Ин суол накӯасту миёни ҳукамои андар « манӣ » ҳар ҷонварии бхосаҳи мардуми ихтилоф (аст ) . Гуруҳе гуфтанд ки мардуми нафас нотиқааст , ва гуруҳе гуфтанд мардуми нафасу ҷасад ҳар дӯсти бдончи ҳади мардум « зиндаи сухани гӯии миранда » ниҳоданд , ва агар ҷасадро аз мардуми ншмрдндии мардумро мирандаи нгФтндӣ , аз баҳри онки миранда ҷасадаст бҷдо шудани нафаси азу . ( ва ) ҳар хирадмандӣ ки бдо над ки ҷасади бчизии дигар зиндааст на бзоти хеш , ӯ бидонад ки он чиз ( ки ) ҷасади бадв зиндааст , миранда нест бал ҳамеша зиндааст ; чунонк ҳар касе бдо над ки ончи бадви хок тар шавад ҳаргиз хушк нашавад , бал ҳамеша тар бошад .

Пас фалосифа гуфтанд ки ҳар ки гуяд « ман » , ин қавл бар ҷумлагии таркиб ( ҷасад ) ва нафас уфтад , ҳар чанд боз ҳаме гуяд ки бар ману ҷони ману дасту пойу сари ману мардӣу саховату ҳаракату сухани ману ҷузи он , ва ин ҷузвҳоро ҳама б « ман » бҷмлгии хеш боз хонанд . Ва гуфтанд : ин ҳамчунонаст ки мо гӯйем ки ном « ҳайвон » ва ин бар ҷумлагӣ ҷонварон уфтад онгоҳ гӯйем : ин мардумаст ва он гов ва он хар ва он мурғаст ва он моҳӣасту ҷузи он ,у ҳайвони ин ҳамааст . Вчнонк гӯйем : қурси офтобу равшанои офтобу гармӣу гардии офтобу ҷзон ,у офтоби худ ҷузи маҷмӯи ин маъниҳо чизе нест .

Пас гуфтанд : мардум ҳамчунин маҷмӯи ҷасад ва нафасанд бо ҳамаи олатҳо бакор . Мари ҷасадро гуяд : ҷасад манаст ;у ҷонро гуяд : ҷон манаст ,у қавли ман чунинаст ,у ҳунари ман чунинаст . Ва ин қавм гуфтанд ки ҳар ки гуяд : « мардум » , ин ном ( бар ) маҷмӯи нафасу ҷасад а фитад , ҳамчунонк ҳар ки гуяд « савор » , ин ном бар маҷмӯи асп ва мард уфтад , ва ҳамчунонк мард беасп ва на асп бемард савор набошад , гуфтанд : ҷасад бенафас ва на нафас беҷасад мардум набошад ва ҳар чанд ки ҳади мардуми нафасу ҷасадро ниҳоданд , бақои мари нафасроу бозгашти бъолми алавии мари нафасро ниҳоданд . Ва гуфтанд : осмони макони нФсҳоء фалосифааст . Ва гуфтанд : мари нФсҳоءи ҳукаморо бозгашти бнФс куллӣаст ки хдоء нафас ӯсту мтолҳон фалосифа гуфтанд : мо бълму ҳикмати матолиби хешро монанди худо кунем , аз баҳри ин хештанро « метола » гуфтанд яъне худои шаванда . Ва арсттои лӣси рӯзи марги хеш ки шогирдони бнздик ӯ омада буданд себии бадасти гирифта буд , ва онро ҳаме буиед ва ҳикматҳо ҳаме гуфту шогирдонаши ҳамеи нбштнд , чунонк андар « китоби тФоҳаҳ » мстўраст , ва чу кораш бохр расед гуфт « слмти лмои лаки арвоҳи аи лФилсўФини нафасӣ » яъне : супурдами нафаси хеши бхдоўнди ҷонҳоءи файласуфон . Ва ин себ аз дасташи биФтод .

Валикини номи манӣу мардумӣ бар таркиб ( ҷасад ) ва нафас ниҳоданд . Ва могўиим кин қавли дурусти аи сет ки ин ҳукамо гуфтаанд вчнон нест ки онрои хилофи бшоиди гуфтан , ки ғалат гуфт ҳар ки гуфт манӣ мари нафасу ҷасади рост , чунонкии савори асп ва мардаст , аз баҳри онки хдоитъолии мари расӯли хешро нафас ва ҷасад гуфт , чунонк гуфт « Муҳамад » ҷуз расӯл набӯд ки пеши азуи расӯлон гузаштаанд , пас агар ӯ бимирад ё бкшндш , шумо аз дайни ҳаме боз хоҳед гаштан : бад-ӣни оят : қавла « ва мо Муҳамади алои расӯли қади хулати ман қиблаи алрсл ,овон мот ӯ қатли аи нқлбтми алии аъқобкм . » ва низ расӯли Мустафои слии аллоҳи алайҳ ва ( ?ала ва ) силам чу халқро панд , бдои дай , бар он қавли савганд ёд кардӣ ва гуфтӣ : бдонкс ки нафаси Муҳамад бадаст ӯст ки чунинаст ки гуфтам , бад-ӣни хабар : « Фўи алзии нафаси Муҳамади беда . »у андари ин хабар чунон пайдост ки хештанро ҷасад , гуфт то гуфт бдонкс ки нафаси ман бадаст ӯст ; ва ҳамчунин аҳли шуҷоату саховату ҳидояту кифояти мари хештанро нафасу ҷасад ёд кардаанд ; аз фузалоу шуъаро чунонк амири шамси аи лдини алоълии абӯи аи лмъолии алии бен алосди мавлои амири а лмўмнин гуфтаст бўқтӣ каз вилояти хеши бҳодсаҳи ӣии бғрбти а фитода бӯдааст ва ин байтҳо дар он ҳол гуфтааст ,у бози пас аз он бўлоити хеш боз омадаст ,у худоиро дар меҳнат шукр кардаст бдончи ҳидоят ва кифоят ёфта буд азуи субҳона . Шеъри Абулмаъолӣ :

Ва аммо ҷавоби аҳли тайиди мари ин суолро онаст ки гуфтанд : манӣ мари нафаси нотиқаи рости кӯи ҷавҳарӣ ақлӣаст , ва доност бҳди қӯт , ва фоиласт бтбъ . Ва далел бар онки нафасро феъл бтбъаст , он овараданд ки гуфтанд : феъли андари рост кардани таркиби мар ӯ рост , то мари он нутфаро аз ҳоли табиии баҳоли зиндагии расонад , ва чунон кунад ки бар фармонҳо ки нафаси мар ӯро фармоед битавонад астодн , ва ин феълҳо азу бтбъ ояд на бФъл , чунин ки ҳаме байнем ки таркиб аз хурдагии бдончи нафаси андрўсти таоми вшроб ҳаме хӯрд , ( ва ) бузург ҳаме шавад бе илми нафас . Ва далел бар онк нафас доност ( бҳди қӯт ) , он овараданд ки гуфтанд : ҳаме байнем ки ҳар нафаси ҳамеи нодон падед ояд ва чу таълим ёбад ҳаме доно шавад . Ва гуфтанд ки таркиби мо бдончи андрўст , аз олтҳоءи андарунӣ чун дилу ҷигару ҷузи ону олоти берӯнӣ чу чашму гӯшу ҷузи он ҳамаи мари нафасро хадаму ҳашаму дасти а Фзорҳоанд , то ҳар яке азин олатҳоро кор ҳаме фармоед ки ӯ шоистаи он кораст , чунонк чашмро андари аи луону ашколи ҳамеи кори бандад ,у гӯшро бшнўдни овозҳо ,у дилро бондишаҳи андари истихроҷи маънӣ аз дидҳоء бичишам ва шнўдҳоء бигӯаш , ва дастҳоро бигрифтан ва пойҳоро брФтну ҷузи он , бар мисоли подшоҳ ки андари шаҳрӣ ободон бошад ва ҳар якеро аз раияту хадами хеши корӣ ҳаме фармоед ,у ҳамагонро бхўиштни боз ҳаме хонд , ва агар андари шаҳр вайронӣ уфтад мари онрои иморат ҳаме фармоед ва ҳаме гуяд : ин шаҳр манаст .

Ҳуҷҷат бар исботи ин ҷавҳари ақлӣ ки манӣ аз мардум мар ӯрост , он овараданд ки гуфтанд : ҳар ки ояд ки хирад дорад , бидонад ки андари таркиби мардум чизе ҳаст ки мардуми сухан ҳаме бидон чиз мегуяду лабу забонро андари сухани гуфтани ончизи ҳамеи кори бандад , ва он чизеаст ки ончи мари худ до над дигрирои бёмўздбимонҷии сухану ончи худ Нидо над аз дайгарии мари онрои биомузад ва бар расад ва такрор кунад то маълум ӯ шавад . Ва ин чизи ҷузи андари таркиб мардум нест аз ҷумлагии ҳайвон , ва ин чизи ҷуз ҷасадаст , аз баҳри онки ҷасад ӯ аз чизҳо ӣӣ ҳосил шуд ко надар он чизҳо на сухан буд ва на илм , ва ин чизи андрў аз ҷои дигар ҳосил омад , чунонк худоӣ таъолӣ мегуяд : қавла « аввалами ири алонсони анои хлқнои ман нутфаи Фозои ҳўи хсими мубин . » ҳаме гуяд бар сиблати суолу инкор ки ҳаме бингарад мардум ки мо мари ӯро аз обӣ андак офаридем , ва акнӯн ӯ ҳаме хусуматҳо кунад ва ҳуҷҷатҳо гуяд , яъне ки сухани андар нутфа набӯду Фълҳоءи мухталиф каз мардум ҳаме ояд , ва дидану шунидану гуфтану ҷузи он ҳама далеласт бар онк чизеаст андарин ҷасад кин феълҳо бад-ӣни олатҳо аънии чашму гӯшу ҷузи он ӯ ҳаме кунад ; ва чу Фълҳоءи тамоми қасдӣу гФторҳоءи машрӯҳи маънавии ҳаме аз мардум падед ояд , ва аз дигари ҳайвон ҳаме наёяд , ҳаме донем ки андари мо мънӣӣ ҳаст ки он хоссаи морост , ва манӣ ҳаркасӣ аз мо бидонаст , ва ин феълҳоу қавлҳо аз он маънии ҳаме падед ояд ( бо ) бакор бастан ӯ марин олатҳоро ки андар таркиб ӯст . Мари ҳайвонотро маънӣ нест ; ва низ аз мо ҳар касе сӯии корӣ , бтдбирии рост , андари талаби чизе , бар қасди хеш , ҳаме равад бохтёри хеш , бўқтҳоء номзад карда , бФкрт , ва бар роҳҳоءи дониста , пеш аз рафтани барон бар мӯҷиби тадбир на бгзоФу бтбъ чу рафтани сутурон аз ҳар сӯии бгзоФ , бал ҳаме шавем то онҷо ки хоҳем ва мақсӯдҳо ҳосил ҳаме кунем .

Пас пӯшида нест бар оқил ки марин ҷасадро сӯии он мақсад ( ва ) матлаби он чизи ҳамеи барад ки он чизи ҷузин ҷасадаст ,у фармон бар ҷасад мар ӯрост ,у ҷасади бФрмон ӯ ҳаракат накунад , ва агар ин ҳаракоти мухталиф бар муқтазии тадбир аз ҷасад омадӣ на аз чизеи дигар , воҷиб омадӣ ки бо ҷасад будӣ , ва то ин олот будӣ ин феъли ҳоءи қасдии мухталифи азу ҳаме омадӣ ,у локин ҳаме байнем ки вақте он чизи ҳаме аз ҷасад берун шавад ,у ҷасад бо ҳама олатҳо бимонад ва зу ҳеҷ феъл ҳаме наёяд . Пас донистем ки андрўи чизе буд ( ки ) феълҳо аз аҷзоъи ҷасади ҳамеи бФрмону хост ӯ ояд , ва манӣ андари ҷасад мар ӯрост , ва ин чизро нафаси гуфтем ,у илм мар ӯрост ҳам бар некӣ ва ҳам бар бадӣ ,у феъл мар ӯрост чунонк худоӣ таъолӣ гуфт : қавла «у нафасу мосўиҳо . Фолҳмҳои фуҷурҳо ва тақвоҳо . » гуфт : бнФсу ончи мар ӯ (ро ) рост кард ва илҳом додаш бникӣу бадӣ . Забони гӯяндаи бФрмон нафасаст , ва нафас ҷанбанд мар ӯро бар сухани гуфтан . Ва забонро азоФт бнФсаст , чунонк худои ъз вҷл гуфт : қавла « лои таҳаррук ба лсонки лтҷъл ба . » мари расӯлро гуфт : забонатро бхўондни қуръони мҷнбон , ва шитоб макун , то нахусти бадоне ки чаҳ бояд гуфтан .

Пас ин қавл далеласт бар онки забонро азоФт бнФсасту мари ҳамаи олатҳо ҷисмро худованди нафас , чунонк худо гуфт : қавла « злки бмои қидмати идок . » гуфт : ин мукофот бидон кор ёфтӣ ки дстҳоء ту карда буд . Ва дасту пойу даҳону ҷузи онро ҳамаи азоФт бнФсаст ки молики ин ҳама ӯст , чунонк худоӣ гуфт : қавла « алиўм нахатм алии аи Фўои ҳҳму тклмнои аи идиҳму ташаҳҳуди арҷлҳми бмои конўои иксбўн . » ҳаме гуяд : имрӯз бар дҳонҳоءи эшон меҳр наҳем то бо мо сухани нгўинд , ва дастҳо эшон гувоҳӣ диҳанд ,у поиҳоءи эшон бдонч карда буданд андари дунё , гувоҳӣ диҳанд .

Пас ин ҳамаи оятҳо ҳуҷҷатаст бар онки мардуми ҷузи ин алтҳост , ва ин олатҳо мар ӯро дасти афзорҳо ва ходимонанд , ва чун ҳаме гуяд дасту пои эшон гувоҳӣ диҳанд бдонч эшон карда бошанд , дуруст шуд ( ки ) феъли мари дасту пойро набӯд бали мари нафасро буд ки ҳамеи оитҳоءи қуръон бар фоили он феъл гувоҳӣ диҳанд кӯ чунин кард . Ва низ ҳар чанд оммаи мардумро аътқо д чунонаст ки мардуми ин ҷасад гаронаст ки ҳамеи бенандаш , уқули ғарӣзӣ эшон донистаст ки мардум нафасаст ,у далел бар дурустии ин қавл онаст ки ҳар ки мар ӯро касе азизи бимирад , ӯ ранҷа шавад ,у дард ва андӯҳ расадаш , ва ҷазаъ кунад аз баҳри анк ҳаме донад ки онкас рафт азин олам , ва ҳар чанд мари он ҷасадро бе ҳеҷ нақсоне бар ҷой ҳаме бинад , дилаш хурсанд нашавад ва донад ки онкас на он ҷасадаст ки бар ҷойаст , бал ӯ рафтаст .

Пас дуруст кардем ки ман мари нафаси рост ,у ҷасади мари ӯрои бмнзлти ходимӣ ва пешкорӣаст ,у бмнзлт аспаст мари саворро ки он аспи малик савор бошаду бФрмон ӯ бхўои бад ,у бФрмон ӯ баравад , ва ҳар феълӣ каз он асп ояд , нисбат он бидон мард бошад ки савор ӯст ;у ҷасади мари нафасро аз баҳр он додаанд то андрў илм биомузанд ва тоъат кунанд то броҳти а бадӣ расанд . Ва ҳар ки бо ин олтҳоءи алФғдни илму биҷой овардани тоъат , азин олам беилм ва бетоъат берун шавад ҳамчунон ки бовел омада буданд ( . . . ) .