Сифати бисту ҳафтум : кароҳатаст ки иборатаст аз танаффури табъ аз чизе ки дарёфтан он , сабаби алмӣ ва тъбӣ гардад ва чун кароҳат , қӯт гирад онро машаққат гӯйанду кароҳат , ё аз чизеаст ки майлу шавқу муҳаббат ба он шръоу уқалои мамдуҳ ва мстҳснаст ё аз чизеаст ки чунин несту ончӣ аз ахлоқаст қисм авваласт на дувум балки баъзе аз ақсоми дувум аз сифот фозилааст .
Ва зиди кароҳат , муҳаббатаст ва он иборатаст аз майлу рағбати табъ ба чизе ки дарёфтан он сабаби лиззат ва роҳат бошад пас кароҳату муҳаббат ҳар чизе лозим дорад маърифату идроки он чизро ва бидӯни маърифати он , агар чаҳ фӣ алҷмлаҳ бошад кароҳату муҳаббат мутасаввир нест аз ин ҷиҳатаст ки сифати муҳаббату кароҳат дар ҷамодот , чун сангу кулӯх ва дар ва девор нест , зеро ки онҳоро идрок нест .
Пас ҳар чизе ки идроки он мухолиф табъ бошаду табъро аз он алмӣ бошад он чизро макрӯҳ мегӯйанд ва ҳар чизе ки дар идроки он лиззатӣ ва роҳатӣ бошад он чизро маҳбӯби номанду чизе ки дар он ҳеҷ таъсирӣ накунаду мӯҷиби ҳеҷ як аз ?илам ва роҳат нагардад он на маҳбӯбаст ва на макрӯҳ ва чун донистӣ ки ҳар як аз кароҳату муҳаббат , фаръи адорку фаҳмидан , ва тобеъ онанд .
Пас бидон ки идроки одамӣ бар чанд ваҷҳаст : зеро ки мавҷӯдот ё мҳсўсотнд ё ғайри маҳсусоту маҳсусот бар панҷ навъанд : аввал : ончӣ ба чашм идрок мешавад , чун сӯратҳои ҳасанау оби равону сабзау равшаноӣу лиззату роҳати одамӣ аз идроки инҳо на диданаст .
Дувум : ончӣ ба гӯш идрок мешавад , чун овозҳои хубу нағмаҳои мавзуни лиззат ва роҳат ёфтан аз инҳо ба шуниданаст сеюм : ончӣ ба қувваи шома идрок мешавад , чун буиҳои хуш ва насимҳои муаттару лиззат аз инҳо ба бўииднаст чаҳорум : ончӣ ба қувваи зоиқа фаҳмида мешавад , чун таомҳои лазизау роҳат аз инҳо ба чашедан ҳосил мешавад панҷум : ончии идроки он ба қувваи ломиса таҳаққуқ меёбад , чун нармӣу нозукӣу лиззат аз инҳо ба мломсту мубошират ҳам мерасад .
Ва ҳусӯли ?иламу тъб низ аз ин панҷ қувва ба идроки хилофи ончӣ мазкӯр шуд , мтҳққ мешавад .
Ва аммо ғайри маҳсусот бар ду навъанд : яке онкӣ ба ҳавоси ботина идрок мешавад , чун сувари ҷузъӣаи хаёлӣау вҳмиаҳи дайгарии онкӣ ба қувваи оқилау нафаси ботинаи таъаққул онҳо мешавад , мисли идроки маъонии кулияу зўоти муҷаррадау маорифи ҳуққа .
Ва аз қабили ғайр маҳсусотаст идроки ахлоқу сифоти писандидау одоби ҳасана ки инсон аз онҳо лиззатӣ меёбаду соҳиби онҳоро дӯст медорад ва ба ин сабабаст муҳаббати банда , худоро , зеро ба қувваи ақл , идроки вуҷӯду сифоти камолу нъўти ҷалол ӯро май намояд ва он идрок , мӯҷиби лиззату фараҳ ва сарвар мегардад .
Ва шаккӣ нест ки лаззоти хаёлӣау вҳмиаҳ ,ашад ва аъло аз лаззот ҳиссӣа ҳастанд ва ба ин ҷиҳатаст лиззатӣ ки одамӣ аз сӯрати ҷамилӣ ки дар хоб дид ақўӣаст аз онкӣ мисли онро дар бедорӣ бибинад ва ба ин сабаб , лиззати раёсату шӯҳрат аз соири ҳиссӣа ақўӣасту одамӣ бисёре аз лаззоти ҳиссӣаро ба ҷиҳати вусӯл ба раёсат , тарк мекунад .
Ва аммо лаззоти ақлӣа ба маротиби штӣ аз лаззоти ҳиссӣау хаёлӣау вҳмиаҳи болотрнду назар ба инки ҳар чаҳ лиззату роҳат дар он бештар , он чиз маҳбӯбтараст лиҳозои муҳаббати ақлӣа бисёр аз соири анвоъи муҳаббати шадидтар ва болотар мешавад ва ҳамчунинаст кароҳат :