Бидон ки овозаи шӯҳрату алоҷи он чун муолиҷаи соири амрози нафсонӣа мураккабаст аз илмӣу амалӣ аммо муолиҷаи илмӣ онаст ки авло бидон ки истеҳқоқи бузургӣу ҳукӯмату фармонфармоеу салтанату иҷлолу сарварӣ ва улуввау бартарӣ , мухтаси зоти поки молик алмулукаст ки нақсу заволро дар соҳати ҷалолу кбрёӣиши роҳ на , ва ҳеҷ подшоҳи зўии алоқтдорро аз ақтФоءи фурмонаши маҷол тамарруд нест .

Воҳидӣ аз бандагонро дар ин сифати ҳақӣу насибӣ на ,у бандаро ҷузи зиллату фурӯтанӣ , сазовор ва лоиқ нест оре : касеро ки ибтидоӣ ӯ нутфаи қзраҳу охир ӯ ҷиФаҳ гандидааст , бо ҷоҳу раёсат чикор , ва ӯро бо сарварӣу бартарӣ чаҳ руҷӯъ ?

Пас тафаккур кун ки ниҳояти фоидаи ҷоҳу раёсат ,у самараи иқтидоу шӯҳрат дар сӯратӣ ки аз ҳамаи офот холӣ бошад то ҳангом мурданаст ва ба воситаи марг , ҳамаи раёсатҳо зоил ,у ҳамаи мансабҳо мунқатиъ мегардад ва худ зоҳираст ки ҷоҳу раёсатӣ ки дар андаки замонӣ ба бод фано равад оқил ба он хурсанд намегардад .

Пас агар фии алмисл , Искандари замону подшоҳи малик ҷаҳон бошӣ аз карон то карони ҳикмати ҷорӣ , ва ба Эрон ватарон , амрати нофиз ва сорӣ бошад , кулоҳи сарварят бар сипеҳр сояду қуббаи харгоҳат бо меҳру моҳи баробарии намояди кавкабаи иззатати дидаи кавокиби афлокро хира созаду танини тантанаи ҳишматат дар на гунбади сипеҳри даввори печад чун офтоби ҳаётат ба мағриб мамот расаду хори нестӣ ба доман ҳастят дроўизду барги бақо аз нахли умрат ба тундбоди фанои фурӯи резади мунодии парвардгори Нидоӣ « алрҳил » дрдҳди мусофири рӯҳи азизати бори сафари охирати бибандаду нолаи ҳасрат аз дили пар дардат барояду арақи сард аз ҷабинати фурӯи резаду дили прҳсртти ҳамаи алойиқро тарк гуяд хоҳӣ нахоҳӣ риштаи улфати миёни туу фарзандонат гусехта гардаду тахти давлат ба таҳтаи тобут мубаддил шавад бистари хокати ивази ҷомаи хоб махмал гардад ва аз айвони зарандӯдат ба тангноӣ лаҳад дароваранд ва ним хиштӣ ба ҷои болаши зртор дар зер сарат ниҳанд он ҳамаи ҷабаруту азимату ҷоҳу ҳишмат чаҳ фоида ба ҳолат хоҳад расонид ?

Машҳураст ки Искандари зулқарнайн дар ҳангоми раҳил , васият кард то ду даст ӯро аз тобут берун гузоранд то оламёни болъёни бибинанд ки бо он ҳамаи малику мол бо дасти тиҳӣ аз кӯчгоҳи дунё ба манзилгоҳ охират рафт .

Рӯзии ҳорӯни алрашеди буҳлули оқили девонаи наморо дар раҳгузарӣ дид ки бар асби неи савор шуда ва бо кӯдакон бозӣ мекард ҳорӯни пеши рафта салом карду илтимос пандӣ намӯд буҳлул гуфт : « аиҳо аломири ҳзаҳи қсўрҳму ҳзаҳи қбўрҳм » яъне мулоҳизаи қасрҳо ва иморатҳои подшоҳони гузашта ва дидан қабрҳои эшон туро пандӣаст кофӣ , дар онҳо назар куну ибрати гир ки эшон ҳам аз абнои ҷинс ту бӯдаанд въмрӣ дар ин қасрҳо бисоти айшу ъушрати густарда акнӯн дар ин гӯрҳои пурмору мӯри хуфтау хоки ҳасрату надомат барсар кардаанд , фардост ки бар ту низ ин моҷаро хоҳад рафт .

Пас эй ҷони бародар , соъатӣ дар пеш омад аҳволи худ тأмӣ куну замонӣ бар аҳволи гузаштагони назарии афкан , аз айнаки дурнамоӣ ҳар устихони пажмурда , пеш омад аҳволи худ туоне диду ангушт бар лаб ҳар каллаи пусидаи зании сарнавишти худро хоҳӣ шунид фарз кун ки ҳамаи олами сар бар хати фармони ту ниҳодау дасти итоату Фрмонбрӣ ба ту дода , таъаммул кун ки баъд аз чанд сол , дигар на аз ту асарӣ хоҳад буд ва на аз эшон хабарӣ ,у ҳоли ту чун ҳол касоне хоҳад буд ки панҷоҳ соли пеш аз ин буданд умароу вузаро бар дар эшон сифат итоат зада ,у раоёу зердастони сар бар хати фармони эшон ниҳода буданд ,у ҳол , Аслан аз эшон нишоне нест ва ту аз эшон ҷузи ҳикоят наме шинавии пас чунон тасаввур кун ки панҷоҳ соли дигар аз замони ту гузашт , ҳоли ту низ чун ҳол эшон хоҳад буд ,у ояндагони ҳикоёти туро хоҳанд гуфту шунӯд то чашм бар ҳам зании ин панҷоҳ соли рафтау айёми ту саромадау ному нишонат аз сафҳа рӯзгор барофтода .

Ва чун аз тафаккури аҳволи ояндаи соҳибони ҷоҳ ва мансаб пардохтӣ лаҳзае таъаммул кун дар гирифтории онҳо дар айни иззат , ва ба ғаму ғуссаи эшон дар ҳоли раёсат назар намой ва бибин ки : арбоби ҷоҳу иқтидор дар ағлаби авқоти холӣ аз ҳаме ва ғамӣ нестанд , доими ҳадафи тири озори муонидон , ва аз зиллату азли худ ҳаросон балки пар зоҳираст ки айшу фароғату хўшдлӣу истироҳат , бо машғалау дардисари раёсат ҷамъ намешавад соҳиби мансаби бечора ҳар лаҳзаи домани хотираш дар чанги фикри ботилӣ , ва ҳар соъатии грбёни ҳавосаши гирифтори панҷаи амри мушкилӣ ҳар дамӣ бо душманӣ дар « ҷувол » , ва ҳар нафасӣ аз захм нокасе сина ӯ аз ғуссаи моломол гоҳе дар фикри мавоҷиби нукару ғулом ,у замонӣ дар пухтан савдоҳои хоми рӯзгораш ба тамаллуқ ва хуш омад гӯйӣ бе сари поён ба сар мерасаду умраш ба нифоқ бо ин ва он ба анҷом меояд на ӯро дар шаби хоб , ва на дар рӯз , айшу истироҳат .

Агар ду гов ба дастоварӣу мазраъае яке амир ва якеро вазир ном кунӣ бидон қадар чу кафофи маош ту нашавад рӯйу нони ҷӯй аз яҳуд вом кунӣ , ҳазор бор аз он беҳтари паии хизмат камар бабандӣ ва бар нокасе салом кунӣ ва худ ин маънии зоҳир ва равшанаст ки касеро ки рӯзгор ба ин наҳв бояд гузашт чаҳ гули шодмонӣ аз шохсор зиндагонӣ тавонад чид ? ва чаҳ миваи айшу тараб аз дарахти ҷоҳ ва мансаб тавонад чашид ? оре : чунон ки ман медонам ӯ ҳар нафаси ъшртш бо чандини ғубори кудурати барангехта , ва ҳар қаҳқаҳаи хандааш боҳоиҳои гиряи омехтае ҷони ман худ бигӯӣ ки бо ин ҳамаи поси мансаби доштан , хоби роҳат чун муяссар шавад ? ва инсоф бидиҳ бо ин ҳама бар сари ҷоҳу давлат ларзидан , қарору ором чигуна даст диҳад ? худ мукаррар аз касоне ки дар ниҳояти мартабаи бузургӣ ва ҷоҳ бӯдаанд ва бар дигарон ба он рашк мебардаанд ки ба як луқмаи нони ҷӯйу ҷомаи куҳна ё навайу кулбаи фақиронау айши дарвешонаи ҳасрат мебардаанд ва аз таманноӣ ӯ оҳи сард аз дили пар дард мекашидаанд дида ва шунидаам оре :

Алқсаҳ , то муҳими мансаб барқарораст , ба ин ҳамаи меҳнату бало гирифтораст , ва чун авзоъи рӯзгораш мунқалиб гардиду дасти ҳодисоти замона аз сарир давлаташ фурӯкашед чаҳ нохўшиҳо ки аз абноӣ замон намебинад ва чаҳ гулҳои мукофот ки аз хорстони аъмол худ намечӣанд , ба ҷиҳати ду динори ҳаромӣ ки дар айёми мансаби гирифта бо фурӯмояи даст ва гиребон мешаваду замонӣ ба подоши рнҷонидни бечорае дили сиёҳаш ба хори дашноми арозилу авбош , маҷрӯҳ мегардаду нақду ҷинс ба солҳои андӯхтааш дар ду се рӯз ба тороҷ ҳодисот мераваду хонау амлок аз моли ҳароми пардохтааш дар андак вақте ба дигарон мунтақил мешавад .

Мҷмлои толиби ҷоҳу ҷалолу шефтаи маносиби сариъи алзўолро дар ҳеҷ ҳоле аз аҳвол , осоишӣ нест , зеро то ба матлаб нарасида ва ҳануз пой ба маснад мансаб наниҳода чаҳ ҷонҳо ки дар талабаш мекунад ва чаҳ ранҷҳо ки дар ҷустуҷӯяш май барад ва чун мақсӯд ба ҳусӯли пайваст ва дар пешгоҳи ҷоҳ ва мансаб нишаст , рӯзу шаб ба дардисарҳои ҷонкоҳи даркор ,у субҳу шом дар чаҳор муваҷҷаҳи шуғлҳои беҳосил , музтариб ва бе қарори дили вайронаш ҳар лаҳза дар кашокаши озорӣ ,у хотири парешонаш ҳар дам дар зери борӣ ҳар садои ҳалқа ки ба гӯшаш мерасад ҳуш аз сараш мерибоед ва аз шунидани овози пой ҳар чӯбдор бе эътибории дил дар буриш метапад ва чун қалами маъзулӣ бар рақам мансабаш кашида шуду ҳоиўи ҳўии ҷалолу иззаташ фурӯ нишаст , ба марги худ розӣ ,у мулозими хонаи мулло ва қозӣ мегардад то зиндааст ба ин ҷон кандан , ва чун дасту поиш ба расани аҷал баста шуд аввали ҳисобу ибтидои суол ва ҷавоб аст намедонам ин бечора , аз ғаму меҳнат , кӣ осӯда хоҳад гардиду сршўридаҳаш чаҳ вақт ба болин истироҳат хоҳад расед ? зиндааст вале з зндгониш мапурс ва ин ҳамаи мафосид аз муҳаббати ҷоҳу мансаб ҳосиласт оре :

Ва баъд аз ин ҳама , таъаммул кун дар ончӣ ба сабаби ҷоҳу мансаб чанд рӯзаи дунёии фонӣ аз он маҳрӯм май Монӣ аз саодати абадӣу подшоҳии сармадӣу неъматҳое ки ҳеҷ гӯшӣ нашунида ва ҳеҷ чашмии надида ва ба ҳеҷ хотирӣ хутур накарда .

Сулаймони ибни Довӯди алайҳи ассалом ки пайғамбари ҷалили алшأн ва аз маъсияту гуноҳи маъсӯм буду заррае аз фармони илоҳӣ таҷовуз накарду турфаи алъайнии ғубори маъсият ба хотир муборакаш нанишаст ва бо вуҷӯди салтанати казоӣ , аз ранҷи дасти хеши маоши худро гузарониду коми худро ба лаззоти дунёи нёлўд , бо вуҷӯди ин , дар ахбор расидааст ки панҷсад соли он олам ки ҳар рӯзӣ аз он муқобили ҳазор соли ин дунёаст баъд аз соири пайғамбарони қадам дар биҳишт хоҳад гузошт пас чигуна хоҳад буд ҳоли касоне ки мояи ҷоҳу мансабашони исёни парвардгор ,у самараи раёсаташон озурдан дилҳои бандагон офаридагораст ? пас , зиҳии аҳмақу нодон касе ки ба ҷиҳати раёсати вҳмиаҳи ду се рӯзаи дунёии нопойдору давлати ин хасисаи сарои ноҳинҷору суст , аз салтанати азмӣу давлати кубро даст бардошта , нафаси қудсӣаи худро ки зодаи олами қудсу парвардаи дояи инси азизи Мисру Юсуфи канъон ва саодатаст дар чоҳи зулмонеи ҳавоу ҳавас , хок нишин созад ва ӯро дар зиндони ?илам ба сад ҳазор ғуссау ғам мубтало созад оре : аз ҳақиқати худ ғофилӣ ва ба мартабаи худ ҷоҳил .

Зинҳор , зинҳор , чунин азизиро ба бозича залил макун ва чунин Юсуфиро ба ҳарза дар зиндон Маяфкан .

Дареғ , агар дидаи ҳушати бино будӣ , ғифлат аз пешат бардошта шудӣ , ба ҳақиқати худ огоҳи гаштӣу мурғи рӯҳи худро шинохтӣ дар гирифторӣ ӯ чаҳ нолаҳои зор ки аз афкор баровардӣ ва дар мотам ӯ чаҳ ашкҳои ҳасрат аз дидаи боздидии остин бар куну макони аФшондӣ ,у гиребони худ чок задӣ ва бо ман даст ба даст додӣ , ва дар кунҷи ҳасрат бо ҳам менишастем ва ба ин таронаи дарднок , овоз ба овози ҳам май додем :

Чаҳ шабиҳаст аҳволи ин гуруҳ , ба ҳоли он подшоҳи зодае ки падари хост ӯро домод кунад , арӯсии зебои чеҳра аз дудмони аъозим ба ҳболаҳи никоҳаши даровард чун таҳияи асбоби арӯс саранҷом шуд хосу омро ба дарбори салтанат « сало » заданд ва дар эҳсону анъом бар рӯй оламён гушӯданду бузургу кучак , саф дар саф заданд вазеъу шариф дар айш ва ъушрат нишастанд шаҳру бозорро ойини бастанд ва дару деворро чироғон карданд ва он арӯси хуршеди симоро ба сад оростагӣ ба ҳиҷла хос овараданду кас ба талаб домод фиристоданд аз қазои домоди он шаби шароб бисёре хӯрдаи чароғи ақлу ҳушаши мурда буд дар олами мастӣ танҳо аз он ҷамъи беруни рафтаи гузораш ба гӯристон маҷус афтод , қонӯни маҷусони он буд ки мурдагони худро дар дахмаи нҳодндӣу чароғӣ дар пеш ӯ гзордндии шоҳзода бо либоси салтанат ба дар дахмаи расида , равшанӣ чароғӣ дид дар олами мастии он дахмаро ҳиҷлаи арӯс тасаввур карда ба андарун рафт иттифоқан пиразолии маҷусӣ дар он наздикӣ буд ва ҳануз ҷасадаш аз ҳам напошида буд ва он пери золро дар он дахма ниҳода буданд шоҳзодаи онро арӯс гумон карда , балои таъаммул ӯро дар оғӯш кашид ва ба рағбати тамоми лаб бар лабаши ниҳод ва дар он вақти бадан ӯ аз ҳам муталошӣ шудаи чирку хӯнӣ ки дар андарун ӯ монда буд зоҳир шуд шоҳзодаи онро анбару гулоб тасаввур карда сару сӯрати худро ба он меолуду замонии гӯнаи худро бар рӯй он пиразол май ниҳоду тамоми он шабро ба айши чунин басари баради أмроу бузургон ва « ҳоҷибон » , дар талабаш ба ҳар сӯ мешитофтанд чун субҳ равшан шуд ва аз насими сабо аз мастӣ ба ҳуш омад худро дар чунон мақомӣ бо гандаи перии ҳам оғӯш ёфт ва либосҳои фахриаи худро ба чирку хӯн олӯда дид аз ғояти нафрати наздик ба ҳалокати расида ва аз шиддати хиҷлати розӣ буд ки ба замин фурӯ равад дар ин андеша буд ки мабодо касе бар ҳол ӯ матлаъ шавад ки ногоҳ падар ӯ бо أмроءу вузаро дар расиданд ва ӯро дар он ҳоли қабеҳи диданд .