Чун донистӣ ки сазовори муҳаббат , биҷузи зот ҳақ нест , балки ҳақиқати муҳаббат , мунҳасир дар онаст фасоди қавл касе зоҳир мешавад ки инкори муҳаббати банда аз барои худо намӯда ва гуфта : маънӣ аз барои он нест магари мувозибат ба тоъоти худо ва аммо ҳақиқати муҳаббат , чун таваққуф бар ҷинсият дорад , пас ҳоласт ва ба ин ҷиҳати инсу шавқу лиззати муноҷоти парвардгорро низ инкор намӯда .

Ва фасоди ин қавл , аз шариъати муқаддаса низ маълум мегардад , зеро ҷимоъи уммат мунъақидаст бар инки дӯстии худоу расӯл ӯ аз ҷумлаи воҷибот Айнӣаасту ончӣ аз оёту ахбор дар амр ба дӯстии парвардгору мадҳу санои он ворид шудау осори аҳли муҳаббати офаридагор аз أнбёу أўлё расидааст аз ҳаду ниҳоят мутаҷовизаст .

Ҳақи субҳона дар мадҳ ҷамъӣ мефармоед : « иҳбҳму иҳбўнаҳ » яъне « худои эшонро дӯст дорад ва эшон ҳам худоро дӯст доранд » ва мефармоед : « аллазӣнаи омнўоашад ҳбои ллаҳ » яъне « ончунон касоне ки имон овардаанд , муҳаббати эшон шадидтараст аз барои худо » ва низ мефармоед : « қул ани кони обоўкму абноўкму ахўонкму азўоҷкму ъширткму амволи ақтрФтмўҳоу туҷҷораи тхшўни касодҳоу мсокни трзўнҳои аҳби аликми ман аллоҳу расӯлау ҷиҳоди фии сиблатаи Фтрбсўо ҳатто иأтии аллоҳи бомраҳу аллоҳи лои иҳдии алқўми алФосқин » яъне « бигӯ ба мардумон ки агар бӯда бошанд падарони шумоу фарзандони шумоу бародарони шумоу занони шумоу хуишони шумо ва молҳои ки касб кардаеду тиҷоратӣ ки аз касодӣ он битарседу хонаҳоӣ ки ба он розӣ шудаед дар пеши шумо маҳбӯбтар аз худоу расӯл ӯ ва аз ҷиҳод кардан дар роҳ худо бӯда бошад пас мунтазир бошед то амр худо бияёд » яъне рӯзи қиёмат то бар шумо маълум шавад ки дӯсти доштани ашёии мазкӯраи бештар аз худоу расӯлу ҷиҳод дар роҳи худо , боис чаҳ азоб ва уқобӣ хоҳад шуд ё мунтазир бошед то назд мурдан дар вақте ки бар шумо сакароти марг зоҳир шавад , зеро яке аз асбоби сӯъи хотима онаст ки дӯстии шаҳавоти дунявӣа беш аз дӯстӣ худо бошад , чунончӣ қабл аз ин ишора ба он шуд .

Аз ҳазрати пайғамбари слии аллоҳи алайҳу ?алау силам Марвӣаст ки « ҳеҷ кас аз шумо муъмин нест то инки дӯстии худоу расӯл дар дил ӯ ғолиб бар дӯстии мо сўоӣ онҳо бошад » рӯзии он сарвари яке аз асҳобро дид ки меояду пӯсти гӯсфандӣ ба ивази ҷома бар худ печида фармуд : « нигоҳ кунед ба ин мардӣ ки меояд худои дил ӯро мутаваҷҷеҳи сохта , ба таҳқиқ ки ӯро дидам дар назд падару модари худ беҳтарини атъима ба ӯ мехӯронед пас муҳаббати худоу расӯл ӯро аз онҳо боз дошта ва ба ин сӯрат карда ки мебайнед » .

« ва дар адъия бисёр , он ҳазрат аз боргоҳи раби алъзаҳи масъалати зёдтии муҳаббату талаби дӯстии худоро намӯда » ва машҳураст ки « чун ъзроӣили алайҳи ассалом ба назд ҳазрати халили арраҳмони алайҳи ассалом аз барои қабзи рӯҳ ӯ омад , ҷаноби хулат мأб фармуд : « ҳилли раъйати хлилои имити халила » яъне « оё ҳаргизи дидае ки дӯст , дӯсти худро бимиранд ? » хитоб расед ки « ҳилли раъйати мҳбои икраҳи лқоءи ҳабиба ? » яъне : « оё дидае ту ки ҳеҷ дӯст , кароҳат дошта бошад мулоқоти дӯстро » إброҳим фармуд : эй малики аламути ҳоли марои қабз рӯҳ кун » манқӯласт ки « парвардгор , ба ҳазрати Мӯсои алайҳи ассалом ваҳй фиристод ки эй писари умрон : дурӯғ мегуяд касе ки гумон кардааст маро дӯст дорад ва бо вуҷӯди ин , чун зулмати шаб ӯро фурӯ гирад бихобад оё дӯст , хилвати дӯсти худро толиб нест ? эй писари умрони ман аз аҳволи дӯстони худ матлаъам , чун шаб бар истодан ворид шавад дида ва дилҳои эшон ба сӯии ман нигарон ,у уқоби маро дар пеши худ ммсл намӯда бо ман аз роҳи мушоҳидау ҳузур , такаллум мекунанд эй писари умрон : ба ман фирист аз дили худ хушўъ , ва аз бадани худ зиллату хузўъ , ва аз чашми худ أшк дар зулматҳои шаб , ки маро ба худ наздик хоҳӣ ёфт » ҳазрати исои алайҳи ассалом ба се нафари гузашт ки рангҳои эшон мутағаййир ва баданҳои эшон коҳидаҳ буд , гуфт : « чаҳ чизи шуморо ба ин ҳол андохта ? гуфтанд хавф аз оташи ҷаҳаннами исои алайҳ ассалом гуфт ки бар худо лозимаст ки ҳар хоиФиро эмин гирданд ба се нафари дигари гузашт ки заъфу тағайюри эшон бештар буд , гуфт : чаҳ чизи шуморо чунин карда ? арз карданд : шавқ биҳишт фармуд : худоро лозимаст шуморо ба ончӣ ки шавқ доред бирасонад пас гузар ӯ ба се нафар дигар афтод ки заъфу ҳзол бар эшон ғолиб шудау нур аз рӯй эшон медурахшид , пурсед ки чаҳ чизи шуморо ба ин ҳол карда ? гуфтанд : дӯстии худо ҳазрат фармуд : « антми алмқрбўн » яъне шмоииди муқаррабони даргоҳи аҳадят » пайғамбари слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам фармуд : « Шуайб аз дӯстии худо он қадр гирист ки ду чашм ӯ кӯр шуд худои ду чашм ӯро ба ӯ ато фармуд боз гирист то кӯр шуд худои дида ӯро бино фармуд ва ҳамчунин то се мартаба , дар мартабаи чаҳоруми ваҳй илоҳӣ расед ки ё Шуайб то кӣ майгаре ва то чанд чунин хоҳӣ буд ? агар гиряи ту аз хавф ҷаҳаннамаст ман туро аз он эмин гардонидам ва агар аз шавқ биҳиштаст онро ба ту ато намудем ? арз кард ки илоҳӣу Сайидии ту огоҳӣ ки гиряи ман аз тарс ҷаҳаннамаст ва на аз шавқи биҳишт ,у лекини дили ман ба муҳаббати ту баста шудааст ва бе мулоқоти ту сабр наметавонам карду гиряи дӯстӣ ва муҳаббатаст ки чашми маро нобӣно кард пас ваҳй ба ӯ расед ки ҳол ки гиряи ту , аз ин роҳаст , ба зӯдӣ кулем худ Мӯсои бен умронро ба хидматкорӣ ту бифиристам ,у чӯби шабоне ба даст ӯ даҳум то шабоне ту кунад » аъробӣ ба хизмати фахр коинот омад ва арз кард ки « ё расӯли аллоҳ : маттии алсоъаҳ ? яъне қиёмат чаҳ вақт мешавад ? ҳазрат фармуд : чаҳ муҳайё кардае аз барои қиёмат ? арз кард ки намозу рӯза бисёре нёндўхтаҳаму лекини худоу расӯл ӯро дӯст дорам ҳазрат фармуд : « алмрءи маъаи ман аҳб » яъне ҳар касе бо дӯсти худ маҳшур хоҳад шуд » ва дар ахбори Довӯди алайҳи ассаломи ворид шудааст ки « худои таъолӣ хитоб кард ба Довӯд ки эй Довӯд : бигӯ ба дӯстони ман ки агар мардум аз шумо канора кунанд чаҳ бок , чун парда аз миёни ман ва шумо бардошта шуд то инки ба чашми дили маро мушоҳида намудед чаҳ зарарӣ май расонад ба шумо ончӣ аз дунёии шуморо гирифтам баъд аз онкии дайни худро ба шумо додам ва чаҳ бок аз душмании халқ бо шумо , чун хўшнўдӣ маро металабед эй Довӯд бигӯ ки ман дӯст медорам ҳаркии маро дӯст дорад ва أнс дорам ба касе ки бо ман أнс дорад ва ҳамнишин касе ҳастам ки ӯ ҳамнишин манаст ва ҳар ки маро аз дигарон баргузеди ман низ ӯро баргузинам ва ҳар ки итоат маро кард ман низ итоат ӯ мекунам ҳеҷ бандае маро дӯст намедорад магари онкӣ ӯро аз барои худ қабул мекунам эй Довӯд : ҳар ки маро талаб кунад маро намеёбад ба аҳл замин бигӯ ки тарк кунанд дӯстии ғайри маро ва башитобанд ба сӯии ман , ҳар ки маро дӯст дошта бошад тинат ӯ халқ шудааст аз тинати إброҳими халили ман ва Мӯсо кулем ман »у ҳазрати Амиралмӯъминин дар дуоӣ Кумайл мефармоед : « Фҳбнӣ ё илоҳӣу Сайидӣу мавлои сабрати алии ъзобки ФкиФи асбри алии Фроқк ? » яъне эй оқоу мавлои ман : гирифтам ки тавонам сабр кард бар азоби ту , пас чигуна сабр кунам бар фироқи ту ? » ва аз он сарвар Марвӣаст ки « худои таъолиро шаробӣаст ки ба дӯстон худ меошоманд , ки чун ошомиданад маст мегирданд ва чун маст шуданд ба тараб ва нишот меоянд ва чун ба тараб ва нишот омаданд покиза мешаванд ва чун покиза шуданд гудохта мегирданд ва чун гудохта шуданд аз ҳрғлу ғашӣ холис мешаванд ва чун холис шуданд дар мақоми талаби маҳбӯб барме оянд ва чун ӯро талабиданад май бенанд ва чун ёфтанд ба ӯ мерасанд ва чун расиданд ба ӯ муттасил мешаванд ва чун вуҷӯди худашонро дар назд вуҷӯди маҳбӯби музмаҳили диданд , болмраҳ аз худ ғофил мешаванду биҷуз аз маҳбӯб , чизе наме бенанд »у ҳазрати Сайиди алшҳдоءи алайҳи ассалом дар дуоӣ арафа мефармоед : « худовандо туе ки хонаи дили дӯстонатро азғир худ пардохтӣ ва онро аз ағёри бегонаи холии сохтӣ то биҷузи дӯстии ту дар онҷо набошаду рӯ ба ғайр ту наёваранду биҷузи туро нашносанд » .

Ва ҳазрати Сайиди алсоҷдин дар муноҷот анҷилиаҳ мефармоед ки « ба иззати ту қисм ки чунон туро дӯст медорам ки ширинии муҳаббати ту дар дили ман ҷои гирифтау нафаси ман ба муждаҳои он أнс ёфта » ва дар муноҷоти ҳаштум аз муноҷоти хумсаи ъушр арз мекунад : «у алҳқнои бъбодки аллазӣнаи ҳам болбдори إлики исоръўну Бобаки алии алдўоми итрқўну аёки фии аллилу алнҳори иъбдўн ва ҳам ман ҳибтки мшФқўн » яъне « эй худо : моро бирасон ба он бандагонӣ ки дар пешӣ гирифтани басӯии ту штобоннду алии алдўом дар раҳмати туро мекубанду шабу рӯзи парастиши туро май намоянд ва аз ҳайбату стўт ту тарсонанд » « аллазӣнаи сафяти ?лаами алмшорбу блғтҳми алрғоӣбу малаъати ?лаами змоӣри ҳам ман ҳбку рўитҳми ман софии шарик » « ончунон бандагонӣ ки машрабҳои эшонро софӣ фармӯдааст , эшонро ба атоҳои бисёр сарафроз карда ва дилҳои эшонро аз нури муҳаббати худ мамлуи сохта ва аз шароби софи муҳаббати худ эшонро сероби гардонида » « Фбки إлии лазизи мноҷотки вслўоу мнки ақсои мқосдҳми ҳслўо » « пас ба лутфу марҳамати ту лиззати рози гуфтан бо туро дарёфтанд ва аз анояти ту ба болотарин мақсадҳои худ расиданд » « Фқди анқтъти إлики ҳимматӣу ансрФти нҳўки рағбатӣ » « эй худои ниҳояти мақсӯди ман туеу ғояти рағбати ман ба сӯй туаст » « ?фонати лои ғайрики Муродӣу лаки лои лсўоки сҳрӣу сҳодӣ » « туе муроду мақсади ману бас ва аз барои туаст бедорӣу хоби ман » «у лқоўки қурраи Айнӣу вслки манӣ нафасӣу алики шавқӣу фии мҳбтку ?лаӣу إлии ҳўоки сбобтӣу рзоки бғитӣу рўитки ҳоҷатӣу ҷўорки талабӣу қрбки ғояи сўлӣу фии мноҷотки рӯҳӣу роҳатӣу ъндки дўоءи иллатӣу шФоءи ғлтӣу баради лўътӣу кашфи крбтӣ » « эй худои дидори ту равшании дидаи ману висоли ту орзӯии дили ғмдидаҳи ману басӯии ту иштиёқи ҷони ману дӯстии ту мояи саргаштагӣу ҳайронии ман аз оташи муҳаббати ту сарзаниши ҷигари ману хўшнўдӣу ризои ту матлабу мақсади ман » .

« эй худои роҳатии биҷузи ризоӣ ту надораму манзилӣ ба ғайр аз кӯии ту наме талабаму суолии сўои қурби остон ту намекунам рӯҳу роҳати ман дар муноҷоти туу давои дарди ман дар даст туаст туе серобии ҷигари ташнаи ман ва туе хунакии сӯзиши дили тафтидаи ман туе ороми ҷони ғамнокаму шифои дарди дили дарднокам » .

«у лои тқтънии ънку лои тбъднии мнк ё Наимӣу ҷаннатӣ ва ё дунёӣу охиратӣ » яъне « эй худои умеди маро аз худ мунқатиъ накуну маро аз даргоҳи худ марон эй Наими ман , биҳишти ман , дунёии ману охирати ман » .

Ва дар муноҷоти нуҳум арз мекунад : « илоҳии ман зои алзии зоқи ҳлоўаҳи мҳбтки фароами мнки бдло ва ман зои алзии инси бқрбки Фобтғии ънки ҳўло » яъне « эй худоӣ ман кист ки ширинии муҳаббати туро чашида пас ғайри туро дӯст гирифт ва кист ки ба қурби ту أнс гирифт ки рӯй ба дайгарӣ оварад » .

Баъд аз он арз мекунад ончии мазмуни он инаст ки « эй худо бигардон маро аз касоне ки ба ҷиҳати қурби худ баргузӣда , ва аз барои маваддати худ холиси сохта , ва ба мулоқоти худ ӯро муштоқ карда , ва ба қазои худ ӯро хушнӯду розии гардонида , ва ба дидори худ бар ӯ миннати гузорда ,у ризои худро ба ӯ атои фармӯда , ва аз даврӣу афтодан аз назари худ ӯро паноҳ додаеу дил ӯро волаи иродаи худ сохтае ва аз ҷиҳати худ ӯро ихтиёр кардае ва ба ҷиҳати муҳаббати худ дил ӯро фориғ намӯдае бори парвардгорро бигардон маро аз он касоне ки шеваи эшон нишоту майл ба роҳ туасту одаташони нолау оҳ дар даргоҳи ту рӯйҳои эшон дар саҷда бар хоки мазаллату хорӣ ,у ашки чшмҳоишон аз хавф бар рухсорашон ҷорӣаст длҳоишон ба қайди муҳаббати ту баста ,у хотирҳошони азҳибти ту шикаста .

эй худо : эй касе ки анвори зоти покаши равшании бахши дидаи муҳибони боргоҳ ,у партави хуршеди ҷамолаши муштоқи дилҳои бандагон огоҳаст .

эй ғояти мақсади дили муштоқон ва ин ниҳояти орзӯу омоли дӯстон аз ту дӯстиро май талабаму дӯстии дӯстони туроу дӯстӣ ҳар амалиро ки маро ба ту наздиктар созад » .

Ва дар муноҷоти ёздаҳум арз мекунад ки : « эй худои сӯзиши дили маро хунак намесозад магари зулоли висоли туу шуълаи конӯни синаи марои фурӯ наме нишонди магари лақои ту оташи иштиёқи маро хомӯш намекунад магари дидори ту изтироби ман сукӯн намеёбад магар дар кӯии ту ваандӯда маро зоил намекунад магари насими гулшани туу бемории маро шифо намебахшад магари давои марҳамати туу ғами маро тасаллӣ намедиҳад биҷузи қурби остонаи туу ҷароҳати синаи маро беҳбуд нест магар ба марҳами лутфи туу занги ойинаи дил маро намезадойад магари сайқали афви ту » .

Ва дар муноҷоти давоздаҳум арз мекунад ки « бори ?илҳо маро аз ҷумлаи касонеи гардон ки дар ҷӯйбори синаи эшон дарахти иштиёқи ту муҳкам гаштау шуълаи муҳаббати ту атрофи дилҳои эшонро фурӯи гирифта ва аз сарчашмаи сидқу сафои қатраҳои вафо менӯшанд .

эй худои ман чаҳ ширинаст бар дилҳо , ёди ту ва чаҳ некӯаст таъми муҳаббати ту ва чаҳ соф ва гуворост зулоли қурби висоли ту чаҳ ҳамвор ва равшанаст роҳҳои пинҳонӣ ба сӯии ту » .

Аз ҳазрати эмоми ҷаъфари содиқи алайҳи ассалом Марвӣаст ки « дӯстии худо чун ба хлўтхонаҳи дили бандаи партав афкан шуд ӯро аз ҳар фикрӣу зикрӣ холӣ месозад ва аз ҳар ёд , биҷуз аз ёди худо май пардозад на ба чизе машғӯл мегардад ва на биҷузи ёди худо ёдӣ дорад » .

Ва чун дӯсти худои даст ба муноҷот бардорад , малоикаи малакӯт ба ӯ мубоҳот мекунанд ва ба дидан ӯ ифтихор май намоянди билоди худо ба ӯ маъмуру хуррам ,у бандагони худо ба каромат ӯ назд худои макрманд агар худоро ба ӯ қисм диҳанд ва суол кунанд ато мекунад ва ба восита ӯ аз эшон дафъи бало май намояд агар мардумони қадару мартаба ӯро назд худо бидонанд ба хоки қадам ӯ назд худои тақарруб май ҷӯянд .

Ҳазрати Амиралмӯъминини алайҳ ассалом фармуд : « дӯстии худо оташӣаст ки ба ҳеҷ чиз намегузарад магари инки ӯро месӯзанд , яъне инки ҳамаи ҳавоҳо ва шуғлҳоро аз дил май бараду нур худовандӣаст ки ба ҳеҷ барнаме хӯрд магари инки нӯронӣ ва дурахшон мекунад осмонӣаст худоӣ ки ҳеҷ чиз аз зер ӯ сар барнаме кашад магари инки ӯро мепӯшоанд ва насимӣаст илоҳӣ ки ба ҳеҷ чиз наме вазади магари инки онро аз ҷой худ мекунад обӣаст аз сарчашмаи мкрмти парвардгор , ки ҳар чизе ба он зиндаасту замин худоӣаст ки ҳар чизе аз малику малакӯт аз он май равед » .

Ва махфӣ намонад ки ончӣ дар хусӯси муҳаббати худо аз ахбору адъияи расидаи зиёда аз онаст ки дар ҳиз таҳрир барояду ҳикоёти ушшоқ ва муҳибин на ба ҳаддӣаст ки инкору таъвилро шояд .

Марвӣаст ки « ҳазрати Довӯди алайҳи ассалом аз парвардгор суол намӯд ки баъзе аз аҳли муҳаббати худро ба ӯ намояд хитоб расед ки бирав ба кӯҳи Лубнон ки дар онҷои чаҳордаҳи нафар аз дӯстон мо ҳастанд , баъзе ҷавон ва баъзе дар сини куҳулат ва бархе перон , чун ба назд эшон рисии саломи маро ба эшон расон ва бигӯ : парвардгор шумо мегуяд ки чаро аз ман ҳоҷатӣ намехоҳед ? ба дурустӣ ки шумо дӯстони ману баргузидагону авлиёӣ ман ҳастед , ба шодии шумо шод мешавам ва ба дӯстии шумо мсорът мекунам Довӯд чун ба назд эшон расед , дид дар лаби чашма Эй нишастаанд ва дар азимат худо мутафаккиранд чун Довӯди алайҳи ассаломро диданд аз ҷои ҷустанд ки мутафарриқ башаванд Довӯд гуфт : ман фиристода худоем , омадаам ки пайғом ӯро ба шумо бирасонам пас рӯ ба ӯ овараданд ва гӯшҳои худро фаро доштанд ва чашмҳои худро бар замин дӯхтанд , Довӯди алайҳ ассалом гуфт : худои шуморо салом май расонад ва мегуяд : чаро аз ман ҳоҷатӣ намехоҳед ? ва чаро маро намехонед то садои шуморо бишинавам ки дӯстон ва баргузидагон манед ? ба шодии шумо шодам ва ба муҳаббати шумо штобонм ва ҳар соъат ба шумо назар мекунам чунонкии модари меҳрбон ба фарзанди худ назар мекунад ? чун эшон ин суханонро аз Довӯд шуниданд ашкҳои эшон бар рухсорашон ҷорӣ шуд ва ҳар як забон ба тасбеҳу тамҷид парвардгор гушӯданд ва бо парвардгор ба калимотӣ чанд муноҷот мекарданд ки осори эҳтироқи дилҳои эшон , аз шавқу муҳаббат ӯ зоҳир мешуд » .