Дар баёни соири анвоъи рзоилӣ ки аз ду ҷинси мазкӯр , яъне : ҷрбзаҳу ҷаҳли басит , ношӣ мешаванд ва аз мутаъаллиқоти қувва оқилаанд ва он чанд сифат разилааст .
Сифати аввал : дар баёни ҷаҳл мураккабаст ва он иборатаст аз инки касе чизеро надонад ё хилофи воқеъро бидонад ва чунон донад ки ҳақро ёфтааст , пас ӯ намедонад , ва намедонад ки намедонад , ва он бадтарӣн рзоиласту дафъи он дар ниҳоят съўбт аст
Ҳамчунон ки аз ҳоли баъзе талаба мушоҳида мешаваду атбоءи арвоҳи эътироф ба аҷз аз муолиҷа аш кардаанд , чунончии атбоءи абадон иқрор кардаанд ба аҷз аз муолиҷаи баъзе маразҳои музмина .
Ва аз ин ҷиҳати ҳазрати исои алайҳ ассалом фармуданд ки « ман аз муолиҷа « акмаҳ » ва « абрс » , оҷиз нестам вале аз муолиҷаи аҳмақи оҷизам »у сабаби он инаст ки модоме ки одамӣ надонад ки ҷоҳиласт , ба нуқсони худ бар намехӯрд ва дар садади таҳсили илм бар намеояд , пас дар залолату гумроҳӣ боқӣ мемонаду аломати ин сифати мӯҳликау кайфият шинохтан он , онаст ки одамӣ , тайифае аз матолибу истидлолоти худро бар ҷамъӣ аз маърӯфин ба истиқомати салиқа ва муназзаҳин аз асабяту тақлид арз намӯда агар эшон ӯро тасвиб намуданд аз ҷаҳли мураккаби барии ء ва агар тахтаъа намуданд ва ӯ худ мзън набошад ба ин мараз мубтало хоҳад буд ва ба як матлаб ва як истидлоли иктифо дар шинохтан ин мараз наметавон кард . Ва боиси ҷаҳли мураккабу сабаби он , ё эъвиҷоҷи салиқау каҷӣ зеҳнаст ,у беҳтарини муъолиҷот дар ин сӯрат онаст ки соҳиби онро бидоранд бар хондани улӯми риёзӣа , аз ҳандасау ҳисоб , зеро ки онҳо мӯҷиби истиқомат зеҳн мешавад ва ё хтоӣӣаст ки дар истидлол намӯда , дар ин вақт бояд ӯро бар ин дошт ки истидлолоти худро мувозинаи намояд бо истидлолоти аҳли таҳқиқ аз уламои маърӯфин ба истиқомати зеҳн ,у адиллаи худро арз кунад бар қавоиди мантиқӣа бо астқсои тамом , то ба ?хитои худ бархӯрд ва ё сабаби он монеъӣаст аз фаҳмидани ҳақ дар нафас ӯ мисли тақлид ё асабят ё маҳзи ҳасани занн ба шахсе ё наҳви ону алоҷи он инаст ки саъй ва иҷтиҳод кунад дар азолаҳи монеъ ба наҳвӣ ки мазкӯр хоҳад шуд .
Сифати дувум : дар баёни шак ва ҳайратаст ва он иборатаст аз оҷиз бӯдани нафас аз таҳқиқи ҳақу ради ботил дар матолибу аломати он зоҳираст ,у ғолиб онаст ки маншаи ин таъоруз адиллааст ва аммо зарари он , пас шаккӣ нест ки шаку ҳайрат дар матолиби мутаъаллиқа ба имон , мӯҷиби ҳалокату фасод нафасаст , балки аз ахбор мстФод мешавад ки бо шак аз дунё рафтан куфраст ,у саъй дар азолаҳи он аз воҷиботасту алоҷи он инаст ки авло таъаммул кунад ки иҷтимои ду тарафи нақиз ё антФоء ҳар ду аз ҷумла маҳолотаст .
Пас албата яке аз шқўқи мутасаввира дар матлаб , дар воқеъу нафаси алأмри собиту ттмаҳ , ба ҳақиқат ботиласт баъд аз он домани саъйу иҷтиҳод бар миён занаду астқсои тому тафаҳҳуси комил аз адиллаи муносибаи матлаби намояд то ҷузам ба ҳақиқати як тараф ҳосил кунад ва агар касе қодир бар фаҳми адилла ё таҳсил онҳо набошад бояд мувозибат бар тоъоту ибодоту қироати қуръони намояд ,у авқотро сарфи татаббуъи аҳодӣсу шунидан онҳо кунаду мусоҳибат бо аҳли вараъу тақво ва маҷоласт бо арбоби яқину слҳои намояд ,у тазаррӯъу зорӣ ба даргоҳ борӣ кунад то ба сабаби нӯронӣати инҳо зулмати шаки бартарафу мартабаи яқин ҳосил шавад .
Ва агар шак дар ғайри матолиби мутаъаллиқа ба имон бошад , агар чаҳ мӯҷиби куфру рафъи он воҷиб набошаду лекин шаккӣ нест ки мутлақи яқин дар ҳар чизеи мӯҷиби камоли нафасу сафоӣ онасту саъй дар азолаҳи он бо вуҷӯди имкон агар амре аз он аҳам дар пеш набошад мстҳсн ва матлӯбаст .