Аз ҷуиндагони илми ҳақиқати гуруҳе ки фарқ натавонанд кардани миёни сухани худоӣу сухани расӯли алайҳи ассалом , гӯяндаами оёти қуръон ва ҳам ахбор аз ёрони расӯли алайҳи ассалом бмо расед . Ва мо ҳар ду суханро ҳамеи бузург бояд доштан вФрмон бурдорӣ бояд кардан . Пас чаҳ иллат буд ки расӯли слии аллоҳи алайҳу илоҳи як суханро айдун гуфт ки ин худоӣ ҳаме гуяд , ва як суханро гуфт ки ин ман ҳаме гӯям , ва мо хонем ки фарқи миёни сухани худоӣ ки қуръонасту миёни хабари расӯл боз намоем ва пайдо кунем , ки ҳоли чунон буд ки Мустафои слии аллоҳи алайҳ ва ?ала гуфту гуфтор ӯ рост буд ббркти худованди ҳақу дастурӣ ӯ . Гўӣим ки чун салоҳи олами андари он сухан ёфтем ки расӯли Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?алаи бгзорд ва моро гуфт ки ин гуфтор худоӣаст моро дуруст шуд ки ӯ алайҳи ассалом рост гуфт , аз баҳри онки он сухани офаридагор олам набӯдӣ кор олам бидон рост нашудӣ , ва ба сухани ҳеҷ халқи аҳволи олам низом нагирад магар ба сухани худованди халқ , ва чун аз йен рӯй маълум шуд ки қронсхн худоӣаст гўӣим ки фарқи миёни қуръону миёни хабар расӯл онаст ки гуфтори худоиро ки офариниши оламу офариниш мардумаст чунонк худоӣ таъолӣ гуяд , қавла : снриҳми оётнои фии алоФоқу фии анФсҳм ҳатто итбини ?лаами ана алҳақ . Ва ҳаме гуяд : саранҷоми бнмоӣимшони нишонҳои мо андари корҳои оламу андари нафасҳои эшон то пайдо шавад мари эшонро ки он ҳақаст . Ва мари хабари расӯли ълбаҳи ассаломи гувоҳ оят қуръонаст чунонк расӯли Мустафои слии аллоҳи алайҳ ва ?ала фармуд сикзби алии мо кизби алии алонбёءи ман қаблии Фмои ҷоء кам манӣ мо ихолФи китоби аллоҳи лами ақдр ,у Киеви ахолФи китоби аллоҳ ва ба аҳтдит . Гуфт : саранҷом бар ман дурӯғ гӯйанд ҳамчунонк дурӯғ гуфтанд бар пайғамбарон ки пеш аз ман буданд , пас ончӣ бияёд ба шумо аз хабари ман ки мари китоби худоиро мухолиф бошад он на ман гуфтаам , ва чигуна мухолиф шавам мари қавли худоиро офариниши оламу таркиби ҷасади мардуми чунон гувоҳӣ медиҳад ки худоӣ таъолӣ гуяд , қавла :у алсмоءи бниноҳо бояду анои лмўсъўну аларзи Фршноҳои Фнъми алмоҳдўн . Вмни кули шайъи ءи хлқнои завҷайни лълкми тзкрўн . Ҳаме гуяд : мо осмонро бар оварадем бнирўҳо ва мо тавоноӣаму заминро бгстрдим ва мо нек ҷо созандагонем ва аз ҳар чизеи мо бёФридими ду ҷуфти магари эшон ёд кунанд . Ва андари ҳади тоўили осмони нотиқро мехоҳад ки ӯ бартар аз ҳама халқаст бмртбт чунонк осмони бартар аз ҳамаи ҷсмҳост ,у бдонч ҳаме гуяд банно кардемаш ба неруҳо бидон неруҳо ақлу нафасро хоҳаду ҳудӯди рӯҳониро ки паёмбарии бқўт эшон расад ба мардум , ва бдонч гуфт мо тавонгарем ишорат ба ақл ва нафас кард ки таъйиду таркиб аз эшонаст , ва ин ҳар ду моя подшоҳӣаст , бдонч гуфт ки заминро бгстронидим бидон мари асосро хост ки ӯ Фоӣдҳои ақлиро ки аз роҳи нотиқ бар олами ҷисмонии боради бмнзлт заминаст мари Фоӣдҳои осмонро ки бар табоиъи борад , бдонч гуфт мо нек ҷо созандагонем он хост ки ҳамчунонк замин қароргоҳаст мари ҷисмҳоро асос қароргоҳаст мари нафасҳоро , пас сахти бузурги неъматӣ буд бпоӣ кардани асос ки бадви нафасҳо аз шабаҳат мислиу рамз руста шуданд ва қарор ёфтанд аз афтодани гуҳии бад-ӣн мислиу гуҳӣ бар он рамзи андари зоҳири шариъат ки мари якдигарро мухолифаст , пас гуфт аз ҳар чизеи ду ҷуфти офаридам яъне ки паёмбарӣ аз он чизҳост ки ӯ бо васоят ҷуфтаст , магари эшон ёд кунанд ва бидонанд ки чун ҳамаи чизҳо ҷуфтаст пайғамбарӣ низ ҷуфтасту танзил бо тоўил ҷуфтаст бар зоҳир бемаънӣ на истанд . Пас марин қавлро офариниши олам гувоҳӣ медиҳад ки осмон бар гирифтааст бблндтри маконеу Фоӣдҳоӣ ӯ бар мардум давраст ва мумкин нест расӣдани дасти мардуми бадв . Ҳамчунонк манзалати расӯл баландаст ва касеро расӣдани бдонч ӯ гуяд ба мисли ва рамз тавонад ёфтан мари онро ,у замини зери осмони қарор гирифтаасту ҳамеи пазиради мари қӯтҳои осмонроу мари он қӯтҳоро басӯрат ҳамеи беруни орад аз гӯнаи гӯнаи ғизоҳо то халқ бидон ба ҷисм Фоӣдаҳ гиранд , ҳамчунонк асосии марони мислҳоро ки расӯли гузорад пазируфтааст . Ва маънӣҳои онч имрӯз овардааст то нафасҳои халқ бидон ғизо ёбанд , вҳр ки бар зоҳир маҳз боистад ҳамчунонаст ки хок бихӯрад ба умед онк бидон зиндагонӣ ёбад , ҳамчунон аз зоҳири зиндагонии абадӣ ҳосил наёяду зи офариниши маринро гувоҳаст ки ақл мисласт бар осмону нафас мисласт бар замин ва касеро ба андар ёфтан нафас дастрасӣ нест магари бмёнҷии замин ки ӯ ҷисмасту бмёнҷии ҷисм аз нафаси чандини Фоӣдаҳи аҷиби падед ҳаме ояд аз саноатҳо гӯногӯни впзирФтни Фоӣдҳои ақлӣ ки бидон нафаси умр ҷовидӣ ёбад . Ва неки ҷойгоҳӣ сохтааст сонеъи ҳакими мари нафасро , ин ҷисми ҷуфт гардонидааст эшонро бо якдигар , вқўли расӯл ки мрўрои ин оят гувоҳӣ диҳад онаст ки ваии алайҳ ассалом гуфт мари амири алмўмнини алиро алайҳи ассалом : анои ванет , ё алӣ , абўои ҳзаҳи аломаҳи лаъни аллоҳи ман ъқи волдиаҳ . Гуфт : ман ва ту ё алии падару модари ин АМИТам , давр кунод худои онрои бёзорди падару метради хешро . Ва ин ҳамон суханаст ки худоӣ гуфт осмонро банно кардем ба неруҳоу заминро бгстрдим , аз баҳри онки мари падарро аз фарзанди маҳал осмон бошаду модарро маҳал замин бошад , азиро ки аз падари андари фарзанди ҷузи он ки обӣ набӯд ки ба абтдоءи мари он об ба раҳм модар ояд , чунонк осмони ҷуз он нест ки об фурӯ фиристаду модари фарзанди он обро нигаҳ дорад ва таъаҳҳуд кунаду сӯрат пайдо ояду Марвро басӯрат рости зиндаи беруни оради ҷумла шуда , ҳамчунонк замини марони қӯтро ки андар онаст нигаҳ дорад ва аз хештани Марвро мадад кунаду сӯратии грдондш бо рангу буиу мазау шаклу ҷумла шудаи беруни орадаш . Ҳамчунин андари замини муъмин аз нотиқи ҷуз он нест ки мрўрои бклмаҳ шаҳодат хонду мари онро ба гардан ӯ андар кард ва гуфт растгорӣ , ту андаринасту Марвро бўсии худ супурд , мисли супурдани падари мари он обро ба модар , то васии маънии он ба муъмини расонад , агар азу тоъат ёбад беруни орадаш аз ҳади девӣ ба ҳади фириштагӣ ва ба зиндагии ҷовидии расонадаш ва аз ҳалок эмин кунадаш , ҳамчунонк модари он оби нутфаро бунгоҳ дошт хеш аз табоҳ шудан нигоҳ дошт ва ба зиндагонӣ ва ба ҳиси расонидаш , пас нотиқи мари нафаси муъминро бмнзлт осмонаст мураттаботроу бмнзлт падараст мари фарзандро ,у асоси мари нафаси муъминро на манзалат заминаст мари наботроу бмнзлт модараст мари фарзандро . – пас мари ин хабарро ёди Карим аз оёт ки пеши азин андарин сифати мари онрои тафсиру тоўили гуфтем , гувоҳаст мари он ояти рооФринши оламу таркиби ҷасад мардумаст гувоҳ ва низ гўӣим ки нафаси қудсӣ чун ба касе пайваста шавад он кас паёмбар гардад ,у нафаси қудсии мари паямбарро ҳам бидон манзалатаст ки нафаси нотиқи мари мардуми рост . На бинӣ ки худованди нафаси қудсии мари худованди нафаси нотиқаро мусаххар хеш кунад , ҳамчунонк худовандони нафаси ҳиссиро ки ҷонваронанд мусаххар кардаанд , чунонк худои таъолӣ ҳаме гуяд , қавла :у рФънои бъзҳми фавқи баъзи дараҷоти литхзи бъзҳми бъзосхрё . Гуфт : бар гирифтеми гуруҳеро аз бар гуруҳе то мари гуруҳеро мусаххар кард .

Пас гўӣим ки ғояти нафас нотиқа онаст ки то суханӣ бигӯед маънии дори блФзии муҳаззаб беҳшў ё мусаҷҷаъ чун хтбҳои араб ё мқФӣу мавзун чунонк шеъраст ки ба тарозуии ақл санҷидааст ва ҳар байтиро бохр ӯ суханӣ монанди онки бохри он дигар байт овардааст , ва ҳар якеро маънӣ дигарасту дигари худовандони нафаси нотиқа аз гуфтан ҳамчунон оҷизанд , мари он касро ҳамаи мусаххар ӯ ҳамчунон мқФӣ ва мавзун нест блаки вақти сухани хешро бғоити расонад ва ба ниҳояти он қӯтаст ки чизе бигӯед , ва бидон вақт ки ан хоҳад гуфтан нахоҳад ки сухан касе башнавад ки хотир ӯ аз он фурӯ монад , пас бидон шараф ки сухани манзуми рост бар сухани мансури худовандони сухани манзуми ҳаме ҷудоӣ ҷӯяд аз гӯяндагони сухани мансур , ва бо фурӯд аз хештани андари як замони қарори наёбад ,у онкаси ҳамаи сухани хеши шеъри маънии дори натавонади гуфтан , аз баҳри онки шеъри мари нафаси нотиқаро бмнзлт бораст мари дарахти миваи дорро ва ҳар чаҳ аз дарахти мива берун ояд ҳамаи ширини хушбӯии нек ранг набошад , бал бар дарахти мари яке борро сад барг бошад ки шакл монанди бор дораду локин ба мазау буи чун бор набошад . Пас гўӣим ки чун нафас қудсӣ бабанда бидон нафас ӣӣ аз бандагони худоӣ пайваста шавад он бандаи мари сухани рӯҳонӣонро битавонад пазируфтан беовоз ва беҳуруфу калимот , ва бидон вақт ки сухани рӯҳониюн бадв хоҳад пайвастани вай аз ҳамаи маҳсусот бурӣда шаваду ҳавос ӯ аз кор бимонад , бсбби мухолифат ки маъқӯлро бо маҳсус ҳаст , то бидон нафаси шарифи марони ишорати рӯҳониро биёбад , он вақти он ишоратро аз баҳри оҷизии халқ аз пазируфтан он ба ҳуруфи овоз мураккаб кунад ва бар маҳсусот мисл гирданд ва бхлқ бирасонад ,у ҳамаи сухан он мӯед ба нафаси қудсии пиўнддў зон рӯй набошад , аз баҳри онк ҳар чизеро ғоятӣ ҳаст ва он ғояту ниҳояти нафас қудсӣаст ки каломи рӯҳонӣонро биёбад , ва ҳеҷ чизи андари олами ҷисмонӣ ки ӯ гардондааст ҳамеша ниҳояти хеши натавонад бӯдан . Пас сухани худои таъолӣ аз нафаси паямбари алайҳи ассаломи бмнзлт шеъраст аз нафаси нотиқаи бмсл ,у сухани худои таъолӣ аз нафаси расӯли алайҳи ассаломи бмнзлт бораст аз дарахти борвар ки барг ба шакл мива бошаду локини ббўӣу маза ӯ набошад . Ва ҳамчунин хабари расӯл ва он ба маънӣ бошад ки сухан худоӣаст , ва агар нафасҳои халқ бар нигоҳ дошт хабари он рағбат накунад ки бар нигоҳ дошт сухани худоӣ аз нафаси қудсии бмнзлти сухани маънӣ дораст гзордаҳ ба ҳуруфу калимот аз нафаси нотиқа ,у хабари расӯл аз нафаси қудсии бмнзлти овоз мардумаст аз нафаси нотиқа ,у андари сухан овозасту локини андари овоз сухан нест . Пас гўӣим ки худовандони таъйид чун асосу эмому бобу ҳуҷҷати мари сухани худоиро баҳақ барграфтанд ва ба шинохти андари он фармонҳо бирафтанд бар ҳақиқат на бар зоҳири алфоз , ҳам бар он мисол ки худовандони нафаси нотиқаи мари суханро чун башнаваданд ва бар андозаи он маънӣ бар гиранд ки андари он сухан бошаду зи пас муроди гӯяндаи раванди внгрнд ки он гӯяндаи мари он суханро боўоз нарм гуфт ёбоўози баланд , аз баҳри онки шунавандагони худовандони нафас нотиқа буданд , ва он худовандони нафаси ҳиссӣ аз ҷонварон ки мари эшонро овози вай нутқаст мари забони мардуму огаҳии надод ба маънии онч мардум гуяд нарасед , чунонк агар касе банкӣ бар сутурӣ занад ба суханӣ ки чунин кун ё макун он сутур аз он овоз битарсад ва мутаҳайир шаваду бози истад аз онч андарон бошад аз ҳаракоти хеш , ва ҳам чунингар касе оҳӯиро овоз диҳад ки биё ё бирав оҳӯи марони гуфторро боўоз бар гирад на ба нутқ , аз баҳри онки оҳӯи худованд нутқ нест . Пас ин истодан аз он сухани мантиқии маҳз ки расӯли алайҳи ассаломи мари онрои боўозу нутқ бгзорд бидон манзалат барграфтанд ки эшон худ андарон буданд аз сухани гуфтани ҷисмонӣон бар ҷисмҳо ,у локин тарснда шуданд аз овози нотиқи даври хеш беонк ба маънии он суханон ки ӯ гуфт брсиднди брмсол тарсидани сутуру ваҳш аз овози мардум . Ва бози истодани мардуми нодон аз ончи нотиқи даври мари ишонро аз он боз дошт , на бидон сабаб ки бдонстаҳанд ки чунон бибояд кардан ба ҳақиқат , блак бидон сабабаст ки нафаси нотиқаи даврро бар нафаси уммати он фазилатаст ки нафаси мардумро бар нафас сутураст , ва ҳамчунон чун сутурии таомӣ аз он мардум бихӯрад агар мардуми бонг бар занад сутур аз он таом давр шавад бидон зиёдати қӯт ки мрнФси нотиқаро бар нафас ҳиссӣаст на бдонки сутури бидонад ки ӯ он овоз аз баҳр он зад ки он Марвро набояд хӯрдан , чаҳ он хурӯш мардумаст ,у мари нафаси нотиқаро қӯтаст . Пас ҳам барин мисоли нуфуси нодон боз истоданд аз ончи мари эшонро аз боз доштанд . Ва зоҳиран амр ва наҳй худоӣ бар мисол овозаст аз сухану ботини амр ва наҳй худоӣ бар мисол маънӣаст аз сухан . Пас мардум ба ҳақиқат онаст ки фармони худои иро ба басирати пазирад . Ва пас рӯ ҳар овозӣ набошад ва бингарад қавли худоиро ки бидон маънӣ ҳаме гуяд , қавла : аўлӣки колонъоми бали ҳам азл . Ҳаме гуяд : эшон чун стўроннди блаки роҳ кам карда таранд , инаст фарқи миёни ояту хабар ба наздики гардонӣдани илми бўҳми мстҷиб .