Қавли ҳкмоءи фалосифаи андари аи навори фалакӣу латофат каз он бомҳот ҳаме расад , онаст ки гуфтанд : ҳар лтои Фтӣ ки андари ИМАоти ҳаме падед ояд аз олами олӣ падед ояд ;у олами олиро гуфтанд ки берун азин афлокаст . Ва гуфтанд ки ин ҳафт ситораи мудаббир бар мисол равзанҳоанд аз он олами андарин олам ;у нуру латофат аз он олами яксон ҳаме ояд ,у лекини ин аҷром ки нур азишон ҳаме ӣнҷо расад бтбоъ мутафовитанд ,у пазирндагони нуру латофати андарин олам низ бтФоўти маконҳо ва тинатҳо мутафовитанд ,у бад-ӣни сабаби ҳамеи чизҳо андари нуру латофати мутафовит падед оянд . Ва гуфтанд ки ҷавҳар гудохтании ҳамаи зари хост бӯдан ,у ҷавоҳири фусурдаи ҳамаи ёқӯти сурхи хост бӯдан ,у лекин чу маконҳо ва тинатҳо ҳама яксон набӯд , тинатӣ ( ки ) покиза тар шуду таъсиротро тамоми пазируфт , зари гашт ва ёқӯт шуд ;у онч аз тинатҳо олоиш ва тирагӣ дошт , бзрӣ ва ёқӯтӣ нарасед . Ва гавҳарҳо мутафовитанд чун симу мису оҳану ҷузи он , ва чу зибри ҷад ва чу лаъл ( ва ) биҷодаҳу ҷузи он . Ва ҳам ин гуфтанд сухани андари наботҳоу ҳайвонот , ки сабаби но расӣдани нуру латофат аз олами алавии баҳамаи чизҳо бар як андоза ( он )аст ки ситорагони мутафовити алоқдору алотбоъ а над , ва тинатҳо мутафовитасту андар мконҳоء мухталифаст ,у ҳаракот фалак бигард ИМАот низ мухталифаст , то як ҷой аз хоки бзир минтақа фалакаст ки иҷрои фалаки онҷои бғоит зӯдӣ мутаҳаррикаст ва он ҳаракат дулобӣаст , ва як ҷой аз хок бзир қутбаст ки онҷои аҷзои фалаки бғоит дерӣ мутаҳаррикаст ва он ҳаракат рҳоўӣаст . Ва бад-ӣн сабабаст ки гуфта а над ки ҳаме битобаш ин аҷром аз тинатӣ булӯр анд бидон латифӣу сипедӣу равшании вази дигари тинатии ҳамеи шабаҳ а над бидон торикӣу сиёҳӣу тирагӣ , ва як миваи ҳамеи турш ва сурх шавад чу бирӣ . Ва мисли тафовути латофату нур ки яксон ҳаме ояду андари пазирндагони ҳаме мутафовит шавад бтъомӣ заданд аз гӯшту нони вҷзи он , ки чун мари онрои мардӣ хирадманд хӯрд андрў аз он хрдў ҳуш афзоед , ва агар онро мӯшӣ хӯрд андрў аз он хиёнату фасод падед ояд , ва агар онро сегӣ хӯрд азуи бади хўӣӣу озораши мардумон падед ояд . Аз он гуфтанд ки ин тафовути андари мавҷӯдот аз ҷиҳати пазирндагони ҳаме падед ояд , на аз ҷиҳати тафовути олам , чунонк аз оташи ҳамеи хояи мурғи бибандаду муми ҳамеи бгдозд ,у санги ҳамеи бирезаду хишти ҳаме санг шаваду ҷузи он .

Аммо ҷавоби аҳли тоўили алайҳими аи лсломи андари аи нтсоби ҳафт нури бъолм ибдоъ онаст ки гуфтаанд : ҳар чаҳ дар олами ҳиссӣ мавҷӯдаст он асарӣаст аз ончи андари олами алавӣ мавҷӯдаст ва чу ҳаме байнем ки андари олами ҳиссии ҳафт ситорааст , ки чизҳоءи мавлудии ҳаме аз он нур ва латофат гирад , ин мавҷӯдот нӯронӣ далеласт бар анки андари олами алавии ҳафт нур аввалӣаст , кони азлёти иллатҳо а над марин аи навори ҷисмонӣотро . Вази он ҳафт нур азалӣ гуфтанд : ки яке ибдоъаст ,у дигари ҷавҳари ақл , ва се дигари маҷмӯи ақл ки мар ӯро се мартабааст аънии ҳам ақласт ва ҳам оқиласт ва ҳам маъқӯласт , ва ҳеҷ мавҷӯдро ин хосият нест ҷузи мари ақлро ки худ до нанада хешасту зот ӯ донистааст ;у чаҳорум нафасаст каз ақл мунбаисаст ; ва панҷум ҷадаст ;у шашум фатҳаст ;у ҳафтум хаёласт . Ва андари зоҳири шариъати марин се ҳадро ном « ҷброӣил » ва « Микоил » ва « исрофил » (аст ) . Ва нуҷуми ҳафт гона аз шамсу қамару Зуҳалу муштарӣу миррӣху Зуҳрау Уториди андари олами ҷисмӣ осоро над аз он латоифу усӯл ки мубдиъотанд . Ва андари олами сағир ки мардумаст , осор аз он ҳафт ҷавҳари ибдоъӣ низ ҳафтаст : яке ҳаёт ,у дигари илм , ва се дигари қудрат ,у чаҳоруми идрок ,у панҷуми феъл ,у шашуми иродат ,у ҳафтуми бақо .

Ва ҳар мардумиро аз он ҳафт ҷавҳари ибдоъӣ ( аз ) ин ҳафт маънӣ ки ёд кардем баҳра ӣӣаст бар андозаи қабули ҷавҳари нафас ӯ мари онро , ҳам чунонк мар ҳар гавҳарӣ (ро ) аз ҳафт гавҳари ҷисмии конӣ аз ҳафт сайёра баҳрааст бар андозаи қабули ҷавҳари ҷисми мари онро ; то як нафас бмнзлт набувватаст , чунонк як ҷавҳари бмнзлт зараст , ва як нафас ба манзалат васоятаст , чунонк як ҷавҳар ба манзалат симаст , ва ҳам чунонк ҷавоҳир ҳафтанд аз зрўи симу оҳану мису арзизу сурбу симоби мардум (ро ) андари маротиби даъват низ ҳафт манзалатаст , аз расӯлу васӣу эмому ҳуҷҷату доъӣу мозўну мстҷиб ва чунонк ҳар ҷавҳариро аз ҷавоҳири маъдании азин ҳафт кавкаби ҷисмии нурӣу латофатии баҳраи ӣӣ омадааст бар қадари қабули ҷавҳару тинат ӯ мари онро , ҷавоҳири мардумиро аз он анвори азалии аввалӣ низ бар қадари қабули ҷавҳари нафас ӯ баҳрааст . Ва ҳар чанд ҷўо ҳар маъдании ҳама зар нест , ҳар яке аз ҷавоҳир низ аз анвори кавокиби ҷисмӣу латофатии он баҳра ёфта аи сет ва латофат гирифтаст ки бидон нуру латофат аз манзалати бсоити табоиъи ҷудо шудааст .

Ва наздики мардуми кӯи подшоҳи олам (аст ) мар ҳар якеро азин ҷавоҳири бмротби он маҳаллӣ ҳаст , бдончи мари онро бо зар ки шарифтар аз ҳамаи ҷавоҳир сӯрат пазираст бпзирФтни сӯрати мушорикатӣ ва мҷонстӣ ҳаст . Ва ҳамчунин низ ҳар чанд мардуми ҳамаи бмртбт набувват нест , ҳар яке аз маротиби аҳли даъвати ҳодӣ аз анвори ибдоъии кони кавокиб ақлонӣанд ва аз латофати он баҳра ёфтаанд , ки бидон баҳрау латофати онкас аз мардумоне ки эшон бмнзлти бсоити табоиъу манзалат ҷисманд , ҷудо шудааст . Ва наздики ақли куллӣ кӯи подшоҳи олами алавӣ (аст ) мар ҳар якеро аз аҳли даъвати мартабатӣ ва маҳаллӣ ҳаст , бдончи мар ӯро бо расӯл ки бғоит шарафаст бпзирФтни баҳраи ӣӣ аз он нур ки тамомии он бадв расед сети мҷонстӣ ва мўослтӣ ҳаст , аз баҳри онки мтобъони расӯл аз расӯланд , чунонк худои таъолии ҳикоят ( кард ) аз иброҳӣми алайҳи ассалом ки андари дъоء хеш гуфт ки « ҳарки мтобъ манаст аз манаст » бад-ӣни оят : қавлаи таъолӣ « Фмни тбънии ?фонаи манӣ . » пас бҳкми ин қавли ҷузаму фасли мтобъони расӯли Мустафои слии аллоҳи алайҳ «у ?ала »у силам каз пас онки мтобъ ӯ шуданд , бар асари итрат ӯ рафтанд ,у бегонаро мтобът накарданд ва бар ақаби хеш мунқалиб нашуданд , аз расӯланд ; чунонк расӯл гуфт мари васӣ « хешро » алайҳи ассаломи бад-ӣни хабар « алии манӣ ва ано манеҳ . » . Ва чунонк бар осмони дунёи ҳафт нур машҳураст ки номҳоءи эшон гуфтем , бар осмони дайн низ ҳафт нури сети машҳур аз одаму Нӯҳу иброҳӣму Мӯсоу исоу Муҳамаду худованди қиёмати алии зикрау алайҳими ассалом . Ва ин бурҳонӣ мантиқӣаст бмқдмоти халафӣ : қавла : « вмои иъқлҳои алои алъолмўн . »