Ҳар гуруҳе аз аҳли мазоҳибро андари нафасу рӯҳ ихтилофаст ,у бештари мардуми аҳл зоҳир баронанд ки нафаси ин ҷасад касифаст ,у мардуми ин ҳайкал тоҳираст , магар аз мазҳаби мӯътазила ,у баҳрӣ аз мардумони собӣ ки гӯйанд мардуми ин ҷасад касифасту қавли аҳл зоҳир онаст ки рӯҳ арзӣаст латиф ва он зиндагонӣаст ки мардум бидон сухан гӯйаст ва андар ёбанда ,у мазҳаби бештар аз фалосифа онаст ки нафаси гавҳарӣ баситаст зинда ва андар ёбандау сухани гӯйу наздики ҳкмоءи шариъати рӯҳи шарифтар аз нафасасту наздики фалосифаи нафаси шарифтар аз рӯҳаст ва ҳар гуруҳеро барин даъвӣ , хеши ҳҷтҳост ки онрои биФкндим ва аз бими гаронӣу дарозӣ , китобу андари кутуб афлотӯн чунонаст ки нафасҳои мардум чун аз колбудҳо шавад андар ҳайвонот шавад бар андозаи он хуҳо ки он мардумон гирифта бошанд : онки хуй шерон дорад нафас ӯ андар ширӣ шавад ,у онги табъи харон ва говон дорад нафасҳои эшон андари он харон ва говон шаванду хирадмандон аз аҳл шариъат донанд ки ин сухани нохўбсту гуруҳе аз шогирдон афлотӯн гуфтанд ки ҳакими фозили бад-ӣни қавли исбот таносух нахост , влкни ин сухан бар андозаи рӯзгор хеш гуфт мари сиёсати халқро бар сиблати рамз ва мисли ва аз ФрФириўс ҳикоят кунанд ки андари китоб « табиати алонсон » аз Юнонён гуфт ки эшон гӯйанд ки нафас бисёр гўнҳост , чунонк шахси бсёргўнҳост , ва ҳар навъе аз нафасҳо андари навъи ҷасад хеш шавад , ва он мардуми ҷузи андари ҷасадҳои мардум нашавад , ва он сутурони ҷузи андар сутур нашавад , ва ҳам барин мисол ҳар равонии андар танӣ шавад ки дар хур ӯ бошаду қавл афлотӯн чунонаст ки гуяд равонҳои бидон ки аз танҳои эшон берун шавад девон гирданду деви наздик ӯ нафас бдкрдораст ки аз ҷасади ҷудо шуда бошаду шогирдон афлотӯн гуфтанд ки он танҳо ки афлотӯн гуфт на ин танҳои касифаст , ва он танҳо ки зини танҳои касиф зода бошанду бФъли он нафас ки андрў бошад боқӣ бимонад абади алобдин .

Ва аммо афлотӯни андари маъод айдун гуяд ки равонҳои бидон оз колбудҳои бидон ҷудо шавад бози олам нафсонӣ натавон шудан , блак ӯро ин олати ҷасадонеи кор бояд кардан то латиф ва софӣ шаваду савоби наздик ӯ онаст ки нафас ҷавҳарӣ гардад чун ақл , яъне ки нафас ақласт бқўаҳ ва ақл гардад бФъли он вақт ки бози олами илоҳӣ боз шавад , наздикӣ , иллати хешу ҷавоҳири рӯҳониро биёбад бнФс чунонк бад-ӣни ҷасади мари ҷавоҳири маҳсусро ёфтааст имрӯзи савоби наздики афлотӯн инаст гуруҳе гуфтанд ки бўиъқўти сҷзии мари нафасро беруни ин олами касиф қароргоҳӣ нагӯяд , ва ин сухани андари китоб , « кашфи алмҳҷўб » аз гуфтор ӯ пайдосту гуруҳе аз шогирдони бӯи ёқӯб ки гуфтанд мо сари мазҳаб ӯ донем айдун гуфтанд ки мазҳаби бӯ ёқӯб онаст ки нафас чун софӣ шавад бъолм алавӣ бозгардад ва ҷовдона бимонаду гуруҳе аз собён гӯйанд ки равонҳои бидон бимонад аз пас танҳои эшон , чунон намояд ки эшонро андари танҳои дадон кардаанд бар он мисол ки мардуми андари хоби бибинанди чизҳои казон битарсанд вазон ғамгин шаванд ки мари онро ҳақиқатӣ набошаду уқоб бдкрдорон инаст наздики собён .

Ва гуруҳе гуфтанд азишон ки равонҳои бдкрдорон ҳама нест шаванд взонҳо бимонанд мондании мутлақ беғаму савобу уқоби наздик ин бошад ва ин мазҳабро баҳрӣ аз мардумон даъвӣ кунанд ва аз аҳли ҳқоӣқ ва гуфтанд манзалат бар се бҳрост : савобаст ва уқобаст ва талошӣаст , яъне нест гаштану марони нафасҳоро бошад ки сӯрати илмӣ аз илмҳо пазируфта бошад чун нуфуси кӯдакону девонагон .