Ҳукаморо андарин маънӣ суханаст бдончи бози ҷустанд то бидонанд ки нахусти ақли Фоӣдаҳҳои хеши фурӯи рехт бар нафас , ё нахусти нафас талаб кард Фоӣдаҳро аз ақл . Ва гуфтанд агар гўӣим ки нахусти ақли Фоӣдаҳи хеши фурӯи рехт бар нафас , талаб кардани нафаси маронро мари ақлро мсрФ хонда бошем ,у худои таъолӣ ҳаме гуяд ки мсрФонро дӯст надорам , бад-ӣни ояту лои тсрФўои анаи лои иҳби алмсрФин . Гуфт : мдҳиди ҷузи бҳд ки худоӣ дӯст надорад мар диҳандагон беҳадро . Вагар гўӣими нахусти нафас талаб кард аз ақли мари Фоӣдаҳи хешро ва то нахост аз ақл чиз наёфт мари ақлро ба бахилӣ мансӯб карда бошем ,у худои таъолӣ ҳаме гуяд : ҳар ки бахилӣ кунад бо хештан кунад , яъне ки чун кор накунад музди наёбад ва чун чизи надиҳад чиз ндиҳандаш , қавла ва ман ибхли Фонмои ибхли ан нафса . Вмои гўӣим ки он хитоб ки ақлро бо нафасаст замони лозими наёбад . Аз баҳри онки иллати замон ҳаракатаст аз феъли нафаси падед омадааст ,у нафасу ақли бартар аз замонанд . Ва чун собит шуд ки ин ду асли азим аз замон бартаранд пешӣ ва пасӣ аз миён эшон бархест . Ва чун ин қоида шуд гўӣим ки ақлро бо нафаси ду хитобаст : яке азуи алавӣу дигари суфло . Ва хитоби алавӣу суфло аз ақли мари нафасро таъйид ӯст аз баҳри падед овардан сӯратҳои табиӣ ба ҳикмат , ва он хитоб падед ояд дар олами ҷисмонӣ бар сӯратҳои табиӣ . Ва бидонади хирадманд ки агар на таъсии ақл будӣ андари нафаси ҳеҷ сӯрат ба ростӣ таркиб напазируфтӣ . Ва далел бар дурустии ин қавл онаст ки ҳар нафасии бакор кардани ҷо кӯласт . Ва локин аз кор донистан оҷизаст . Ва нафасро кор кардан ғарӣзӣаст . Ва маънии ғарӣзӣ он бошад ки онро набояд касб кардан , блаки он худ андар офариниш бошад чунин ки ҳаракату неруиро набояд ҳамеи касб кардан ҳеҷ касро ки он худ ҳосиласт андар ҳар нафасӣ . Ва чун осори ҳикмати андари сӯрати набот ва ҳайвон бидидем бдонстим ки он ҳикмат аз хитоб ақласт бо нафас . Ва нахуст аз хитоби ақл ки бо нафас кард ҳиўлӣу сӯрат мавҷӯд шуд . Ва он хитоби мари табиатро ки он феъл нафасаст ин кандар олами хеш ҳар чизеро ба сазоӣ ӯ сӯрату қӯт ҳаме диҳад насиб омад то бидон насиби табиат аз олами хеш андар овехт , ҳамчунонк нафас аз ақли андар овехтааст , вагар ақл ӯро бо нафаси куллӣ хитоб ҷисмонӣ набӯдӣ мумкин набӯдӣ ки нафасҳои ҷузеи андарин олам аз ақли ақлонӣ насиб гирифтӣ ва роҳ ёфтӣ сӯии Фоӣдҳои ақлонӣ . Чун андари олами Фоӣдаҳи нафаси ҷузе аз оқилон ва ҳакямон бидидем донистем ки ин тартиби андари олами нафаси куллӣ ниҳод аз он хитоб ки ақли куллӣ бо ӯ кард андари маънии олами ҷисмонӣ ,у мари ақлро бо нафас хитобӣ дигараст ҳам ҷисмонӣ , ва бидон хитоби ақли мари нафасро огоҳ кунад аз ҳақирии чизҳои табиӣу бози намоядаш аз ҳақирӣ ӯ бдончи андрўст аз ихтилоф ва зиддиӣ то бидонад ки он Фоӣдҳо ки ӯ ҳаме ёбад аз ҷиҳати олами рӯҳонӣ шарифтараст аз ончи ваии андарон овехтааст аз чизҳои ҷисмонии табиии мухталиф то бидон огоҳ кардан аз ақли мари нафасро насибӣ аз нафаси андарин олам ояд ва рағбат кунад нафасҳои ҷузеи андари олами алавӣу хор ва ҳақиртар шавад ба чашми эшон ин оламу ончи андрўст ,у нафаси куллӣу ҷузиёт ӯ бад-ӣни хитоб аз банди табиат руста шаванду роҳату неъмат ҷовидӣ ёбанд . Аммо он хитоб ки ақл бо нафас кард аз ҷиҳати рӯҳонии оғози он шавқ доимаст ки ақл бар нафас аФозт кард – аънӣ бирав рехт то ҳамеша орзӯманд бошад баъиллатии хешу оҳанг ҳаме кунад ҳамеша сӯй ақл бидон шавқ ,у мари хештанро шодмона бинад ва фаромӯш кунад андар овихтани хешро ба табиат , ё пиндорад ки ӯ тиҳӣ шуд аз пӯшиши табиату ҳаме алФнҷд бидон шавқи мари аФозтҳои ақлиро бар андозаи муҳӣт шудани хеш , ва чун он аФозтҳои бипазирад ва ба олам табиӣ нигарад асари он пазируфтани андари нафасҳои ҷузе кор кунад то бидон орзӯманд шаванд нафасҳои некону мтобъони имомони сӯии олами алавӣ ,у даст боз доранд андар овихтани бад-ӣни олам ,у мари ақлро бо нафасҳои хитобӣ дигар ҳаст ҳам рӯҳонӣ , ва он фурӯи рехтан ақласт мзи аҷзро бар нафас то бад-ӣн ҳар ду Фоӣдаҳи мари нафасро миёни шавқу аҷз андар овардааст то ҳамеи алФнҷди Фоӣдҳо аз ақл бидон аФозти шавқӣ ки ақл бирав кардааст ,у бози истад аз касби ҷиҳати он аФозти аҷз , аз баҳри онки фузун аз он натавонад пазируфтани фоидаи нафас ки миқдор ӯст . Вагар аФозт аз ақл бар нафаси шавқ будӣ бе аФозти аҷзии зоти нафас ботил шудӣ андари талаб кардани онч ӯро тоқат набӯд . Пас чун нафас муҳӣт шавад баҳр чаҳ хоҳад бидонад ки он иллат ӯ биравӣ аҷз боридааст ва хурсанд шавад ва биёсоед аз талаб ва бидон оҷизӣ ӯ андари олами ҷисмонӣ пайдо ояд кам шудани доноёну рағбати но кардан нафасҳои ҷузеи андари илм , ва ҳам чунин агар аФозт аз ақл бар нафас аз аҷз будӣ бе аФозти шавқии нафас ноқис бимонадӣ ва Фоӣдаҳ нагирифтӣ , чун надонистӣ ки шавқ аз иллат ӯ бар ӯ боридааст . Пас гўӣим ки ақл бар нафаси шавқу аҷзро фурӯи рехт аз баҳри онк бар зоти хеши андари тавҳиди нафйу исботро лозим карда буд . Ва нафй чун аҷзаст . Ва исбот чун шавқ , аз баҳри онки ақл чун хост ки исбот кунад мубдиъи ҳақро боздошти мрўрои нафй аз сӯрат кардани мари мубдиъи ҳақро ба чигунагӣу ишорат кардани бадв , ва чун хост ки нафй кунад мари мубдиъи ҳақро ба таътил боз дошт Марвро исбот аз таътилу инкор . Ва ҳам чунин бар нафаси ҳаракату сукӯн падед омад , ҳаракат чун шавқу сукӯн чун аҷз . Ва падед омад аз ҳаракату сукӯни ҳиўлӣу сӯрат , ҳиўлӣ чун шавқу сӯрат чун аҷз , аз баҳри онки ҳиўлӣ ҳамеша орзӯмандаст ба пазируфтани сӯратии дигар бо хештан , чунонк ҳиўлӣ бо сӯрати ҷисмии сӯратии дигари ҳамеи натавонад пазируфтан . – инаст хитоби ақл бо нафас .