нагашта буд ки ҳар касеро ончии сазои вай буд дода ва аз он пардохта . Фрғи аллоҳи ман алхлқу алхлқу алаҷалу алрзқ . Яке дар банди қӯт нафасаст яке дар орзӯии қӯти дил . Қӯти нафаси таом ва шаробасту қӯти дили маърифату муҳаббат . Яке зиндаи бнФс , зиндагии вай бқўтасту ббод , яке зиндаи баҳақ , зиндагии вай бмҳрасту биёад . Зўи алнўни мисрӣ ҳар гуҳ ки ин оят хондӣ гуфтӣ : итъмнии таоми алмърФаҳу исқини шароби алмҳбаҳи сами аншأи иқўл :

Қоли абӯи бикри алўроқ : итъмнии балои таому исқини балои шароб , муҷозҳо ишбънӣу ирўинии ман ғайри алоқа . Идли алайҳи ҳадиси алсқои фии аҳди расӯли аллоҳ ( с ) ҳайни табаъ алнабӣ алайҳи ассаломи салосаи айёми иқрأ : ва мо ман добаҳи фии алأрзи إлои алии аллоҳи ризқҳо фурмии бқрбтаҳи Фотоаҳи оати фии маномаи бқдҳи ман шароби алҷнаҳи Фсқоаҳ . Қоли инси Фъоши баъди злки ниФо ва ъушрин санаи лами иأклу лами ишрби алии шҳўаҳ .

Ва إзои маразати Фҳўи ишФин халил гуфт : агар рӯзӣ бемор шавам шФоءи дарди худ ҳам азу ҷӯям ки дард дод . Мо алоҷ аз табибии хоҳем ки дар мағзи афъии дорухонаи заҳр ӯ сохт . Халил ( ъ ) азоФти мараз бо худ кард , гуфт : маразат ва нагуфт амрзнӣ .

Ҳар чанд ки ҳама азуаст локини хост ки адаби хитоб дар он ҳазрат биҷой оварад , ва ин на маразии маълум буд дар он вақт балки навъе буд аз таморузи комаи итморзи алоҳбоби тмъои фии алъёдаҳи комаи қоли алшоъри шеър :

Юади бони имсии сқимои лаълҳо

Ва қоли бъзҳм :

Азо самъат манеҳ салимии ирослаҳ

Ва ани кони имнъки алўшоаҳи зиёратӣ

Фодхли илои бълаҳи алъўод

Он шФоءи дили халил ки буи ишорат мекунад онаст ки Ҷабраили гоҳ гоҳ омадӣ бФрмони ҳақи ҷлу алӣ ва гуфтӣ : иқўли мўлоки Киеви канти алборҳаҳ ?у забони ҳоли халил бҷўоб мегуяд :

Ва алзии имитнии сами иҳиини азоФи аламути илайҳу ҳўи фавқи алмрзи лони аламути ?лаами ғнимаҳ ва наамма лонаами ислўни илайҳи борўоҳҳм . Ва фии алхбр : тӯҳфаи алмؤмни аламут .

Ва қили маъноаи имитнии боърозаҳи ании вақти тъззаҳу иҳиинии боқболаҳи алии ҳайни тФзлаҳу қили имитнии анӣу иҳиинӣ ба .

Илоҳӣ на ҷуз аз шинохти ту шодӣаст на ҷуз аз ёфт ту зиндагонӣ , зиндагонӣ бе ту мурдагӣасту зиндаи бтўи ҳам зинда ва ҳам зиндагонӣаст .

Пер тариқат гуфт : касе ки ӯ зиндагонии вай буд азуи лҳзтӣу ҳаракатӣ басар наёяд магар ки ҳамаи дарави мустағриқ буд .

Ин ҳол касе буд ки ӯро дилии салим буд чунон ки аллоҳ гуфт : إлои ман أтии аллоҳи бқлби салими силами ман алзлолаҳи сами ман албдъаҳи сами ман алғибаҳи сами ман алҳҷбаҳи сами ман алмсокнаҳи сами ман алмлоҳзаҳ . Ҳзаҳи кулҳо офоту алокобри слмўои минҳоу алосоғри амтҳнўои баҳо . Ва иқоли алқлби алслими алзии силами ман иродаи салома нафса .

Периро гуфтанд ки қалби салим кадомаст ? гуфт : салим дар луғати араб лдиғ бошад , мори гузида ва дар худ беқарор гашта , ва беором бӯда , чунонк зўи алнўни мисрии кони исиҳи лайлаи илои алсбоҳи Фиқўл : алмстғоси аиҳо алмслмўни алмстғос , Флмои асбҳи қоли ?лаи ҷиронаи мо асобки алборҳаҳ ? қоли Киеви лои истғиси ман лои иҷди алқрору лои алФрор ? фарёд бова ки на азу басар мешавад ва на бо ӯ кор Фроср шавад . Агар биравам гӯйанд ин бегонагӣ чист ва агар биёям гӯйанд ин девона бмо кист ? ин дарвешро миёни об ва оташ мебояд зист , агар мақом кунад бисӯзад ва гар бигурезад ғарқ шавад . Бар зибри сараши абри оташи без , зери қадами дарёи мавҷи ангез , пеш рӯй теғи хӯни рез , пас пушти тири ҷони овез , на рӯй парҳез на тавон гурез .

Ҷрир Бағдодӣ гуяд : дилҳо се қисмаст : қалби мниби қалби шаҳиду қалби салим .

Қалб мниб онаст ки гуфт : ман хашии арраҳмони болғибу ҷоءи бқлби мниб , ҳар бандае ки ӯ тарсиду айб худ дид ва бо мавлоӣ худ гардид дили вай мнибаст ,у қалб шаҳид онаст ки гуфт : إни фии злки лзкрии лмни кони ?лаи қалби أўи أлқии алсмъу ҳўи шаҳид . Мегуяд ин пайғом ки додам ва ин дар ки кушодам ёдгор ӯст ки дилӣ дорад зиндау гӯшии кушода ва он дили маро ҳозир гашта ,у қалб салим онаст ки гуфт : إлои ман أтии аллоҳи бқлби салим . Тӯбо ӯро ки дилӣ дорад салим аз шаки шаста ва бо мавлои пайваста ва аз дунёу халқи осӯда ва аз ғайр ӯ руста . Ва гуфтаанд : дили салим бо саломат буд ҳар чаҳ бадв диҳанд қабул кунаду бон қонеъ шавад , аммо дили мниби маъдан дардаст , на ҳеҷ чиз қабул кунад ва на бҳичи халъат қонеъ шавад , дили салим дар мақом лутф доранд вале мниб дар қайди дили мниб дар дздгон вилоят тариқатанд , эшонанд ки бқъри баҳри фақр расидаанд , ва ҳеҷ хабар боз надодаанд . Агар баҳр чаҳ дар кунин халъатаст ин дили бёроинд ҳар лаҳза ки барояд бараҳнатар буд , ва агар кули кунин моидае созанду пеши дил мниб ниҳанд ӯро аз он назул чошнӣ наёяд , дар амтлоءи он луқмаи толиби фақр ва Фоқт гардад ки : « аҷўъи иўмоу ашбъи иўмо » нӯшаши бод , бӯи язиди бастомӣ ки ҳар ду куни луқма Эй сохтанд ва бар ҳавсилаи дили пурдард вай ниҳоданд ҳануз рӯй сирӣ намедид фарёд медошт ки : ҳилли ман мазид . Қоли абӯи язид : қатъати алмФоўз ҳатто блғти албўодӣу қатъати албўодӣ ҳатто васлати илои алмлкўту қатъати алмлкўт ҳатто блғти илои алмалики Фқлт : алҷоӣзаҳ . Қол : қади вҳбти лаки ҷамеъи мо раъйат , қиллат : анки тааллуми ании лам ар шиӣои ман злки қол : Фмо таред ? қиллат : аред ан ло аред . Қол : қади аътинок .