Бидон ки ин сӯраи ҳаштод ва ҳашт оятаст ва ҳафтсад ва сӣ ва ду калима ва се ҳазор ва шаст ва ҳафт ҳарф , ҷумла ба Макка фурӯ омад аз осмон ва ?маккей шимуранд , ва дарин сӯраи носих ва мансӯх нест магари ду оят : яке إни иўҳии إлии إлои أнмои أнои нзири мубин маънӣ назаррот дарин оят мансӯхаст боити сайф , дигари ояту лтълмни нбأаҳи баъди ҳайн мансӯхаст боити сайф . Саид мсиб гуфт : блғнии анаи мо ман абди иқрأи си кули лайлаи алои аҳтзи ?лаи алърш .

Қавлаи таъолӣ : « с » муфассиронро дарин ҳарфи қўлҳости мухталифи ибн аббос гуфту заҳҳок : « с » эй сидқи аллоҳу сидқи Муҳамад . Бойени қавл «у алқуръони зии аззикр » қисмасту ҷавоби қисми фаро пеш дошта мегуяд : бойени қуръони бузургвор бо шараф бо баён ки аллоҳ рост гуфту Муҳамад рост гуфт . Ва гуфтаанд : дар осмон баҳрӣаст ки арш аллоҳ барон баҳраст ва « с » номи он баҳраст . Ва қил : ҳўи исми ман أсмоءи аллоҳ . Ва қил : ҳўи исми ллқрон . Ва қил : ҳўи исми ллсўраҳ . Ва дар шўоз хондаанд : « сод » бФтҳи дол , яъне ақрأи соду бксри дол хондаанд Фикўни мштқои ман алмсодоаҳу ҳаии алмлоинаҳу алмсоҳлаҳ , бойени қавл маънӣ онаст ки : эй Муҳамади рФқи бакори дору саҳли фарогир , ҳамонаст ки ҷой дигар фармуд : « хзи алъФў » . Ва қил : ҳаии алмъорзаҳ , эй оризи алқуръони бъмлку кули шأнк .

«у алқуръони зии аззикр » эй зии алшрФу алсит , кқўлаҳ : «у إнаҳи лзкри лаку лқўмк » . Ва шарфаи анаи лӣси бмхлўқу қоли ибни аббосу мақотил : « зии аззикр » эй зии албён . Ва қил : « зии аззикр » эй фӣаи зикри алаввалину нбأи алохрин . Ва дар ҷавоби қисми уламои тафсир мухталифанд , қавмӣ гуфтанд : ҷавоби қисм « кам أҳлкно »аст ,у тақдира : лаками аҳлкно , ФхзФи алломи лттоўли алклом , кқўлаҳи фии сӯраи алшмс : « қади أФлҳ » тақдираи лақади аФлҳ , локини лмои ҳияли байни алқсму алмқсми алайҳи ҳазфи алломи Фкзлки ҳоҳно . Ва гуфтаанд : ҷавоби қисм дар охир сӯрааст : إни злки лҳқи тахосуми أҳли алнору қил : ани ҳозои лрзқно .

Ва қил : ҷавоба : « إни кули إлои кизби алрсл » кқўлаҳ : толлаҳи إни кноу кқўлаҳи фӣ :у алсмоءу алторқу إни кули нафас . Ва қоли алнҳос : ҷавоби алқсми мҳзўФ . Ва қил : « бали аллазӣнаи кФрўо » ҳали маҳали алҷўоб , тақдира :у алқуръони зии аззикри мо омни бки қўмк ва мо аламри комаи иқўли ҳؤлоءи алкФор .

« бали аллазӣнаи кФрўои фии ъзаҳу шиқоқ » раби алъзаҳи савганд ёд мекунад бсоду бқрон ки ин қавми ту нгрўиднди бтў ва на чунонаст ки эшон гуфтанд ки ту дурӯғи занӣу сухан дурӯғ оварадӣ , балки эшон дар ситезанд ва дар адовати зоҳир ва аз роҳи савоби баргашта ва аз ҳақ рӯй гардонида . « фии ъзаҳ » эй фии анФаҳи ман алонқёди ллҳқу фии такаббури ани қабул алҳақ , «у шиқоқ » эй хилофу ъдоўаҳ , ва манеҳ қили ллъсён : шқи алъсо .

Қавла : кам أҳлкнои ман қиблаам эй ман қабл Қурайш , « ман қарн » яъне ман аломми алхолиаҳ ,у алқрни исми лоҳли кули аср . Ва қил : ҳўи исми ллзмон ,у тақдира : ман аҳли қарну ҳўи слосўни сана ,у қил : сутун . Ва қил : смонўн . Ва қил : моӣаҳ . Ва қил : моӣаҳу ъшрўн

« Фнодўо » эй астғосўоу рФъўои асўотҳм болўил ъанд нузули алъзобу ҳулӯли алнқмаҳ «у лоат » бмънии лӣси блғаҳи аҳли алимн . Қоли алшоър :

Ва насб « ҳайн » лони маънии лоати лӣси Фнсби балоти комаи инсби блис , эй лӣси алҳини ҳайни мнос . Ва иҷўз «у лоати ҳайн » брФъи алнўни алии анаи исми лӣсу хубраи мҳзўФ эй лӣси ҳайни мноси ?лаам . Ва алксри шози шабиҳ болхтоء ъанд албсриину лами ирўаҳи сибўиаҳу Алхалӣлу алзии алайҳи алъамали алнсбу алрФъ . Ва қоли алохФш : ан « лоати ҳайни мнос » насбҳо бало , комаи тқўл : лои раҷули фии ?илдор ,у дахлати алтоءи ллтأнис . Ва қил : ҳай « ло » зайдати фӣҳо алтоءи кқўлҳм : рабу рабат ,у саму смт . Ва қил : алтоءи илҳқи бҳини кқўли алшоър :

Ва « алмнос » масдари нос , инўс , нўсоу мносо ,у ҳўи алФрору алҳрб , ибн аббос гуфт : кофарон дар ҳарби буқати азимат бо якдигар мегуфтанд : мносо , эй аҳрбўоу хзўои ҳзркм . Рӯзи бадари буқати нузули азоб ҳамчунин гуфтанд : мносо бигурезед ва ҳазар кунед .

Раби Алъоламин бҷўоб эшон фармуд : лоати ҳайни мнос на ҷои ин суханаст ва на вақти гурез .

«у ъҷбўои أни ҷоءҳм » эй ман ани ҷоءҳм , « мунзар манеҳам » эй расӯли ман анФсҳму нсбҳм , яъне мҳмдои алайҳи алслоаҳу ассалом , астбъдўои ани икўн алнабӣ ман албшр .

«у қоли алкоФрўни ҳозои соҳири каззоб » исҳри аъиннои фии изҳори алмъҷзот , « каззоб » икзби алии аллоҳи анаи расӯла .

« أи ҷаъли алолҳаҳи إлҳои воҳдо » маънӣ « ҷаъл » ҳоҳнои саммӣу ҳукм . « إни ҳозои лшии ءи ъҷоб » эй аҷиби фии алнҳоиаҳу Киеви исъи алхлқи каллаами илоҳи воҳид ! алъҷибу алъҷоби воҳид , иқол : раҷули Кариму киром ,у тавилу тўол ,у аризу ъроз ,у ҷамилу ҷамол ,у қарибу қроб ,у кабӣру кбор ,у қади ишдди ллмболғаҳи Фиқол : ҷамолу ҳисону кбор , ва манеҳ қавла :у мкрўои мкрои кборо .

Сабаби нузули ин ояти он буд ки чун умри хитоб босалом даромад мусулмонон шод шуданду кофарони бғоити андўҳгну ғамгини гаштанду кор баришон сахт шуду душвор , то валиди муғира ки меҳтару пери эшон буд фарои снодиду ашроф Қурайш гуфт ,у конўои хумсаи ъушри рҷло : бар бӯи толиби равед ва ӯро гўӣид : анати шихноу кбирноу қади илмати мо феъли ҳؤлоءи алсФҳоءи баннои Фрқўои ҷмъноу сФҳўои аҳломноу анои ҷӣноки лтқзии бинноу байни ибни ахик , понздаҳи мард аз ани снодиду ашрофи Қурайши бархестанд ва бар бӯ толиб шуданду бӯи толиби бемор буд , ӯро иёдат карданд он гуҳ гуфтанд : май бинӣ ки ин нодонону нокасони бмо чаҳ карданд ва мо бача рӯз раседем ? ҷамъи мо пароканда карданду перони моро ҳурмат бардоштанду худоёни моро хор карданд , акнӯн мо бар ту омадем ки сарвару меҳтари мо туеу тимор бар мо туе то ин бродрзодаҳи худро бихонӣу миёни моу ваии баростӣ ҳукм кунӣ , ӯ моро бо худоёни мо фурӯгузорад то мо вайро бхдоӣ вай фурӯгузорем , на ӯ моро ранҷоанд ва на мо ӯро рнҷоним , бӯи толиб кас фиристоду расӯлро ( с ) бихонад , расӯл худо омад ва бар болин вай бинишаст ,у бӯи толиби суханони эшон бо вай бигуфт . Расӯли аллоҳ ҷавоб дод ки : анмои адъўҳми илои калимаи воҳидаи имлкўни баҳои алъарабу тадайюни ?лаами баҳои алъҷми ман эшонро ки михўонм бар як калимаи михўонм то бидон бар арабу аҷам даст ёбанду халқи эшонро зер даст шаванд . Бӯ ҷаҳл гуфт : мо ҳаии лаки Фҳии лаку ъушри амсолҳо он чаҳ клмтаст ва чаҳ дархост бигӯ то муродати бидиҳеми ин ва даҳ чандин . Расӯл худоӣ фармуд : « тшҳдўни ани лои илоҳи алои аллоҳ » .

Он бадбахтони бегонагон чун клмт шаҳодат шуниданд нФўри гаштанду бахшаму ғайзи бархестанду рафтанд ва мегуфтанд : « أи ҷаъли алолҳаҳи إлҳои воҳдо » май бинӣ ки чаҳ мегуяд , худоёнро бо яке оварад , як худои кори ҳамаи оламу ҳамаи халқ чун рост дорад , Фонзли аллоҳи ҳзаҳи алоёт .

Он гуҳи валиди муғира бо қавм мегуяд : « амшўо »у атркўои мҳмдо «у асбрўои алии олҳткм » эй алии ибодатҳо « إни ҳозо » яъне алтўҳид « лшии ءи ирод » эй ҳозои амри иридаҳ Муҳамад гуфтанд ин тавҳид чизеасту корӣ ки Муҳамад худ мехоҳад ва май бояд ки ӯро пеш шавад то моро зери даст худ кунад . Ва қил : « إни ҳозои лшии ءи ирод » эй ҳозои алостълоءу алтрФъу алрёсаҳи шайъи ءи иридаҳи кули аҳаду кули зии ҳама . Ва қил : « إни ҳозои лшии ءи ирод » банноу макри имкри ълино .

« мо смънои бҳзо » эй бҳзои алзии иқўлаҳи Муҳамади ман алтўҳид « фии алмлаҳи алохраҳ » яъне алнсрониаҳи алтии ҳаии охири алмалики Фонҳми лои иўҳдўни бали иқўлўни солиси салоса . Ва қил : « фии алмлаҳи алохраҳ » эй фии замони Қурайшу динҳми алзии ҳам алайҳ . « إни ҳозои إлои ахтлоқ » кизбу аФтъоли ахтлқаҳи Муҳамади ман тлқоء нафса . « أи أнзли алайҳи аззикр » яъне :у анзли алайҳи алқуръону аътии алнбўаҳи ман бинноу лӣси ҳўи бокбрноу лои ашрФно , иқўлаҳи аҳли Маккаи ҳсдои Фоҷобҳми аллоҳи таъолӣ : бали ҳам фии шаки ман зикрии ваҳйӣу ваҳдониятӣ , эй анҳми лои икзбўнку локини ҷҳдўои оётӣ : бали лмои изўқўои азоб эй лами изўқўаҳи баъду сизўқўн .

Қоли қтодаҳ : ҳўи явми бадари ахбрҳми аллоҳ ба қабл ани икўн . Ва қил : лами изўқўои азобӣу луи зоқўаҳи лмои қолўои ҳозои алқўл .

« أми ъндҳми хзоӣни раҳмаи рбк » алрҳмаҳи фии ҳзаҳи алоиаҳ ки фии қавла : أи ҳам иқсмўни раҳмати рбки маънои ҳумои алрсолаҳ , иқўли таъолӣ : أи ъндҳми мафотеҳи алнбўаҳи Фиътўнҳои ман ишоء . Ва қил : « хзоӣни раҳмаи рбк » эй илми рбки фаҳми иълмўни алии ман инзли ваҳии рбк « алъзиз » фии малака « алўҳоб » лмни ишоءи мо ишоء .

« أми ?лаами малики алсмоўоту алأрз ва мо бинҳмо » ФиФълўни мо ишоءўни ман алои ътоءу алмнъ , эй лӣси ?лаами злку Киеви итҷосрўни алии адоватӣ вале малики алсмоўоту аларз ва мо бинҳмо , сами қол : « Флиртқўои фии алأсбоб » яъне ани имлкўои алсмоءи Флисъдўои илоҳоу лиأтўои минҳои болавҳии илои ман ихторўн . Ва ҳозои амри тавбиху тъҷиз . Ва асбоби алсмўоти абвобҳо .

Қоли зуҳайри бен абии слмӣ :

Ва ман ҳоби асбоби алмноёи инлнаҳ

Ва луи роми асбоби алсмоءи бисил ам

« ҷанд мо ҳнолк » эй ҳؤлоءи аллазӣнаи иқўлўни ҳозои алқўл : « ҷанд мо ҳнолк » ва « мо » салаи мҳзўм , эй мақҳури мағлуб « ман алأҳзоб » эй ман ҷумлаи алоҳзоби аллазӣнаи итҳзбўни алейк явми бадару иҳзмўни алҳзби алҷнди алмтҳзбўни алии ман ъдоҳм . Тқўли ҳизбати алейк алоҳзоб , эй ҳиҷти алейк алоъдоء . Ва қил : « ман алأҳзоб » эй ҳам ман алқрўни алмозиаҳи аллазӣнаи тҳзбўоу тҷмъўои алии алонбёءи болткзиби Фқҳрўоу аҳлкўо . Ва қил : « алоҳзоб » ҳоҳнои Иблису атбоъа . Нузули ин оя ба Макка буду вуқуъи ин ҳолати рӯзи бадар буд ва « ҳнолк » ишоратаст бурузи бадару бмсоръи қавм , хулоса маънӣ онаст ки куффори Макка ҳизбӣанд аз аҳзоби Иблису атбоъи ваии сипоҳӣ аз сипоҳҳои пешини душманони пайғомбарон ки бар пайғомбарон ҷамъ омаданд ва эшонро дурӯғ зан гирифтанд то ҳамаи мақҳуру мағлуби гаштанд ва ҳалок шуданд , ӣнони ҳам чунон бар душмании ту ҷамъ оянд рӯзи бадару боз шикаста шаванд мағлубу мақҳур , ҳамонаст ки ҷой дигар фармуд « сиҳзми алҷмъу иўлўни алдбр » .

Сами қоли таъолии мъзёи лнбиаҳ ( с ) : кизбати қиблаам эй қабл аҳли Макка « қавми Нӯҳу оду фиръавн » яъне фиръавни Мӯсо « зўи алأўтод » эй зўи алмалики алшдиди алсобту алқўаҳу албтш , ман қавли алъараб : ҳам фии ъзи собити алоўтод , эй доими шадид . Ва қили зўи алҷнўду алҷмўъи алксираҳ , яъне анҳми конўои иқўўни амрау ишддўни малакаи комаи иқўии алўтди алшии ء . Ва қил : ародўои аўтоди алхёму канти фӣҳо касӣра . Қоли ибни аббосу Муҳамади бен каъб : « зўи алأўтод » эй зўи алأбниаҳи алмҳкмаҳу злки ана банӣ абнияи тавилаи маҳкамаи сорти колоўтоди ттўли бқоӣҳо ва саботҳо . Ва қоли алклбӣу мақотил : « алоўтод » ҷамъи алўтд ,у канти ?лаи аўтоди иъзби анноси алайҳои факони азои ғазаби алии аҳади мадаи мстлқёи байни арбаъаи аўтоди иъзби аннос алайҳо шуд кули яду кул раҷул манеҳ илои сорӣау кони кзлки фии алҳўоءи байни алсмоءу аларз ҳатто имўт . Ва қоли муҷоҳиду мақотили бен ҳён : кони имди алрҷли мстлқёи алии аларзи сами итди идиаҳу рҷлиаҳу раъсаи алии аларзи болأўтоду ирсли алайҳи алъқорбу алҳаёт . Ва қоли қтодаҳу ътоء : канти ?лаи аўтоду Арасону млоъби илъби алайҳи байни идиаҳ .

«у самуд » ва ҳам қавми солеҳ . Қоли ибни аббос : ани қавми солеҳи омнўо ба Флмои моти солеҳи рҷъўои баъдаи ани алоямони Фоҳёи аллоҳи солҳоу баъсаи илайҳами Фоълмҳми анаи солеҳи Фкзбўаҳи Фотоҳми болноқаҳи Фкзбўаҳи Фъқрўҳои Фоҳлкҳми аллоҳ . «у қавми лут »у қоли муҷоҳид . Конўои арбъи моӣаҳи алифи байти фии кули байти ъушра . Ва қоли ътоء : мо ман аҳади ман алонбёءи алои иқўми маъааи явми алқимаҳи қавми ман умматаи алои лути ?фонаи иқўми вҳдаҳ . «у أсҳоби алأикаҳ » кзбўои шъибо . Ва қил : ҳам асҳоби алрси аизои иأтўни фии алсиФи алрсу иъўдўни фии алштоءи илои алоикаҳ « أўлӣки алأҳзоб » эй аҳзоби алшётини болмўолоаҳ . Ва қил : « أўлӣки алأҳзоб » аллазӣнаи тҳзбўои алии алонбёءи болъдоўаҳ , фоилам ё Муҳамади ани мушрикии Қурайши ҳизби ман ҳؤлоءи алоҳзоб .

« إни кули إлои кизби алрсл » эй мо кули алои кизби алрсл , « Фҳқи уқоб » эй ваҷаби уқобӣ ва назул баҳами азобӣ .

« ва мо инзр » эй мо интзр « ҳؤлоء » яъне куффори Макка ,у алмънии илҳқҳми лҳўқи алмнтзру ани конўои лои итўқъўн , « إлои сиҳаҳи воҳида »у ҳаии алнФхаҳи алаввалии нафхаи алФзъ , « мо лҳои ман Фўоқ » қрأи Ҳамзау алксоӣӣ : « Фўоқ » бзми алФоء ,у қрأи алохрўни бФтҳҳо ,у ҳумои луғатон , болФтҳи лғаҳи Қурайшу болзм лғаҳ темем ,у алмънӣ : молҳо ман руҷӯъу мард , эй мо ирди злки алсўти Фикўни лҳои руҷӯъ . Ва қил : молҳо назарау лои маснавӣа , эй тлки алсиҳаҳи алтии ҳаии меоди ъзобҳми азои ҷоءти ламтараду лами тасарруф . Ва қил : алФўоқи болФтҳи алоФоқаҳу алФўоқи болзми мо байни алҳлбтин , эй алъзоби лои имҳлҳми бзлки алқдри алисир .

«у қолўои рбнои аҷҷали лнои қтно » ҳозои қавли алнзри бен алҳорси бен ъалқамаи бен клдаҳи алхзоъии кони ман шётинҳм ва назул фии шаънаи фии алқуръони бзъи ъушраи оя ,у ҳўи алзии қол : « Фأмтри ълинои ҳаҷҷораи ман алсмоء »у алқти алску ҳўи алҳзи ахзи ман алқту ҳўи алқтъ , Фолқти фии аласли алнсиби алмқтўъ . Фқили ллктоби алзии иктби ллрҷли бнсибаҳи алқт ,у алмънӣ : аҷҷали лнои нсибнои алмқтўъи ман алъзоб . Ва қоли алклбӣ : лмои нзлт : « Фأмои ман أўтии китобаи биминаҳ » «у أмои ман أўтии китобаи бшмолаҳ » қолаи астҳзоء : аҷҷали лнои ктобнои фии алднё « қабл явми алҳсоб » .

« асбри алии мо иқўлўну азкри ъбднои Довӯд » эй асбри алии азии қўмки Фонки мбтлии бзлки комаи сабри соири алонбёءи алии мо абтлитҳм ба , сами иддааму бдأи бдоўди алайҳи ассаломи Фқол : «у азкри ъбднои Довӯди зои алأид » эй зои алқўаҳи фии алъбодаҳи кони исўми иўмоу иФтри иўмоу злкашад алсўму кони иқўми аллили калла .

Қоли расӯли аллоҳ ( с ) : « ани аҳби алсёми илои аллоҳи савми Довӯду аҳби алслоаҳи илои аллоҳи салоаи Довӯду кони исўми иўмоу иФтри иўмоу кони иноми нисфи аллилу иқўми сулсау иноми сдсаҳ » .

Ва қил : зои алқўаҳи фии алмалик . Ва қил : фии алҳрб . « إнаҳи أўоб » рҷоъи илои аллоҳи ъзу ҷли болтўбаҳи ани кули мо икраҳ . Ва қил : мутӣъ . Ва қил : мсбҳи блғаҳи алҳбшаҳ .