Дар нафаси мардуми се қӯтаст : яке қӯти ғазабӣ ки мардум бидон қӯт бо ҳайвони сухани гӯй баробараст ва анбозаст ,у дигари қӯти шаҳвонӣ ки бад-ӣни қӯти мардум бо набот анбозаст ,у сдигри қӯти нотиқа ки мардуми бад-ӣни қӯт аз набот ва ҳайвон ҷудосту бад-ӣни се қӯти муроди офаридагор аз офариниш ба ҳосил омад .

Ва офариниши ду буд : яке офариниш оламаст ба сӯрати ҷасади мардум ки он сӯрати зиндаи исти сухани гӯии мирандау олами ҷисмонӣ бадан боист то ин сӯрати мардум ба ҳосил омаду дигари офариниши сӯрати нафаси мардум буд сӯрати зиндаи сухани гӯии донои номирандау ҷасад мардум бидон боист то нафаси доноро аз мардум ба ҳосил ояд .

Пас гӯйем ки қувваи нотиқаи мари сӯрати нФсониءи боқиро ба манзалати ҳиўлӣ буд , аз баҳри онк ба сухан тавонист пазируфтани мари илмро ҳамчунонк чӯб тавонад пазируфтани мари сӯрати курсироу қӯти шаҳвонии мари сӯрати ҷасадонеро ба манзалати ҳиўлӣ буд , аз баҳри онки ҷуз ба қӯти шаҳвонии ҷасад зиёдат напазирад бкшидни ғизоу қўси ғазабии мар ҳар дуро ёригар буд то ҳар ду сӯрати бёриءи қӯти ғазабӣ ба ҳосил ҳаме ояд , ва аммо ба қӯти ғазабии сӯрати нФсониءи боқии мари қӯти нотиқаро бидон ба ҳосил ояд ки мари душманонро аз хештан ба қӯти ғазабӣ давр кунад то ба иктисоби фазоъилу маърифати шукри манъами сӯрати боқиро биёбад ва аммо ба маърифати қӯти ғазабии сӯрати ҷасадонеи мари қӯти шаҳвониро бидон ба ҳосил шуд ки душмани хешро ба қӯти ғазабӣ дафъ тавонист кардану ҷуфт ҷустан аз ҷинси хешу талаб кардани хӯришу пӯшиш ки салоҳи ҷасади андари он буд ин ҳама ба қӯти ғазабӣ буд мардумро , вагар қӯти ғазабии қӯти нотиқаро ёрии надодии қӯти нотиқаи ҳаргиз ба астФодти илм варзидани ибодату шукр манъам натавонистӣ кардан , аз баҳри онки нафаси шаҳвонӣ бар нотиқа чира шудӣу нотиқаро мақҳур кардӣу нқси нотиқа зойеъ шудӣ , ва ҳамчунин агар ёрӣ набӯдӣ мари нафаси шаҳвониро аз нафаси ғазабии талаби нӯшӣданӣу хӯрданӣу ҷуфт хеш натавонистӣ кардану душманро аз хештан давр натавонистӣ доштану Модати ҳайвон гусаста шудӣ , ва низ агар нафаси нотиқаи мари қӯти ғазабиро мъўнт накардӣ ҳеҷ ҳайвон аз душман натавонистӣ парҳез кардан ва надонистӣ ки салоҳ ӯ дар чист вагар мъўнти шаҳвонии мари нотиқаро набӯдӣ ба нигоҳ дошт қӯти ҳайвонӣ берун кашӣдан хӯришу осоиши қӯти нотиқа пойдор наёфтӣ ва аз парҳез ҳалок шудӣ , пас кирдигори олам - биҷӯад бории субҳона - ин ҳар се қӯти мухталифи ёрии гарони якдигари сохт то зин рӯй ки гуфтеми ду мурод ӯ андари ду сӯрати ҷисмонӣу рӯҳонии мардум ба дунёу охират тамом шавад . Ва ҳар яке азин се қӯт барои нафаси ҳайвонӣ шояд хондан , вагар марин қӯтҳоро қӯтҳои нафаси хуонеу ҳама ба як нафаси кул мансӯб кунӣ раво бошад , вагар ҳар якеро нафаси хуонеи ишорат ба рамз аз зоти ин қӯтҳо карда бошӣ ,у ҳукамои авоили ҳам қавии хонданди марин қӯтҳоро ҳам нафасҳо хонданди мисолии бидиҳеми марин ҳар се қӯтро аз рӯй табоиъ то ба фаҳм шунаванда наздиктар бошад . Ва гӯйем сиблати қӯти ғазабӣ бо қӯти шаҳвонӣу қӯти нотиқа аз рӯй табиати сиблат рутӯбатаст истодаи миёни ҳарорат ва баравадат , агар ғалаба ҳарорат бошад рутӯбат бо ӯ ёр шавад вагар ғалаба мар баравадатро бошад дар рутӯбат бо ӯ ёр шавад , аз баҳри онк агар рутӯбати ҳароратро пазирад ҳаво гардад ки гарм ва тараст вагар рутӯбат баравадатро пазирад об гардад ки сард ва тараст . Ҳамчунин қӯти ғазабиро майл бидон қӯт уфтад ки ғалаба ӯро бошад , агар нотиқа ғолиб бошад ёр нотиқа шавад вагар шаҳвонӣ ғолиб бошад ёр шаҳвонӣ шавад . Ва мисолии дигар : аз рӯй ҳайвонии сиблати қӯти ғазабӣ ва ду қӯти нотиқау шаҳвонии сиблати сегӣ шикории сет ки ҳар чаҳ андар олам аст битавонад гирифтан ба миёни ду марди сайёд ки ҳиммати эшон мухталифаст ба ғояти ихтилоф , чунонк сайди як мард ба мисли шеру паланг буду сайди дигари марди мор ва мӯш бошад , ҳиммати яке олӣу бузургвору ҳиммати он дигари дуну хасис . Ва он саг ҳамеша фармонбардор онкас бошад ки ба ҳиммати хеши ҳушёртару сайди хешро ҷӯётар бошад , ва чун саги пас он марди сайёд ҳушёр равад он ноҳушёрро ночора сипас эшон бояд рафтан ; инаст мисоли қӯти ғазабӣ бо қӯти нотиқау шаҳвониро сатторасту нотиқау шаҳвонӣ ва ҳар ду ҷуиндагон зиндагонӣанду хушӣ , нотиқаи зиндагонӣу хўшиء ҷовдонӣ ҷӯяду шаҳвонии зиндагӣу хўшиءи ин ҷаҳон ҷӯяд , ва ин гуруҳро худоӣ таъолӣ фармуд каз сутур кам бӯда таранд бад-ӣни оят ки гуфт , қавла : « ани ҳам алои колонъоми бали ҳам азли сбило » , гуфт : « эшон нестанд магар чун сутури бал ки эшон гумроҳ таранд » пас гӯйем чун орзӯии нафаси нотиқа бештар бошад ба талаби хушӣу зиндагии боқии талаби астФодт илм кунаду майл ба амали шариъату ибодат худоӣ дорад қӯти ғазабии майл бадв кунад ва чун майли ғазабӣ ба нотиқаи аўФтди шаҳвонӣ сипас рӯ эшон гардад ба зарурат ,у ҳамаи корҳои мардуми мувофиқ ақл ояд ба ғояти некуӣу ростӣ , ва агар оҳанги қӯти шаҳвонӣ бештар бошад ба талаби лиззати ҷасади майли ғазабии сӯй шаҳвонӣ уфтаду нотиқаи мтобъи шаҳвонӣ ва ғазабӣ шавад , ҳамаи корҳои мардуми мухолифи ақли аўФтд аз дасти пеш кардан ба ношоистҳо чун зиноу ливотау дуздӣу дурӯғу бедодӣ , ин ҳамаи корҳо зиштасту мухолиф ақласт пас ҳар чаҳ сӯй ақл некӯаст андрўи роҳату қӯт нотиқаасту ранҷи қӯти шаҳвонӣ ва ҳар чаҳ сӯии ақл зиштаст андар ӯ роҳат шаҳвонӣасту ранҷ оқилааст . Ва ҳамаи расӯлони алайҳи ассаломи сиёсату молаши мари қӯти шаҳвониро карданд то фармон бурдор бошад мари нотиқаро ба анвоъи ибодат аз намозу рӯзау ҳаҷу зкоаҳу порсоеу хурсандӣу рости гуфтан ва ҷустани илму хештанро зери дасти дорои доштан . Ва андарин ҳамаи корҳо роҳату лиззати мари нафаси нотиқаи рост ва қӯт ӯст , ва ҳама некӯаст ба ақл ва андарин ҳамаи корҳо ранҷ шаҳвонӣасту заъф ӯ , ҳамаи ҳкмоءи пешин ки худошинос буданд мутааллимонро ба оғози таълими парҳези Фрмўдндӣу мари нафаси шаҳвониро нпрўрдндӣ , бал гуфтандӣ ки олами илоҳиро биомузеду нафаси шаҳвониро фурӯ шикаста доред , аз баҳри онк бо ғалабау қӯти шаҳвонӣ илм натавон пазируфтан . Гуфтеми андари маротиби қӯтҳои нафаси он моя ки хирадмандро кифоятаст .