Ва асотиди уламоу аъзами ҳукамо дар баёни аҷоиби саноеъ ,у ғароиби бадоеъ , базли ҷаҳди худро карда ва дар дарёии ҳикмати фикрат ғаввосӣ намӯдау кутубу дафотирии сохта ва пардохтаанд вале бо вуҷӯди ин , нисбат ба ончӣ дар воқеъу нафас аламр ҳаст туҳидаст мондаанд ва мо дар ин мавзе , ишора мекунем ба қалилӣ аз ҳикматҳоу аҷоибӣ ки дар азъФи ҳайвонот , ки пашша ва занбӯраст ,у ашрафи онҳо ки инсонаст , ва баъзе аз анвоъи яке аз аҷноси пасттарин аволим илоҳӣааст то дигари аҷносу аволим , ба қиёс ба он дониста шаваду чунончии мутаарризи баёни ончии фаҳмидан аз барои мо мумкинаст аз аҷоибу масолеҳӣ ки дар як узв аз аъзои яке аз ин се ҳайвон аст нишуем аз вазъи китоби берун ,у шарҳи он аз ҳад фузун мегардад .

Пас бар сиблати ихтисору иҷмоли баъзе аз аҷоибу ҳукми онҳоро баён мекунем то кайфияти тафаккур дар саноеъи парвардгор дониста шаваду лиҳозо май гўӣим :

Аммо пашша : таъаммул кун дар он , бо вуҷӯди хурдии ҷуссаи он , худованди олами онро ба ҳайати фил , ки бузургтарин ҳайвонотаст халқ намӯда ва аз барои он хартумӣ чун хартуми фил қарор дода ,у ҷамеъи аъзоӣӣ ки аз барои филаст дар он халқ карда , ба иловаи ду бол ва ду шох ва ин ҷуссаи заъифро мнқсм ба аъзои зоҳирӣау ботинӣа фармӯдааст , ва ду даст ва ду пои онро кашида ва ду чашм ва ду гӯши онро шикофт ,у сару шикам аз барои он қарор дод ва дар ботини он мавзеи ғизо муқарар дошту ҷамеъи қўоӣӣ ки дар мариммати бадан зарурӣаст аз « ғозиаҳу ҷозибау дофиъиу маскау ҳозима ва наУмия , ба он ато намӯда ва онро ба ғзоӣӣ ки хӯн ҳайвонотаст далолат кард ва ду болаш дод ки ба василаи онҳо ба талаби ғизо парвоз кунаду хартумаш ато кард ки аз он хӯнро ба худ бикашад ,у хартуми онро бо вуҷӯди ниҳояти борикӣ « мҷўФ кард то хӯни соф аз он боло равад ва онро тариқаи фурӯи бурдани хартум дар бадани ҳайвон ва макидан , таълим кард ва онро аз душмании инсони огоҳи сохт ва ёд дод ки чун инсони дасти худро ҳаракат диҳад қасди онро дорад , пас роҳи фирорашро омухту гӯши онро чунон шунаво гардонид ки ҳамҳамаи ҳаракати дастро аз давр май шунӯду роҳи фирор пеш мегирад ва чун даст сокин шуд боз « мъоўдт май намояд ва онро ду ҳадақа каромат фармуд ки мавозиъи ғизои худро бибинад ва ба самти он парвоз кунад , ва чун ҳадақа ӯ кучак буду маҳал « ҷФну мижа дар он набӯд ки гирду ғуборро аз ҳадақа муҳофизат кунад таълим он намӯд ки ба ду дасти худ гирду ғуборро аз ҳадақаи давр ва онро сайқал диҳад ва ба ин сабабаст ки ҳайвоноти хирад монанди магасу пашшаи алии алотсоли дастҳои худро ба ҳадақа мезананд ва ин қадар қалилӣаст аз аҷоиби сунъи худо дар он ,у чунончии аввалин ва охирин ҷамъ шаванд ки иҳота ба ҷамеъи аҷоиби зоҳирӣау ботинӣа он кунанд оҷиз мегирданд .

Ва аммо занбӯр : тафаккур кун ки чигуна худованди ҳаким аз оби даҳони он муму асалро офарид ки яке нуру зиё ,у дайгарии марҳам ва шифост ва онро таълим кард то аз гулҳоу шукуфаҳо ғизои худро бардорад ва аз наҷосоту касофоти иҷтиноби намояд ва аз барои эшон подшоҳӣ қарор доду ҳайати онро аз дигарон мумтоз карду ҳамаро мутӣъу мнқоди амр ва наҳй он гардонид ва онро адлу сиёсати омухту хайрхоҳ ҳама гардонид то якеро бар дар хона гумошт ки ҳар кадом ки наҷис бошад манъ кунаду бикашад ва ба он ваҳй намӯд ки дар баландӣҳо ва кӯҳҳо ва дарахтҳо аз мум хона созад то аз офот маҳфӯз бошанд .

Ва назар кун дар кайфияти баннои хонаҳои эшон ки ҳамаро ба шакли мсдс май созанд , зеро агар « мстдири сохтндӣ дар беруни хонаҳо халалу фараҷ « мӯҳмал монадӣ ва агар мураббаъ банно кардандӣ завоёии он дар андаруни холӣ будӣ , пас шакли мсдсро ихтиёр карданд ки ҳеҷ музиъӣ аз мавозиъи хориҷау дохилаи он зойеъ намонад « Фсбҳони ман холиқи хабиру ҳакими латифу басир » .