Хирадманд ки он касаст ки аз маҳсус бар маъқӯл далелӣ тавонад гирифтан ва мо ёфтем мари чизҳои табииро ки пайдо шуданд ба феъли пас аз онки Марвро ба қӯт ёфта будем . Ва ҳар чаҳ ёфтан он ба оғози андари ҳад қӯт набӯд ба анҷоми мрўрои ҳад феъл ёфта нашуд , чун мардум ки пеш аз он ки ба феъл мардум шуд андари пушти падари мардумии дигар буд ба ҳади қӯт то мумкин буд пайдо шудан ӯ ба феъл , бар мисоли хрмобнӣ ки пеш аз ин ки хрмобни гашт ба феъл ёфтан ӯ андари донаи хурмо буд ба қӯт .

Пас ҳамчунин гўӣим ки ИМАоти пеш аз онк ИМАот шуданд ба феъли ночораи андари қӯти табиат ИМАот буданд ба ҳади қӯт . Ва далел бар дурустии ин қавл онаст ки имрӯзи ИМАот ба ҳад феъланд , ва бӯдан эшон имрӯз ба ҳади феъл гоҳе ҳаме диҳад ки пеш аз абирўн омадан ба феъли андари ҳад қӯт бӯдаанд .

Пас гўӣим ки чизе ки ба феъл ояд ва аз қӯт ва шараф бошад андари ҳоли феълу боз ба ҳоли қӯт боз шавад ва бар мисоли хурмои донае ки ӯ дарахт хурмоаст ба қӯти пас ба феъл ояд бдонч дарахт гардад ва шариф бошад ,у бози он дарахти андари дона хурмо шавад ба қӯт ҳамчунонк аз оғоз буд , ва он чиз ки ба феъл ояд ва ҳамчунон бимонад ва ба қӯт боз нашавад шарифтар бошад бошад аз он чиз ки ба феъл ояд ва ҳамчунон бимонад ва ба қӯт боз нашавад шарифтар бошад аз он чиз ки бози ҳол қӯт шавад .

Пас аз ин ҳукм лозим ояд ки ақли тамом буд ва ба феъл буду бози ҳол қӯт нашуд , бдонч ӯ андар чизе набӯд буд ба ҳади қӯт то ба феъл ояд , блак будаш ӯ ба амр буд на аз чизе . Ва чун лозим омад ба зарурат бӯдани чизе на аз чизе ва аз ақл лозим омад ки он чизи тамом буд ба феъл , ки андари чизеи дигари нюад то ба ҳади қӯт будӣ , ва низ тамом будӣ ба қӯт аз баҳри онки чизҳо ба ҷумлагии ҳама аз ӯ пайдо ояд , вон ақласт . Пас дуруст кардем ки ақл тамомаст ба феъл , ва ба қӯт онаст ки шарафи вқўт аз чизе дигар напазирад , чун гирифтан чизҳои табиӣ ки қӯту шараф аз чизе дигар напазирад , чун гирифтан чизҳои табиӣ ки қӯт ва шараф бигирад аз дигари чизҳои ҷисмонӣу нӯронӣ чун табоиъу афлоку анҷом ва чун ақл аз чизҳои дигар шараф намегирад далеласт ки ӯ худ ба феъласт , ки агар на феъл будӣ касб кардӣ аз чизеи дигар , ва ҳар чизе ки аз чизеи дигар касб кунад андари ҳоли касб кардани миёни қӯт ва феъл бошад бошад як чанд рӯзгор чун дарахти хурмо каз дона бирӯяд , вази он ҳол ки бирӯяд на дона хурмо бошад ва на дарахт , чун ақл ба миёни қӯт ва феъл намебошад аз баҳри онки нафаси худ аз ақли ҳаме касб кунад , воҷиб ояд ки ақли андари ҳад қӯт нест то бидон касб ба феъл берун ояд чун чизҳои табиӣ .

Ва низ гўӣим ки ақлро аз шумори мартабат якеаст , ва яке тамомаст ҳам ба қӯт ва ҳам ба феъл , ва яке андар шумор нест чунонк ҳар шумории андар шумораст , блаки яке иллат шумораст ваҳмаи шуморҳо андрўст , ҳамчунонк ақли иллати ҳама бӯдан ҳо ӯсту ҳамаи будҳо андрўст , ва мумкин нест ки шуморӣ бар яке пешӣ кунад то он шумор сабаб бошад пайдо шудан якеро , чунонк яке сабабаст пайдо шудан дуро ва ду сабабаст мари пайдо шудан серо . Ва ду андари яке ба ҳад қӯтаст , чунонк се андари ду ба ҳад қӯтаст . Ва нишоед бӯдан ки ададӣ бар яке пешӣ дорад то он адад сабаб бошад мари якеро ва ҳам андрў бошад ба ҳади қӯт , ҳам чунин нишоед ки ақли андар чизе бошад ба ҳади қӯт то азу пайдо шавад ба феъл , ки агар чунин будӣ иллатҳоро ниҳоят будӣ , вагар иллатҳоро ниҳоят будӣ маълулот бидо наомадӣ .

Ва чун маълулот пайдост далеласт ки иллатҳоро ниҳоятасту ниҳояти иллатҳо ақласт ва ӯро иллат нест ,у чизе ки ӯро иллат набошад ӯ ба ҳад қӯт бошад пас дуруст шуд ки ақл тамомаст ҳам ба феъл ва ҳам ба қӯт .