Қабл аз ин мазкӯр шуд ки болотарин хавфҳо , хавфи сӯъ хотимааст ва аз барои он асбоб бисёраст ,у марҷаъи ҳамаи онҳо се чизаст : аввал : ки аз ҳама бадтараст онаст ки дар вақте ки сакароти марг зоҳир шаваду аҳволи он намоён гардад , дар ақоиди одамии халалӣ ҳам расаду шак ё инкорӣ дар баъзе аз ақоид дар дил ӯ ҳосил шавад , ва ин ҳиҷобӣ гардад миёни худоу банда , ки боиси азоби мухиллад ,у зиёнкории абад ,у даврии доимӣ аз даргоҳ худо гардад , ва ба куфр аз дунё риҳлат кунад .

Ва метавонад шуд ки одамӣ ба амре ки хилоф воқеъ бошад эътиқод кунад ва дар вақти мурдани хилофи он бар ӯ зоҳир шавад , ва ба ин сабаби ташкик дар соири ақоиди саҳеҳа худ кунад ва кофар гардад зеро ки дар ибтидо , эътиқод ӯ ба ҳамаи яксон буд , пас чун мулоҳиза кунад ки яке аз онҳо хатост итмӣнон ӯ аз соири ақоиди худ низ бартараф мегардад .

Чунонкӣ гӯйанд фахри розӣ рӯзӣ мегирист аз сабаби гиря ӯ пурседанд гуфт : ҳоли ҳафтод соласт ки дар масъалае бнўъии эътиқоди доштам имрӯз донистам ки ботил бӯда , аз куҷо ки соири ақоиди ман чунин набошад .

Ва болҷмлаҳ « алъёзи биллоҳ » касе ки ба ин хатар уфтаду пеш аз онкии рафъи ташкик ӯ бишаваду имон аз барои ӯ ҳосили бишавад аз дунё баравад кофар рафтаасту блҳоӣӣ ки имон ба худоу расӯлу рӯзи ҳисоб бар сиблат иҷмол дорад ва ин дар қалби эшон русух кардааст аз ин хатари дўртрнд .

Ва аз ин ҷиҳатаст ки ворид шудааст ки аксари аҳли биҳишт балҳо хоҳанд буд ва ба ин сабаб дар шариъати муқаддасаи манъ шудааст аз ғӯр дар баҳсу назар дар худоу сифот ӯу сар дар ин , онаст ки балҳо ончиро аз шаръ расидааст чун эътиқод карданд ва фаро гирифтанд , бар он боқӣ май монанди ва чун зеҳни эшон аз фаҳмидани шубаҳоти қосир , ва ба ташкику тардиди муътод нашудаанд , дар дили эшон шаку шубҳа Халаҷон намекунад бархилофи касоне ки дар фикру баҳси фурӯи рафтау ақоиди худро аз уқули қосираи худ ахз кардаанд , ва бо фикри сусти худ ақидаеро ба даст овардаанд , ки эшонро саботи қадамӣ дар эътиқодӣ нест , зеро ки уқули ноқисса , аз фаҳмидани аксари ақоиди динӣаи оҷиз ,у адиллаеро ки тартиб медиҳанд музтариб ва мутаоризанд ва аз баҳсу фикр , дарҳои шаку шубҳа гушӯда мешавад пас зеҳни эшон ҳамеша маъракаи шкўк ва шубаҳотаст , гоҳе эътиқодӣ мекунанд ва ба он итмӣнон баҳам мерасонанд баъд аз он дар далелаши ташкик ,у эътиқоди эшон заъиф мешаваду пайваста дар ҳайрату изтиробу ташкик ва иштибоҳанд .

Пас агар ба ин ҳолати сакароти марг , эшонро дарёбад чаҳ астбъод дорад ки дар баъзе аз ақоиди динӣаи шаки намоянд ? ва эшон монанди касе ҳастанд ки дар киштӣ шикаста нишаста бошаду киштӣ ӯ дар гирдоби афтода , мавҷии онро ба мавҷӣ дигар андозаду ғолиб инаст ки чунин касе ғарқ мешавад .

Ва аз нсиролдини тӯсӣ , ки аз аъозим мутакаллиминаст манқӯласт ки гуфт ҳафтод сол дар улӯми ақлӣа фикр кардам ва китобҳои бисёр дар онҳо тасниф кардам ва беш аз ин наёфтам ки ин махлуқотро холиқӣаст , ва дар ин ҳам яқини ъаҷузаҳои қабӣла аз ман болотараст .

Пас тариқи саҳеҳ онаст ки ҳамаи каси асли имону ақоиди худро аз соҳиби ваҳй ахз кунаду ботини худро аз сифоти змимаҳу ахлоқи хабиса пок созад ва ба аъмоли солеҳау тоъот машғӯл гардаду мутаарризи тафаккур дар ончӣ аз тоқат ӯ берун аст нагардад , то алтофи раббонӣа ӯро дарёбад .

Дувум : аз асбоби сӯъи хотима онаст ки имони одамӣ заъиф бошад ва ба сабаби заъфи имону ақида , дӯстии худо дар дил ӯ кам бошад ,у дӯстии дунёу аҳлу аёлу мансабу мол бар дӯстии худо ғолиб бошад пас чунин касе ба тадриҷи муҳаббати дунё бар ӯ ғалаба мекунад то ба ҷоӣӣ мерасад ки дӯстии худо дар ниҳоят камӣ мешавад ва аз он , чизе ки асарӣ дар мухолифати нафаси аммора ва шайтон кунад боқӣ намемонад ва аз ин ҷиҳати дил ӯ торик ва сиёҳ мешаваду гирифтагӣу афсурдагӣ дар он ҳам мерасаду қасовати онро фаро мегираду торикии гуноҳон бар он мутароким мешаваду болклиаҳи нури имон аз он бартараф мешавад .

Пас чун сакароти марг дар расад , ва бар ӯ зоҳир шавад ки : ҳол бояд аз дунё мФорқт кунад ,у ончӣ маҳбӯб ӯст аз молу фарзанд , ҳамаро тарк кунад , ва ин феълро аз худо медонад , лиҳозои он қалили дӯстии худои ҳам ки боқии монда тамом мешавад балки мубаддил ба буғз ва инкор мегардад , зеро ки чунон медонад ки : худои миён ӯу миёни молу фарзанду аҳлу аёлу соири ончӣ дӯст дорад ҷдоӣӣ афкандаасту дӯстӣ бисёр ҳам бо худо надорад ки ба қазоӣ ӯ розӣ бошад пас дар дил ӯ инкору кароҳат , балки буғзу адоват дохил мешавад чунонкии ҳаргоҳ касе яке аз фарзандони худро андак дӯстӣ дошта бошад ва молӣ дошта бошад , ки дар назд ӯ аз он фарзанд азизтар бошад ва он фарзанди он молро талаф кунад он қалили дӯстӣ ӯ ба адоват мубаддил мешавад .

Пас ҳаргоҳи чунин касе дар ҳолати инкору буғзи бимирад бар сӯъи хотима мурдааст , ва ворид хоҳад шуд бар худо монанди бандаи гурехтаи хашмнокӣ ки ӯро ба қаҳр гирифта бошанд ва ба назд мавлоӣ худ баранд .

Пас бар ҳар касе лозимаст ки саъй кунад ки дӯстии худо бар дил ӯ ғолиб бошад ва ҳеҷ чизро аз ӯ дӯст тар надошта бошад то дар вақти мурдан аз ин қисми сӯъи хотима наҷот ёбад .

Ва ҳақи субҳонау таъолӣ ба ин қисми сӯъи хотима дар китоби Карими ишора фармӯдаанд ки : « қул ани кони абоؤкму абноؤкму ахўонкму азўоҷкму ъширткму амволи ақтрФтмўҳоу туҷҷораи тхшўни касодҳоу мсокни трзўнҳои аҳби аликми ман аллоҳу расӯлау ҷиҳоди фии сиблатаи Фтрбсўо ҳатто иأтии аллоҳи бомраҳ » яъне « бигӯ ба мардумон ки агар падарони шумоу фарзандони шумоу бародарони шумоу занони шумоу ақорбу хуишони шумоу молҳое ки касб кардаед ,у тиҷоратӣ ки аз касодӣу норўоӣӣ он метарсид ,у хонаҳоӣ ки онҳоро писандидаед , дар назд шумо маҳбӯб тараст аз худоу расӯли худоу ҷиҳод кардан дар роҳи худои пас мунтазир бошед то амр худо бияёд » яъне сакароти марг бар шумо зоҳир шавад ,у беҳӯшии марги шуморо фарогирад дар он вақти зарари зёдтии дӯстии умӯри дунявӣау камии дӯстии худоу расӯли слии аллоҳи алайҳу ?алау силам маълум хоҳад шуд .

Сеюм : аз асбоби сӯъи хотима : касрати маосӣу пайравии шаҳавот нафсонӣааст , зеро ки сабаби мтобъти шаҳавот ,у фурӯ рафтан дар маосӣу сиӣот , ғалабаи шҳўёт ,у русухи онҳо дар диласту сабаб он нест магар бисёре улфату одат ба онҳо ва ҳар чаҳро ки одамӣ ба он улфат гирифт ва одат кард , дар вақти мурдани ҳамон ба хотир ӯ мерасад ва дар назд ӯ мутасаввир мешавад .

Пас агар бештари майл ӯ ба тоъат ва ибодат бошад дар вақт рафтан ӯ аз дунёи дил ӯ мутаваҷҷеҳ тоъат мешавад ва агар аксари ҳиммат ӯ мқсўр бар маосӣ ва гуноҳон бӯда , ёди онҳо дар вақти мурдан ҳозир мешавад ва касе ки бештари шуғл ӯ масхарагӣ ва астҳзоء бошад дар он вақти машғӯл он мегардад ва ҳамчунин дар ҷамеъи шуғлҳоу амалҳое ки дар муддати умри мутаваҷҷеҳ онҳо бӯда .

Пас касе ки бештари фикру зикр ӯ дар маъсият ва гуноҳ бӯда басо бошад ки дар вақти мурдан , шаҳвати гуноҳ бар ӯ ғолиб ,у дил ӯ мутаваҷҷеҳ онҳо бошад , ва бар ин ҳоли қабзи рӯҳ ӯ шавад ва ин ҳолат , ҳиҷобӣ шавад миён ӯу миёни парвардгору касоне ки дили онҳо ба шаҳавоти моил ,у маосӣу сиӣот бар эшон ғолибаст ба ин хатар наздиканд , « аъоднои аллоҳ субҳона манеҳ » .

Ва сар дар ин , онаст ки беҳушӣ эй ки пеш аз марг ҳосил мешавад шабиҳ ба хобаст , пас ҳамчунон ки одамӣ дар хоби аҳволиро ки ба онҳо улфат карда ва одат намӯда мебинад ,у чизҳое ки шабоҳатӣ ба ончӣ дар бедории дида , надорад ҳаргиз дар хоб намебинад чунончии кӯри модарзоди ҳаргизи рўшноӣӣ ва рангҳои мухталифаро дар хоб мушоҳида намекунад ва касе ки тоза ба ҳади булӯғ расида бошад ва муҳталим шавад , сӯрати маҷомеъат ба хоб ӯ намеояд ва ҳамчунин дар вақти сакароти маргу беҳӯшии пеш аз марг , ки мушобеҳ хобаст ба ғайр аз ончӣ ба он муътод шудау улфати гирифта ба назар ӯ намеояд .

Ва басо бошад ки ба воситаи улфату одат , сӯрати фоҳиша дар назд ӯ мтмсл мешавад ва дар он вақти майл ба он мекунад , ва ба ин хаёли қабз рӯҳ мешавад , ва ба сӯъи хотима аз дунё меравад .

Ва бидон ки ҳамчунон ки бисёр мешавад ки дар бедории чизҳое ба хотир ӯ мегузарад ки сабаби онро намедонад , ҳамчунин дар хобу вақти мурдани чизҳое ба хотир ӯ меояд ки ба боиси он мултафит намегардад ва гоҳаст ки сабаби онҳоро баъд аз илтифот метавон ёфт , мисли инки сӯрати ҷамилиро мебинад ва ба муносибати он ба фикри сӯрати хуб дигар меуфтад ё сӯрати хӯбиро мебинад ба зиддияти он , сӯрат бисёр бадиро мутазаккир мешавад .

ё асбиро мулоҳиза мекунад ва ба воситаи он , шахсе ки вақте савор он бӯда ба хотираш меояд .

Ва бисёр мешавад ки баъзе чизҳо ба хотир мегузарад ки ҳар чанд таъаммул кунад сабаби онро наме фаҳмад ,у ҳолати хобу сакароти марг низ чунинаст .

Ва касе ки хоҳад вақти мурдани хотир ӯ аз маосӣу шаҳавоти маҳфӯз , ва Аслан ба фикр онҳо науфтад бояд ки дар тамомии умри худ машғӯл муҷоҳида бӯда ки нафаси худро аз маъсият боз дораду решаи шаҳавотро аз дили худ бикунаду мувозибат бар илму амали намояду ботини худро аз фикри машоғил дунявӣа бипардозаду дили худро маҳали муҳаббати худоу инс ба ӯ созад .

Ва инро захираи ҳангоми мурдан худ кунад , зеро ки ҳар касе бар ҳолатӣ ки зиндагонӣ кард мемерад ва бар ҳолатӣ ки мард маҳшур мешавад ва ба таҷрибаи расидау мукаррари мушоҳида шуда ки ҳар касе дар вақти мурдан , дил ӯ машғӯл амре бӯда ки дар зиндагонии бештари мутаваҷҷеҳ он бӯдау осори он аз ӯ ба зуҳӯр мерасад .

Ва ба ин ҷиҳатаст ки муаззами хавфи аҳли маърифат аз ин қисми хавфи сӯъ хотимааст , ки метарсанд дар вақти мурдани афкори радияу хавотири мазмума ба хотири эшон хутур кунад ва бар ин ҳол бимиранд , ва ҳамин ҳиҷоби миёни онҳо ва парвардгор гардад , зеро ки Халаҷони афкор , болклиаҳи дохил дар таҳти ихтиёр одамӣ нест , агар чаҳ бисёре одати мдхлитӣ тамом дорад ва аз ин ҷиҳатаст ки : агар касе бихоҳад ғайр аз анбёءу аъиммаи алайҳими ассаломро дар хоб набинад ,у сўои ибодату тоъатро дар руъё мулоҳиза накунад муяссар ӯ намегардад , агар чаҳ мувозибат бар салоҳу тоъат дар ин хусӯс беасар нест ва аз ин , маълум мешавад ки агар одамӣ дар нафаси охир , ки рӯҳ бо он берун меравад солим намонад ҳамаи аъмоли ҳасана ӯ зойеъ ва бефоидаасту солими мондан дар он нафас , бо инки дили ҷавлонгоҳ хавотир бошад ва дар амвоҷи афкор музтариб бошад дар ниҳоят ашколаст .

Ва ба ин ҷиҳатаст ки ҳазрати расӯли слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам фармуданд ки « мардии панҷоҳ соли ибодату амали аҳли биҳиштро мекунад то инки миён ӯу биҳишт ба қадар дӯшидани шутурӣ боқӣ намемонаду хотима ӯ ба ончӣ аз барои ӯ муқаддар шуда мешавад » .

Ва маълумаст ки дар ин миқдори вақт , амалии дигар ки боис шақоват шавад наметавонад сар занад магари афкори радия ки чун барқ хотФ даргузаранд .

Ва ба ин сабаб гуфтаанд ки : « таъаҷҷуб намекунам аз касоне ки дар дунё ҳалок шуданд ки чигуна ҳалок шуданд ,у лекин таъаҷҷуб мекунам аз касоне ки наҷот ёфтанд ки чигуна наҷот ёфтанд » .

Ва дар ҳадис расидааст ки : « чун рӯҳи бандаи муъминро бар хайру ислом боло баранд , малоика таъаҷҷуб мекунанд ва мегӯйанд чигуна наҷот ёфт аз днёӣӣ ки некон дар онҷо фосид шуданд » ва аз ӣнҷои сари фармӯдаи ҳазрат зоҳир мешавад ки фармуданд « мардуми ҳамаи аҳл ҳалокатанд магари уламо ,у уламои ҳамаи аҳл ҳалоканд магари амалкунандагон ба илми худ ,у амалкунандагон ҳамаи аҳл ҳалокатанд магари мухлисин , ва мухлисин ҳам бар хатари азим ва дар маҳали ташвиш ва биманд » ва ба ҷиҳати ин хатари азиму ташвишу бими мартабаи шаҳодат дар роҳи худои матлӯб ,у марг « мФоҷот » , ногувораст , зеро ки басо бошад ки марги мФоҷот , дар вақте иттифоқ уфтад ки хотири одамии мултафит ба фикр бадӣ бошад .

Ва аммо дар шаҳодат дар роҳи худо , дар ҳолеи қабз рӯҳ мешавад ки дар дили биҷузи муҳаббати худои амре боқӣ намонад , зеро ки касе ба амри худоу расӯли рӯ ба майдон корзор меоварад ки маргро ба ҷиҳати ризои эшон бар худ навиштааст ва аз ӣнҷо маълум мешавад ки қатлӣ ки сабаби шаҳодатӣ ки мазкӯр шуд набошад боиси итмӣнон аз ин хатар намегардад , агар чаҳ ба зулми кушта шуда бошад , ё ба ҷиҳод рафта бошаду лекини мақсӯд ӯ ризои худоу расӯл ӯ набошад .

Пас бар ҳар касе лозимаст ки саъии намояд ки аз ин хатари азим наҷот ёбаду хотима ӯ ба хайр ,у оқибат ӯ ба никўӣӣ бошад ва он ба ин навъ мешавад ки дар вақти мурдан , дил ӯ мутаваҷҷеҳи худоу мамлу аз ҳубу инс ӯ бошад , то ба растгории ҷовид Фоиз гардад ва ин мавқуфаст бар муҷоҳида бисёр , то нафасро аз шаҳавоти дунявӣа боз дораду болмраҳи муҳаббати дунёро аз дил берун кунад ва аз иртикоби маосӣу мулоҳизаи аҳволи осӣону тасаввуру фикр дар маъсият , ғояти иҷтинобро бикунад ва аз аҳли маъсият ,у шунидани ҳикоёти эшон , ниҳояти эҳтирозро лозими шуморад ва балки муҳаббат ҳар чизе ки ғайр аз худост аз дил берун кунаду хонаи дилро болмраҳ аз мо сўоӣ аллоҳ бипардозад , то ёди худои малака ӯ шавад ва бидӯни ин , мутмаин аз инки хотима ба хайр хоҳад буд наметавон шуд .

Балӣ донистӣ ки беҳӯшӣ эй ки наздики мурдан ҳам мерасад ҳукми хобро дорад ва мулоҳиза кун ҳолати худро ки дар аксари авқоти хўобҳоӣӣ ки май бинӣ мутлақан дар он ҳолат дар дили худ муҳаббати худоро наме бинӣ ва ба хотират намегузарад ки туро холиқӣаст ба сифоти камоли ороста балки умӯри ботилау хаёлоти фосидае ки ба онҳо инси гирифтае дар хоб май бинӣ ва агар наузи биллоҳ дар ҳангоми қабзи рӯҳ , дили ту машғӯли чизе аз умӯр дунявӣа бӯда бошаду мултафити маърифати худо ва дар баҳҷату сарвар аз муҳаббат ӯ набошӣ баъд аз мурдан ҳамеша бар ин ҳоли хоҳӣ буд ,у зиёнкории абад ,у шақовати сармади насиб ту хоҳад шуд .

Пас эй дӯст аз хоби ғифлати бедор , ва аз мастии табиати ҳушёри шӯи дӯстии дунёии дниаҳро аз дили худ берун куну дили худро ба муҳаббати инси парвардгори ободи соз аз днёӣӣ ки хона ориятаст ба қадари зарурат қаноат кун ва аз манзилӣ ки бояд рафт , ба миқдори ҳоҷати кифояти намо аз ғизоу таоми туро ин қадар басаст ки ҳифз ҳаёт кунад ,у зиёда хӯрдани одамиро аз қурби парвардгори давр , ва аз бисоти қурби иззат маҳҷӯр месозад ва аз ҷома ба қадре ки сотар бадан бошад туро кофӣаст ,у афзӯн аз он инсонро аз кори охират боз медорад ва аз маскану хонаи он қадар ки туро аз борону офтоб муҳофизат кунад кифоят мекунад , ва азин бештар , хонаи ҷовидро хароб мекунад .

Ва агар ба инҳо касе сохт , имкн ки ба кор охират пардохт ва агар аз ин таҷовузи намояди шуғл ӯ дар дунё бисёр ,у дил ӯ ҳар лаҳза ба фикрӣ гирифтор мегардад ва ҳар дамии ғамӣ , ва ҳар соъатии меҳнатӣ , ҳар нафасии машғалае , ва ҳар замонӣ дар марҳала Эй хоҳад буд баракоти авқот ӯ ба фикри ин ва он талаф мешавад ,у вақту фурсати бартарафу баъд аз онкии машоғили дунявӣаро аз худ давр кунӣ мутаваҷҷеҳи дил худ бош ,у лаҳзае аз он ғофил машав то ба ҳар водӣ науфтад ва саъй кун ки пайваста дар фикру зикр худо бошад ва бо ӯ инс гирад , ки ба воситаи он ба баҳҷати абадӣау саодати доимӣа Фоиз гардад .

Ва чигуна оқили даст аз чунин мартабае барме дорад ба ҷиҳати машғӯл шудан ба фузули дунёу умӯри хасисаи ин орияти саро , ки на онро бқоӣӣ , ва на бо касе вФоӣӣ карда касе зиёда аз насиб худ нахурда , ва аз ӣнҷои чизе бо худ ҳамроҳ набарда .