Зиди сифати ширк , тавҳидаст ва аз барои он ақсомӣ чандаст :

Аввали тавҳид дар зот : яъне зоти худоро муназзаҳи доштан аз таркиби хориҷӣу ақлӣу сифот ӯро айни зоти муқаддасаш донистан

Дувуми тавҳид дар вуҷуби вуҷӯд : яъне воҷиби алўҷўдро мунҳасир кардан дар худоу нафии шарик аз барои ӯ дар сифати воҷибяти вуҷӯд кардан ва дар ин илми баҳс аз ин ду қисм намешавад .

Сеюм тавҳид дар таъсиру эҷод : яъне муассир дар вуҷӯдро мунҳасир дар парвардгор донистан ки фоилӣу маншаи асарӣ ба ғайр аз ӯ нест ва ин қисм тавҳидӣаст ки дар ӣнҷои гуфтугӯ аз он мешавад .

Маротиби тавҳиду асароти он ва аз барои ин тавҳид ҳамчунон ки гуфтаанд чаҳор мартабааст : « қишри қишр ва « қишр » ва « лаб ва « лаби лаб » .

Мартабаи аввал : ки « қишри қишр »аст , онаст ки одамӣ ба забон , калимаи тавҳидро бигузаранду лекини дил ӯ аз маънии он ғофил балки мункири маънӣ он бошад , мисли тавҳиди мунофиқину фоидае бар ин мутараттиб намешавад магари инки соҳиби онро дар дунё аз шамшери шариъати муҳофизат май намояд .

Мартабаи дувум : ки « қишр » бошад онаст ки эътиқоди қалбӣ низ ба маънии калима тавҳид дошта бошаду такзиби ин калимаро накунад , ҳамчунон ки шаъни аксари авом мусалламинаст ва ҳамин қадари тавҳид агар чаҳ боиси сафои қалбу шарҳ садр нагардад ва лек соҳиби худро аз азоби охират муҳофизат мекунад , ҳаргоҳи маосии мӯҷиби заъф эътиқод нашавад .

Мартабаи сеюм : ки « лаб » бошад иборатаст аз онкии ин маънӣ бар ӯ мнкшФ ва зоҳир гардад ба воситаи нурӣ ки аз ҷониби ҳақи субҳонау таъолӣ бар ӯ таҷаллӣ кунад пас агар чаҳ дръолми чизҳои бисёр мушоҳида кунаду лекини ҳамаро содир аз як масдар мебинаду кулро мустанад ба воҳиди ҳақ мулоҳиза мекунад ва ин мартабаи мақом муқаррабинаст .

Мартабаи чаҳорум : ки « лаби лаб » бошад онаст ки ба ғайр аз як мавҷӯд набинаду шарикӣ аз барои худо дар вуҷӯди қарори надиҳад ва ин мартабаро аҳли маърифати Фноءи фии аллоҳу Фноءи фӣ алтўҳид гӯйанд , зеро ки соҳиби он , худро фонии дониста ва ин мартабаи ғояти вусӯл дар тавҳидаст .

Ва чунон тасаввур накунӣ ки вусӯл ба ин мартаба мумкин нест ва бо вуҷӯди мулоҳизаи осмону замину соири махлуқоти мутакассирау мавҷӯдоти касӣраи мавҷӯдро мунҳасир дар яке донистан маъқӯл намебошад , зеро ки ҳаргоҳ аз барои дили шиддати астғроқ дар лаҷаи азимату ҷалоли воҳиди ҳақу ғалабаи анвори ҷамолу камоли вуҷӯди мутлақ ҳосил шаваду ашаъаи ишроқоти нури воҷиби алўҷўд бар он иҳота кунаду оташи муҳаббату инс , дар конӯни замираш афрӯхта гардаду соири мавҷӯдоти заъифа аз назари басираташ ғоиб мешаванд ,у болмраҳ аз ғайри як вуҷӯд , ғофил ва зоҳл мегардад .

Ҳамчунон ки касе ки машғӯли муколамаи султонӣу мустағриқи мулоҳизаи мстўт ӯ гардад бисёр мешавад ки аз мушоҳидаи ғайр , ғофил мешаваду ошиқӣ ки маҳви ҷамол маъшӯқ бошад ғайр ӯро намебинад ва ҳамчунон ки ситорагон дар рӯзи мавҷуданду лекин чун нури онҳо дар ҷанби нури хуршеди заъиф ва музмаҳиласт ба назар намеоянд ва аз ӣнҷо зоҳир мешавад ки касеро ки ғайри як вуҷӯди млҳўз ва [ дучор ] касрат мушоҳидааст дар мартабаи тавҳиди ноқис ва ҳануз нури вуҷӯди сарф дар равзан ӯ партав ниФкндаҳаст оре :