Ва тариқаи таҳсили шукргузорӣ ба чанд амраст : аввал : маърифату тафаккур дар саноеъи илоҳӣау анвоъи неъматҳои зоҳирӣау ботинӣа ӯ дувум : назар кардан ба пасттар аз худ дар умӯри мутаъаллиқа ба дунё , ва ба болотар аз худ дар амри дайн , сими инки мурдагону аҳли гӯристонро ба назари дароварду мутазаккир ин гардад ки ниҳояти матлаби эшон онаст ки онҳоро ба дунёи баргардонанд то дар ӣнҷои мутаҳаммили риёзату машаққат ибодот гирданд то аз азоби охирати мстхлс ё савоби эшон музоъаф гардад пас худро аз эшон фарз кунад ва чунон тасаввури намояд ки матлаб ӯ баромадау дубора ба дунё руҷӯъ намӯда .

Пас умри худро сарф умӯрӣ кунад ки мурдагон ба ҷиҳати онҳо толиби авд ба дунё ҳастанд .

Чаҳорум : ёди намояди ончиро ки бар ӯ рӯй дода аз мсоиби азима ва маразҳои мӯҳлика ки умеди наҷот аз онҳо надошт пас чунон фарз кунад ки ҳалок шудау ҳаёти ҳол ,у халосӣ аз он балӣаро ғанимати шумораду шукри худоиро ба ҷо оварад ва аз ончӣ бар ӯ ворид мешавад маҳзун ва мтأлм нагардад .

Панҷум : ҳар мусӣбату балое аз балоҳои дунё ки бар ӯ ворид шавад шукр кунад ки мусӣбатии болотар аз он ба ӯ нарасида , ва бар инки балое ба дайн ӯ ворид нашуда .

Чунон ки манқӯласт ки « мардӣ ба баъзе аз некон гуфт ки дузд ба хона ман даромаду матоъ маро барграфт гуфт : шукр худо кун агар ба ҷои он дузд , шайтон ба хона ту меомаду имони туро фосид мекард чаҳ мекардӣ ? » ва низ ҳар мусӣбатӣ ки дар дунё ба ӯ мерасад уқубат гуноҳӣаст ки аз ӯ содир шуда пас шукр бар он лозимаст , зеро баъд аз онкӣ дар дунёи уқубати гуноҳ ба ӯ расед аз уқубати ухравӣ наҷот меёбад .

Чунонкӣ аз ҳазрати пайғамбари слии аллоҳи алайҳу ?алау силам Марвӣаст ки « ҳар гоҳи банда гуноҳӣ кунад пас сахтӣ ё балое дар дунё ба ӯ бирасад , худо аз он Карим тараст ки дубора ӯро азоб кунад » пас бояд шукр кунад ки аз уқубати он гуноҳи фориғ шуда .

Ва низ шаккӣ нест ки ҳар балое ки ба касе мерасад сарнавишт ӯ бӯда ва албата ба ӯ мерасад пас бояд шукр кунад ки омаду гузашт ва аз ӯ халос гардид .

Ва низ ҳар мусӣбату балоеро аҷру савобӣ дар муқобиласт ки ба азъоФи музоъаф аз он бало бештараст пас шукр кунад ки мусӣбати андакро мутаҳаммил шуд ва ба أҷр азим расед .

Ва низ ҳар мусӣбатӣ ки ба одамӣ мерасад муҳаббати дунёро аз дил ӯ кам мекунаду майлу алоқа ба он андак месозаду шавқ ба охирату лақои ҳазрати бориро зиёд мегирданд , зеро шаккӣ нест ки агар ҳамаи умӯри дунёии омӣ бар вифқи мурод ӯ буд сабаби инс ӯ ба дунё мегардад ,у дунё монанди биҳишт ӯ мешавад пас дар вақти марг , ҳасрат ӯ азим ,у أлм ӯ бениҳоят мегардад ва чун масоиби дунявӣа бар одамӣ нозил шавад дил ӯ аз дунё сард мешаваду дунё бар ӯ чун зиндон мегардад ,у талаби халос аз онро май намояд ва ин , яке аз асбоби наҷот одамӣаст пас шукр бар чизе ки боис он мешавад лозимаст .

Ва ҳон , то нагӯйӣ ки чигуна шукр бар балоу мусӣбат мутасаввирасту ҳоли инки лозимаи шукр , фараҳ ва шодӣаст бар ончии шукр он карда мешаваду лозимаи мусӣбат , أлм ва андӯҳаст , зеро ки шодии амре аз роҳии сабаби أлм ва ҳузн бошад ва аз роҳии дигари боиси фараҳу шодӣ монанди ҳиҷоматӣ ки одамӣ аз барои дафъ зарар мекунад .

Ва бидон ки бо вуҷӯди ончӣ мазкӯр шуд аз фазилати балои дунёу боис шудан аз барои саодати абадӣа , чунон нест ки балоу мусӣбат аз барои ҳамаи каси беҳтар аз офият бошад пас набояд касе аз худои талаби мусӣбат ва бало кунаду ҳазрати пайғамбари слии аллоҳи алайҳу ?алау силами пайваста ба худои паноҳ май ҷуст аз балои дунёу охират ва ӯу соири анибоу аўсё , некуии дунёу охиратро аз худо май талабиданад ва мегуфтанд : « рбнои отнои фии алднёи ҳасанау фии алохраҳи ҳасана » ва аз шамотати аъдоءу бадии қазо , паноҳ мегирифтанд ба худоу пайғамбари слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам мефармуд : « аз худои офиятро талаб кунед ки ба ғайр аз маърифату яқини ҳеҷ чизи афзал аз офият нест »у ончӣ аз баъзе аз урафои нақл шуда ки аз худои маърифату яқини ҳеҷ чизи афзал аз офият нест »у ончӣ аз баъзе аз урафои нақл шуда ки аз худои мусӣбату бало суол мекарданд , ҳамчунон ки « смнўни муҳиб » гуфта : «у лӣси лии фии сўоки ҳаззи ФкиФмои шӣти Фохтбрнӣ » яъне марои лиззатӣ дар ғайр ту нест , пас ҳар навъ ки хоҳии маро озмоиш кун аз роҳи ғалабаи муҳаббат ва шавқаст , зеро касрати муҳаббат басо бошад ки ба гумон меандозанд ки балоро толибаст валикин ҳақиқат надорад .

Оре , ҳар ки аз ҷоми муҳаббати ҷуръа Эй кашид мастӣ аз барои ӯ ҳосил мешаваду суханони мисатонро чандон ҳақиқатӣ нест пас ҳар чаҳ аз ин қабили каломи шинавии суханон ошиқонаст ки аз фарти муҳаббати содир шудау шунидани каломи ошиқон агар чаҳ лиззатӣ бахшаду лекини эътимодро нишоед ва манқӯласт ки « смнўни баъд аз онкии шеъри мазкӯрро гуфт мубтало ба дард дил шуд ба шиддатӣ ҳар чаҳ тамомтар пас фарёд мезад ва ҷазаъ мекард ва аз худо офият металабед ва бар дар мактаби хона ҳо мерафт ва ба кӯдакон мегуфт : дуо кунед аз барои дурӯғгӯии худ » .

Балии ҳаргоҳи соҳиби нафас қавӣ бошад ки дар қӯти нафас ба мартабаи қусӯрии расида ва аъло мартабаи сабру шукр аз барои ӯ ҳосил шуда бошад ва балоҳои дунявӣа , ӯро аз фикру зикру ҳузури қалбу инс ба худоу тоъату ибодат боз надораду боиси нуқсони дӯстӣ ӯ аз барои худо нашавад , бало дар баъзе аз авқот аз барои ӯ беҳтараст , зеро аҳли балоро дар олами охирати дараҷоти рафеъау манозил мниъаҳаст ки махсӯси аҳли мусӣбат ва балост ва бидӯни он расӣдан ба он муяссар на .

Ва аз ин ҷиҳат буд ки أъозм банӣ навъи инсон аз анбиёу авлиёи пайваста ба анвоъи масоиб мубтало буданд .

Ва ба ин сабаби ворид шудааст ки « аъзами балоҳо муваккили анибо ва авлиёасту баъд аз эшон ҳар ки мартаба ӯ бештар , мусӣбат ӯ афзӯн тараст » пас бинобарин , аслаҳ ба ҳоли мардумон аз ҷиҳати балоу офият ба ихтилофи ҳолоти эшон мухталиф мешавад .

Ва мӯед ин матлабаст ончӣ дар бисёре аз ахбори ворид шудааст ки « ончӣ бар муъмин ворид мешавад аз блоء ё офият , ё неъмат , ё меҳнат , хайру салоҳ ӯаст » ва дар баъзе аз ахбори қудсӣа расидааст ки « баъзе аз бандагони ман салоҳ эшон нест магари фақру мараз , пас ман ҳам ҳамонро ба эшон ато мекунам ва баъзе аз салоҳ нест магари сиҳҳату Гана , пас ман онро ба эшон май даҳум » .