Боз ҷустан аз чизи нахустин ба ҳастӣ бошад , ва пас аз он аз Модат гӯйанд ва он чаҳ чизе бошад , ва пас аз он бар расӣдан аз чигунагӣ бошад . Ва чун боз дуруст омад он вақт ҷустан аз чарое бошад ки онро ламят гӯйанд . Ва чун чигунагии дуруст нашуда бошад аз чарое ӯ бар расӣдан маҳол бошад . Ва мисол ин чунонаст ки касе воқиф шуда бошад аз чигунагӣ будаш набот аз табоиъ биорӣ ҷунбишҳои афлоку кавокиби он вақт раво бошад ки чарое кун набот биҷӯед . Ва иттифоқаст миёни ҳкмоء ки ҳеҷ кӣ воқиф нашуд бар чигунагӣ будаш олам аз офаридагор . Ва гуфтанд ки падед омадан аз офаридагор ба амр буд ва натавонистанд чигунагии падед омадани оламро аз амр ба ҳеҷ рӯй донистан , ва барин қавли боистоднд ба зарурат . Пас чун ройҳои ҳакямон муттафиқ шуд бронки андар расӣдан ба чигунагӣ будаш олам маҳоласт талаб кардан чарое куни олами маҳол тараст , аз ҷиҳати пӯшида бӯдани чигунагии он . Вагар касе гуяд чаро олам нишоед донистани чигунагии он чунон гуфта бошад ки ман надонам ки қуръон чигунаасту локини донк каз баҳр чист , ва ин маҳол суханӣаст , ва мисли ин ҳол чун нардбонӣаст ба чаҳор поя ки нахусти пояи азу ҳиллятаст аънӣ ҳастӣ ,у дигари ёиаҳи азу моӣитаст аънӣ чаҳ чизе ,у сдигри пояи азу кайфиятаст аънии чигунагӣ ,у чаҳоруми пояи азу ламятаст аънӣ чарое . Ва чун мардум Тахтӣ хоҳад кардан аз пояи нахустин боядаш гирифтан . Ваз ҳастӣ чизи ҳиллят он биҷӯе , ваз чаҳ чизеи моӣити он ҷӯӣ , ва аз чигунагии кайфияти он ҷӯӣ , ва аз чарое ламяти он ҷӯӣ . Ва сӯрати ин нардбони ҳикмати бкрдм . Ҳиллят / моӣит / кайфият / ламят то мастир шудро бидон ҳидоят афзоед . Пас агар касе гуяд ки ман аз худои олами бррсм бе онки чигунагӣ ӯ бар расида бошаму дониста чунон гуфта бошад ки ман ба чаҳоруми пояи нардбон бар шавам беонк аз сеюм поя нардбон бигузарам . Ва ин ҷустанӣ ноёфтанӣ бошад . Ва низ он қӯти воҷўиндаҳ ки барангезади мардумро то бррсд . Ва чарое офариниши олами азин олами падед омадааст ,у чизе ки аз чизе падед ояд ҷузе бошад азу , ва чигуна тавон воқиф шудан бар чарое чизе ба баҳрӣ аз он чиз ? ва чунон боистӣ ки ин қӯтро ҷӯяндаи берун аз олам будӣ то бадв бар олами воқифи шоистӣ шудан ки ҷузъ берун нашавад аз кули хеш , ва чун нафаси ҷӯяндаи ҷузъ оламаст бдончи азуи падед омадааст маҳоласт азу ки боз ҷӯяд аз чарое олам . Ин қавли ҳкмоءу раисони доноён пешинаст ,у ҳкмоء диёнат гуфтанд ки чарое чизҳо бибояд шинохтан чаҳ аз дайни вчаҳ аз дунё ки тамомии мардум андаринаст , ва чун андари офариниши осори ҳикмат ҳаме байнем донем ки офариниши олам ҳақаст аз офаридагор ,у ҳақи вай ҳақиқатаст , чунонк расӯли Мустафои сли аллоҳи алайҳ ва ?ала гуфт лкли ҳақи ҳқиқаҳ . Гуфт : ҳар ҳақиро ҳақиқатӣаст . Ва ҳақ чун офтобасту ҳақиқат чун равшаноӣаст ,у ҳақ чун чашмасту ҳақиқат чун бенаӣ . Ва ҳақ ва ҳақиқат чунонаст ки басару басират . Ва худои таъолӣ ҳаме гуяд , қавлаи таъолӣ : ва мо хлқнои алсмўоту аларз ва мо бинҳмои лои ъбини мо хлқнои ҳумои алои болҳқу локини аксари ҳам лои иълмўн . Гуфт : наёфаридем осмонҳоу заминроу ончи андарин ду миён аст бибозӣ . Ва нёФридимшони магар ба ҳақ азишон ндонанд . Ҳаме далел кунад ки он касон ки бидонанд ки осмону заминро эзади таъолӣ аз баҳр чаҳ офарид расӯл бошад ,у онкас ки ба ҷой ӯ истода бошад андар ҳар замонии як тан аз олам . Пас дуруст шуд ки донистан чарое олам воҷибаст ва мумкинаст аз рӯй дайну қавли худои таъолӣу хабари расӯли Мустафои алайҳи ассалом . Вази он рӯй ки сухан мантиқёнаст , дуруст кардем ки бар расӣдан аз чарое олам маҳоласт то роҳи ҷӯйро андари олами дайни майдон фарох бошад ,у аллоҳи аъламу аҳкм .