Зинҳор , то фиреби нафасу шайтонро нахурӣ ва худро соҳиби малакаи тавозуъ ,у холӣ аз мараз кибр ндонӣ , то неки мутмаини шӯй ва худро дар маърази озмоишу имтиҳони дароварӣ , зеро ки бисёр мешавад ки одамии иддаои холӣ бӯдан аз кибрро мекунад , балки худ низ чунон гумон мекунад вале чун вақт имтиҳон мерасад маълум мешавад ки ин мараз дар хФоёии нафас ӯ мзмрасту фиреби нафаси аммораро хӯрда ва худро бе кибри дониста , ва ба ин ҷиҳат аз муолиҷау муҷоҳида даст кашида

Ва аз барои ҳар як аз кибру тавозуъи ъломотӣ чандаст ки одамӣ ба онҳо имтиҳон ,у ҳолати нафас ӯ аз кибру тавозуъ шинохта мешавад .

Ва аломати аввали онкӣ чун бо ақрону амсоли худ дар масъалае аз масоил , гуфтугӯ мекунад агар ҳақ бар забони эшон ҷорӣ шавад ,у ончӣ ӯ гуяд мутобиқ воқеъ набошад агар эътироф ба он кард ва аз инки ӯро бар ҳақ огоҳ сохтанд ва аз ғифлат бароварданд изҳори шукргузорӣ эшон намӯд ва Аслан бар ӯ эътирофу шукргузорӣ мушкил набӯд пас ин аломати он тавозуъаст ва агар қабули ҳақ аз эшону эътироф бар он гарон бошаду изҳори башшошату хуррамӣ натавонад намӯд маълумаст ки такаббур дорад ва бояд баъд аз таъаммул дар бадии оқибати он , дар хабосати нафаси худ таъаммул кунад ва дар садад муолиҷа барояд ва худро бар ончӣ гаронаст бар ӯ аз қабули ҳақ ва эътироф бидону шукргузории ҳақ гӯйон бидораду мукаррари иқрор ба аҷзу қусӯр худ кунад ва ба гӯяндаи ҳақ дуо кунад ва ӯро офарин ва ситоиш гуяд , то ин сифат аз ӯ рафъ шавад ва басо бошад ки дар хилвати музоиқа аз қабул ҳақ надораду лекин дар ҳузури мардум бар ӯ гарон бошад , дар ин вақт , кибр нахоҳад дошту лекини мубтало ба мараз риё хоҳад буд ва бояд онро муолиҷаи намояд ба наҳвӣ ки дар мараз риё бияёд .

Аломати дувуми онкӣ чун ба маҳофилу маҷомеъ ворид шавад бар ӯ гарон набошад ки амсолу ақрон бар ӯ мақдам нишинанд ва ӯ фурӯтар аз эшон нишинад , ва мутлақан тафовутӣ дар ҳол ӯ накунад ва ҳамчунин дар вақти роҳ рафтан , музоиқа надошта бошад ки ақаби ҳама роҳ равад ва агар чунин бошад , сифат кибр надорад ва агар бар ӯ гарон бошад , мутакаббираст ва бояд чора худ кунад ,у зери дасти амсол худ биншинаду ақаби эшон роҳ равад то аз ин мараз халос гардад .

Ҳазрати содиқи алайҳ ассалом фармуданд ки « тавозуъ онаст ки одамӣ дар маконе ки пасттар аз ҷой ӯ бошад биншинад ва ба ҷоӣӣ ки поинтар аз ҷой дигар бошад розӣ шавад ва ба ҳар ки мулоқот кунад салом кунаду тарк муҷодала кунад , агар чаҳ ҳақ бо ӯ бошад ва нахоҳад ки ӯро бар тақвоу парҳезгорӣ мадҳ кунанд » .

Ва баъзе аз мутакаббирин толиби садр , мехоҳанд амрро муштабаҳ кунанд узр меоваранд ки муъмин набояд ки худро залил кунад ва баъзе аз муштабаҳон ба аҳли илм мутамассик мешаванд ки илмро набояд хор кард ва ин аз фиреби шайтон лъинаст эй бечораи мискини баъд аз онкии ҷамъӣ дар маҷлис аз амсолу ақрон ту бошад , чаҳ зиллатӣаст дар зери дасти онҳо нишастан ? ва чаҳ хорӣ аз барои илмаст ? сухан аз касонеаст ки онҳо низ мисли ту ҳастанд , ё наздик ба ту ин узр агар мсмўъ бошад дар ҷоӣӣаст ки агар муъминӣ дар маҷмаъи аҳл куфр бошад , ё соҳиби илмӣ дар маҷмаъи Фсоқу зулма ҳозир шавад илова бар ин , агар узри ту инаст , чаро агар иттифоқан дар ҷоӣии зер даст нишастӣ мутағаййири улҳол май шӯйу музтариб май гардӣ ? балки гоҳаст худро чун касе тасаввур мекунӣ ки айбӣ бар ӯ зоҳир шуда ва ба як бори зери дасти нишастан , зиллати имону илм ба вуҷӯд намеояд ҳазор мусулмону оламро май бинӣ ки анвоъи мазаллат ба эшон мерасад чунон мутағаййир нашӯй ки ба як « гази замини ҷоят тафовут кунад , ва чунон май доне ки ин ҳурмати имон ва илмаст на чунинаст , балки ин аз шоибаҳи ширк ва ҷаҳлӣаст ки дар ботин туаст ва баъзе аз мутакаббирин ҳастанд ки чун ворид маҷмаъӣ мешаванд ва дар садр , ҷоӣӣ наме бенанд дар саф нъол менишинанд , бо вуҷӯди инки миёни садру сафи нъоли ҷойу макони холӣ бисёраст ё баъзе арозилро миёни худу миёни касоне ки дар садранд менишонанд ки бФҳмоннд ки ӣнҷо ки мо нишастаем низ садраст , ё инки мо худ аз садр гузаштаем .

Ва гоҳаст дар зовия эй ки садр қарор додаанд ҷо нест зовияи дигари муқобили онро дар сафи нъоли рӯ ба худ мекунад ва менишинад ва басо бошад дар роҳ рафтан чун муяссар нашавад ки мақдам бар ҳама шавад андакии худро пас мекашад то фосилаи миён ӯу пеши афтодагон ҳосил шавад ва инҳо ҳамаи натиҷаи кибру хабосати нафас ,у итоат шайтонаст ва ин бечорагон , ин аъмолро мекунанд ба ҷиҳати иззати худ ва намедонанд ки зиракон , ба хабосати нафаси эшон барме хуранд .

Аломати сими онкии пешӣ гирифтан дар салом кардан бар ӯ гарон набошад пас агар музоиқа доштау таваққуъи салом аз дигарон дошта бошад , мутакаббир хоҳад буду аҷаби онкии ҷамъӣ ки худро аз ҷумлаи аҳл илм медонанд савора дар кӯчау бозор май гузаранд ва аз пиёдагон ва нишастагон чашм салом доранду ҳоли онкии сазовор онаст ки истода бар нишаста ,у савора бар пиёда салом кунадов бар эшон ки яке аз сунани суннӣаи пайғамбари охируззамонро олати такаббури худ қарор додаанд .

Аломати чаҳоруми онкӣ чун фақир бенўоӣӣ ӯро даъватии намояд иҷобат кунад ва ба меҳмонӣ ӯ ё ҳоҷатии дигар ки аз ӯ талабида баравад ва ба ҷиҳати ҳоҷати руфақоу хуишон , ба кӯча ва бозор омад ва шуд намояд агар ин бар он гарон бошад такаббур дорад ва ҳамчунин заруриёти хонаи худро аз обу ҳемау гӯшту сабзӣу амсоли инҳоро аз бозор харида худ бардорад ва ба хона оварад , агар бар ӯ гарон набошад мутавозеъасту алои мутакаббир ва агар дар хилват музоиқа надошта бошад ва дар назари мардум бар ӯ гарон бошад мубтало ба мараз риё хоҳад буд .

Ҳазрати Амиралмӯъминини алайҳ ассалом фармуданд ки « бардоштан чизе ва ба хона овардан ба ҷиҳати аёл , аз камоли мардии чизе кам намекунад » « рӯзии он сарвари як дарҳам гӯшт хариданд ва бар гӯшаи радои мубораки гирифта ба хона май бурданди баъзе аз асҳоб арз карданд ё Амиралмӯъминин ба ман даҳ то биоварам фармуд : соҳиби аёл , сазовортараст ки бардорад » ва Марвӣаст ки « ҳазрати эмоми содиқи алайҳи ассаломи мардӣ аз аҳли Мадинаро дид ки чизеро аз барои аёл худ харида буд ва май барад , чун ҳазратро дид шарм кард ҳазрат ба ӯ фармуд ки аз барои аёлат харидае ва бардоштае ? ба худои қисм ки агар аҳли Мадинаи набуданд ҳар оинаи дӯсти доштам ки ман низ аз барои аёли худ чизеи бихарам ва бурдорам »у зоҳир онаст ки чун дар он вақт аз амсоли он бузургвори ин навъи рафтор матаъориф набӯд , ва дар назари мардум қабеҳ менамӯд ,у мӯҷиби айб кардани мардумону ғайбат кардану мазаммати намӯдан эшон мешуд , ба ин ҷиҳати он ҳазрат иҷтиноб мефармуданд ва аз онҷо мстФод мешавад ки чунончии амре ба ҳаддӣ расад ки иртикоби он дар урф қабеҳ бошаду боис ин шавад ки мардум ба ғайбат кардани соҳиби он машғӯл шаванд , тарк кардан он беҳтараст ва ин нисбат ба ашхосу вилоёт ва асрҳо мухталиф мешавад , пас бояд ҳар каси мулоҳизаи онро бикунаду манот онаст ки ба ҳади қабоҳат ва мазаммат расад пас ҳон , то фиреби худро нахурӣу такаббурро ба ин восита муртакиб нашӯй

Аломати панҷуми онкӣ бар ӯ пӯшидани ҷомаҳои сабку дурушту куҳнау чирк гарон набошад , ки агар дар банди пӯшидани либоси нафис , ва бар таҳсили ҷомаи фахри ҳарис бошад ва онро шараф ва бузургӣ донад мутакаббир хоҳад буду ҳазрати пайғамбари слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам фармуд ки « инасту ҷуз ин нест ки ман банда Эй ҳастам ки бар рӯй хок менишинам ва чизе мехӯрам ,у ҷомаи пашмина май пӯшам ,у шутурро май бандам ,у ангуштони худро май лӣсам , ва чун бандае маро бихонад иҷобат мекунам , пас ҳар ки тариқаи маро тарк кунад аз ман нест » ва Марвӣаст ки « Сайиди анбёءи слии аллоҳи алайҳу ?алау силами пероҳаниро пӯшида буданд ва дар вақти вафоти он ҳазрат берун овараданд , аз пашм буд ва дувоздаҳ васла дошт , ки чанд васлаи он аз пӯсти гӯсфанд буд » « ба салмон гуфтанд ки чаро ҷомаи нав наме пӯшӣ ? гуфт : ман банда ҳастам ҳар вақт озод шавам хоҳам пӯшед »у ҳазрати расӯли слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам фармуд ки « ҷома кам қимату пасти пӯшидан аз имонаст » « Сайиди авлиёъ дар замони хилофати зоҳирӣа , ҷомае бисёр куҳна ки бар он пина бисёр буд пӯшида буд , баъзе аз асҳоб бо ӯ итоб кард ҳазрат фармуд : дар он чанд фоида ҳаст : яке онкии муминин , иқтидо ба ман мекунанд ва чунин рафтор мекунанду дигари онкии дилро хошиъ мекунад ва аз кибр пок мегирданд »

Аломати шашуми онкӣ бо канизону ғуломони худ дар як суфра таом хӯрд ва бо эшон ҳамхӯрокӣ кунад , агар бар ӯ гарон набошад мутавозеъасту алои мутакаббир .

Шахсе аз аҳли Балх ривоят кунад ки « бо султони сарири артзоءи алии бен Мӯсои алрзои алайҳи ассалом дар сафари хуросон ҳамроҳ будам рӯзии суфра ҳозир карданд , пас ҳазрати ҳамаи мулозимони худ аз ходимон ,у ғуломони сиёҳро бар суфра ҷамъ карданд , ман арз кардам : фидоӣ ту шавам агар суфраи ҷдоӣӣ аз барои эшон қарори диҳӣ беҳтар аст фармуд : сокит бош , ба дурустӣ ки худои ҳамаи якеу дайни ҳамаи якеу падару модари ҳама якеаст ,у ҷазоӣ ҳар касро ба қадари амал ӯ медиҳанд » .

Ва махфӣ намонад ки имтиҳонот ва озмоишҳои кибру тавозуъ , мунҳасир ба инҳо нест , балки аъмолу осории дигар бисёр ҳаст , монанди инки бихоҳад касе дар пеш ӯ боистад ҳазрати Амиралмӯъминини алайҳ ассалом фармуданд ки « ҳар ки хоҳад мардӣ аз аҳли оташро бинад нигоҳ кунад ба мардӣ ки нишаста ва дар баробар ӯ тайифае истода бошанд » баъзе аз саҳоба нақл кардаанд ки « аҳадӣ дар назд асҳоби пайғамбар аз он сарвари азизтару муҳтарам тар набӯд чун нишаста буданду ҳазрат ворид мешуд ба ҷиҳат ӯ аз ҷои барнамеи хостнд чун медонистанд ки он ҳазрат аз он кароҳат дорад » .

Ва аз ҷумлаи ъломоти кибр инаст ки танҳо дар кӯча ва бозор наравад ва хоҳад ки дайгарии ҳамроҳ ӯ бошад ва баъзе мутакаббирин ҳастанд ки чун касеро наёбанд , савораи роҳи раванд .

Марвӣаст ки « ҳар ки касе дар ақаб ӯ роҳ равад модоме ки чунинаст даврӣ ӯ аз худо зиёд мешавад »у ҳазрати пайғамбари слии аллоҳи алайҳу ?алау силами баъзе авқот бо асҳоби роҳ май рафтанду асҳобро пеш меандохтанд ва худ миёни эшон роҳ май рафтанд » .

Ва боз аз ҷумлаи ъломоти кибр инаст ки аз зиёрат кардан баъзе ашхос музоиқа кунад , агар чаҳ дар зиёрати онҳо фоидае аз барои ӯ бошад ва музоиқа кунад аз ҳамнишинии фуқароу марӣзону озори дорон .

Марвӣаст ки « мардии обилаи бароварда буду обила ӯ чирк бардоштау пӯсти он рафта буд ва бар ҳазрати пайғамбари слии аллоҳи алайҳу ?алау силам дохил шуд дар вақте ки он ҳазрат ба чиз хӯрдан машғӯл буданд , он шахси паҳлавӣ ҳар ки нишаст аз пеш ӯ бархест , ҳазрат ӯро паҳлавӣ худ нишонед ва бо ӯ чизе хӯрд » « рӯзии он ҳазрат бо асҳоб , чизе мехӯрданд , мардӣ ки нохушӣ музминӣ дошту мардум аз ӯ мутанаффир буданд ворид шуд , ҳазрат ӯро бар паҳлавӣ худ нишонед ва фармуд : чизе бихӯр » .

Ва ъломоти дигар аз барои кибр бисёраст ки кибр ба он шинохта мешаваду тариқау рафтори Сайиди анбёءи слии аллоҳи алайҳу ?алау силами ҷомеъи ҷамеъи ъломоти тавозуъ ,у холӣ аз ҳамаи шўоиби кибр буд , пас сазовори уммат ӯ онкии иқтидо ба ӯ намоянд .

Абӯи Саиди хидрӣ ки аз асҳоби ҳазрати расӯли слии аллоҳи алайҳу ?алау силам буд ривоят карда ки « он ҳазрати худ алаф ба шутур медод , ва онро май басту хона роҳ мерафту гӯсфандро медӯшед ва наълин худро пина мекарду ҷомаи худро васла менамӯд ва бо хидматкорон чиз мехӯрд ва чун ходим аз даст Асия кашӣдан хаста мешуд он ҳазрати худ Асия мекашид ва аз бозори чизе май харид ва ба даст ё ба гӯшаи ҷома худ мегирифт ва ба хона меоварад ва бо ғанӣу фақиру кучаку бузург мусофаҳа мекард ва ба ҳар ки барме хӯрд аз кучаку бузургу сиёҳу сифеду озоду банда , аз намозгузорон , ибтидо ба салом мекард ҷомаи хонау берун ӯ яке буд ҳар ки ӯро мехонд иҷобат мекарду пайвастаи жулидау ғубори олӯда буд , ба ончӣ ӯро даъват мекарданд ҳақир наме шимурд , агар чаҳ ҳеҷ биҷузи хурмои пусида наме буд , субҳ аз барои шоми чизе нигоҳ намедошту шом аз барои субҳи чизе захира намекард саҳли алмўнаҳ буд хуши халқу Карими алтбъу кушодаи рӯ буд ва бо мардумони некӯ муошират мекард табассуми кунон буд беханда ,у андӯҳнок буд беабус дар амри дайн , муҳкаму шадид буд бесахтӣу дуруштӣ бо мардумони мутавозеъу фурӯтан буд бемазаллат ва хорӣ бахшанда буд бе исрофи меҳрбон буд ба ҷамеъи хуишону ақорб , қариб буд ба ҷамеъи мусулмонону аҳли зимма , дил ӯ рақиқ буду пайвастаи сар ба пеши афканда буду ҳаргизи ин қадар чиз намехӯрд ки тухма [ сӯъи ҳозима ] шавад ва ҳеҷ вақти дасти тамаъ ба чизе дароз намекард » .